Behawioryzm

Czy człowiek jest

empirycznie

weryfikowalny?

Czy człowiek jest

empirycznie weryfikowalny?

Behawioryzm- źródła,

podstawowe założenia:

 Równoległy rozwój kierunku w USA (Watson) i

Rosji (Pawłow), na początku XX wieku.

 Metodologiczne wyróżniki behawioryzmu:



koncentracja na bodźcach i reakcjach (S R),



eksperymentalny charakter wiedzy,



odrzucenie problematyki

świadomości

(antysubiektywizm).

Człowiek kształtuje się pod wpływem

warunków zewnętrznych !

Behawioryzm a

problematyka

zdrowia/patologii:

 Zdrowy jest człowiek reagujący na bodźce

zachowaniami zwiększającymi jego przystosowanie

do środowiska zewnętrznego.

 Patologia to:



brak pożądanych reakcji



wykształcenie się wadliwych reakcji

(np. fobie, nałogi).

 Diagnoza koncentruje się na analizie zachowań
i czynników oraz praw uczestniczących w

powstawaniu patologii analiza behawioralna

 Terapia polega na różnych formach zmiany

zachowania (na podst. Sęk, 2001).

Warunkowanie

klasyczne

Eksperyment Pawłowa, psy

warunkowanie (uczenie się)

po warunkowaniu

Bodziec

Bezwarunkowy:

pokarm

Reakcja

Bezwarunkowa:

wydzielanie śliny

Bodziec Obojętny:

dźwięk, błysk światła,

rysunek trójkąta

Bodziec

Bezwarunkowy:

pokarm

Bodziec Obojętny:

dźwięk, błysk światła,

rysunek trójkąta

Reakcja

Bezwarunkowa:

wydzielanie śliny

Zasady uczenia się

klasycznych reakcji

warunkowych:



Wygasanie

kilkakrotnie bodziec warunkowy

(obojętny) występuje bez bodźca bezwarunkowego

(pokarm).



Samoistne

odnawianie się reakcji

ponowne kilkukrotne równoległe występowanie bodźca

warunkowego (obojętnego) i bodźca bezwarunkowego

(pokarm).



Generalizacja bodźca

podobny bodziec wywołuje

reakcję warunkową (wydzielanie śliny).



Różnicowanie

bodźca bodźce przypominające bodziec

warunkowy (obojętny) wywołują zróżnicowane reakcje.

Warunkowanie klasyczne

a patologia zachowań:

 Watson & Rayner, fobia „Małego Alberta”

(1920).

Lęk jako reakcja bezwarunkowa na hałas został

wyuczoną reakcją na białego szczura, uogólnioną

później na białego królika, maskę Św. Mikołaja,

włosy eksperymentatora (uwaga: zastrzeżenia

etyczne!)

 Watson & Johns, odwarunkowanie
lęku przed

białymi królikami u 3-letniego

Petera (1924).

S

kojarzenie królika z porcją mleka z biszkoptami

(uwaga: początkowo królik w dystansie, biszkopty w

bezpośredniej bliskości!)

Warunkowanie

instrumentalne

 Dotyczy rekcji bardziej złożonych niż

odruchy.

 Prawo efektu Thorndika (1898), koty.
Reakcja odsunięcia zasuwki klatki

została „wpojona” przez „zadowalający

efekt” (zdobycie pokarmu).

Zachowanie jest kontrolowane

przez jego konsekwencje !

Skinner,

czyli

determinizm idealisty

 „Radykalny behawioryzm” wyklucza fizjologię z

opisu zachowania, wystarczy znać zewnętrzne

przyczyny działania i jego skutki.

 „Zdarzenia prywatne” (wewnętrzne) są wczesnym

stadium zachowania przed wystąpieniem jego

skutków dla środowiska.

 Wolna wola jest złudzeniem.

... moje zachowanie w każdej chwili nie jest niczym innym niż

produktem moich dyspozycji genetycznych, osobistej

przeszłości i aktualnej sytuacji.” ( Skinner, 1983 za: Tavris &

Wade, 1997)

Osobowość jest zbiorem wzorców zachowań !

Typy konsekwencji i ich

wpływ na zachowanie

Obojętny

Nie zwiększa ani nie
zmniejsza

prawdopodobieństwa
pojawienia się

określonego
zachowania

Wzmocnienia

(pozytywne/negatyw

ne)

Nasilają reakcję bądź
zwiększają

prawdopodobieństwo
jej wystąpienia

Kary

(pozytywne/negatyw

ne)

Osłabiają reakcję lub
zmniejszają

prawdopodobieństwo
jej wystąpienia

Natura wzmocnień

Jaki jest kierunek zmiany zachowania po
wzmocnieniu?

Pojawiają się nowe Dotychczasowe
zachowania, nieprzyjemne
rozbudowują się zachowania lub

nawyki

dotychczasowe reakcje słabną lub zanikają

„zysk” „strata”

Pozytywne

Negatywne

Modyfikacja

zachowań

Czy świat jest skrzynką

Skinnera?

 Sukcesy procedur behawioralnych

Wygaszanie działań niepożądanych połączone

ze wzmacnianiem działań alternatywnych

zamiast karania !

 Niepowodzenia procedur behawioralnych

trening czystości

posługiwanie się słowami przez osoby autystyczne

kontrolowanie zachowań nieakceptowanych

społecznie u osób z uszkodzeniami mózgu

pozbywanie się niepożądanych nawyków

cel i znaczenie zachowania modyfikują skuteczność kar i nagród

zachowania społeczne człowieka mają charakter interakcji

Teoria społecznego uczenia

się

 Procesy uczenia się u człowieka mają
charakter społeczny i polegają na

obserwacji

innych ludzi (Dollard & Miller, 1950)
 Wzajemny determinizm osoby i środowiska
(Bandura, 1986).

ZNACZENIA

PSYCHOLOGICZNE

ŚRODOWISKO

ZACHOWANIE

Kierunki badań teorii

społecznego uczenia

się

 Uczenie się przez obserwację

(modelowanie)

 Procesy poznawcze: spostrzeganie,

interpretacja zdarzeń

 Przekonania motywujące:



lokalizacja kontroli (Rotter 1966,1982,1990)



styl wyjaśniania (Seligman 1991)



poczucie własnej skuteczności (Bandura 1990,

1994)

Modelowanie w rozwoju

zachowań społecznych

dzieci

 Eksperyment Bandury (1966)

Uczenie się zachowań agresywnych

poprzez obserwację tego typu zachowań i

ich konsekwencji u innych dzieci.

 Eksperyment Hanna & Meltzoff

(1993)

Uczenie się „zachowań eksperta” przez

obserwację modela ma miejsce już w

przedjęzykowym okresie rozwoju dziecka.