Układ krążenia

SERCE, NACZYNIA

TĘTNICZE, ŻYLNE I

WŁOSOWATE

OBIEG KRWI

• SERCE CZŁOWIEKA

PRZETŁACZA KREW PRZEZ
UKŁAD PŁUCNY,GDZIE ULEGA
ONA UTLENOWANIU,A
NASTĘPNIE TŁOCZY JĄ DO
„DUŻEGO ZBIORNIKA", W
KTÓRYM ULEGA
ODTLENOWANIU

OBIEG KRWI

• Człowiek, podobnie jak większość

owodniowców, ma dwa obiegi krwi
oraz czterojamowe serce, w
którym nie dochodzi do mieszania
się krwi wracającej z płuc, z krwią
wracającą z dużego obiegu
(zapewnia to całkowita przegroda
międzykomorowa).

OBIEG KRWI

• Pozwala na zwiększenie tempa

pracy i podniesienie ciśnień w
układzie krążenia – którego celem
jest zwiększenie prędkości
przepływu krwi, a więc wzrost
wydajności transportowej
systemu.

SERCE

• SERCE ZAWIESZONE JEST NA

WIELKICH NACZYNIACH
KRWIONOŚNYCH

• Ten mięśniowy narząd leży w

śródpiersiu na wysokości IV-VIII kręgu
piersiowego. Oprócz naczyń
krwionośnych, również przepona
utrzymuje serce w odpowiednim
położeniu

SERCE

• W tej naszej najważniejszej pompie

ssąco –tłoczącej wyróżnia się m.in.:

• 1. Podstawę - zwróconą ku górze i

w prawo.

• 2. Wierzchołek - zakończony

koniuszkiem

utworzonym przez lewą komorę.

SERCE

• Do prawego przedsionka uchodzą:
• od góry - żyła główna górna i od

dołu - żyła główna dolna . Poza tym
w pobliżu ujścia tej ostatniej
położone jest ujście zatoki
wieńcowej, która zbiera krew z
większości żył krążenia
wieńcowego.

SERCE

• W tylnej ścianie lewego

przedsionka znajdują swe ujście
żyły płucne (cztery). Wymienione
do tej pory naczynia uchodzą do
serca otworami pozbawionymi
zastawek.

SERCE

• Z komory prawej wychodzi tzw.

pień płucny, który rozgałęzia się
na dwie tętnice płucne. Z komory
lewej -jej górnej przedniej części
wychodzi aorta.

ZASTAWKI

• W SERCU ZNAJDUJĄ SIĘ

ZASTAWKI ZAPOBIEGAJĄCE
COFANIU SIĘ KRWI

ZASTAWKI

• a) prawym otworze przedsionkowo-

komorowym - zastawka trójdzielna,

• b) lewym otworze przedsionkowo-

komorowym - zastawka dwudzielna,

• c) w obu otworach komorowo-tętniczych

znajdują się tzw. zastawki półksiężycowate

(każda zbudowana z trzech płatków).

U ujścia żył do przedsionków nie ma żadnych

zastawek

SERCE

Ściana serca zbudowana jest z

trzech warstw. Licząc od
wewnątrz, są to:

1.wsierdzie,
2.śródsierdzie (mięsień sercowy)
3.osierdzie (błona surowicza)

Wsierdzie

• Wsierdzie tworzy najbardziej

wewnętrzną warstwę, składającą się
ze śródbłonka, leżącego na cienkiej
błonie łącznotkankowej (w niej
znajdują się zakończenia nerwowe,
układu przewodzącego oraz naczynia
włosowate). Wyściela ono wszystkie
jamy serca, a poza tym stanowi
główną część zastawek

mięsień sercowy

składa się z części przedsionkowej i

komorowej.

Ściany przedsionków są cienkie -

mają średnio ok. 2-3 mm.

Ściany komór są grubsze i prawej

sięga 5 mm, lewej zaś dochodzi do
12-15 mm

mięsień sercowy

• Podstawowym rytmem naszego

serca jest tzw. hemodynamiczny cykl
pracy.

• Składają się nań trzy zasadnicze

faz ;

1.

Skurcz przedsionków

2.

Skurcz komór

3.

Spoczynek(tzw.faza rozkurczowa)

PRACA SERCA

1.

Skurcz przedsionków trwa zaledwie 0,11
s. W tym czasie krew przetłaczana jest z
obu przedsionków do obu komór
jednocześnie

2.

