Rozważania

pojęciowe:

kultura fizyczna

Kultura a kultura fizyczna

- Przedmiotem teorii edukacji fizycznej jest proces wychowania
fizycznego młodych pokoleń.
Obszarem rzeczywistości społecznej, na rzecz której proces ten się
odbywa, jest dziedzina aktywności człowieka zwana kulturą
fizyczną.
- Odpowiedź na pytanie czym jest kultura fizyczna wymaga
wcześniejszego wyjaśnienia szerszego zakresowo pojęcia, jakim
jest kultura.
- Łacińskie słowo „cultura” oznacza zarówno uprawę, hodowlę,
pielęgnację, jak i hołd, cześć, czyli przypisywanie czemuś
szczególnego znaczenia.
- W literaturze dominują dwa główne sposoby interpretacji
kultury:
a) w sensie uprawy jest rozumiana jako ogół utrwalonych
zachowań i ich rezultatów związanych z przekształcaniem natury
w celu poprawy jakości ludzkiego życia;
b) od słowa kultywować oznacza ogół akceptowanych
społecznie
wartości.

Kultura a kultura fizyczna

- Wg. Antoniny Kłoskowskiej (próba połączenia tych dwóch
odmiennych sposobów interpretacji):

„...kultura stanowi wieloaspektową całość, w której drogą analiz
wyróżnić można zinternalizowaną (...) warstwę norm, wzorów
i wartości; warstwę działań będących zobiektywizowanym
wyrazem tamtej sfery (i) warstwę wytworów takich działań...”

- W definicji artykułuje się wszystkie sfery kultury:
a) wartości, zachowania, wytwory,
b) a także wskazuje na ich wzajemne uwarunkowania - wartości
determinują zachowania, których owocem są wytwory.

- Przedmiotem tak kompleksowo i komplementarnie
ujmowanej kultury (uprawy) może być: świat wokół
człowieka lub on sam.

- W pierwszym przypadku można mówić o kulturze rozumianej
przedmiotowo, w drugim - podmiotowo.

- Rezultatem aktywności w sferze kultury przedmiotowej jest
lepsze przystosowanie otoczenia człowieka do jego potrzeb;

- Efektem aktywności w sferze kultury podmiotowej - lepsze
przystosowanie człowieka do jego (bio - społecznego) otoczenia.

- Aktywność kulturowa zorientowana podmiotowo może
dotyczyć przymiotów umysłu lub ciała człowieka („kultura
duchowa„), która w myśleniu potocznym, stanowi niekiedy
synonim „prawdziwej" kultury.

- Aktywność skierowana na cielesną stronę bytu
ludzkiego nosi nazwę „kultura fizyczna".

- Wyodrębnione w celach analitycznych kategorie
kultury przedmiotowej (zwanej także cywilizacyjną) i
podmiotowej (czyli duchowej i fizycznej) zawierają w
jednakowych proporcjach wszystkie trzy warstwy:
wartości, działań i wytworów.

Kultura a kultura fizyczna

Dlatego kultura fizyczna,

rozumiana jako ogół

uznawanych wartości i

utrwalonych zachowań oraz

ich rezultatów dotyczących

ludzkiego ciała, nie jest jakąś

egzotyczną postacią lub

namiastką prawdziwej

kultury, lecz kulturą w jej

dosłownym i pełnym

znaczeniu

(

Rys. 1. Relacje między kulturą a kulturą fizyczną)

Pojęcia kultury fizycznej

1. Kultura fizyczna w ujęciu instytucjonalno – administracyjnym:
Kulturę fizyczną utożsamia się z sumą rzekomych prostych elementów,
jak: wychowanie fizyczne, sport (wyczynowy), rekreacja fizyczna, a
także rehabilitacja ruchowa.
a) sport:
- jest manifestacją sprawności nadnormalnej,
- jest jednoznacznym dążeniem do rekordu,
- jest zjawiskiem monomotywacyjnym (nastawionym bezpośrednio na
sport lub zdrowie),
- jest sprzeczny z polimotywacyjnym charakterem uczestnictwa w
kulturze fizycznej (każdej selekcji towarzyszy eliminacja),
- przez to jest ograniczony w społecznym zasięgu;
b) rekreacja:
- jest odnową biologiczną i psychiczną człowieka,
- daje niewątpliwe efekty: w sferze zdrowia psychicznego (relaks) , w
sferze somatyki (funkcja konserwacyjna),
- w rekreacji człowiek i jego zdrowie stają się celem a nie narzędziem,
- rekreacja jest zjawiskiem polimotywacyjnym (ogólnodostępnym);

c) rehabilitacja:
- jest to kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby
niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie, które ma na celu
przywrócenie tej osobie pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia
sprawności fizycznej lub psychicznej, a także zdolności do pracy oraz do
brania czynnego udziału w życiu społecznym,
- rehabilitacja ruchowa – ma na celu usprawnianie osób z dysfunkcją
narządu ruchu;

d) wychowanie fizyczne:
- zawiera wszystkie wymienione składniki :

- jest fundamentem kultury fizycznej;

- jest pojmowane współcześnie jako proces , który promuje ucznia do
rangi podmiotu, świadomego i aktywnego współtwórcy swego rozwoju.

