ELEKTRONICZNA

WYMIANA DANYCH

EDI

Stanisław Wrycza

Stanisław Wrycza

ELEKTRONICZNA

WYMIANA DANYCH

EDI

Literatura:

Literatura:

Parfett M., What is EDI? A Guide to

Parfett M., What is EDI? A Guide to

Electronic Data Interchange, Blackwell

Electronic Data Interchange, Blackwell

1992

1992

Lange-Sadzińska K., Ziemecka M.,

Lange-Sadzińska K., Ziemecka M.,

Przewodnik po EDI, Wydawnictwa UŁ,

Przewodnik po EDI, Wydawnictwa UŁ,

Łódź 2000

Łódź 2000

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Elektroniczna wymiana

Elektroniczna wymiana

danych

danych

(EDI)

(EDI)

to wymiana

to wymiana

ustrukturyzowanych

ustrukturyzowanych

danych gospodarczych

danych gospodarczych

między

między

systemami

systemami

informatycznymi

informatycznymi

partnerów

partnerów

handlowych

handlowych

.

.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDI to automatyczne

EDI to automatyczne

generowanie i przekazywanie

generowanie i przekazywanie

komunikatów

komunikatów

elektronicznych między

elektronicznych między

aplikacjami komputerowymi

aplikacjami komputerowymi

za pomocą teletransmisji

za pomocą teletransmisji

według uzgodnionego

według uzgodnionego

standardu.

standardu.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDI odnosi się do

EDI odnosi się do

zdematerial

zdematerial

i

i

zowanego

zowanego

przetwarzania

przetwarzania

(„paperless

(„paperless

processing”)

processing”)

danych. Dane

danych. Dane

ustrukturyzowane to precyzyjna

ustrukturyzowane to precyzyjna

uznana i zaaprobowana

uznana i zaaprobowana

metoda porządkowania danych.

metoda porządkowania danych.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

U

U

strukturyzowane dane

strukturyzowane dane

handlowe przekazywane w

handlowe przekazywane w

postaci

postaci

dokumentów

dokumentów

elektronicznych, tj.

elektronicznych, tj.

faktur,

faktur,

zamówień. listów

zamówień. listów

przewozowych, potwierdzeń

przewozowych, potwierdzeń

zamówień i innych

zamówień i innych

dokumentów.

dokumentów.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Wygląd, struktura i porządek

Wygląd, struktura i porządek

danych na dokumencie różnią

danych na dokumencie różnią

się. Przyjęte standardy EDI

się. Przyjęte standardy EDI

oznaczają, że różnice te będą

oznaczają, że różnice te będą

minimalizowane.

minimalizowane.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDI – to zespołowy system

EDI – to zespołowy system

wymagający przynajmniej

wymagający przynajmniej

dwóch partnerów, zwykle o

dwóch partnerów, zwykle o

różnych celach

różnych celach

gospodarczych dla

gospodarczych dla

stworzenia wspólnego

stworzenia wspólnego

systemu współpracy

systemu współpracy

gospodarczej.

gospodarczej.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Różnica między poczta

Różnica między poczta

elektroniczną a EDI

elektroniczną a EDI

- umowa o wymianie danych miedzy

- umowa o wymianie danych miedzy

partnerami

partnerami

- dane ustrukturyzowane

- dane ustrukturyzowane

- funkcjonalne a nie osobiste

- funkcjonalne a nie osobiste

skrzynki pocztowe.

skrzynki pocztowe.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Próby nad EDI rozpoczęły się

Próby nad EDI rozpoczęły się

w latach 60-tych w USA

w latach 60-tych w USA

-

-

linie lotnicze, przemysł

linie lotnicze, przemysł

samochodowy, służba

samochodowy, służba

zdrowia.

zdrowia.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Pierwsze praktyczne zastosowanie

Pierwsze praktyczne zastosowanie

to system LACES na lotnisku

to system LACES na lotnisku

Heathrow w obrocie towarowym,

Heathrow w obrocie towarowym,

wczesne lata 70-te. Dalszy rozwój

wczesne lata 70-te. Dalszy rozwój

był możliwy dzięki rewolucji

był możliwy dzięki rewolucji

komputerowej i telekomunikacyjnej.

komputerowej i telekomunikacyjnej.