Przyczyną utrzymywania otwarcia
zastawek przedsionkowo-komorowych i
przetłaczania krwi do komór jest
niewielkie nadciśnienie w przedsionkach,
wytworzone w wyniku skurczu ich ścian
(ok. 4—5 mm Hg)

PRACA SERCA

• Całkowicie wypełnione krwią

komory zawierają łącznie 180-200
ml krwi. Oczywiście zastawki
komorowo-tętnicze są nadal
zamknięte, ponieważ ciśnienie w
sercu jest niższe niż w tętnicach
głównych

PRACA SERCA

Skurcz komór - trwa około 0,3 s.

Rozpoczyna się skurczem
mięsistych ścian obu komór, co
prowadzi do wzrostu ciśnienia
krwi w tych jamach

PRACA SERCA

• Skutki są następujące:
• A) Zamknięcie zastawek

przedsionkowo-komorowych
(zamykane są, jak wszystkie
zastawki, samoczynnie przez
napór krwi);

PRACA SERCA

• B) Rosnące lawinowo napięcie

mięśnia sercowego komór podnosi
ciśnienie krwi, mimo iż ich
objętość się nie zmienia. Ten etap
skurczu komór jest porównywalny
do skurczu izometrycznego
mięśnia

PRACA SERCA

• C) W momencie gdy ciśnienie krwi

w komorach wyrówna się z
ciśnieniem w tętnicach głównych,
obie zastawki komorowo-tętnicze
otwierają się;

PRACA SERCA

D)

Rozpoczyna się szybkie skracanie

włókien mięśniowych, prowadzące
do zmniejszenia objętości komór -
krew wtłaczana jest do aorty
(utlenowana z lewej komory) i do
pnia płucnego (odtlenowana) z
prawej komory. Ten etap skurczu
komór można śmiało porównać do
skurczu izotonicznego mięśnia.

PRACA SERCA

• 3. Spoczynek (czasem nazywany

fazą rozkurczową). W tym czasie
(średnio ok. 0,4 s) serce
odpoczywa, a wszystkie jego
części są rozluźnione .

SERCE

• Krew napływa żyłami głównymi:

górną i dolną (odtlenowana - do
prawego przedsionka) oraz żyłami
płucnymi: prawą i lewą
(utlenowana - do lewego
przedsionka).

SERCE

• Zastawki przedsionkowo-

komorowe pozostają otwarte, więc
krew wlewa się zarówno do
przedsionków, jak i do komór.

SERCE

• Zastawki komorowo-tętnicze są

zamknięte, gdyż ciśnienie w sercu
jest zbyt niskie (ich otwarcie
doprowadziłoby do cofnięcia się
krwi z tętnic do serca).

SERCE

• Pod koniec tej fazy wszystkie jamy

serca są wypełnione w
jednakowym stopniu krwią

SERCE

• Ciśnienia panujące w układzie

żylnym są niskie - rzędu 25 mmHg,
a pod koniec fazy spoczynku, w
pobliżu ujść żył głównych do
przedsionków, ciśnienia te spadają
prawie do zera mmHg

SERCE

• Obie komory mają taką samą pojemność i

jednorazowo wypompowują ok. 75 ml
krwi każda. Ilość krwi przepompowana
w czasie pojedynczego skurczu to
objętość wyrzutowa.Należy pamiętać, że
w każdej z komór zalega około 50ml.
50ml+75ml =125ml i tj frakcja
wyrzutowa, określająca dobra funkcje
skurczową lewej komory

SERCE

• Objętości komór muszą więc być

takie same, ale wytwarzane
ciśnienia są odmienne.

• Dlaczego tak się dzieje?

SERCE

• Otóż lewa komora wtłacza krew do

dużego obiegu (dużego zbiornika),
którego pojemność, długość
naczyń i opory naczyniowe są
znacznie większe niż obiegu
małego (płucnego)

SERCE

• Pojemność minutowa serca-jest to

ilość krwi tłoczona przez jedna z
komór serca w ciągu minuty i
wynosi ona około 90ml/sek.tj.
(5,4I/min).

SERCE

• Ściana lewej komory serca

człowieka ma grubość ok. 12 mm i
ta część serca może wytwarzać
ciśnienia skurczowe rzędu 120
mmHg (w czasie wysiłku i snu
paradoksalnego wartość ta może
przekroczyć 200 mmHg).

SERCE

• Ściana komory prawej w

przeciętnych warunkach wytwarza
ciśnienia niższe (ok. 25 mmHg,
przy grubości ściany 5-7 mm;

CIŚNIENIE KRWI

• PARCIE WYWIERANE PRZEZ

KREW NA WEWNĘTRZNE
ŚCIANY NACZYŃ
KRWIONOŚNYCH TO CIŚNIENIE
KRWI

CIŚNIENIE KRWI

• w czasie skurczu komór ciśnienie

krwi w tętnicach rośnie, a podczas
rozkurczu spada.

