Polityka banków

Charakterystyka usług bankowych

Wstęp



Regulacje prawne z 1989 r. nadały polskiemu systemowi

bankowemu dwuszczeblową strukturę. Na szczeblu wyższym

znajduje się Narodowy Bank Polski jako bank centralny państwa,

a na szczeblu niższym wszystkie inne banki niezależnie od ich

nazwy, formy własności czy też formy działania ( tzw. Banki

komercyjne).



Bank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg

istotnych zadań związanym z obiegiem pieniężnym i

zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim

odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego

i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz

tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń

pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków.

Wykonując swoje podstawowe zadania w zakresie polityki

pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim

celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych

takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku

centralnego jest stabilność pieniądza.

Zadania banku centralnego



Narodowy Bank Polski, jako bank centralny Rzeczypospolitej Polski

podejmuje działania na rzecz stabilności monetarnej i stabilności

systemu finansowego, służące stworzeniu podstaw długotrwałego

rozwoju gospodarczego.



Zadania NBP oraz kształt systemu bankowego określa Art. 227

Konstytucji RP oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim i ustawa

Prawo bankowe uchwalone przez Sejm 19 sierpnia 1997 roku.



Do głównych zadań NBP należą:

- czuwanie nad realizacją uchwalonej przez sejm polityki pieniężnej,

- emitowanie pieniądza,

- ustalanie w porozumieniu z Ministrem Finansów, wzorów

nominałów

banknotów i monet oraz zasad i trybu wymiany

znaków pieniężnych,

- wykonywanie obsługi bankowej budżetu państwa,

- ustalanie form, trybu i zasad udzielania kredytu refinansowego

bankom oraz udzielania tego kredytu,

-określenie wysokości oraz gromadzenie rezerw obowiązkowych

innych banków,

- sporządzanie planu kredytowego i opracowywanie założeń polityki

pieniężno- kredytowej państwa, a po uzyskaniu opinii Rady

Ministrów, przedstawienie go Sejmowi,

-współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planu

bilansu

płatniczego.

Funkcje banku centralnego

Centralny bank państwa, będąc bankiem państwa NBP prowadzi rachunki

bankowe dla budżetu państwa, centralnych instytucji państwowych oraz

jednostek budżetowych. Przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w

kraju i za granicą gromadzi i zarządza rezerwami dewizowymi, zaciąga i spłaca

kredyty zagraniczne, jest odpowiedzialny za utrzymanie stabilnego poziomu

cen.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę.

Pełni on trzy podstawowe funkcje, jako:

a) Bank emisyjny: Bank centralny jako jedyny bank w Polsce ma wyłączne prawo

emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w

kraju. NBP określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza

gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje

on obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

b) Bank banków: NBP organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące

rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku

pieniężnym. NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego

systemu bankowego. Pełniąc funkcje banku banków, sprawuje on kontrolę nad

działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem

przepisów prawa bankowego, a także nad zapewnieniem bezpieczeństwa

wkładów oszczędnościowych.

c) Centralny bank państwa: NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa,

prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych,

państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz

realizuje ich zlecenia płatnicze.

Instrumenty polityki pieniężnej banku

centralnego

Polityka pieniężna to działalność banku centralnego polegająca

na oddziaływaniu na podaż pieniądza, a także na regulowaniu

jego obiegu w celu zapewnienia równowagi pieniężnej w

gospodarce. Ponieważ najważniejszą cechą równowagi

pieniężnej jest stabilizacja cen- jej zapewnienie umożliwia

stabilizację warunków prowadzenia działalności gospodarczej i

jednocześnie ich prognozowanie oraz podejmowanie decyzji

dotyczących inwestowania, a także konsumpcji. Polityka

pieniężna wpływa również na kształtowanie się kursu

walutowego, co przekłada się z kolei na równowagę handlową i

płatniczą. W końcu bank centralny wpływa na kreację pieniądza

przez banki komercyjne.

Instrumentami za pomocą których NBP realizuje politykę

pieniężną są: rezerwa obowiązkowa, operacje otwartego rynku,

kredyty refinansowe i inne.

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku są najważniejszym instrumentem umożliwiającym bankowi

centralnemu eliminowanie wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym i

utrzymywanie ich na poziomie pożądanym z punktu widzenia prowadzonej polityki

pieniężnej. Operacje otwartego rynku pozwalają na elastyczne, szybkie i precyzyjne

reagowanie na zmiany płynności w systemie bankowym, dopasowując podaż środków

na rachunkach banków w banku centralnym do zgłaszanego popytu, a przez to

wpływając na poziom stóp procentowych. Operacja otwartego rynku to interwencje

na rynku pieniężnym, dokonywane przez bank centralny z własnej inicjatywy i na

zasadach rynkowych.

