Dziêki uprzejmoœci

Dyrekcji Telekomunikacji

Polskiej S.A.

grupa dziennikarzy prasy

technicznej mia³a okazjê

zwiedziæ oœrodek

telekomunikacji

satelitarnej w Psarach.

O

œrodek telekomunikacji satelitar-

nej w Psarach ko³o Kielc jest jed-

n¹ z wa¿niejszych tego typu pla-

cówek w Europie. Zlokalizowany

w Dolinie Wilkowskiej funkcjonuje ju¿ ponad

æwieræ wieku. O wyborze miejscowoœci zade-

cydowa³o m.in. korzystne po³o¿enie geograficz-

ne, ma³y poziom zak³óceñ radioelektrycznych

oraz brak korytarzy powietrznych. Pierwsza an-

tena satelitarna pojawi³a siê ju¿ w roku 1974.

Nale¿a³a do pierwszej stacji satelitarnej pracu-

j¹cej w ramach miêdzynarodowego systemu

INTERSPUTNIK utworzonego przez kilka

pañstw Europy œrodkowej i Wschodniej. Obe-

cnie Centrum Us³ug Satelitarnych „TP SAT” jest

jednostk¹ organizacyjn¹ Telekomunikacji Pol-

skiej zajmuj¹c¹ siê m.in.:

q

eksploatacj¹ obiektów ³¹cznoœci sate-

litarnej,

q

prowadzeniem serwisu sieci w³asnych

i obcych,

q

pe³nieniem funkcji operatorskich,

q

pe³nieniem roli sygnatariusza w miêdzy-

narodowych organizacjach ³¹cznoœci sateli-

tarnej.

Miêdzynarodowe

sieci ³¹cznoœci satelitarnej

Pierwsz¹ miêdzynarodow¹ organizacj¹ ³¹cz-

noœci satelitarnej z udzia³em Polski by³ Miêdzy-

narodowy System £¹cznoœci Satelitarnej IN-

TERSPUTNIK, za³o¿ony przez 9 pañstw Eu-

ropy œrodkowej i wschodniej, do którego

póŸniej przyst¹pi³y inne pañstwa. Obecnie

zrzesza ona 24 pañstwa. W systemie pracu-

je 50 stacji naziemnych zlokalizowanych w

Europie, Azji, Ameryce i Afryce. Wspó³pracu-

j¹ one z 60 transponderami umieszczonymi na

oœniu satelitach.

Polska naziemna stacja satelitarna zosta³a

uruchomiona w 1974 roku. Pracuje ona w pa-

œmie mikrofalowym C, z czêstotliwoœci¹ nada-

wania 6 GHz i czêstotliwoœci¹ odbioru 4 GHz.

Antena nadawczo-odbiorcza ma œrednicê

12 m i wspó³pracuje z satelit¹ Express 2

umieszczonym na pozycji 14

o

W. Stacja umo¿-

28

r

TELEKOMU

NIKCJA

cji nadawczo-odbiorczych systemu INMAR-

SAT (fot. 2), w tym dwie w standardzie IN-

MARSAT-A, dwie w INMARSAT-C i dwie w IN-

MARSAT-MB/mini-M. Wszystkie stacje pra-

cuj¹ z antenami o œrednicy 13 m, wspó³pracu-

j¹cymi z satelitami najnowszej (III) generacji

ulokowanymi nad wschodni¹ czêœci¹ Oceanu

Atlantyckiego (AOR) oraz nad Oceanem Indyj-

skim (IOR). INMARSAT jest jedynym syste-

mem o zasiêgu ogólnoœwiatowym (fot. 3), ofe-

ruj¹cym najbardziej rozbudowany zakres

us³ug.