CIŚNIENIE KRWI

• Można wykorzystać to do badania

prawidłowości pracy systemu
krążenia. U młodego, dorosłego
człowieka ciśnienie mierzone za
pomocą sfigmomanometru na
tętnicy ramieniowej wynosi 120/80
mmHg

CIŚNIENIE KRWI

• Szczególnie niebezpieczne jest stałe

utrzymywanie się wysokiego
ciśnienia rozkurczowego (powyżej 95
mmHg). Oznacza to bowiem, że opór
naczyniowy małych tętnic i tętniczek
jest zbyt duży, co nadmiernie obciąża
mięsień sercowy. Stan taki nazywamy
nadciśnieniem tętniczym

RZUT MINUTOWY SERCA

• Jeśli zsumujesz czas trwania

poszczególnych faz cyklu pracy, to
otrzymasz 0,83 s. W czasie jednej
minuty będą więc 72 uderzenia serca
(72 cykle hemodynamiczne, bo 60
sekund podzielić przez 0,83). Mnożąc
liczbę cykli przez objętość wyrzutową,
otrzymujemy rzut minutowy serca ( 72
X 140 ml).

RZUT MINUTOWY SERCA

• Wielkość ta znacznie przekracza

objętość całej krwi, co oznacza, że
w ciągu jednej minuty nasze serce
z łatwością przepompowuje całą
krew

RZUT MINUTOWY SERCA

• Dla określenia wydolności układu

krążenia stosuje się też wskaźnik
sercowy (WS) -jest to stosunek
rzutu minutowego serca do
powierzchni ciała:

• rzut minutowy (w litrach/minutę)

WS=

powierzchnia ciała (w m2)

RZUT MINUTOWY SERCA

• W spoczynku wartość ta wynosi

ok. 3,5 l/m2/min, natomiast w
czasie wysiłku może wzrosnąć do
prawie 23 l/m2/min. Wskaźnik ten
pozwala porównać wydolność
serca osób różniących się
wielkością.

RZUT MINUTOWY SERCA

• Duża osoba ma, co prawda, więcej

krwi i większy rzut minutowy niż
mała, ale powierzchnia jej ciała
także jest większa. Oznacza to, że
serce osoby słusznej postury ma
większą powierzchnię do
obsłużenia i wcale nie musi być
wydajniejsze

SERCE

• SKURCZE WSZYSTKICH CZĘŚCI

SERCA SĄ
ZSYNCHRONIZOWANE l MAJĄ
CHARAKTER FALOWY

SERCE

• Spektakularną cechą mięśnia

sercowego jest jego zdolność do
samodzielnego wytwarzania
stanów czynnych (pobudzeń,
których skutkiem są skurcze).

SERCE

• Oznacza to, że po przecięciu

wszystkich połączeń nerwowych
narząd ten i tak będzie się
regularnie kurczył. Nie oznacza to
natomiast, że można sobie
poprzecinać nerwy dochodzące do
serca bez szkody dla siebie

SERCE

• Serca wszystkich kręgowców, a

więc i człowieka posiadają układ
rozrusznikowo-przewodzący. Jest
on integralną częścią mięśnia
sercowego i posiada zdolność do:

SERCE

• A) Generowania (wytwarzania)

stanów pobudzenia (stanów
czynnych) bez jakichkolwiek bodźców
z zewnątrz;

• B) Przewodzenia tych stanów czyli

rozprowadzania na wszystkie części
serca.

SERCE

• Żeby całość była lepiej

zrozumiana, określmy skutek
działania układu przewodzącego.
Jest nim opisany skurcz
przedsionków, potem komór, a po
krótkiej pauzie (odpoczynku)
ponownie skurcz przedsionków
itd.

SERCE

• BARDZO WAŻNA JEST

KOLEJNOŚĆ I CZAS SKURCZU
POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI
ORAZ CZAS ODPOCZYNKU

SERCE

• Ze względu na stosunkowo duże

rozmiary ciała organizm człowieka
musiał wykształcić wysoko
sprawny system krążenia.
Wymagał on od samego początku
mechanizmu pozwalającego na
wytwarzanie samoistnych
skurczów mięśnia sercowego.

SERCE

• Takie proste rozwiązanie zapewnia

działanie pompy bez względu na
sytuację zewnętrzną. Widać to
jeszcze u dzisiejszych
bezżuchwowców - ich serce nie
jest unerwione i działa tylko
dlatego, że ma rozrusznik.

SERCE

• O znaczeniu tej części serca

świadczy fakt, że zasadnicze cechy
konstrukcyjne układu
przewodzącego nie uległy zmianie
przez setki milionów lat.