W tak szerokim zakresie pojęcia operacje otwartego rynku mieści się zarówno

warunkowa, jak i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych, a

także emisje papierów wartościowych, dokonywane przez bank centralny na własny

rachunek.

W wyniku warunkowego bądź też bezwarunkowego zakupu papierów wartościowych

przez bank centralny system bankowy zostaje- odpowiednio- na pewien okres lub też

trwale zasilony w środki z systemu bankowego. Dla zachowania rynkowego

charakteru tego instrumentu, wszystkie operacje na otwartym rynku są, co do zasady

przeprowadzane w drodze przetargu co wyklucza uznaniową selekcję partnerów i ich

ofert. Przedmiotem przetargu jest albo wyłącznie wielkość oferowanej kwoty, lub

wielkość oferowanej kwoty oraz cena, wyznaczająca oprocentowanie transakcji.

Polityka otwartego rynku polega na tym, że bank centralny jest upoważniony do

zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, przeważnie

państwowych. Są to przede wszystkim weksle skarbowe. Bank centralny zakupuje te

papiery wartościowe według stopy zakupu (odebranie), a sprzedaje według stopy

sprzedaży (doręczenie).

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku

Zakup papierów wartościowych z jednej strony powiększa aktywa banku

centralnego, z drugie zaś zwiększa obieg pieniądza. Natomiast sprzedaż papierów

wartościowych z własnego portfela przez bank centralny zmniejsza aktywa banku

i działa restrykcyjnie- zmniejsza obieg pieniężny. W wielu krajach przy operacjach

otwartego rynku banki mają tzw. depozyty dyspozycyjne papierów wartościowych

w banku centralnym, tak, że nie jest potrzebne czasochłonne przenoszenie

papierów wartościowych na bank centralny. Operacja otwartego rynku mogą być

dokonywane przez przetarg ilościowy bądź procentowy.

W pierwszym przypadku bank centralny ustala wysokość stawki zakupu

(tzw. stałą stawkę), a banki komercyjne podają kwoty, jakie chciałby sprzedać

bankowi centralnemu po tej stawce. W odpowiedzi na złożenie oferty bank

centralny rozdziela ustaloną przez siebie kwotę zakupu proporcjonalnie do

wielkości złożonych ofert.

W przetargu procentowym banki komercyjne podają stawkę procentową, po

której chciałby zawrzeć transakcję. Bank centralny, w ramach ustalonych przez

siebie kwoty, przyznaje możliwość sprzedaży zaczynając od banków, które

zaproponowały najwyższą stawkę. Wysokość ostatecznej stopy procentowej jest

ustalana na podstawie najniższej (marginalnej) stawki podziału. Przy przetargu

procentowym tendencje rynkowe mają większy wpływ na kształtowanie się

wysokość procentu.

Bank centralny może połączyć operacje zakupu papierów wartościowych z

uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie. Są to przede

wszystkim operacje repurchase agreement (repo) i reverse repurchase agreement

(reverse repo), będące umowami odkupu.

Operacje otwartego rynku

Operacja repo polega na kupnie papierów wartościowych po określonej cenie z

jednoczesnym odkupieniem tych papierów po cenie wyższej w określonym dniu w

przyszłości (różnica między tymi cenami stanowi efektywną stopę procentową).

Operacja rereverse repo polega na sprzedaży papierów wartościowych,z

jednoczesną ich odsprzedażą w przyszłości.

Operacje te są krótkoterminowe, a ich przedmiotem są na ogół papiery

wartościowe skarbu państwa, dzięki czemu ryzyko kredytowe faktycznie nie

istnieje.

W ramach polityki otwartego rynku banki prowadzą operacje dewizowe typu

swap, polegające na kupnie dewiz lub waluty z dostawą natychmiastową przy

jednoczesnej umowie sprzedaży tej samej kwoty w konkretnym terminie, po

uzgodnionym kursie do tego samego partnera. W ten sposób bank centralny

stawia do dyspozycji bankom swój pieniądz na czas operacji swap (przy kupnie), a

w przypadku sprzedaży zabiera pieniądz bankom operacyjnym. Polityka otwartego

rynku wykorzystuje zarówno cenę sprzedaży oraz kupna papierów wartościowych,

jak i wielkość sprzedanych (kupionych) papierów wartościowych czy dewiz.