Us³ugi satelitarne

Systemy INTERSPUTNIK, EUTELSAT

i INTELSAT s³u¿¹ zapewnieniu transmisji sy-

gna³ów w relacjach miêdzynarodowych. Jest

realizowana ³¹cznoœæ na blisko 2 tys. ³¹czy dla

sieci publicznych, transmisji danych i trans-

misji multimedialnych do ok. 40 krajów z zasto-

sowaniem transmisji cyfrowej i kilku ³¹czy ana-

logowych, a wœród nich:

q

15 kierunków ³¹cznoœci miêdzynarodowej

realizowanych przez stacjê INTELSAT AOR

(obie Ameryki, ca³a Afryka, Bliski Wschód a¿

po Iran),

q

15 kierunków ³¹cznoœci miêdzynarodowej

realizowanych przez stacjê INTELSAT IOR

(Azja, Afryka, Australia),

q

2 kierunki ³¹cznoœci miêdzynarodowej re-

alizowane przez stacjê INTERSPUTNIK AOR,

q

11 kierunków europejskich realizowanych

przez stacjê EUTELSAT.

Stacje s¹ wyposa¿one w cyfrowe urz¹dzenia

transmisyjne nowej generacji TDMA(Time Divi-

sion Multiple Access – dostêp wielokrotny

z podzia³em czasu) i DAMA (Demand Assi-

gned Multiple Access – przydzielanie wielokrot-

nego dostêpu na ¿¹danie) z mo¿liwoœci¹ stoso-

liwia przesy³anie strumieni danych cyfrowych

o przep³ywnoœci 2048 kbit/s i s³u¿y do realiza-

cji ³¹czy dla publicznych sieci telefonicznych

i okazjonalnie transmisji telewizyjnych.

Druga organizacja miêdzynarodowa INTEL-

SAT, do której Polska przyst¹pi³a jako cz³onek

w 1993 roku, powsta³a w 1964 r. i liczy obe-

cnie 216 cz³onków. Liczba naziemnych stacji

zainstalowanych na ca³ym œwiecie wynosi

1800. W Polsce, w Psarach pracuj¹ dwie sta-

cje systemu INTELSAT. Pierwsza – stacja IN-

TELSAT AOR, uruchomiona w 1982 roku, ob-

s³uguje obszar obu Ameryk, Europy i Afryki.

Jest wyposa¿ona w antenê paraboliczn¹ o œre-

dnicy 32 m (fot.1), wspó³pracuj¹c¹ z satelit¹

INTELSAT VI 603, umieszczonym na pozy-

cji 24,5

o

W. Druga stacja – INTELSAT IOR,

uruchomiona w 1989 roku, obs³uguje Europê

oraz Bliski i Daleki Wschód. Jej antena ma œre-

dnicê 16 m i wspó³pracuje z satelit¹ INTELSAT

VI 604, umieszczonym na pozycji 60

o

E. Obie

stacje pracuj¹ w paœmie C z czêstotliwoœcia-

mi 6 GHz (nadawanie) i 4 GHz (odbiór).

Nastêpn¹ organizacj¹ z udzia³em Polski, od

1982 roku, jest EUTELSAT – zrzeszaj¹ca 48

krajów cz³onkowskich. Stacja systemu EU-

TELSAT pracuje w paœmie Ku, z czêstotliwo-

œci¹ nadawania 14 GHz i czêstotliwoœci¹

odbioru 11 GHz. Jest wyposa¿ona w antenê

o œrednicy 13,1 m. Umo¿liwia realizacjê 1200

³¹czy i kierowanie sygna³ów do Europy i pó³-

nocnej Afryki. Planowane jest wdro¿enie prze-

kazu programów telewizyjnych z wykorzysta-

niem cyfrowej kompresji MPEG.

