Fizjologia układu

krążenia

Tadeusz P. Żarski

Układ krążenia

Układ krążenia

• Dla większości z nas serce posiada

specjalne znaczenie, które łączymy z
uczuciami cechami heroicznymi, jak
np. miłość, nienawiść czy odwaga. W
rzeczywistości serce jest tylko pompą
zbudowaną ze specjalnego rodzaju
mięśni.

Układ krążenia

• Znaczenie jakie przypisywano sercu jako

siedzibie wszelakich uczuć się narodziło się

w starożytności, kiedy to nie rozumiano

dobrze funkcji fizjologicznej serca.

Zarówno Grecy jak i Rzymianie uważali, ze

tętnice przenoszą raczej powietrze niż

krew. Dopiero po 2000 lat angielski lekarz

William Harvey odkrył, że serce pompuje

krew i opisał zarówno krwioobieg płucny

jak obwodowy transportujący krew do

wszystkich części ciała.

William Harvey (1578-1657) demonstruje

funkcjonowanie układu krążenia na żywym jelonku

Choroby serca były zawsze jedną z głównych

przyczyn, zgonów, jednak sytuacja ta uległa

zmianie w czasach nam współczesnych. Na

początku XX wieku powszechną chorobą serca były

nabyte wady zastawkowe, spowodowane chorobą

reumatyczną rozwijającą się w dzieciństwie lub

wieku młodzieńczym

• Obecnie wady zastawkowe rzadko

spotyka się przed 60 rokiem życia. W
czasach dzisiejszych główną przyczyną
zgonów związaną z układem krążenia
jest choroba wieńcowa, która dotyka
już osób w wieku około 35 lat w wielu
krajach rozwiniętych.

Przyczyny zaburzeń krążeniowych

• Ustalono, że istnieje wyraźny związek między

występowaniem tej choroby a paleniem tytoniu,
zwiększonym stężenie cholesterolu we krwi oraz
niedostateczną aktywnością fizyczną. Leczenie
zaburzeń krążeniowych obejmuje farmakoterapię,
operacje chirurgiczne a nawet coraz
powszechniejsze przeszczepy serca, Kluczową
jednaka pozycję w zapobieganiu chorobie
wieńcowej stanowi zdrowy tryb życia

Fizjologia serca

Serce (cor) jest narządem mięśniowym wielkości

zaciśniętej pięści. Mieści się we wnętrzu klatki

piersiowej (2/3 po lewej stronie) między płucami i ma

kształt nieregularnego stożka, ułożonego w pozycji

skośnej, pochylonej. Jego podstawa jest zwrócona w

górę i na prawo a koniuszkiem skierowana w dół na

lewo. Serce otacza błoniasty worek zwany osierdziem.

W jamie serca człowieka wyróżnić można dwa

przedsionki i dwie komory. Przegroda serca dzieli je na

dwie części: tętniczą - obejmującą lewy przedsionek i

lewą komorę i żylną - obejmuje prawy przedsionek i

prawą komorę.

Skurcz i rozkurcz serca

• Serce rozpoczyna swoją czynność we wczesnym

okresie życia płodowego i kończy w momencie

śmierci człowieka. Czynność serca charakteryzuje

naprzemienne rytmiczne i samorzutne występowanie

skurczów i rozkurczów mięśnia sercowego. Faza

skurczu rozpoczyna się skurczem obu przedsionków.

Krew w nich zawarta zostaje przesunięta do komór,

pozostających w tym czasie w rozkurczu

Skurcz i rozkurcz serca

• Bezpośrednio po skurczu przedsionków rozpoczyna się skurcz

komór. W pierwszej chwili tego skurczu następuje zamknięcie obu
zastawek przedsionkowo- komorowych tj: zastawki dwudzielnej
między lewą komorą a lewym przedsionkiem oraz trójdzielną
między prawą komorą a prawym przedsionkiem.

• Skurcz mięśni komór przy zamkniętych wszystkich zastawkach,

powoduje wzrost ciśnienia w komorach i znaczny wzrost napięcia
mięśni komór.

• Ta faza skurczu nosi nazwę skurczu izowolumetrycznego ( skurcz

bez zmiany długości włókien mięśniowych).

Skurcz i rozkurcz serca

• W momencie, gdy ciśnienie w komorach przekroczy

ciśnienie w aorcie i tętnicy płucnej, zamknięte dotychczas
zastawki półksiężycowate otwierają się i rozpoczyna się

skurcz izotoniczny ( tzn. skurcz ze skróceniem długości
włókien mięśniowych).