Operacje otwartego rynku mogą być efektywne tylko wówczas, gdy

rozbudowany rynek pieniężny, który będzie mógł zakupić papiery wartościowe

zaoferowane przez bank centralny lub odstąpić je temu bankowi.

Tak więc warunkami efektywności operacji otwartego rynku są:

- odpowiednia chłonność rynku pieniężnego i kapitałowego;

- budzące zaufanie papiery wartościowe (np. weksle skarbowe).

Polityka rezerw obowiązkowych

Rezerwę obowiązkową stanowią środki pieniężne, które banki są

zobowiązane utrzymywać na rachunkach w banku centralnym (lub też w

postaci innych, ściśle określonych aktywów, jak np. gotówka w kasach

banków) w wysokości nie niższej niż określony odsetek (stopa rezerw)

bilansowych zwrotnych zobowiązań (bieżących i terminowych) banków

wobec sektora niefinansowego.

Mimo administracyjnego charakteru, rezerwa obowiązkowa uznawana jest

za rodzaj instrumentu rynkowego, gdyż stopy rezerwy są najczęściej

jednolite dla wszystkich banków, a nakładane zobowiązanie nie dotyczy

bezpośrednio sfery stosunków między bankami i ich klientami. Wysokość

rezerwy obowiązkowej wyliczana jest na podstawie zastosowania

obowiązujących stóp rezerwy do stanu zobowiązań we wszystkich lub tylko

wybranych dniach okresu naliczania. Naliczony w ten sposób minimalny stan

środków powinien zostać utrzymany w określonym okresie (okres

utrzymywania) permanentnie lub średnio.

Rezerwa obowiązkowa pełniła w przeszłości co najmniej kilka funkcji.

Była instrumentem ostrożnościowym, zabezpieczającym wypłacalność

banków wobec ich klientów, jak i rodzajem podatku, pozwalającym na

generowania zysku przez bank centralny. Funkcje te nie mają obecnie

większego znaczenia, jako że konkurencja między bankami funkcjonującymi

w różnych krajach wymusiła znaczące redukcje stóp rezerwy oraz

systemowe rekompensaty kosztów ponoszonych przez banki z tytułu jej

utrzymywania.

Polityka rezerw obowiązkowych

Banki obciążone wyższą stopą rezerwy mogą przeznaczyć mniejszą część

przyjmowanych depozytów na udzielane kredyty. Aby zrekompensować

ten ubytek zmuszone są do utrzymania większej różnicy między

oprocentowaniem kredytów i depozytów, a więc oferują niższe

oprocentowanie depozytów lub wyższe kredytów niż konkurenci

obciążeni niższą rezerwą obowiązkową. Z tego powodu część banków

centralnych nie tylko znacząco obniżyła w ostatnich latach stopy rezerwy,

ale wręcz zrezygnowała z tego instrumentu.

Jednym ze sposobów eliminacji obciążeń systemu bankowego z tytułu

wykorzystywania rezerwy obowiązkowej jest jej oprocentowaniem na

poziomie rynkowym.

Rezerwa obowiązkowa ze względu na to, że na ogół nie jest

oprocentowana jest faktycznie formą podatku, który muszą płacić banki

komercyjne na rzecz banku centralnego, a ponieważ jest nim na ogół

bank państwowy, to pośrednio jest to dochód budżetu. Podstawą, od

której oblicza się rezerwę obowiązkową, są wkłady nie banków w

bankach. Bank centralny ustala stopę rezerwy obowiązkowej, która

określa, jaka część tych wkładów powinna się znaleźć na jego rachunku.

W ten sposób banki dysponują dodatkowym instrumentem sprzyjającym

utrzymaniu ich płynności w krótkim czasie. Przy ustalaniu wielkości

stopy obowiązkowej rezerwy mogą być stosowane różne stopy

procentowe, w zależności od rodzaju wkładu.

Polityka rezerw obowiązkowych

I tak, zróżnicowanie może zależeć od:

- terminów zobowiązań, a więc od tego, czy są to wkłady a vista, czy terminowe;

- osoby właściciela, a więc od tego, czy są to wkłady osób fizycznych o

charakterze oszczędności czy wkłady osób prawnych;

- wielkość wkładu, zwłaszcza wkładów a vista;

- miejsca zamieszkania tych, którzy mają wkłady w banku.