W dalszym ciągu następował rozwój

W dalszym ciągu następował rozwój

horyzontalny w układzie

horyzontalny w układzie

b

b

ran

ran

ż

ż

.

.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Przemysł motoryzacyjny– ODETTE

Przemysł motoryzacyjny– ODETTE

The

The

O

O

rganisation for Data Exchange

rganisation for Data Exchange

by Tele-Transmission in Europe

by Tele-Transmission in Europe

1985      Austi

1985      Austi

n

n

, Rowe, General

, Rowe, General

Motors

Motors

,

,

Pe

Pe

u

u

got Talbot, Ford

got Talbot, Ford

ELEKTRONICZNA WYMIANA
DANYCH - EDI



Cel

Cel

ułatwienie wymiany

ułatwienie wymiany

danych handlowych w przemyśle

danych handlowych w przemyśle

motoryzacyjnym w Europie

motoryzacyjnym w Europie



Koncentracja

Koncentracja

tworzenie

tworzenie

standardów dla handlowych

standardów dla handlowych

wiadomości

wiadomości

faktury,

faktury,

harmonogramy

harmonogramy

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Łączy

Łączy

producentów

producentów

pojazdów i części zamiennych

pojazdów i części zamiennych

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

FORDNET

FORDNET

Prywatna sieć EDI, łącząca

Prywatna sieć EDI, łącząca

firmę z dostawcami.

firmę z dostawcami.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

TOWARY KONSUMPCYJNE –

TOWARY KONSUMPCYJNE –

TRADACOMS

TRADACOMS

Wymiana danych mi

Wymiana danych mi

ę

ę

dzy detalistami

dzy detalistami

(high street) a ich dostawcami

(high street) a ich dostawcami

Marks & Spencer,

Marks & Spencer,

WH Smith, Tesco.

WH Smith, Tesco.

Rutynowy sposób

Rutynowy sposób

prowadzenia handlu

prowadzenia handlu

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI



Obsługiwani przez AT&T Easy link

Obsługiwani przez AT&T Easy link



Wymiana

Wymiana

zamówień,

zamówień,

faktur i informacji o zapasach

faktur i informacji o zapasach



szybka reakcja na zmieniający sie

szybka reakcja na zmieniający sie

popyt

popyt

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

PORTY

PORTY

F

F

CP80

CP80

500 użytkowników firmy z

500 użytkowników firmy z

obsługi portowej

obsługi portowej

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

LOTNISKA

LOTNISKA

LACES – cła na lotnisku Heathrow

LACES – cła na lotnisku Heathrow

zastąpiony przez ACP80, a

zastąpiony przez ACP80, a

następnie przez ACP

następnie przez ACP

90

90

ACP80

ACP80

:

:

dokumenty

dokumenty

zwolnienia

zwolnienia

celne

celne

, sterowanie

, sterowanie

zapasami

zapasami

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

ELEKTRONIKA

ELEKTRONIKA

EDIFICE - Electronic Data

EDIFICE - Electronic Data

Inter

Inter

change

change

for Companies with

for Companies with

Interest in Computing and

Interest in Computing and

Electronics - od 1986.

Electronics - od 1986.

Użytkownicy EDI między

Użytkownicy EDI między

produc

produc

entami

entami

komput

komput

erów

erów

i

i

elektronicznymi dostawcami części

elektronicznymi dostawcami części

wymiana dokumentów

wymiana dokumentów

,

,

faktury, zamówienia.

faktury, zamówienia.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

STANDARDY EDI

STANDARDY EDI

Odnosz

Odnosz

ą

ą

si

si

ę

ę

do

do

:

:



standaryzowanych sposobów

standaryzowanych sposobów

opisywania

opisywania

podstawowych

podstawowych

składników

składników

dokumentów

dokumentów

handlowych

handlowych

występujących

występujących

jako

jako

jednostki, elementy danych (numer

jednostki, elementy danych (numer

-

-

artykuł

artykuł

u

u

,

,

nazwa-firmy

nazwa-firmy

, cena

, cena

-

-

jednostkowa, ulica, kod

jednostkowa, ulica, kod

-

-

pocztowy

pocztowy

etc.)

etc.)