Pojęcia kultury fizycznej

Wychowanie fizyczne

Sport

Rekreacja

Rehabilitacja

2) Kultura według koncepcji indywidualistyczno – wartościującej:

- niezmiernie rozpowszechnione w filozofii i humanistyce jest ujęcie
kultury w aspekcie subiektywistyczno – indywidualistycznym
zwanym też wartościującym. Przedstawia się kulturę jako dziedzinę
bezinteresownych pozbawionych praktycznych zamierzeń,
szlachetnych, duchowych dążeń i przeżyć, uczuć oraz nastawień. KF
jest dbałością psychiki o ciało. KF staje się częścią bogactwa
duchowego człowieka,

- kultura fizyczna to „stan subiektywny, psychiczny, wewnętrzny i
indywidualny, dla każdego różny, choć wielorako podobny u różnych
ludzi, zwłaszcza żyjących jednocześnie i blisko siebie”, „jest
dbałością psychiki o ciało”. (Władysław Tatarkiewicz),

- jest to również „wyraz określonej postawy wobec własnego ciała,
świadoma i aktywna troska o swój rozwój i zdrowie, to umiejętność
organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla
zdrowia fizycznego i psychicznego”. (Maciej Demel).

Pojęcia kultury fizycznej

b) kultura fizyczna według koncepcji socjologizująco –
uniwersalitycznej (globalnej):

- ta koncepcja kładzie głównie nacisk na ludzkie zachowanie
związane z dbałością o rozwój fizyczny, sprawność ruchową,
zdrowie i piękno człowieka oraz na rezultaty tych zachowań,

- Zbigniew Krawczyk, z perspektywy antropologicznej oraz z
większym akcentem na zachowania i ich rezultaty ujmuje kulturę
fizyczną jako
„...względnie zintegrowany i utrwalony system zachowań w
dziedzinie dbałości o rozwój fizyczny, sprawność ruchową i
zdrowie człowieka, przebiegających według przyjętych w
danej zbiorowości wzorów, a także rezultaty owych
zachowań" ,

- Kultura fizyczna jest cechą grupową, interesujące stają się te
formy zachowania, które są znamienne, specyficzne dla danej
zbiorowości, które stanowią o jej odmienności od innej i tym samym
behawioralnie przesądzają o lokalizacji społecznej jednostki.

Pojęcia kultury fizycznej

3) Kultura fizyczna według koncepcji holistycznej:

- definicja Wiesława Osińskiego - „Kultura fizyczna to ogół wytworów o
charakterze materialnym i niematerialnym w dziedzinie dbałości o ciało i
fizyczne funkcjonowanie człowieka, uznawanych w niej wartości i wzorów
zachowania, które zostały zobiektywizowane, przyjęte i mogą być
przekazywane danej zbiorowości.”

- w materialistycznym ujęciu kulturę fizyczną dzielimy na trzy sfery:
a) sferę przekonań, postaw, poglądów i aspiracji w dziedzinie dbałości o
ciało i fizyczne funkcjonowanie,
b) sferę obserwowalnych i sprawdzalnych czynności w postaci udziału – w
różnorodnych formach zabiegów i ćwiczeń, głównie o charakterze
ruchowym, hartującym i higienicznym, a stosowanych dla celów
zdrowotnych, wydolnościowych oraz poprawy sprawności ruchowej,
postawy ciała i odporności organizmu,
c) sferę intencjonalnych narzędzi, do której można zaliczyć obiekty, sprzęt i
urządzenia sportowe, a dalej – instytucje i organizacje, których celem jest
krzewienie lub działanie w zakresie wychowania fizycznego, sportu,
rekreacji fizycznej itp., ponadto – systemy i programy zarządzania, a także
utrwaloną wiedzę teoretyczną o formach, metodach i zasadach stosowania
poszczególnych ćwiczeń i zabiegów.

Pojęcia kultury fizycznej

Osobista kultura fizyczna i

kultura zdrowotna

1. Kultura fizyczna z perspektywy zdrowotnej:
a) podnoszenie sprawności i wydolności fizycznej organizmu
poprzez trening,
b) pomnażanie potencjału obronnego przez hartowanie
organizmu,
c) ”kultura fizyczna to dbałość psychiki o ciało „ - Władysław
Tatarkiewicz,
d) kultura fizyczna - to ogół zachowań przebiegających według
przyjętych w danym środowisku społecznym reguł i norm
postępowania a mających na celu :
- dbałość o zdrowie człowieka,
- o poprawę jego postawy,
- prawidłowy rozwój psychofizyczny oraz rezultaty
tych zachowań.

2) Osobista kultura fizyczna.

- każdy reprezentuje określony poziom własnej, osobistej kultury
fizycznej; względnie wysoki bądź niski,

- kultury fizycznej trzeba więc poszukiwać nie tylko na stadionach,
boiskach, kortach, pływalniach, salach gimnastycznych, itp. co
przede wszystkim w sobie samym, we własnym trybie życia, w
swoich nawykach i przekonaniach,

- osobista kultura fizyczna świadczy o jakimś poziomie świadomości
potrzeb w zakresie pielęgnacji własnego ciała, poziomie nawyków
związanych z normami higieny, zastosowań z pożytkiem dla zdrowia
różnorakich form ćwiczeń ruchowych i wypoczynku po pracy,
poziomu wiedzy o funkcjonowaniu własnego organizmu,

Osobista kultura fizyczna i kultura

zdrowotna

2. Diagnozy:

- zaledwie 6 - 8 % dorosłej frakcji społeczeństwa aktywnie
uczestniczy w kulturze fizycznej,

- dla 60 % młodzieży szkolnej jedyną zorganizowaną formą
aktywności ruchowej są lekcje WF w wymiarze 2 godzin
tygodniowo,

- ”kultura fizyczna staje się świątecznym dodatkiem do życia”,

- widoczne jest zatracenie wartości dbania o własne ciało,

- występuje potrzeba organizowania specjalnych akcji i nasilonej.

Osobista kultura fizyczna i kultura

zdrowotna

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