Następstwem tego jest wypchnięcie

krwi z komór do naczyń tętniczych, z komory lewej do

aorty, z komory prawej do tętnicy płucnej

.

Objętości krwi

• Objętości krwi wtłoczone do tętnic z komór serca są w

przybliżeniu równe . U dorosłego mężczyzny o masie 70 kg,

w spoczynku, w pozycji leżącej, każda z komór tłoczy około

75 ml krwi czasie jednego cyklu pracy serca.

Jest to tzw.

objętość wyrzutowa serca

• Ilość krwi tłoczonej przez jedną komorę serca w czasie

jednej minuty wynosi w spoczynku 5,4 l krwi.

Jest to tzw.

pojemność (objętość) minutowa serca.

Pojemność

minutowa serca w spoczynku przeliczana jest na 1m

2

powierzchni ciała jako tzw. wskaźnik sercowy.

Pojemność

minutowa komory wynosi: 3,2 l/min/m

2

powierzchni ciała.

Powierzchnia = 71.84 x ciężar

0,425

x wysokość

0,725

Jeśli powierzchnia ciała wynosi np. 1,8 m

2

a pojemność

minutowa 5,4 to :

Wskaźnik sercowy = 5,4 [L/min]/ 1,8 m

2

Objętości krwi

• W różnych stanach fizjologicznych

pojemność minutowa serca zwiększa

się dzięki:

• zwiększeniu objętość wyrzutowej serca

• przyśpieszeniu częstotliwości skurczów

serca

• W czasie intensywnego wysiłku fizycznego

pojemność minutowa serca wzrasta

kilkakrotnie w stosunku do pojemności

minutowej w czasie spoczynku.

• Na objętość wyrzutową serca wpływa

przede wszystkim siła skurczu mięśnia

sercowego oraz ciśnienie krwi w naczyniach

tętniczych

.

Mechanizm Starlinga.

• Prawa Serca Starlinga

Brytyjski fizjolog Ernest Henry Starling stwierdził, że

1. Energia skurczu jest funkcją początkowej długości

komórek mięśniowych

2.W miarę wzrostu początkowej długości komórek

zwiększa się także energia skurczu - osiągając szczyt przy

pewnej optymalnej długości po przekroczeniu której- się

zmniejsza

• Siła skurczu jest zależna głównie od zwiększonego

dopływu krwi do przedsionków i komór co powoduje ich

wypełnienie a przez to rozciągnięcie włókien mięśnia

sercowego przed skurczem.

• Rozciągnięcie włókien mięśniowych powoduje zmiany w ich

wymiarach i przestrzennej strukturze co prowadzi do

zwiększenia maksymalnej siły skurczu, która jest zdolna

przepchnąć do tętnic większą objętość krwi czyli zwiększyć

objętość wyrzutową serca

Objętości krwi wyrzutowa

Aktywność fizyczna

•

Z tego wynika, że objętość dopływającej do serca krwi

żylnej wywiera przez stopień wypełnienia komór wpływ na

objętość wyrzutową serca oraz pojemność

minutową serca decydującą o ukrwieniu tkanek.

objętość krwi dopływającej do serca zależy głównie od:

•

całkowitej objętości krwi krążącej

•

wzrostu ujemnego ciśnienia w śródpiersiu

spowodowanego pogłębieniem oddechów

•

wpływu pracy mięśni na przepływ żylny

•

wzrostu lub obniżenia pojemności zbiornika żylnego

•

Ograniczenie ruchów, spłycenie oddechów oraz

zmniejszenie objętości krwi obniżają dopływ krwi

do przedsionków a pośrednio objętości krwi

wyrzutową i minutową.

Objętość krwi wyrzutowa

Ciśnienie krwi

• Na siłę skurczu, jak już wspomniano działa

również ciśnienie krwi w naczyniach tętniczych.

Wzrost ciśnienia bowiem np. wskutek oporów w

naczyniach utrudnia dokonanie wyrzut krwi z

serca, a więc w pierwszym okresie zmniejsza

objętość wyrzutową serca.

• Zalegająca jednak w komorach krew

uruchamia wspomniany mechanizm

Starlinga, co ostatecznie daje zwiększenie

objętości wyrzutowej i minutowej.

Odwrotnie działa spadek ciśnienia na obwodzie.

Pojemność minutowa

a częstotliwość pracy serca

Druga wartość decydująca o pojemności minutowej to

częstotliwość skurczów serca uzależniona od wpływu

pobudzającego skurcze serca wywieranego przez nerwy

współczulne

(mediator adrenalina)

i hamującego

działania nerwów błędnych ( przywspółczulne –

mediator acetylocholina

)

Zwiększenie pojemności minutowej przez wzrost

częstotliwości skurczów jest najprostszym, ale

zarazem najmniej doskonałym sposobem poprawy

ukrwienia narządów. Zwiększenie częstotliwości

skraca fazę rozkurczu czyli wypoczynek serca.

