Mobbing w środowisku pracy

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Centralny Instytut Ochrony Pracy

–

–

Państwowy Instytut Badawczy

Państwowy Instytut Badawczy

Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy

Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy

Definicja mobbingu

Mobbing w pracy oznacza nękanie, obrażanie,

społeczne wykluczanie pracownika lub negatywne

oddziaływanie na zadania wykonywane przez niego

w pracy.

Określone działania, interakcje, bądź procesy uznane

za mobbing muszą powtarzać się

regularnie

(np. przynajmniej raz w tygodniu), przez

dłuższy

okres czasu

(np. ponad sześć miesięcy).

Konflikt nie może zostać uznany za mobbing jeśli

stanowi pojedynczy incydent lub kiedy obie strony

tego konfliktu dysponują mniej więcej

taką samą

„siłą”

.

(Einarsen, Hoel, Zapf i Cooper, 2003)

Kryteria mobbingu

„

Powtarzalność i dłuższy okres trwania działań

mobbingowych

„

Nierównowaga sił między ofiarą i sprawcą mobbingu

„

Zjawisko interpersonalne pojawiające się między osobami

bądź grupami osób

„

Intencjonalność działań sprawcy

„

Zachowania negatywnie oddziałujące na sferę prywatną

ofiary i/lub wykonywaną przez nią pracę

Mobbing w Unii Europejskiej

15 14 14

12

11

10 10

8

7

6

5

5

4

4

9

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Fi

nl

an

di

a

Ho

la

nd

ia

W

lk.

B

ry

ta

ni

a

Sz

we

cja

Be

lg

ia

Fr

an

cj

a

Irl

an

di

a

Da

ni

a

Ni

em

cy

Au

st

ria

Gr

ec

ja

Hi

sz

pan

ia

W

ło

ch

y

Po

rtu

ga

lia

śr

ed

ni

a

UE

(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, Preventing violence

and harassment in the workplace, Dublin, 2003)

Procent pracowników narażonych na zastraszanie i mobbing w

miejscu pracy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej

Mobbing w Polsce

(CBOS, 2002)

Polska

„

17%

pracowników w Polsce stało się ofiarami szykanowania

w miejscu pracy przez przełożonych; w tym

5%

- zgłaszało, że

były to częste przypadki;

Nie, nigdy

82%

Tak, ale

rzadko lub

tylko raz

12%

Tak, często

5%

Trudno

powiedzieć

1%

Mobbing w Polsce

(CBOS, 2002)

Polska

„

6%

pracowników w Polsce to ofiary szykanowania przez

współpracowników

Tak, często

2%

Tak, ale

rzadko lub

tylko raz

4%

Nie, nigdy

94%

Najczęstsze formy szykanowania polskich

pracowników przez przełożonych

(CBOS, 2002)

24

16

14

14

13

10

8

8

7

4

4

3

2

0

5

10

15

20

25

30

Zmuszanie do pozostawania po

godzinach

Odmawianie urlopu lub zwolnień

Szantażowanie zwolnieniem z pracy

Złośliwe uwagi, niewybredne żarty

Niesłuszne pozbawianie nagrody lub

premii

Powierzanie zadań powyżej kompetencji

Wyznaczanie nierealnie krótkich

terminów

Karanie bez wysłuchania wyjaśnień

Publiczne krytykowanie, ośmieszanie i

poniżanie

Zmuszanie do składania donosów

Przypisywanie konfliktowego charakteru

Karanie za dochodzenie swoich praw

M olestowanie seksualne

%

Procent badanych spotykających się z danym zachowaniem

Czy twoje środowisko pracy jest miejscem wielu

konfliktów międzyludzkich ?