SERCE

• Podstawową cegiełką budulcową

w układzie jest włókno Purkinjego.
W istocie jest to nieco
zmodyfikowane (przekształcone)
włókno mięśniowe poprzecznie
prążkowane typu sercowego.

SERCE

• Od przeciętnego włókna różni się

tym, że ma mniej miofibryli i nie
posiada kanałów T.

• Skupienia krótkich i rozgałęzionych

włókien tworzą w ścianach mięśnia
sercowego przestrzenne sieci, zwane
węzłami. Takie twory występują na
styku wszystkich części serca.

SERCE

• Grupy włókien Purkinjego ulegają

jednocześnie depolaryzacji
regularnie jak w zegarku, i to bez
przyczyny zewnętrznej. Impulsy
generowane przez rozrusznik
łatwo pobudzają normalne włókna
mięśniowe do skurczu.

SERCE

• Rozprowadzanie pobudzenia jest

w syn-cytium mięśniowym jest
sprawą prostą, ponieważ
zachowuje się ono jakby było
pojedynczą komórką

SERCE

• Kluczem do zrozumienia tego procesu

są koneksony - specjalne kanały
jonowe we wstawkach, które
minimalizują opory elektryczne złączy
komórkowych niemal do zera. Dlatego
teoretycznie pobudzenie pojedynczego
włókna ma szansę doprowadzić do
skurczu całego mięśnia sercowego
(trwałoby to jednak zbyt wolno).

SERCE

• Samodzielne pobudzenia powstają

we wszystkich częściach układu
rozrusznikowego, ale najczęściej w
węźle zatokowo-przedsionkowym.
Z fizyki jest wiadomo, że rytm
będzie nadawany przez ten
ośrodek, który pracuje z
największą częstotliwością.

SERCE

• Dlatego
• węzeł zatokowo-przedsionkowy

nazwano pierwszorzędowym
ośrodkiem automatyzmu serca.

SERCE

• Węzeł przedsionkowo-komorowy

(ośrodek drugorzędowy) i pęczek
Hisa działają w wolniejszym
rytmie i ich znaczenie jest
pomocnicze.

SERCE

• Całość działa następująco -

najpierw wzbudza się węzeł
zatokowo-przedsionkowy
(powoduje to skurcz
przedsionków),

SERCE

• potem pobudzenie dość wolno

dociera do węzła przedsionkowo-
komorowego i stamtąd
przekazywane jest na włókna
pęczka Hisa

SERCE

• Jego zakończenia rozgałęziają się

na obie komory w okolicach
koniuszka serca. Powoduje to
jednoczesny skurcz komór właśnie
od strony koniuszka i pozwala
skutecznie wtłoczyć krew do
układu tętniczego.

SERCE

• Upośledzenie pracy rozrusznika może

doprowadzić do ostrej niewydolności
serca i śmierci - ratunkiem w takich
sytuacjach staje się często wszczepienie
sztucznego rozrusznika. Jego działanie
sprowadza się także do generowania z
określoną częstotliwością impulsów
elektrycznych pobudzających skurcze
mięśnia sercowego.

SERCE

• WYTWARZANIE SIŁY SKURCZU

MIĘŚNIA SERCOWEGO MA
NIEMAL TAKI SAM CHARAKTER
JAK W MIĘŚNIU SZKIELETOWYM

• Polega ono na skracaniu włókien

mięśniowych, które zmniejszają
objętość jam serc

SERCE

• Normalne, „robocze" włókna wykazują

następujące cechy:

• A) Stały potencjał spoczynkowy;
• B) Szybkie narastanie potencjału

czynnościowego (co daje szybki skurcz);

• C) Posiadają kanaliki T i dlatego kurczą

się szybciej niż włókna Purkinjego;

• D) Wykazują dłuższy okres refrakcji niż

włókna Purkinjego

SERCE

• Aktywacja miofibryli zaczyna się w

momencie gwałtownego
zwiększenia stężenia jonów Ca2+
w sarkoplazmie. Jony te prowadzą
do skurczu sarkomerów, a co za
tym idzie, do skurczu miofibryli, a
dalej włókien mięśniowych i
całego mięśnia sercowego

SERCE

• Wiadomo, że siła skurczu włókna

zależy proporcjonalnie od wielkości
różnicy stężeń tego jonu pomiędzy
cytoplazmą a „magazynem".
Pobudzone elektrycznie przez
rozrusznik i/lub OUN włókno
mięśniowe zamienia sygnał
elektryczny na pracę mechaniczną.