Faza rozkurczu jest okresem najkorzystniejszego przepływu

krwi w naczyniach wieńcowych czyli odżywiania i

dotleniania mięśnia sercowego

Częstotliwość skurczów w wysiłku

fizycznym

• Zwiększenie częstotliwości skurczów występujące przy

każdym wysiłku jest tym

większe im mniejszy trening,

czyli przystosowanie organizmu do korzystnego

pokonania wysiłku

. Osoby wytrenowane wykonują

wzmożoną pracę nie kosztem przyśpieszenia

częstotliwości skurczów serca ale głównie dzięki

zwiększonej objętości wyrzutowej

• W czasie skurczu komór w każdej z nich pozostaje około

50% objętości krwi. Jest to tzw. krew rezydualna

zalegająca w komorach

• W czasie skurczu komór przedsionki ulegają rozkurczowi i

zwiotczeniu. Wypełniają się one krwi napływającą i

zasysaną z naczyń żylnych, po okresie przerwy kiedy

mięśnie przedsionków i komór są fazie rozkurczu

( wypoczynku serca) kurczy się mięsień przedsionków i

cykl rozpoczyna się od nowa.

Zjawiska akustyczne pracy

serca

• Skurczom i rozkurczom serca towarzyszą stałe

zjawiska akustyczne. W warunkach fizjologicznych

są to tony serca, w przypadkach patologicznych

mogą pojawiać się szmery serca.

• W każdym cyklu serca rozróżnia się następujące

tony.

• Ton pierwszy czyli skurczowy powodowany jest

przez drganie zamykanych zastawek

przedsionkowo-komorowych i związanych z nimi

strun ścięgnistych

• Ton drugi czyli rozkurczowy powodowany jest

przez zamknięcie zastawek półksiężycowatych

aorty i tętnicy płucnej

Zjawiska akustyczne pracy

serca

• Badania tonów serca ma znaczenie

praktyczne gdyż informować mogą o
pracy serca oraz o funkcjonowaniu
zastawek. Na przykład występujące
patologiczne szmery towarzyszące
poszczególnym tonom, mogą
świadczyć o niedomykalności
zastawek lub przewężeń w
przepływie krwi.

Zjawiska akustyczne pracy

serca

• Badanie osłuchowe może być wspomagane przez

aparaty tzw. fonokardiografy, które pozwalają na
rejestrację zjawisk akustycznych w postaci tzw.
fonokardiogramu.

• Nie mylić z echokardiografią, która jest

badaniem ultrasonograficznym (USG) serca,
które pozwala na pomiar czasu skurczu i
rozkurczu komór, wielkości i grubości komór
a także rozwarcia płatków zastawki
dwudzielnej w lewym sercu

Podstawowe właściwości

mięśnia sercowego

Podstawowe właściwości

mięśnia sercowego

• Mięsień sercowy zbudowany jesz z włókien

mięśniowych poprzecznie prążkowanych.
Struktura wewnętrzna włókien nie różni się istotnie
od budowy mięśni szkieletowych. Jednakże
znacznie większa zawartość mitochondriów
umieszczonych we włóknach wskazuje na dużą
aktywność metaboliczną tej tkanki. Włókna
mięśnia sercowego mają szczególną budowę,
która zapewnia sercu wykonywanie jego
specyficznej czynności. Podstawową właściwością
morfologiczną jest łączność między komórkami za
pośrednictwem wstawek

.

Podstawowe właściwości

mięśnia sercowego

• Włókna w mięśniu sercowym są

widlasto rozgałęzione zaś jądra
komórkowe ułożone są centralnie,
podczas gdy w mięśniu poprzecznie
prążkowanym włókna są złączone, a
jądra znajdują się na obrzeżach
włókien.

Podstawowe właściwości

mięśnia sercowego

• Istnienie połączeń między włóknami powoduje, że

każda zespólnia ( syncytium komórkowe) pod

względem pobudliwości i reaktywności zachowuje

się jak pojedyncza komórka mięśnia szkieletowego.

•

Znaczy to, że podlega ona między innymi

prawu „wszystko albo nic”

• W przypadku, więc serca znaczy to, że każdy

bodziec zdolny przekroczyć prób pobudliwości,

a więc progowy wywoła w całym mięśniu

sercowym maksymalny jego skurcz.