Kolejna organizacja to INMARSAT, pocz¹tko-

wo organizacja powsta³a w celu stworzenia

œwiatowego systemu ³¹cznoœci morskiej. Funk-

cjonowanie systemu INMARSAT rozpoczê³o

siê w 1982 roku. W Centrum Us³ug Satelitar-

nych „TP SAT” w Psarach pracuje szeœæ sta-

£¥CZNOŒÆ SATELITARNA

w POLSCE

Antena paraboliczna stacji INTELSAT AOR, œrednicy 32 m,

wspó³pracuj¹ca z satelit¹ INTELSAT VI 603, umieszczonym na pozycji 24,5

o

W

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2001

29

wania technik zwielokrotniania kana³ów, zapew-

niaj¹ zaspokojenie stale rosn¹cego zapotrzebo-

wania na ³¹cznoœæ miêdzynarodow¹.

Stacje pracuj¹ce w ramach systemów INTEL-

SAT (AOR, IOR), EUTELSAT oraz INTER-

SPUTNIK s¹ wyposa¿one w sprzêt umo¿liwia-

j¹cy ponadto realizacjê okazjonalnych transmi-

sji telewizyjnych w ka¿dym z wymienionych sy-

stemów oraz transmisji miêdzysystemowych

z mo¿liwoœci¹ zmian standardu telewizyjnego

(PAL, NTSC, SECAM).

Naziemne stacje satelitarne standardu IN-

MARSAT-A stanowi¹ powi¹zanie terminali

³¹cznoœci ruchomej INMARSAT (g³ównie insta-

lowanych na statkach) w rejonach AOR i IOR

z telefoniczn¹ i teleksow¹ sieci¹ publiczn¹.

INMARSAT jest systemem satelitarnej ³¹czno-

œci ruchomej, w którym, obok bardzo istotnej

w warunkach morskich funkcji ³¹cznoœci ”na ra-

tunek”, realizowana jest klasyczna ³¹cznoœæ te-

lefoniczna i transmisja faksowa miêdzy pu-

bliczn¹ sieci¹ telekomunikacyjn¹ a termina-

lami ruchomymi sieci INMARSAT lub miêdzy

dowolnymi dwoma terminalami dla po³¹czeñ ty-

pu terminal-terminal.

Stacje standardu INMARSAT-C s¹ wykorzy-

stywane do realizacji satelitarnej ³¹cznoœci ru-

chomej. System ten umo¿liwia niezawodn¹,

dwukierunkow¹ transmisjê danych w trybie

simpleksowym z sieci publicznej do terminala

ruchomego i odwrotnie, a tak¿e miêdzy dwo-

ma terminalami. W³aœciwoœci¹ tego standardu

jest praca w trybie zapamiêtaj i przeka¿ (sto-

re-and-forward). Polega ona na tym, ¿e infor-

macja po jej nadaniu oczekuje w kolejce na

przekazanie jej do odbiorcy. Stacje naziemne

(LES – Land Earth Station) mog¹ dokonaæ

translacji przes³anych danych na ¿¹dany for-

mat faksu lub teleksu.

Zalet¹ tego standardu s¹ bardzo ma³e roz-

miary urz¹dzeñ koñcowych. Typowa antena to

sto¿ek o œrednicy podstawy ok. 20 cm i wyso-

koœci ok. 30 cm, o wielokierunkowej charakte-

rystyce, eliminuj¹cej koniecznoœæ nakierowa-

nia na satelitê. Terminal o rozmiarach wiêkszej

ksi¹¿ki wa¿y ok. 5 kg. Urz¹dzenia takie mog¹

byæ instalowane na samochodzie ciê¿arowym

lub jednostce p³ywaj¹cej. Typowe zastosowa-

nia wymienionego standardu to:

q

transmisja danych, a w tym raporty o ³adun-

ku, parametrach pojazdu lub statku, aktualnym

po³o¿eniu (w oparciu o GPS),

q

us³ugi po³¹czeñ grupowych – w ³¹cznoœci

ratowniczej, informacje meteorologiczne i inne

w zastosowaniach morskich,

q

monitorowanie przewozów ³adunków nie-

bezpiecznych i wartoœciowych,

q

przewozy o okreœlonym ograniczeniu cza-

sowym,

q

realizacja systemów zdalnego nadzoru

i zbierania danych _ SCADA (Supervisory

Control And Data Acquisition).