SERCE

• WYSOKIE WYMAGANIA

SUROWCOWE l ENERGETYCZNE
SERCA ZASPOKAJANE SĄ PRZEZ
KRĄŻENIE WIEŃCOWE

SERCE

• W warunkach fizjologicznych

metabolizm serca jest wyłącznie
tlenowy. Jednocześnie
zapotrzebowanie energetyczne i
obciążenia są tak duże, że trzeba było
wykształcić specjalny system
zaopatrujący serce w tlen i surowce
paliwowe (glukoza i wolne kwasy
tłuszczowe)

SERCE

• Od aorty odchodzą tętnice

wieńcowe oplatające całe serce.
Rozgałęzienia tych naczyń
przechodzą w nieprawdopodobnie
rozbudowaną sieć naczyń
włosowatych. Niewydolność tej
części serca prowadzi do
niedotlenienia mięśnia sercowego.

SERCE

• PRAKTYCZNYM SPOSOBEM NA

REJESTRACJĘ CZYNNOŚCI
ELEKTRYCZNEJ SERCA JEST
ELEKTROKARDIOGRAFIA

definicja EKG

• Metoda ta pozwala na uzyskiwanie

elektrokardiogramów (potocznie
EKG) - obrazów depolaryzacji i
repolaryzacji serca, uzyskiwanych
przez pomiary elektryczne na
powierzchni ciała (to definicja
EKG).

EKG

• EKG dostarcza istotnych

informacji o czynnościach
bioelektrycznych serca, natomiast
prawie nic nie mówi o procesach
mechanicznych, np. o sile skurczu,
objętości wyrzutowej itd.

EKG

• Depolaryzacja serca zaczyna się

oczywiście w węźle zatokowo-
przedsionkowym (odbiciem tego jest
załamek P). Następnie linia
elektrokardiogramu staje się
izoelektryczna (płaska i wyzerowana),
ponieważ w tym czasie impuls biegnie
tylko w rozruszniku i aparatura go nie
mierzy.

EKG

• Załamek Q oznacza depolaryzację

węzła przedsionkowo-komorowego.
Wywołana przez niego aktywizacja
skurczowa komór daje skok
potencjału, widoczny jako załamek R.
Repolaryzacja w komorach
doprowadza linię elektrokardiogramu
ponownie do izoelektryczności
(załamek S).

EKG

• Jednak grubość, a więc i

pojemność elektryczna komór jest
odmienna i w czasie repolaryzacji
pojawia się niewielka różnica
potencjałów, obserwowana jako
załamek T

Tony serca

• PRACY SERCA TOWARZYSZĄ

CHARAKTERYSTYCZNE TONY

• Wyróżnia się dwa główne,

rytmicznie powtarzające się, tony
serca:

Tony serca

• - pierwszy - niezbyt głośny,

towarzyszący zamykaniu zastawek
przedsionkowo-komorowych we
wczesnej fazie skurczu komór;

• - drugi - głośniejszy dźwięk, wywołany

uderzeniem krwi w zamykające się
zastawki półksiężycowate, w trakcie
rozkurczania komór.

Szmery

• Jeśli są, w pracy serca słychać

miękkie, syczące dźwięki,
nazywane szmerami serca (np.
przy niedomykalności zastawek).

Prawo Starlinga

• REGULACJA SIŁY SKURCZU

SERCA JEST NIEZWYKLE
SKOMPLIKOWANA Zacznijmy od
tego, że siła skurczu mięśnia
sercowego jest wprost
proporcjonalna do długości
spoczynkowej włókien -jest to
prawo serca Starlinga

serce

• Jeśli więc serce będzie nadmiernie

obciążane np..w czasie wysiłku to nie
będzie dochodziło do prawidłowego
rozciągnięcia włókien w spoczynku
pomiędzy kolejnymi skurczami (zbyt
krótki okres spoczynku), to prowadzi
do zmniejszenia siły skurczu i
zmniejszenie rzutu minutowego.

serce

• Żeby to wyrównać, organ ten jeszcze

bardziej przyspiesza pracę, co dalej

pogarsza stopień rozciągnięcia

włókien. Stan ten nie może trwać

wiecznie i w pewnym momencie

trzeba przerwać wysiłek. Kłopot

polega na tym, że stres wywołuje

podobne i (co gorsza) długotrwałe

skutki. Natomiast przerwanie stresu to

duży problem.

serce

• Najlepszym sposobem jest sport

lub rekreacja ruchowa, ponieważ
pozwala „rozładować" człowieka w
sposób naturalny. Wydaje się, że
najlepsze są tutaj dyscypliny takie
jak pływanie, bieganie czy jazda
na rowerze.