AUTOMATYZM SERCA

• Najważniejszą cechą charakterystyczną

mięśnia sercowego jest jego zdolność do

samo wytwarzania rytmicznie

występujących stanów pobudzenia

czynnościowego. Dzięki temu powstają

rytmiczne skurcze przedsionków i komór.

Wynika to z obecności w mięśniu sercowym

wyspecjalizowanej, przekształconej

morfologicznie już we wczesnych stadiach

życia zarodkowego tkanki umieszczonej

wewnątrz mięśnia sercowego w postaci

charakterystycznych skupisk.

AUTOMATYZM SERCA

• Jest to tkanka bodźcotwórcza mając

zdolność do rytmicznego spontanicznego
wytwarzania bodźców elektrycznych. Tworzy
ona w sercu układ bodźco-przewodzący
Pobudzenie, które powstaje w tej tkance
rozprzestrzenia się na całe serce. Dzięki temu
układowi całkowicie izolowane z ustroju serce,
przy zapewnieniu mu odpowiednich warunków,
wykonuje rytmiczne występujące samorzutnie
skurcze.

AUTOMATYZM SERCA

AUTOMATYZM SERCA

• Wszystkie komórki układu bodźco-

przewodzącego mają zdolność do

wytwarzania stanu pobudzenia i mogą

powodować wzbudzenie całego mięśnia

sercowego. Jednak w warunkach fizjologicznych

jedynie niektóre tzw. rozrusznikowe komórki

węzła zatokowego inicjują rytm pracy serca.

Stąd cały węzeł zatokowy uważany jest jako

punkt rozrusznikowy w automatyzmie serca,

a rytm nadany przez ten węzeł decyduje o

częstotliwości skurczów serca

.

AUTOMATYZM SERCA

• Stan pobudzenia wyzwolony w węźle zatokowym

rozprzestrzenia się w mięśniu przedsionków (1m/sek.) Z

tego też względu przedsionek prawy, w którym znajduje się

węzeł kurczy się pierwszy a tuż po min w ułamku

milisekundy później przedsionek lewy.

• Pobudzenie z mięśni przedsionków dociera do węzła

przedsionkowo-komorowego, pokonując tzw. strefę

graniczną Jest to otaczająca węzeł przedsionkowo-

komorowy warstwa licznie rozgałęzionych włókien

nerwowych związanych z tkanką łączną. Pokonanie tej

strefy zmniejsza szybkość rozprzestrzeniania się bodźca co

powoduje wystąpienie skurczu komór dopiero po

zakończeniu skurczu przedsionków

• Węzeł przedsionkowo-komorowy podporządkowuje

się rytmowi pobudzeń narzuconemu przez węzeł

zatokowy w pewnych granicach fizjologicznych.

AUTOMATYZM SERCA

• Gdy jednak pobudzenia z węzła zatokowego nie

docierają lub są za wolne lub zbyt szybkie węzeł

przedsionkowo- komorowy może wytwarzać własne

impulsy pobudzające mięsień komór ( Arytmia ,

trzepotanie lub migotanie komór)

• Skurcze dodatkowe mogą być inicjowane w

przedsionku, w węźle przedsionkowo-komorowym

i w samej komorze.

AUTOMATYZM SERCA

Przy porażeniach prądem schorzeniach naczyń

wieńcowych, zatruciach, uszkodzeniach

mięśnia sercowego może dojść do

niemiarowości albo krańcowo do trzepotania

lub migotania przedsionków, czyli

lawinowo występujących skurczów całych

przedsionków lub partii włókien

mięśniowych u człowieka liczba takich

skurczów dochodzi do 200-400 na minutę

do 300 ( trzepotanie) powyżej migotanie.

Najgroźniejsze dla życia są zaburzenia

rytmu pracy komór doprowadzają one z

reguły do ustania krążenia i śmierci

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU
(EKG

)

• Zmiany ładunku elektrycznego

występujące na powierzchni mięśnia
sercowego związane z
rozprzestrzenianiem się bodźców w
jego strukturze mogą być odebrane za
pomocą elektrod przestawionych
bezpośrednio do serca lub do
powierzchni skóry

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Ze względów praktycznych w medycynie

stosuje się odbiór prądów
czynnościowych mięśnia sercowego za
pomocą elektrod przystawionych do
skóry W celu ujednolicenia metody
pomiaru i oceny zapisu zostały ustalone
miejsca na powierzchni ciała do których
przystawia się elektrody

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Umieszczając elektrody na kończynach i

rejestrując różnice potencjałów między
nimi zapisuje się czynność bioelektryczną
serca, czyli . elektrokardiogram-EKG za
pomocą tzw. odprowadzeń
kończynowych

• I odprowadzenie klasyczne Einthovena

prawe przedramię- lewe przedramię

• II- prawe przedramię lewa goleń
• III- Lewe przedramię – lewa goleń

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Elektrokardiografy rejestrują krzywe

EKG przy podstawie czasu 2 sekundy,
prędkości przesuwu papieru 25- lub
50 mm/s i wzmocnieniu
odpowiadającemu 1mV =10 mm.