Celowe jest ustalenie przez Parlament lub Radę Banków maksymalnej wysokości

obowiązkowej rezerwy. Natomiast wysokość tej rezerwy dla poszczególnych

rodzajów wkładów i ewentualnie banków ustala już prezes banku centralnego.

Utrzymanie rezerw w gotówce i rezerw w banku centralnym ma na celu

zapewnienie nie tylko wypłacalności banków rozliczeniowych (handlowych).

Element ten zresztą nie jest najistotniejszy. Obecnie banki rozliczeniowe są tak

potężnymi instytucjami, że ich niewypłacalność jest mało prawdopodobna. Mogą

one ponadto uciec się do pomocy banku centralnego w razie spadku zaufania

klientów. Relacja między rezerwami banków rozliczeniowych a wkładami ich

klientów ma istotne znaczenie w kształtowaniu ilości pieniądza w obiegu.

Zobowiązując banki rozliczeniowe do podwyższenie lub obniżenia tej relacji,

która nazywa się relacją rezerw obowiązkowych, bank centralny może skłaniać

banki rozliczeniowe do zawężania lub rozszerzania akcji kredytowej.

Podwyższenia wskaźnika rezerw obowiązkowych zmusza banki rozliczeniowe do

utrzymania większej części aktywów w formie gotówki lub w postaci

nieoprocentowanych wkładów w banku centralnym. Aktywa te nie mogą być

przeznaczone na działalność kredytową i proces kreacji ulega zahamowaniu.

Aktywność gospodarcza kurczy się i dochody społeczeństwa wzrastają.

Polityka rezerw obowiązkowych

Zjawisko odwrotne występuje, gdy bank centralny nakazuje

zmniejszenie wskaźnika rezerw obowiązkowych. Dodatkowe wolne

fundusze banki przeznaczają na dodatkowe kredyty. Powstają nowe

wkłady, tzw. wkłady pochodne, i ilość pieniądza w obiegu wzrasta.

Działalność gospodarcza ożywia się, dochody społeczeństwa

wzrastają.

Bank centralny przez zwiększanie lub zmniejszanie stopy rezerw

obowiązkowych wpływa na wielkość akcji kredytowej banków

komercyjnych. Dla banków komercyjnych rezerwa obowiązkowa

zwiększa koszty prowadzonej działalności, ponieważ deponentom

trzeba płacić odsetki, a kwota środków pieniężnych wynikająca ze

stopy rezerw obowiązkowych jest zamrożona i nieoprocentowana

(środki zgromadzone w ramach rezerwy na rachunku w NBP nie są

oprocentowane), co uniemożliwia ich ulokowanie np. na rynku

finansowym.

Działanie rezerwy obowiązkowej działa, więc jak

podatek, a koszty z tego wynikające są przerzucane na klientów

banku w postaci wyższego oprocentowania kredytów.

Transakcje kredytowo - depozytowe

Transakcje kredytowo – depozytowe są instrumentem polityki pieniężnej, za

pośrednictwem, których banki komercyjne mogą pożyczyć pieniądze od banku

centralnego. Odbywa się to z inicjatywy banków komercyjnych, ale w ramach

limitów i na warunkach ustalanych przez bank centralny, który w operacjach

refinansowanych występuje jako kredytodawca ostatniej instancji. Kredyty

refinansowe są udzielane w różnych formach. Jedną z nich jest kredyt

redyskontowy. Banki komercyjne udzielają przedsiębiorstwom kredytu

dyskontowego, przyjmując od nich weksle handlowe (weksle wystawione przez

odbiorców towarów z terminem zapłaty zwykle do 3 miesięcy). Sprzedawca

towaru, który potrzebuje pieniędzy natychmiast i nie może czekać do terminu

płatności weksla, odstępuje ten weksel (oddaje go do dyskonta) swojemu bankowi

komercyjnemu. Bank komercyjny odlicza od nominalnej kwoty weksla

oprocentowanie za okres od dnia przyjęcia weksla do dnia jego płatności (to

nazywa się dyskontem) i na tę kwotę udziela dawcy weksla kredytu, który będzie

spłacony w terminie płatności weksla przez jego wystawcę. Gdy bank komercyjny

wyczerpie swoje możliwości kredytowania, może oddać nagromadzone w swoim

portfelu zdyskontowane weksle do redyskonta w banku centralnym. Bank

centralny od nominalnej kwoty weksli odliczy redyskonto (stopa redyskonta banku

centralnego jest zawsze niższa od stopy dyskontowej w bankach komercyjnych) i

tak pomniejszoną kwotę wniesie w ciężar rachunku kredytu redyskontowego i na

dobro rachunku rezerw banku komercyjnego w banku centralnym. To powiększa

płynność banku komercyjnego i pozwala mu nadal dyskontować weksle

przedkładane przez klientów lub udzielać im innego rodzaju pożyczek. W terminie

płatności wystawca weksla wykupi go w banku komercyjnym i spłaci kredyt

dyskontowy, a bank komercyjny spłaci kredyt redyskontowy w banku centralnym.