REGULACJA PRACY

SERCA

• REGULACJA PRACY SERCA

ODBYWA SIĘ NA DRODZE
NERWOWEJ I/LUB CHEMICZNEJ

REGULACJA PRACY

SERCA

• 1. Na drodze nerwowej można szybko i

bezpośrednio zwiększyć lub zmniejszyć rzut
minutowy w szerokim zakresie:

• A) Przyspieszenie pracy serca polega na

pobudzaniu węzła zatokowo-
przedsionkowego impulsami pobudzającymi
o większej częstotliwości niż te, które
generuje rozrusznik. Oddziaływanie odbywa
się za pomocą ośrodka przyspieszającego
pracę serca,

REGULACJA PRACY

SERCA

• Z niego wybiegają impulsy, które

w zakończeniach neuronów
zazwojowych nerwów
współczulnych powodują
wydzielanie noradrenaliny (NA).
Związek ten doprowadza do
powstania stanów czynnych we
włóknach mięśniowych.

REGULACJA PRACY

SERCA

Wzrost stężenia NA powoduje w

sercu wzrost:

• a) częstotliwości skurczów -

nazywa to się dodatnim efektem
chronotropowym (serce skraca
czas trwania wszystkich faz
skurczu);

REGULACJA PRACY

SERCA

• b) szybkości przewodzenia pobudzenia w

samym sercu - nazywa to się efektem
dromotropowym + (serce skraca czas
niezbędny do rozprowadzenia stanu
czynnego);

• c) kurczliwości mięśnia sercowego - nazywa

to się (+) efektem inotropowym (włókna
mięśniowe są bardziej podatne na impulsy
skurczowe, bardziej się skracają, a
skutkiem jest wzrost objętości)

REGULACJA PRACY

SERCA

B) Zwalnianie pracy serca polega na

bodźcowaniu rozrusznika
impulsami hamującymi o malej
częstotliwości. Centrum
sterującym jest tutaj ośrodek
zwalniający pracę serca,
zlokalizowany w rdzeniu
przedłużonym

REGULACJA PRACY

SERCA

• Jest on częścią przywspółczulnego

układu nerwowego i wysyła impulsy,
które w neuronach zazwojowych
nerwu błędnego powodują
wydzielanie acetylocholiny. Związek
ten działa na serce hamująco:

• Chrono-, dromo-, inotropowo

ujemnie.

REGULACJA PRACY

SERCA

• W ten sposób ośrodkowy układ

nerwowy utrzymuje optymalne
tempo przepływu krwi przez serce
- jest ono bilansem pobudzania i
hamowania. Nie oznacza to wcale,
że są to wszystkie możliwości
oddziaływania na pracę serca i
całego układu krążenia.

REGULACJA PRACY

SERCA

2. Na drodze humoralnej

(chemicznej) także można
sterować tymi procesami. Pewne
substancje zmieniają kurczliwość
serca - można je więc określić jako
środki inotropowe. Należą do nich
substancje wywołujące dodatni i
ujemny efekt inotropowy.

REGULACJA PRACY

SERCA

• A)adrenalina i noradrenalina (A i NA).
• b) w każdym włóknie sercowym (i nie tylko

tam) jednym z produktów przemian
nukleotydów adeninowych jest inozyna.
Normalnie całość tej substancji jest usuwana
przez krążenie wieńcowe. Jeżeli jest ono
niewydolne (choroba wieńcowa), to nadmiar
inozyny oddziałuje inotropowo ( + ) - w sytuacji
nadciśnienia tętniczego takie niepotrzebne
„podkręcanie" może być niebezpieczne.

REGULACJA PRACY

SERCA

• Medycyna zna środki egzogenne

(nie syntetyzowane w organizmie),
które wywołują (+) efekt
inotropowy. Należą do nich znane
glikozydy nasercowe: digitalina i
strofantyna. Podobny efekt można
uzyskać, podając alkaloidy, takie
jak kofeina czy teina

REGULACJA PRACY

SERCA

• Ujemny efekt inotropowy można

osiągnąć, działając na serce
wspomnianą już acetylocholiną.
Podobny skutek wywiera
adenozyna ( jest produktem
przemian nukleotydów
purynowych).

REGULACJA PRACY

SERCA

• Związek ten normalnie jest „zabierany"

przez krążenie wieńcowe, ale jeśli jest
ono niewydolne, gromadzi się w sercu.
Osłabia tam siłę skurczu tak, że może
u nadciśnieniowców wywołać zawał.
Sam zawał jest spowodowany
martwicą tej części serca, która jest
słabo zaopatrywana w tlen przez
odpowiednią tętnicę wieńcową.

REGULACJA PRACY

SERCA

• 3. Na serce można także oddziaływać

pośrednio:

• Wazopresyna
• renina - enzym, który w osoczu

aktywizuje angiotensynę.