• EKG zarejestrowany za pomocą II

odprowadzenia kończynowego ma 5
załamków P, Q, R, S, T

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• W warunkach prawidłowych depolaryzację inicjuje

węzeł zatokowo-przedsionkowy,(

depolaryzacja to

wytworzenie różnic potencjału między błoną a wnętrzem komórki

mięsna sercowego

)

usytuowany w ścianie prawego

przedsionka. Następnie fala depolaryzacji
rozchodzi się z węzła zatokowo-przedsionkowego
przez cały mięsień przedsionków. W zapisie EKG
odpowiada to

załamkowi P

.

Skurcz przedsionków

jest mechaniczną reakcją na ten bodziec
elektryczny.

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Dalej depolaryzacja szerzy się na mięsień komór

Przewodzenie przez

węzeł przedsionkowo-komorowy

jest stosunkowo powolne

, gdy jednak bodziec

przejdzie przez ten węzeł, ulega dalej szybkiemu

przenoszeniu przez wyspecjalizowaną tkankę

przewodzącą (włókna Purkiniego) na mięsień obu

komór,

dzięki czemu ich skurcz odbywa się w sposób

skoordynowany

, Włókna Purkiniego tworzą

wyodrębniony pęczek Hissa w obrębie przegrody

międzykomorowej. Następnie dzieli się on na dwie

osobne odnogi, prawą i lewą, przenoszące bodźce

elektryczne do prawej i lewej komory

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Depolaryzacji komór odpowiada w zapisie EKG zespół QRS.

Mechaniczną odpowiedzią na ten bodziec elektryczny jest
skurcz komór. Pomiędzy załamkiem P a zespołem QRS
występuje niewielki odcinek izoelektryczny, który w
większości odpowiada opóźnieniu wędrowania bodźca przez
węzeł przedsionkowo-komorowy. Prawidłowa sekwencja
depolaryzacji przedsionków i komór (załamek P przed
zespołem QRS) zwana jest rytmem zatokowym. Załamek T,
następujący po zespole QRS, odpowiada repolaryzacji komór

ZJAWISKA ELEKTRYCZNE W SERCU

(EKG)

• Elektrokardiografia i rozpoznawanie rytmu

pozwala stwierdzić czy:

Czy istnieje aktywność elektryczna?

Jaka jest częstość skurczów komór (QRS)?

Czy rytm QRS jest regularny czy nieregularny?

Czy zespoły QRS są szerokie czy wąskie?

Czy widoczna jest aktywność przedsionków?

Jaki jest stosunek aktywności przedsionków do aktywności

komór?

• Na podstawie pierwszych czterech punktów można

dokładnie opisać każdy rytm serca (np. nieregularny,

tachykardię itp.) i podjąć bezpieczne i skuteczne

postępowanie. Nieprawidłowości w zapisie poszczególnych

elementów wskazują na zaburzenia czynności

elektrycznej mięśnia sercowego np. towarzyszące

zaburzeniom krążenia wieńcowego w przypadku

zaczopowania jednej z tętnic (zawał) itd.

UKRWIENIE SERCA

• Krew dociera do mięśnia sercowego przez dwie tętnice

wieńcowe – lewą i prawą, które odchodzą

bezpośrednio od aorty. Najwięcej krwi prowadzi lewa

tętnic około 85% całego przepływu. Odpływ odbywa

się przez dwa układy naczyń żylnych powierzchowny i

głęboki

UKRWIENIE SERCA

• Przepływ przez naczynia wieńcowe jest ściśle

uzależniony od okresu cyklu pracy serca. W okresie
rozkurczu krew przepływa swobodnie przez obie tętnice
wieńcowe, natomiast już na początku i w trakcie
skurczu komór przepływ przez naczynia gwałtownie się
zmniejsza. W miarę przyśpieszenia częstości skurczów
przepływ krwi w tętnicach wieńcowych zostaje znacznie
zmniejszony lub całkowicie zatrzymany co staje się
przyczyną niedotlenienia mięśnia sercowego

UKRWIENIE SERCA

• Przez naczynia wieńcowe przepływa około

5% krwi stanowiącej pojemność minutową

serca czyli 250 ml/ min. w stanie

spoczynku Jednoczenie mięsień sercowy

zużywa około 10% całego

zapotrzebowania organizmu na tlen.