W najbli¿szym czasie maj¹ byæ zaoferowane

nowe us³ugi w systemach INMARSAT-B, IN-

MARSAT-M oraz INMARSAT mini-M.

Standard INMARSAT-B, nazywany cyfrowym

spadkobierc¹ standardu INMARSAT-A, ofe-

ruje zbli¿on¹ gamê us³ug. Postêp techniczny

umo¿liwi³ zarówno poprawê parametrów trans-

misji jak i obni¿enie jej kosztów. Oprócz us³ug

podstawowych w tym standardzie, tj. ³¹cz-

noϾ telefoniczna, teleksowa, faksowa oraz

transmisja danych w kanale telefonicznym,

dziêki pracy stacji w Psarach mo¿liwa bêdzie

tak¿e transmisja danych z przep³ywnoœci¹

64 kbit/s.

Standardy INMARSAT-M i INMARSAT mini-M,

bazuj¹c na tañszych i mniejszych termina-

lach, umo¿liwiaj¹ realizacjê ³¹cznoœci telefo-

nicznej i transmisji faksowej lub danych ma³ej

przep³ywnoœci, choæ nieco z gorsz¹ jakoœci¹

i mniejszymi przep³ywnoœciami transmisji, ni¿

w standardach Inmarsat-A i Inmarsat-B. Dziê-

ki istotnemu ograniczeniu ciê¿aru i kosztu ter-

minala spodziewane jest znacznie szersze

zainteresowanie t¹ us³ug¹ szczególnie w za-

stosowaniach l¹dowych.

VSAT _ satelitarna transmisja danych znaj-

duje zastosowanie wszêdzie tam, gdzie trady-

cyjna telekomunikacja nie jest wystarczaj¹ca,

gdzie istnieje koniecznoϾ szybkiej transmisji

danych, natychmiastowego przekazu infor-

macji, a zatem w przedsiêbiorstwach produk-

cyjnych, handlowych, spedycyjnych, instytu-

cjach finansowych i us³ugowych, towarzy-

stwach ubezpieczeniowych, firmach informa-

tycznych, sieciach hoteli itp.

System VSAT zapewnia ³¹cznoœæ miêdzy cen-

tral¹ a oddzia³ami firm w terenie i uzyskiwanie

danych z centralnego komputera. Dla ka¿de-

go z klientów mo¿liwe jest stworzenie wydzie-

lonej sieci transmisji danych. Zainstalowanie

terminala (stacji) VSAT mo¿liwe jest w ka¿dym

wskazanym przez abonenta miejscu. W sk³ad

terminala (VSAT) wchodzi antena satelitarna

o œrednicy 1,8 m wraz z wyposa¿eniem zewnê-

trznym, oraz urz¹dzenie wewnêtrzne w po-

staci interfejsu sieciowego zasilanego napiê-

ciem 220 V.

Terminale VSAT s¹ wyposa¿one w dwa porty

o przep³ywnoœci do 19,2 kbit/s i opcjonalnie

trzy porty o przep³ywnoœci do 64 kbit/s. Abo-

nenci sieci VSAT maj¹ mo¿liwoœæ po³¹czenia

z abonentami pakietowej sieci transmisji da-

nych POLPAK i INTERNET. System satelitar-

ny VSAT umo¿liwia tworzenie wydzielonych

sieci transmisji danych. Jedn¹ z podstawo-

wych zalet tego standardu jest mo¿liwoœæ

pod³¹czenia g³ównego komputera u¿ytkowni-

ka (lub wiêcej) do Stacji Centralnej VSAT ³¹-

czem naziemnym, co znacznie upraszcza sy-

stem i powoduje jego wiêksz¹ przepustowoœæ

dla transmisji danych.

n

Cezary Rudnicki

Stacje nadawczo-odbiorcze systemu INMARSAT

Zasiêg sieci INMARSAT

160 120 80 40 0 40 80 120 160

60

30

0

30

60

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2001