• serotonina - hormon tkankowy

wydzielany lokalnie przez niektóre
komórki

SERCE

• SERCE JEST TAKŻE GRUCZOŁEM

DOKREWNYM

• Ściany jego przedsionków wydzielają

bowiem hormon natriuretyczny
(atriopopeptynę, peptyd przedsionkowy).
Ten sprytny mechanizm chroni mięsień
przedsionków przed nadmiernym
rozciąganiem, spowodowanym zbyt dużą
objętością krwi (ciśnienie siłą rzeczy
wówczas jest także za wysokie)

ANP

• Ogólny skutek jest taki, że

ciśnienie krwi maleje

• zmniejsza się więc nadmierne

rozciąganie ścian przedsionków.

PRZEPŁYW KRWI

• REGULACJA TEMPA PRZEPŁYWU KRWI

ODBYWA SIĘ RÓWNIEŻ PRZY UDZIALE
OŚRODKA NACZYNIOWO-RUCHOWEGO

na pracę całego układu krążenia wywiera

wpływ nie tylko pompa, ale także sieć rur
naczyniowych, w których krąży krew.
Organizm może w dość prosty sposób
zmieniać opór naczyniowy w różnych
częściach układu krwionośnego

PRZEPŁYW KRWI

• mięśnie gładkie ścian małych

letniczek mogą się kurczyć,
zmniejszając w ten sposób
przekrój tych naczyń. Maleje
wówczas przepływ krwi ze
zbiornika tętniczego do żylnego,
natomiast ciśnienie tętnicze
rośnie.

PRZEPŁYW KRWI

• Jeśli zachodzi potrzeba zmniejszenia tego

ciśnienia, to po prostu rozluźnia się
mięśnie omawianych naczyń. Skutkiem
jest oczywiście pewien spadek oporu
naczyniowego, wzrost przepływu ze
zbiornika tętniczego do żylnego i spadek
ciśnienia krwi. Ponadto żyły mają znacznie
większą elastyczność niż tętnice, mogą się
więc dość znacznie rozciągać- efektem jest
zwiększenie objętości zbiornika żylnego.

PRZEPŁYW KRWI

• że skurcz ścian tętniczek

kontrolowany jest przez czynniki
humoralne ( angiotensyna,
serotonina) lub nerwowe. Sterowanie
nerwowe odbywa się za pomocą
ośrodka naczyniowo-ruchowego,
zlokalizowanego w tworze
siatkowatym rdzenia przedłużonego

OSRODEK NACZYNIO-

RUCHOWY

• składa się z dwóch

antagonistycznych części:

• A) Presyjnej - zwężającej światło

tętniczek;

• B) Depresyjnej - rozszerzającej

światło tętniczek.

Naczynia krwionośne

Naczynia krwionośne
Ściany tętnic i żył są zbudowane z trzech warstw:
• zewnętrznej, łącznotkankowej zwanej

przydanką,

• środkowej, utworzonej z mięśni gładkich i

włókien sprężystych o układzie okrężnym,
oraz wewnętrznej, składającej się z warstwy
włókien kolagenowych i sprężystych

• śródbłonka.

Naczynia krwionośne

• Do tętnic wyrzucana jest z serca

krew pod dużym ciśnieniem,
podlegającym cyklicznym zmianom
(około 120 mm Hg w chwili
skurczu komór i około 70 mm Hg w
momencie ich rozkurczu).

• Dlatego ściany tętnic są grube i

elastyczne.

Naczynia krwionośne

• W żyłach płynie krew pod

niewielkim ciśnieniem, stąd ich
ściany są wiotkie i cienkie
(zawierają małą ilość włókien
sprężystych i mięśniówki).

• W świetle żył znajdują się zastawki

zapobiegające cofaniu wolno
płynącej krwi.

Naczynia krwionośne

• Naczynia włosowate, inaczej

włośniczki, są zbudowane ze
śródbłonka spoczywającego na
błonie podstawnej. Taka budowa jest
przystosowana do sprawnej wymiany
substancji między krwią a tkankami.
W sieci włośniczek występują
naczynia włosowate tętnicze i żylne

Ciśnienie krwi w

naczyniach

• Ciśnienie krwi w tętnicach zależy od

fazy pracy serca. Podczas skurczu
komór ciśnienie tętnicze ma największą
wartość i nazywa się ciśnieniem
tętniczym skurczowym, a w rozkurczu
jest najniższe i zwie się ciśnieniem
tętniczym rozkurczowym.