Czerpie energię niezbędną do skurczów z

takich składników ożywczych jak glukoza,

mleczany, pirogroniany i wolne kwasy

tłuszczowe FFA,

Krążenie obwodowe

Serce pompuje krew do dwóch obiegów krwi . W

pierwszym z nich , zwanym małym obiegiem krwi lub

obiegiem płucnym krew ulega natlenieniu i

jednocześnie usuwany jest z niej dwutlenek węgla.

Drugi obieg, zwany dużym obiegiem lub obiegiem

obwodowym rozprowadza "świeżą", czyli natlenioną i

bogatą w substancje odżywcze krew po całym

organizmie..

Krążenie obwodowe

Ciśnienie tętnicze krwi

• Krew rozprowadzana jest po organizmie przez

naczynia krwionośne . Serce jako "motor" całego
układu wprawia krew w ruch. Elastyczne, duże ,
średniej wielkości i drobne tętnice , zwane
arteriolami przekazują dalej fale krwi wywołane
skurczami serca. Ważną funkcję w tym procesie
spełnia ciśnienie krwi. Jego poziom -wyłączywszy
ciśnienie wywołane skurczem komór serca - jest
zależny zarówno od ilości pompowanej krwi jak i
od elastyczności naczyń krwionośnych.

Ciśnienie tętnicze krwi

• Ciśnienie w tętnicach waha się w zależności od okresu

cyklu pracy serca. W czasie maksymalnego wyrzutu krwi z

lewej komory jest ono najwyższe i określane jesz mianem

ciśnienia skurczowego. W praktyce klinicznej mierzy

się je na tętnicy ramiennej na poziomie ujścia lewej

komory do aorty i wynosi ono 16 kPa (120 mm Hg). W

fazie rozkurczu i w okresie skurczu izowolumetrycznego

komór, ciśnienie jest najniższe i wynosi 9,3 kPa (70 mm
Hg). Nosi ono nazwę ciśnienia rozkurczowego

Ciśnienie tętnicze krwi

• Ciśnienie w czasie rozkurczu serca nie obniża

się do zera dzięki sprężystości ścian tętnic.

Średnie ciśnienie tętnicze w pozycji leżącej

wynosi około 12 kPa (90 mm Hg), a jego

amplituda 6.7 kPa (50 mm Hg). Prawidłowe

wartości ciśnienia skurczowego i

rozkurczowego wynoszą 16/9,3 kPa ( 120/70

mm Hg) i odnoszą się do pomiaru

wykonywanego na tętnicy ramiennej, na

poziomie ujścia lewej komory do aorty u

osobnika pozostającego w spoczynku w pozycji

leżącej.

• Po zmianie pozycji na stojącą lub w czasie

ruchu, a zwłaszcza wysiłku fizycznego,

ciśnienie skurczowe i rozkurczowe odpowiednio

rosną.

Ciśnienie tętnicze krwi

Nadciśnienie tętnicze

• łac. hypertonia arterialis) to choroba układu

krążenia, która charakteryzuje się stale

podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi.

Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków

nadciśnienia ma charakter pierwotny, tzn. bez

znanej somatycznej przyczyny, którą da się

usunąć interwencją medyczną.

• Etiologia nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie

została w pełni ustalona. Uważa się, że odgrywają

w niej rolę czynniki genetyczne i środowiskowe.

• Pozostałe przypadki to choroba o charakterze

wtórnym, czyli jest dobrze znana przyczyna

choroby, np. choroby nerek, miażdżyca, choroby

gruczołów dokrewnych lub choroby mózgu.

Choroba nadciśnieniowa

Dotyczy kobiet i mężczyzn, rozpoczyna się zazwyczaj między 30 a 40 rokiem

życia, choć może mieć już początek w dzieciństwie. Objawia się rannymi

bólami głowy w okolicy potylicy. Nadmierną pobudliwością, bezsennością.

Odczuwalne jest kołatanie serca, bóle wieńcowe oraz obserwuje się

zaczerwienioną twarz, szyję, klatkę piersiową. Najczęściej jednak

nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego są wykrywane przypadkowo w

czasie rutynowego pomiaru.

• Powikłania

• Powikłaniem przede wszystkim jest uszkodzenie nerek, układu

krążenia oraz powikłania ze strony układu nerwowego.