ELEKTRONICZNA WYMIANA
DANYCH - EDI



grupowania i

grupowania i

prezentowania tych

prezentowania tych

jednostek w postaci

jednostek w postaci

komunikatów i informacji

komunikatów i informacji

handlowych (faktury,

handlowych (faktury,

zamówienia..)

zamówienia..)

A

D

B

D

C

C

B

A

STANDARD
EDI

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Nie są to zatem protokoły

Nie są to zatem protokoły

komunikacyjne. Wszystkie

komunikacyjne. Wszystkie

standardy EDI rozwinięte dotąd

standardy EDI rozwinięte dotąd

następowały wg wspólnej logicznej

następowały wg wspólnej logicznej

struktury, która może być

struktury, która może być

traktowana jako

traktowana jako

model

model

referencyjny.

referencyjny.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

SKŁADNIKI MODELU

SKŁADNIKI MODELU

REFERENCYJNEGO W

REFERENCYJNEGO W

STANDARDZIE UN/EDIFACT:

STANDARDZIE UN/EDIFACT:



Elementy danych

Elementy danych



Segment

Segment



Komunikat

Komunikat



Grupy funkcjonalne

Grupy funkcjonalne



Wymiana

Wymiana



Reguły składniowe

Reguły składniowe



Zasady (wytyczne) projektowania

Zasady (wytyczne) projektowania

komunikatów

komunikatów

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

ELEMENT DANYCH

ELEMENT DANYCH

Niezb

Niezb

ę

ę

dny jest wspólny słownik

dny jest wspólny słownik

terminów – elementów danych.

terminów – elementów danych.

Elementy te tworzą słownik aplikacji

Elementy te tworzą słownik aplikacji

–

–

zastosowania. Przykłady – kod

zastosowania. Przykłady – kod

wyrobu, termin płatności, numer

wyrobu, termin płatności, numer

f

f

aktury

aktury

, pocztowy kod.

, pocztowy kod.

Każdy

Każdy

element jest związany z polem

element jest związany z polem

danych.

danych.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

S

S

EGMENT

EGMENT

L

L

ogiczna grupa elementów danych -

ogiczna grupa elementów danych -

funkcjonalnie powiązane elementy

funkcjonalnie powiązane elementy

danych lub złożone elementy danych

danych lub złożone elementy danych

np. adres, płatność, opis artykułu i

np. adres, płatność, opis artykułu i

inne.

inne.

Segmenty mogą być powiązane w

Segmenty mogą być powiązane w

słownik segmentów

słownik segmentów

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

KOMUNIKAT

KOMUNIKAT

S

S

pecyficzny, konkretny typ dialogu

pecyficzny, konkretny typ dialogu

EDI, utworzony dla opisu

EDI, utworzony dla opisu

poszczególnych dokumentów, np.

poszczególnych dokumentów, np.

faktura czy zamówienie.

faktura czy zamówienie.

Pełni on

Pełni on

określoną funkcję biznesową między

określoną funkcję biznesową między

partnerami handlowymi. Utworzone

partnerami handlowymi. Utworzone

są z elementów danych i segmentów.

są z elementów danych i segmentów.

Komunikaty tworzy się zgodnie z

Komunikaty tworzy się zgodnie z

zasadami projektowania

zasadami projektowania

komunikatów

komunikatów

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

GRUPY FUNKCJONALNE

GRUPY FUNKCJONALNE

Jest to g

Jest to g

rupa komunikatów tego

rupa komunikatów tego

samego typu np. wszystkie

samego typu np. wszystkie

zamówienia dla danej firmy.

zamówienia dla danej firmy.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

WYMIANA

WYMIANA

Zawiera c

Zawiera c

ałość komunikatów między

ałość komunikatów między

partnerami handlowymi –

partnerami handlowymi –

komunikaty i grupy funkcjonalne.

komunikaty i grupy funkcjonalne.

Jest to koperta, która zawiera

Jest to koperta, która zawiera

komunikaty i grupy funkcjonalne.

komunikaty i grupy funkcjonalne.

Koperta zawiera informacje o całości

Koperta zawiera informacje o całości

wymiany.

wymiany.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

REGUŁY SKŁADNIOWE

REGUŁY SKŁADNIOWE

O

O

kreślają gramatykę dialogu EDI,

kreślają gramatykę dialogu EDI,

czyli jak elementy są powiązane dla

czyli jak elementy są powiązane dla

logicznego i spójnego

logicznego i spójnego

komunikowania si

komunikowania si

ę

ę

.