• Prawidłowa amplituda ciśnienia wynosi

50mmHg

Ciśnienie krwi w

naczyniach

• Ciśnienie krwi w miarę jej przepływu

przez tętnice zmniejsza się bardzo
powoli i dopiero w drobnych tętnicach,
zwanych tętniczkami
przedwłosowatymi, stawiającymi
znaczny opór płynącej krwi następuje
gwałtowny spadek ciśnienia do (40 mm
Hg), a dalej w naczyniach włosowatych
ciśnienie obniża się(25 mmHg

Ciśnienie krwi w

naczyniach

• W krwiobiegu małym, gdzie

naczynia włosowate mają szeroką
średnicę i nie ma tętniczek
przedwłosowatych o grubej
mięśniówce, opór stawiany
płynącej krwi jest około ośmiu
razy mniejszy niż w krwiobiegu
dużym.

Regulacja krążenia krwi w

naczyniach

• Średnica drobnych tętniczek jest

regulowana na drodze nerwowej
przez ośrodek naczyniowo-
ruchowy za pośrednictwem
nerwów oraz na drodze
humoralnej przez ośrodki
nerwowe wpływające na
wydzielanie hormonów.

Ośrodek naczyniowo-

ruchowy

• Ośrodek naczyniowo-ruchowy

znajduje się w rdzeniu
przedłużonym.

• Składa się on z części presyjnej i

części depresyjnej.

Ośrodek naczyniowo-

ruchowy

• Pierwsza z nich powoduje

utrzymanie mięśniówki naczyń
krwionośnych w stałym skurczu.
Działanie części depresyjnej
dokonuje się głównie przez
hamowanie części presyjnej i
prowadzi do rozszerzania

Układ limfatyczny

(chłonny)

• Układ limfatyczny jest otwarty.

Bierze on początek w
przestrzeniach
międzykomórkowych. Stąd
bowiem cienkościenne naczynia
limfatyczne zbierają płyn
tkankowy, który się w nich
gromadzi.

Układ limfatyczny

(chłonny)

• Drobne naczynia limfatyczne łączą

się w większe, a te po przejściu
przez węzły chłonne odprowadzają
limfę = chłonkę do pni chłonnych,
które wpadają do głównych naczyń
chłonnych: przewodu piersiowego
i przewodu chłonnego prawego.

Układ limfatyczny

(chłonny)

• Przewód piersiowy zbiera chłonkę

z górnej lewej części ciała i całej
strony dolnej, a przewód chłonny
prawy — z prawej górnej strony
ciała. Oba główne naczynia
chłonne wpadają do dużych żył w
pobliżu serca

Układ limfatyczny

(chłonny)

• Oprócz naczyń do układu

limfatycznego zalicza się:

• węzły chłonne,
• grudki chłonne,
• migdałki
• grasicę.

Płyn tkankowy i limfa

• Właściwe wewnętrzne środowisko

organizmu stanowi płyn tkankowy
powstający z produktów
metabolizmu komórek i z
przesączu płynu przez ściany
naczyń włosowatych
krwionośnych.

Płyn tkankowy i limfa

• Płyn tkankowy wypełnia

przestrzenie międzykomórkowe,
docierając do poszczególnych
komórek i pełniąc funkcję pomostu
między krwią a komórkami.

Płyn tkankowy i limfa

• Za jego pośrednictwem woda, sole

mineralne, organiczne składniki
odżywcze, tlen, ciała
odpornościowe, enzymy i hormony
przenikają z krwi do komórek. Z
kolei azotowe produkty metabolizmu
i CO2 odbywają drogę odwrotną i są
zbierane przez krew.

Płyn tkankowy i limfa

• Płyn tkankowy po przedostaniu się

do naczyń limfatycznych staje się
limfą. Płynąc przez węzły chłonne,
zabiera z nich limfocyty, a
pozbywa się ciał obcych lub
szkodliwych, które ulegają tu
sfagocytowaniu

Płyn tkankowy i limfa

• Ma to istotne znaczenie dla

obronności organizmu, ponieważ
bakterie, a na wet komórki
nowotworowe, zanim dostaną się z
tkanek do krwi, zostają
zatrzymane w węzłach chłonnych

Płyn tkankowy i limfa

• Ta część limfy, która rozpoczyna

swój bieg od jelita cienkiego
uczestniczy w transporcie
tłuszczów pokarmowych

Płyn tkankowy i limfa

• Płyn tkankowy ma skład zbliżony do

osocza krwi, z tym że zawiera mniej
białek, a ponieważ limfa to nie
wchłonięty do naczyń krwionośnych
płyn tkankowy, który z łatwością
przenika przez cienkie i dobrze
przepuszczalne naczynia chłonne,
więc jej skład jest również zbliżony do
osocza krwi