Obserwuje się zmiany na dnie oka:

• I° umiarkowane zwężenie lub stwardnienie tętnic siatkówki,

nieprawidłowy stosunek średnic tętnic do średnic żył

• II° umiarkowane lub znaczne stwardnienie tętnic, dodatni

objaw Gunna

• III° obrzęk, wysięk i krwotoki do siatkówki, tętnice stwardniałe

i zwężone

• IV° objawy III° i dodatkowo obrzęk tarczy nerwu wzrokowego

Nadciśnienie tętnicze

• Klasyfikacja ciśnienia tętniczego [mm Hg]*

wg PTNT (2003)

•  

Ciśnienie optymalne < 120< 80

• Ciśnienie prawidłowe120 – 129 80 -84
• Ciśnienie wysokie prawidłowe130 – 139 85 – 89
• Nadciśnienie stopień 1 - łagodne140–159 90 – 99
• Nadciśnienie stopień 2 - umiarkowane160 – 179

100 – 109

• Nadciśnienie stopień 3 - ciężkie≥ 180 ≥ 110
• Nadciśnienie izolowane skurczowe≥ 140 < 90
• Nadciśnienie izolowane rozkurczowe< 140 ≥ 90

Krążenie obwodowe Tętno

• Krew wtłaczana do aorty powoduje wzrost

ciśnienia i jednoczesne powstanie fali

ciśnieniowej, której towarzyszy

odkształcenie się ścian tętnic.

• Fala ciśnieniowa wraz z odkształceniem

ścian tętnic określana jest jako fala tętna

rozchodzi się w ścianie tętnic na całej

długości aż do naczyń włosowatych

• Prędkość rozchodzenia się fali tętna

zależy od elastyczności ścian tętnic i

mieści się w granicach od 5 do 9 m/s

Przepływ krwi

• W ciągu minuty w spoczynku dopływa do zbiornika

tętniczego dużego około 5,4 l krwi, co równa się
objętości minutowej lewej komory Tyle samo krwi
odpływa do sieci naczyń włosowatych
Mechanizmy kontrolujące układ sercowo-
naczyniowy regulują wielkość przepływu do
tkanek w zależności od ich stanu funkcjonalnego,
Zwiększony odpływ krwi do włośniczek,
przyśpiesza akcję serca i jego pojemność
minutowa zwiększa się aby była równowaga
między odpływem i dopływem do tkanek

Przepływ krwi w żyłach

• Warunki przepływu krwi w żyłach

różnią się istotnie od przepływu krwi

w tętnicach. Krew dopływa żyłami do

prawego przedsionka dzięki:

• ssącemu działaniu ruchów

oddechowych klatki piersiowej i

ssącemu działaniu serca

• pompie mięśniowej- czyli

skurczom mięśni szkieletowych

Przepływ krwi w żyłach

Przepływ krwi w żyłach

• Przez zbiornik żylny przepływa około 5,4 l na

minutę i jest równa ilości krwi dopływającej z

dużego zbiornika tętniczego w stanie

spoczynku. Przepływ krwi przez naczynia

włosowate jest bardzo wolny i wynosi około

0,5 mm/s. Naczynia włosowate zawierają

jedynie 5% całkowitej objętości krwi krążącej,

mimo to odgrywają zasadniczą rolę w krążeniu

wszystkich substancji w organizmie człowieka.

W obrębie tych naczyń zachodzi wymiana

gazowa oraz odżywianie i transport

niedopałków metabolicznych.

Przepływ krwi

• Kontrola

krążenia

krwi

w

organizmie podlega regulacji za
pośrednictwem

mięśnia

sercowego i mięśniówki naczyń
krwionośnych,

a

o

funkcjonowaniu

tych

dwóch

efektorów

decydują

ośrodki

sercowy i naczynioruchowy

Ośrodki kontrolujące krążenie

krwi

• Kontrola krążenia krwi w organizmie

realizowana jest za pośrednictwem
dwóch efektorów:

• Mięsień sercowy
• Mięśnie gładkie i komórki mięśniowe

gładkie w ścianach naczyń krwionośnych

• Te dwa efektory mają własne ośrodki,

czyli

ośrodek

sercowy

i

ośrodek

naczynioruchowy

Ośrodek sercowy

• Przyspieszenie

częstości

skurczów

serca

prowadzi do zwiększenia pojemności minutowej

serca i do podwyższenia ciśnienia tętniczego w

zbiorniku

tętniczym.

Zwolnienie

częstości

skurczów serca daje w ostatecznym wyniku

zmniejszenie

pojemności

minutowej

serca

i

obniżenie ciśnienia tętniczego w zbiorniku tętniczym.