Transakcje kredytowo - depozytowe

W sytuacji gdy bank centralny obniża stopę redyskontową mówi się wtedy o

polityce łatwego pieniądza (ekspansywnej), natomiast w przypadku jej

podwyższania mówi się o polityce trudnego pieniądza (restrykcyjnej). Banki

komercyjne w razie wystąpienia potrzeby poza bankiem centralnym mogą się

także refinansować na międzybankowym rynku pieniężnym.

Wybór źródła finansowania jest uzależniony od tego jaka jest relacja pomiędzy

stopą oprocentowania na rynku międzybankowym a stopą redyskontową. W

sytuacji gdy stopa oprocentowania na rynku międzybankowym jest niższa od

stopy redyskontowej to wówczas banki komercyjne kierując się zasadą

minimalizowania swoich kosztów wolą pożyczać pieniądze na rynku

międzybankowym. Natomiast w przypadku gdy relacja ta jest odwrotna to banki

komercyjne wolą się refinansować w banku centralnym, pod warunkiem, że

dysponują odpowiednimi walorami do redyskonta. W praktyce pomiędzy obiema

stopami zachodzi zwykle taka relacja, że stopa redyskontowa stanowi górny pułap

stopy rynku międzybankowego.

Przy redyskoncie weksli NBP stosuje ustalone przez siebie kryteria dotyczącego:

a) stopy redyskontowej,

b) kontyngentu redyskonta,

c) jakości weksli redyskontowych.

Transakcje kredytowo - redyskontowe

Stopa redyskontowa Jest stosowana przy zakupie przez NBP

zdyskontowanych przez banki komercyjne weksli handlowych, których

termin płatności jeszcze nie nadszedł. Ustalana jest na poziomie

niższym od stóp dyskontowych banków komercyjnych. Podwyższenie

stopy redyskontowej przez bank centralny powoduje zwiększenie stóp

dyskontowych stosowanych przez banki komercyjne- Obniżenie stopy

redyskontowej przez NBP powinno zachęcić banki komercyjne do

zwiększenia działalności kredytowej. Wszelkie zmiany stopy

redyskontowej stanowią sygnał banku centralnego w sprawie jego

polityki pieniężnej.

Kontyngent redyskonta jest to określenie górnej granicy wartości

weksli przyjmowanych do redyskonta w danym okresie dla każdego

banku komercyjnego. Podstawą ustalenia kontyngentu redyskonta dla

banku komercyjnego jest wielkość kapitałów własnych danego banku

oraz struktura jego aktywów. W przypadku naruszania przepisów prawa

bankowego bank komercyjny może być pozbawiony prawa do

redyskonta. Bank centralny nie ma obowiązku udzielania kredytu

redyskontowego każdemu bankowi.

Jakość weksli oceniana jest na podstawie ich wymogów formalnych i

pewności zabezpieczenia ich wykupu. NBP przyjmuje do redyskonta

wyłącznie weksle odpowiadające wymogom weksla handlowego. Weksel

redyskontowany m.in. powinien być płatny w terminie maksymalnie 90

dni i podpisany przez trzy osoby uznane za wypłacalne. Inną formą

kredytu refinansowego jest kredyt otwarty (zwany także celowym),

udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym dla umożliwienia

im zachowania płynności. Ten kredyt nie ma specjalnego zabezpieczenia

w postaci jakichś walorów, jak np. weksle handlowe w przypadku-

kredytu redyskontowego.

Transakcje kredytowo - redyskontowe

Banki centralne udzielają, takich kredytów w roli „pożyczkodawcy w ostatniej

instancji” bankom komercyjnym w przypadkach trudności płatniczych (braku

środków na zaspokojenie klientów żądających wypłat depozytów).