15,5

25,2

10,7

13,8

13,4

12,5

30,1

14

16,8

0

5

10

15

20

25

30

35

Specjaliści ds. bankowości i

kredytów

Średni personel medyczny

Robotnicy budowlani

Sprzedawcy

Urzędnicy administracji rządowej i

samorządowej

Informatycy

Kierowcy komunikacji zbiorowej

Nauczyciele

Wszyskie grupy zawodowe

(Badania psychospołecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)

Procent odpowiedzi

du

ż

o

oraz

bardzo du

ż

o

konfliktów

Jakie stosunki panują w pracy pomiędzy

pielęgniarkami a innymi grupami zawodowymi

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Bel

gia

Ni

em

cy

Fin

la

ndi

a

Fr

an

cja

Wl

k. B

ry

ta

nia

W

łoc

hy

No

rw

eg

ia

Ho

la

nd

ia

Po

lsk

a

Sł

ow

acj

a

śr

edni

a

stosunki z kadrą zarzadzającą

stosunki z przełożoną/oddziałową

stosunki z koleżankami

stosunki z lekarzami

stosunki z administracją

(NEXT „Investigating of Premature Departure from Work in the Nursing
Profession”, 2003-2005 – grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)

Procent odpowiedzi „

wrogie i pe

ł

ne napi

ęć

”

„Dokuczanie” ze strony przełożonych –

odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study

2,2

4,7

1,6

4,4

5,6

3,7

1

0,6

8,9

2,9

3,6

0

2

4

6

8

10

Belgia

Niemcy

Finlandia

Francja

Wlk. Brytania

Włochy

Norwegia

Holandia

Polska

Słowacja

średnia

(NEXT, 2003-2005 – grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)

Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w

tygodniu) z dokuczaniem ze strony przełożonych

„Dokuczanie” ze strony współpracowników –

odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study

1,3

3,1

1

2,5

4,4

2,8

0,8

0,6

5,2

1,3

2,3

0

1

2

3

4

5

6

Belgia

Niemcy

Finlandia

Francja

Wlk. Brytania

Włochy

Norwegia

Holandia

Polska

Słowacja

średnia

(NEXT, 2003-2005 grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)

Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w

tygodniu) z dokuczaniem ze strony koleżanek

Przemoc ze strony pacjentów lub/i ich bliskich

– odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study

9,5

11,5

8,3

19,5

12,3

10,3

2,1

2,9

8,8

8,1

9,9

0

5

10

15

20

25

Belgia

Niemcy

Finlandia

Francja

Wlk. Brytania

Włochy

Norwegia

Holandia

Polska

Słowacja

średnia

(NEXT, 2003-2005 grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)

Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w

tygodniu) z przemocą ze strony pacjentów/ich bliskich

Dyskryminacja w pracy – odpowiedzi

pielęgniarek w NEXT-study

1,1

2,1

0,4

2,7

2,4

1,8

0,4

0,7

0,8

2,2

1,5

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Belgia

Niemcy

Finlandia

Francja

Wlk. Brytania

Włochy

Norwegia

Holandia

Polska

Słowacja

średnia

(NEXT, 2003-2005 - grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)

Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w

tygodniu) z dyskryminacją (np. rasową, polityczną, religijną)

Polska adaptacja kwestionariusza

Negative Acts

Questionnaire

(

NAQ

) do badania mobbingu

(Temat badawczy realizowany w ramach pracy statutowej CIOP-PIB.

Termin realizacji: 01.09.2004-31.12.2006)

ƒ Autorzy

NAQ

- Einarsen (1994, Norwegia), Einarsena

i Raknes (1997, Norwegia);

ƒ Zweryfikowane psychometrycznie narz

ędzie do

identyfikacji i oceny zjawiska mobbingu w środowisku

pracy;

ƒ Mo

żliwość dokonywania porównań między populacjami

pracowników z różnych krajów (

NAQ

stosowano m.in.: w

Danii, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Belgii).

ƒ Rzetelno

ść (alpha Cronbacha): od 0,83 do 0,92;

ƒ Trafno

ść: związek z satysfakcją z pracy

(od r=-0,27 do r=-0,44), ze zdrowiem psychicznym

i dobrostanem (r=-0,31 do r=-0,52), z uskarżaniem się

na zaburzenia psychosomatyczne (r=0,32).

Cele polskiej adaptacji kwestionariusza

NAQ

(

Negative Acts Questionnaire

)

„

Wykorzystanie polskiej wersji kwestionariusza

NAQ

w

projekcie badawczym 3.A.06 pt. „Badanie wpływu

wybranych czynników organizacyjnych i osobniczych na

wystąpienie zjawiska mobbingu w miejscu pracy” (termin

realizacji 01.2005 – 31.12.2007) – temat realizowany w

ramach II etapu projektu wieloletniego pt.

„Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów

w Unii Europejskiej w CIOP-PIB”.