• Praca serca zostaje zwiększona przede wszystkim

dzięki przyspieszeniu skurczów serca. Neurony to

wywołujące

określa

się

jako

ośrodek

przyspieszający pracę serca. Zmniejszenie pracy

serca wiąże się zazwyczaj ze zwolnieniem jego

skurczów. Neurony zwalniające pracę serca –

ośrodek zwalniający pracę serca.

Ośrodek naczynioruchowy

Światło małych tętniczek jest

kontrolowane ogólnie na drodze:

• Nerwowej przez ośrodek

naczynioruchowy za pośrednictwem
nerwów naczynioruchowych

• Humoralnej przez ośrodki nerwowe

kontro-

lujące wydzielanie hormonów,

szczególnie przez układ reninowo-
angiotensynowy

Ośrodek naczynioruchowy

Kontrolowane miejscowo przez:

• Wyzwalane miejscowo odruchy i odruchy

aksonowe

• Działające miejscowo czynniki

naczyniorozszerzające i naczyniozwężające

• Ośrodek naczynioruchowy znajduje się

w rdzeniu przedłużonym w tworze

siatkowym i składa się z dwóch części

:

• Presyjnej

– zwężającej naczynia krwionośne

• Depresyjnej

– rozszerzającej naczynia

krwionośne

Ośrodek

naczynioruchowy

• Część presyjna jest pobudzana przez

:

• Ośrodki z wyższych pięter mózgowia – z kory

mózgu i układu limbicznego, za

pośrednictwem podwzgórza i tworu

siatkowatego śródmózgowia

• Ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym
• Aferentne impulsy: bólowe i z

chemoreceptorów kłębuszków szyjnych i

kłębków aortowych

• Zmniejszenie prężności tlenowe krwi tętniczej
• Zwiększenie prężności dwutlenku węgla we

krwi tętniczej

Ośrodek naczynioruchowy

• Część depresyjna jest aktywowana

pod wpływem:

• Impulsacji z baroreceptorów ze ścian

łuku aorty i zatoki tętnicy szyjnej
wew.

• Zmniejszonej prężności dwutlenku

węgla we krwi tętniczej

Ośrodki kontrolujące krążenie

krwi

• Dopływ krwi do zbiornika tętniczego

przede wszystkim jest kontrolowany
przez ośrodek sercowy,

• Odpływ zaś przez ośrodek

naczynioruchowy.

• Oba te ośrodki współdziałają ze sobą,

pozostając stale pod wpływem
Impulsacji aferentnej z baroreceptorów

Miejscowa regulacja przepływu

krwi

• Miejscowe mechanizmy regulujące

przepływ krwi przez poszczególne
narządy wiążą się z:

• Czynnikami nerwowymi
• Czynnikami humoralnymi
• Miejscową autoregulacją

Miejscowa regulacja przepływu

krwi

• Pod wpływem wielu czynników fizycznych i

chemicznych błona mięśniowa małych tętniczek

rozkurcza się i światło tych naczyń powiększa się lub

też kurczy i światło tych naczyń zmniejsza się. Do

czynników rozkurczających działających miejscowo

bezpośrednio na komórki mięśniowe gładkie należą:

• Wzrost temperatury

• Zwiększenie prężności dwutlenku węgla

• Zwiększenie pH

• Wzrost ciśnienia osmotycznego

• Miejscowe zwiększenie stężenia mleczanów,

histaminy, adenozyny, jonów K+ , prostaglandyn,

prostacykliny i przedsionkowego peptydu

natriuretycznego

Miejscowa regulacja przepływu

krwi

• Zmniejszenie prężności tlenu w tkance działa

również rozkurczająco na błonę mięśniową

małych tętniczek.

• Działanie przeciwne, bezpośrednio kurczące

błonę mięśniową małych tętniczek mają:

• Miejscowe obniżenie temperatury

• Zmniejszenie prężności dwutlenku węgla

• Zmniejszenie pH

• Zmniejszenie stężenia mleczanów, histaminy,

adenozyny, jonów K+, prostaglandyny,

prostacykliny i przedsionkowego peptydu

natriuretycznego

• Zwiększenie prężności tlenu i stężenia

serotoniny ma działanie kurczące

Krążenie chłonki

• Chłonka odpływająca z tkanek przez

przewód piersiowy i przewód chłonny

prawy odprowadza część płynu

tkankowego przefiltrowanego przez

ściany naczyń krwionośnych. Chłonka

przepływa w naczyniach chłonnych

dzięki:

• Rytmicznym skurczom dużych naczyń

chłonnych

• Skurczom mięśni szkieletowych
• Ujemnemu ciśnieniu w klatce piersiowej

Dziękuję za
uwagę