.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI



ZASADY (WYTYCZNE)

ZASADY (WYTYCZNE)

PROJEKTOWANIA KOMUNIKATÓW

PROJEKTOWANIA KOMUNIKATÓW

Pozwalają na spójne,

Pozwalają na spójne,

jednoznaczne i zrozumiałe

jednoznaczne i zrozumiałe

porozumiewanie się

porozumiewanie się

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

SKUTKI STOSOWANIA

SKUTKI STOSOWANIA

EDI

EDI

-wzrost konkurencyjności

-wzrost konkurencyjności

- szybszy cykl handlowy

- szybszy cykl handlowy

-szybszy przepływ pieniężny

-szybszy przepływ pieniężny

D.1 D.2 D.3 – D.7
Dzień 4-8

Wprowadzanie Drukuj Komunikacja

Pocztowa

DAY 1

DAY 1 MID DAY DAY
2

Input Electronic
Received

Data

Transfer

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

Dane są pozyskiwane w postaci

Dane są pozyskiwane w postaci

elektronicznej

elektronicznej

,

,

ustrukturyzowanej

ustrukturyzowanej

zgodnie z odpowiednim

zgodnie z odpowiednim

formatem

formatem

.

.

Następnie są przekształcone do

Następnie są przekształcone do

standardu formatu dokumentu, po

standardu formatu dokumentu, po

czym w odpowiedniej postaci

czym w odpowiedniej postaci

poprzez sieć EDI przesłane do

poprzez sieć EDI przesłane do

partnera handlowego.

partnera handlowego.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

OPROGRAMOWANIE ED

OPROGRAMOWANIE ED

I

I

Po otrzymanej przez niego

Po otrzymanej przez niego

informacji jest ona

informacji jest ona

dekodowana

dekodowana

z

z

uzgodnionego standardu EDI do

uzgodnionego standardu EDI do

postaci używanej w firmie. Dane

postaci używanej w firmie. Dane

mogą być wprowadzane do bazy

mogą być wprowadzane do bazy

danych firmy gotowe do

danych firmy gotowe do

przetwarzania przez

przetwarzania przez

oprogramowania aplikacyjne.

oprogramowania aplikacyjne.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

Podstawowe aspekty przy rozpatrywaniu

Podstawowe aspekty przy rozpatrywaniu

oprogramowania EDI to:

oprogramowania EDI to:

- pozyskiwanie danych,

- pozyskiwanie danych,

- kodowanie dan

- kodowanie dan

y

y

ch,

ch,

- transmisja danych

- transmisja danych

- odbiór danych,

- odbiór danych,

- dekodowanie danych,

- dekodowanie danych,

- wprowadzanie danych.

- wprowadzanie danych.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

OPROGRAMOWANIE EDI

Dwa podstawowe aspekty

Dwa podstawowe aspekty

oprogramowania EDI to przesyłanie

oprogramowania EDI to przesyłanie

danych oraz odbiór danych. Przesyłanie

danych oraz odbiór danych. Przesyłanie

wiąże się z pozyskiwaniem danych i

wiąże się z pozyskiwaniem danych i

kodowaniem ich, jak również z interakcją

kodowaniem ich, jak również z interakcją

sieci dla ustalenia sieci transmisji danych,

sieci dla ustalenia sieci transmisji danych,

podczas gdy odbiór danych dotyczy

podczas gdy odbiór danych dotyczy

interakcji w sieci dla otrzymania danych,

interakcji w sieci dla otrzymania danych,

dekodowania danych i wprowadzania do

dekodowania danych i wprowadzania do

plików firmy.

plików firmy.

Zastosowania gospodarcze

Zastosowania gospodarcze

Wprowadzanie

danych

Pozyskiwanie

danych

Dekodowanie

danych

Kodowanie

danych

Pozyskiwanie

danych

Kodowanie

danych

Dekodowanie

danych

Wprowadzanie

danych

Sieć

System
A

System
B

Podstawowe
funkcje
oprogramowan
ia EDI

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDIFACT

EDIFACT

Powszechnie uznawanym

Powszechnie uznawanym

standardem jest EDIFACT

standardem jest EDIFACT

opracowany pod auspi

opracowany pod auspi

c

c

jami ONZ.

jami ONZ.