Jeszcze innym rodzajem kredytu refinansowego, udzielanego przez banki centralne

bankom komercyjnym, jest kredyt lombardowy. Ten kredyt jest udzielany bankom

komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych, przede wszystkim państwowych

(bony skarbowe, obligacje pożyczek państwowych). Kredyt lombardowy jest więc

zabezpieczony (w odróżnieniu od refinansowego kredytu celowego). Łączne kwoty

przyznawanych przez banki centralne kredytów lombardowych są limitowane (mają

ustalone z góry granice, których banki komercyjne nie mogą przekroczyć), a

wysokość pojedynczej pożyczki w tej formie zwykle wynosi 75 do 80 % wartości

zastawianych walorów. Kredyt lombardowy jest udzielany na bardzo krótkie terminy

- kilku dni do kilku tygodni i służy przezwyciężaniu krótkookresowych braków

płynności w bankach komercyjnych. Górną granicę zadłużenia banków w NBP z

tytułu kredytu lombardowego wyznacza zasób możliwych do zastawienia

skarbowych papierów wartościowych będących w posiadaniu banków. Stopa kredytu

lombardowego (stopa lombardowa), jako podstawowa stopa banku centralnego z

reguły pełni funkcję stopy maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania

pieniądza na rynku międzybankowym. Bank Centralny oferuje również lokaty

terminowe banków (depozyt na koniec dnia).

Narodowy Bank Polski oferuje bankom komercyjnym możliwość składania przez nie

krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty

przyjmowane są przez bank centralny do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty

depozytu wraz z należnymi odsetkami ma miejsce w następnym dniu operacyjnym.

Oprocentowanie lokat (stopa depozytowa) będzie niższe od minimalnego

oprocentowania operacji otwartego rynku z 28-dniowym terminem zapadalności

(stopy referencyjnej).

Charakterystyka usług bankowych na rynku

polskim

Wstęp

Według analiz mikroekonomicznych bank jest przedsiębiorstwem o

specyficznej działalności, polegającej na wytwarzaniu oraz

oferowaniu usług bankowych.

Pojęciem tym można okryć proces wytwarzania usług wewnątrz

firmy lub też związane jest ze sprzedażą produktów usługowych na

rynku. Usługi bankowe, które oferuje rynek wytwarzane są na

podstawie teorii H.E. Buschgena, rezultatem połączenia

wewnętrznych bankowych usług (praca dzielona w banku), gdzie

liczbę oraz rodzaj tych składników jest określony przez rynek, nosi

nazwę polityką popytową lub bankiem, który chce lokować niektóre

usługi na rynku (to polityka podaży). Tworzenie usług bankowych

to łączenie czynników produkcji (np. nakładu pracy ludzi, narzędzi

pracy oraz środków, materiałów, surowców oraz czynników

kontroli). Przy wytwarzaniu usług bankowych nierzadko musi

działać ogrom czynników, sprawiających że pewne usługi będą

samodzielnym produktem. Pozostałe są wytwarzane z usług

wewnętrznych, które powstają w wyniku dzielenia zadań

bankowych na mniejsze cząstkowe zadania.

Problematyka definicyjna

Wszystkie rodzaje usług, które świadczą banki można nazywać czynnościami

bankowymi. Bankowe operacje są nierzadko identyfikowane z bankowymi

operacjami, a nazw tych używa się zamiennie. Niestety podejście to jest błędne,

ponieważ można wyliczyć czynności bankowe, które nie posiadają charakteru

operacji bankowej. Przykładem może być udzielenie przez bank porady lub

informacji o obowiązujących przepisach finansowych za granicą.

Usługi bankowe to usługi wykonywane na polecenia oraz rachunki klientów, w

szczególności wykonywanie obrotu gotówką, obrotów bezgotówkowych,

przelewowych, czekowych, inkasowych, wypełnianie zleceń, które dotyczą obrotu

z zagranicą, wypełnianie zleceń kupno-sprzedaż w zakresie obrotu papierami

wartościowymi.

Definicja usługi bankowej spotykana w literaturze to określenie jako produkt

marketingowy, któremu mogą współtowarzyszyć dobra materialne (np.

bankomaty, drobniejsze usługi).