Podstawową normą

Podstawową normą

EDIFACT

EDIFACT

są

są

zasady składni, które dotyczą

zasady składni, które dotyczą

poszcz

poszcz

ególnych

ególnych

dokumentów.

dokumentów.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDIFACT

EDIFACT

Według niej są stopniowo

Według niej są stopniowo

projektowane i zatwierdzane

projektowane i zatwierdzane

struktury komunikatów

struktury komunikatów

elektronicznych będących

elektronicznych będących

odpowiednikami dok

odpowiednikami dok

umentów

umentów

handlowych, transportowych,

handlowych, transportowych,

celnych, bankowych itd.

celnych, bankowych itd.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDIFACT

EDIFACT

Norma określa zestawy znaków

Norma określa zestawy znaków

,

,

seperatory, strukturę i składniki

seperatory, strukturę i składniki

danych. Dostarcza składniowych

danych. Dostarcza składniowych

reguł dla łączenia elementów

reguł dla łączenia elementów

informacji w segmenty, które są

informacji w segmenty, które są

grupowane w komunikaty.

grupowane w komunikaty.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

EDIFACT

EDIFACT

Elementy danych handlowych

Elementy danych handlowych

zostały zebrane w słoniku zwanym

zostały zebrane w słoniku zwanym

UNTDED. Komunikat jest terminem

UNTDED. Komunikat jest terminem

używanym do opisania zbioru

używanym do opisania zbioru

elementów

elementów

danych

danych

, które są

, które są

transmitowane w celu wykonania

transmitowane w celu wykonania

określonych funkcji gospodarczych i

określonych funkcji gospodarczych i

organizacyjnych.

organizacyjnych.

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Komunikaty EDIFACT podlegają

Komunikaty EDIFACT podlegają

wielofazowemu procesowi

wielofazowemu procesowi

przygotowania i zatwierdzania, przy

przygotowania i zatwierdzania, przy

czym każdy komunikat ma

czym każdy komunikat ma

określony status w zależności od

określony status w zależności od

tego w jakim stadium opracowani

tego w jakim stadium opracowani

znajduje się:

znajduje się:

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

- status

- status

„0”

„0”

to projekt komunikatu

to projekt komunikatu

będący w trakcie opracowania

będący w trakcie opracowania

- status

- status

„1”

„1”

to zalecany projekt

to zalecany projekt

standardu

standardu

- status

- status

„2”

„2”

to komunikat

to komunikat

standardowy rekomendowany do

standardowy rekomendowany do

stosowania

stosowania

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH – EDI

Przykłady komunikatów

EDIFACT

Lp.

Lp.

Standard

Standard

Miejsce występowania

Miejsce występowania

1.

1.

ANSI X.12

ANSI X.12

USA, Kanada i Australia

USA, Kanada i Australia

2.

2.

TRADACOMS, TDI

TRADACOMS, TDI

Wielka Brytania

Wielka Brytania

3.

3.

EDIFACT

EDIFACT

Kraje Wspólnoty

Kraje Wspólnoty

Europejskiej

Europejskiej

Standardy komunikatów EDI – ujęcie
geograficzne

Lp.

Lp.

Standard

Standard

Miejsce występowania

Miejsce występowania

1.

1.

ODETTE

ODETTE

Przemysł motoryzacyjny

Przemysł motoryzacyjny

2.

2.

DISH

DISH

Transport

Transport

3.

3.

CEFIC

CEFIC

Przemysł chemiczny

Przemysł chemiczny

4.

4.

RINET

RINET

Sektor ubezpieczeń

Sektor ubezpieczeń

5.

5.

DOCIMEL

DOCIMEL

Transport kolejowy

Transport kolejowy

6.

6.

SWIFT

SWIFT

Bankowość

Bankowość

7.

7.

EDIFICE

EDIFICE

Przemysł elektroniczny

Przemysł elektroniczny

8.

8.

EANCOM

EANCOM

Handel

Handel

Standardy związane z grupami
użytkowników

ELEKTRONICZNA WYMIANA

DANYCH - EDI

Dziękuję!

Dziękuję!