Regulacje Unii Europejskiej mówią, iż usługi bankowe to zdefiniowane rodzaje

czynności (określone w ustawach wspólnoty) a także zdefiniowane rodzaje z

aktywności instytucji bankowych. Aktywności te przejawiają się w działaniach

(czynnościach, usługach), które są charakterystyczne dla przeróżnych segmentów

międzynarodowego oraz krajowego rynku finansowego, czyli rynku kapitałowego,

walutowego, kredytowego, instrumentów pieniężnych i rynku pieniężnego. Mamy

więc do czynienia na rynku z usługami, które są oferowane klientom z opłata, zaś

usługi bez opłat mogą występować w roli elementów urozmaicających pakiety

usług oferowanych dla segmentu klientów. Trzeba tutaj wspomnieć, że usługi

bankowe są najczęściej w postaci umowy banku z klientami, czego powodem jest

istotności prawnych aspektów regulujących działalności usługowe banków.

Klasyfikacja usług bankowych

Przedstawimy klasyfikację usług w sektorze bankowym

uwzględniając różne kryteria:

1. standardowe kryterium usługi bankowej:

- usługi depozytowe;

- usługi kredytowe;

- usługi rozliczeniowe;

- usługi powiązane z obsługiwaniem transakcji zagranicznych;

- usługi w sferze rynku kapitałowego;

- usługi dodatkowe (doradztwo, usługi ubezpieczeniowe, wynajem

skrytek).

Klasyfikacja usług bankowych

2. Klasyfikacja usług z punktu widzenia podzielenia czynności

bankowych:

- operacje finansujące - to natychmiastowe lub późniejsze zwiększenie

środków płatniczych klientów razem ze związanymi z tym

czynnościami,

- operacje depozytowe - umożliwiające klientom lokowanie w bankach

wolnych czasowo środków z czynnościami, które do tego należą,

- usługi powiązane z obsługa obrotów płatniczych klientów i własnych -

realizowanie zleceń klientów, wykonywanie operacji płatniczych oraz

rozrachunkowych w rachunkach bakowych plus operacje inicjowane

przez określony bank,

- różne usługi - obejmujące świadczenie dla klientów usług doradczo -

konsultacyjnych, pośredniczenie na rynkach kapitałowych,
d

ostarczanie informacji.

Klasyfikacja usług bankowych

3. Klasyfikacja standardowych usług bankowych wg H.J.

Krummela:

- terminowe przyjęcie albo odstąpienie środków (depozyty,

kredyty),

- przejmowanie ryzyka (akcept, awal, gwarancje),

- przetrzymywanie papierów wartościowych i administracja

nimi,

- obsługiwanie obrotów płatniczych razem z emitowaniem

papierów wartościowych,

- operacje handlowe ( handel złotem, dewizami, papierami

wartościowymi).

Klasyfikacja usług bankowych

4. Kryterium podziału uwzględniając obszar:

- bankowość detaliczna - skupiająca w swej sferze osoby fizyczne,

które są nazywane klientami indywidualnymi. Ta bankowość zaspokaja

potrzeby finansowe, które dotyczą płacenia, oszczędzania, pożyczania

i mniej inwestowania, ubezpieczania lub zabezpieczania kompleksowo,

- bankowość elektroniczna - to bankomaty, które wypłacają gotówkę,

e-banking - zdalne użytkowanie z oferowanych usług bankowych

poprzez urządzenia informatyczne oraz telekomunikacyjne,

- bankowość hipoteczna - usługi powiązane z udzielaniem

hipotecznych kredytów. Obejmują one także, oprócz kredytowania,

szereg dodatkowych usług (np. emitowanie listów zastawnych oraz

obligacji, wycenianie nieruchomości lub usługi kustodialne),

- bankowość korporacyjna - obejmuje ciągle poszerzający się wachlarz

usług finansowych, które są świadczone na rzecz prowadzących

działalności gospodarcze.

Klasyfikacja usług bankowych

5. Usługi bankowe wyodrębnione przez prawo polskie zawierają:

- przyjęcie wkładu pieniężnego płatnego na żądanie albo

terminowego,

- prowadzenie rachunku bankowego,

- udzielanie kredytu,

- udzielanie oraz potwierdzanie gwarancji plus otwieranie akredytyw,

- emitowanie papierów wartościowych banku,

- prowadzenie bankowego rozliczania pieniężnego,

- wydanie, rozliczenie i umorzenie pieniędzy elektronicznych,

- udzielenie pożyczki pieniężnej i kredytu konsumpcyjnego,

- operacje czekowe oraz wekslowe,

- wydanie karty płatniczej i wykonanie operacji podczas ich używania,

- operacje finansowe terminowe,

- kupno i sprzedaż wierzytelności pieniężnych,

- przechowanie przedmiotów oraz papierów wartościowych, także

udostępnienie sejfów,

- wykonanie czynności w obrocie dewizowym,

- udzielenie i potwierdzanie doręczeń,

- wykonanie czynności, które zostały zlecone i są powiązane z

emitowaniem papierów wartościowych.

Pozostałe usługi bankowe

Klienci coraz częściej kierują się wybierając usługi danego banku jak szybko i

komfortowo obsługuje on klientelę. Banki odpowiadają na takie wymagania

usługami nazywanymi home banking. Pewne banki rozróżniają Office banking

jako usługi tylko dla firm a home banking jako usługi tylko dla indywidualnych

klientów. Niektóre stosują zaś termin electronic banking.

Home banking oznacza system elektronicznego komunikowania się z jednostką

bankową, dzięki czemu pracownicy przedsiębiorstwa albo klienci indywidualni

są w stanie skorzystać z usługi bankowej "na odległość" bez opuszczania

miejsca pracy lub domu.

Systemy takie wymagają aby bank posiadał zautomatyzowany i bardzo dobrze

działający system informatyczny, a klienci winni posiadać komputer, modem

oraz linię telefoniczną. Polskie banki stosują przeróżne systemy elektronicznego

komunikowania się, lecz najbardziej popularnym jest Multicash.

Za pomocą komputerowego terminalu, który jest przyłączony do sieci bankowej

nabywca, może nie wychodząc z biura czy z domu, wykonując następujące

czynności:

* uzyskać wgląd w saldo rachunków,

* mieć dostęp do informacji o bieżących obrotach,

* przeglądać historię operacji na rachunkach,

* składać polecenie przelewu, zlecenia płatnicze w obrocie krajowym i

zagranicznym,

* przekazywać dochody pracowników na ich konta osobiste,

* przesyłać dowolne informacje tekstowe do banku,

* regularnie otrzymywać informacje dotyczące na przykład kursów walut,

oprocentowania depozytów, produktów danego banku.

Pozostałe usługi bankowe

W wysoko rozwiniętych krajach home banking jest jedną ze

standardowych usług bankowych. W Polsce staje się dopiero bardzo

popularna, chociażby ze względu na bardziej popularne i łatwiej

dostępne internetowe usługi, przy pomocy których usługi bankowe

mogą być świadczone codziennie w większych firmach przemysłowych i

handlowych oraz w średnich i małych firmach a jednocześnie u klienteli

indywidualnej (na przykład gracze na giełdzie). Większość klientów

należy do Pekao S.A., a liderem rynkowym pośród klientów

instytucjonalnych posiada Bank Rozwoju Eksportu, oferujący home

banking od roku 1993 (System BRESOK).

Nowoczesną z usług, która jest zbliżona do trybu home banking jest

oferowana jest firmom przez Bank Handlowy w Warszawie S.A. pod

postacią direct bankingu, co po polsku można określić jako obsługę

bankową. Klienci komunikują się z bankami w teletransmisji przy

wykorzystaniu własnych i bankowych urządzeń elektronicznych.

System direct bankingu jest dobudową do jednego z istniejących

modułów systemu informatycznego banku i pracuje w trybie on-line

(czyli w czasie rzeczywistym). Firma może wydawać dyspozycje

płatności w formie poleceń przelewu, poleceń wypłat za granicę,

czeków bankierskich z bieżącą albo przyszłym terminem płatności.

Można w tym czasie wielokrotnie wykorzystywać dla powtarzających

się operacji wzorca dyspozycji. Klienci mogą otrzymywać raporty o

dyspozycjach, które były wydane bankowi oraz monitorować proces

tworzenia dyspozycji, jak i procesu realizowania ich przez bank.

Kolejnym z udogodnień dla korzystających z usług bankowych stanowią

usługi, które są dokonywane za pomocą telefonu.

Pozostałe usługi bankowe

Usługi bankowe, które są wykonywane przez telefon

bezpośrednio w domach klientów obejmują:

- uzyskiwanie informacji o stanie salda na rachunku bieżącym

(walutowe, złotowe) albo sald rachunków kart płatniczych,

- informacje o przeróżnych usługach świadczonych przez bank ( o

kredytach i depozytach, kartach płatniczych, obligacjach) a

także o kursach waluty jak i oprocentowaniu świadczonych

usług przez bank,

Pracownik banku może dokonać na polecenie hipotetycznego

klienta następujące czynności:

- realizowanie polecenia przelewu z kont na wskazany

uprzednio rachunek,

- udzielenie kredytu,

- usługi doradcze,

- zamówienie książeczek czekowych,

- blokada skradzionej karty płatniczej.