~ 29 ~

ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

U K Ł A D O D D E C H O W Y I W Y M I A N A G A Z O W A

BUDOWA UKŁADU ODDECHOWEGO

Funkcja:
a) wymiana gazowa – pobranie tlenu, oddanie dwutlenku węgla

Przystosowania:
a) odpowiednio duża powierzchnia wymiany gazowej
b) dobre unaczynienie powierzchni wymiany gazowej
c) sprawny przepływ gazów nad powierzchnią oddechową

~ 30 ~

JAMA NOSOWA

Funkcje:
a) oczyszczanie powietrza
b) ogrzewanie powietrza
c) nawilżenie powietrza
d) identyfikacja zapachowa

Przystosowania:
a) obecność gruczołów śluzowych
b) gęste unaczynienie
c) obecność włosków w skórze kanałów

nosowych

d) urzęsiony nabłonek w jamie nosowej
e) komórki zapachowe pola węchowego

GARDŁO

Wspólny odcinek układu pokarmowego i oddechowego.

KRTAŃ

Narząd ten jest złożonym zespołem chrząstek (jedną z nich jest tzw. chrząstka tarczowata, której wyniosłość
nazywana jest u mężczyzn jabłkiem Adama), więzadeł i mięśni umożliwiających wydawanie dźwięków.
Wejście do krtani ograniczone jest nagłośnią.
Poniżej, w najwęższej części krtani, znajdują się fałdy głosowe, nazywane strunami głosowymi.

TCHAWICA

Sprężysty odcinek dróg oddechowych, wzmocniony licznymi
chrząstkami.

OSKRZELA

Drogi oddechowe pokrywa urzęsiony nabłonek, wydzielający śluz.
Występujący odruch kaszlu i kichania ułatwia wyprowadzenie ciał
obcych z układu oddechowego.

substancja
chemiczna

chemoreceptory

węchomózgowie

~ 31 ~

PŁUCA

Funkcja:
a) tworzą powierzchnię wymiany gazowej, która umożliwia pobranie O

2

i oddanie CO

2

Przystosowania:
a) obecność pęcherzyków płucnych – zwiększenie powierzchni wymiany gazowej
b) cienki nabłonek pęcherzyka płucnego i naczyń włosowatych
c) gęste unaczynienie powierzchni wymiany gazowej
d) surfaktant – białkowo-lipidowy czynnik powierzchniowy zapobiegający sklejaniu się pęcherzyków płucnych
e) odpowiednia różnica ciśnień parcjalnych O

2

i CO

2

co umożliwia dyfuzję tych gazów w pożądanym kierunku

komórka
nabłonkowa

kapilary

erytrocyty

komórka
nabłonkowa

~ 32 ~

krew

anhydraza

węglanowa

krew

kierunek ruchu gazów

tlen

dwutlenek węgla

płuca tkanki

tkanki

płuca

Różnica w ilości CO

2

pomiędzy tętnicą a żyłą płucną jest

niewielka (ok. 15%).

Ilość CO

2

w pęcherzyku płucnym i żyle płucnej jest taka sama.

Wynika to z efektu dyfuzji zachodzącej pomiędzy krwią a
pęcherzykiem.

Ilość CO

2

w krwi jest duża, ponieważ wiąże się z utrzymaniem

równowagi kwasowo-zasadowej.


CO

2

+ H

2

O

H

2

CO

3

H

+

+ HCO

3

-

bufor wodorowęglanowy:

ሾு஼ை

య

ష

ሿ

ሾு

మ

஼ை

య

ሿ

~ 33 ~

AKCJA ODDECHOWA

wdech

wydech

(aktywna część procesu)

(bierna część procesu)

1. skurcz mięśni międzyżebrowych i przepony

1. rozkurcz mięśni międzyżebrowych

2. wzrost objętości klatki piersiowej

2. zmniejszenie objętości klatki piersiowej

3. wzrost objętości płuc

3. zmniejszenie objętości płuc

4. zmniejszenie ciśnienia gazów w płucach

4. wzrost ciśnienia gazów w płucach

5. zassanie powietrza do płuc

5. wyprowadzenie powietrza z płuc

Organizm rejestruje:
a) ilość CO

2

we krwi

b) pH krwi
c) ilość O

2

we krwi

Pęcherzyk płucny wypełnia tzw. powietrze pęcherzykowe, które ma inne właściwości niż powietrze atmosferyczne,
ponieważ powietrze wdychane miesza się z powietrzem zalegającym.

~ 34 ~

TRANSPORT TLENU I DWUTLENKU WĘGLA WE KRWI

tlen

dwutlenek węgla

(słabo rozpuszczalny)

(dobrze rozpuszczalny)

- przechodzi do krwi z pęcherzyka

– niewielka różnica ciśnień parcjalnych

pęcherzyka płucnego dzięki znacznej

we krwi i pęcherzyku płucnym pozwala na

różnicy ciśnień parcjalnych

dyfuzję

- transportowany jest w połączeniu

– transportowany jest w postaci:

z hemoglobiną

- HCO

3

-

w osoczu

- związanej z białkami osocza

- rozpuszczonej we krwi

Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny dorosłego

Wpływ ciśnienia i temperatury na stopień wysycenia

człowieka (

HbA

) i płodu (

HbF

)

tlenem hemoglobiny

stopień wysycenia

stopień wysycenia

Hb tlenem [%]

Hb tlenem [%]

100

HbF

100

23°C

30°C

37°C

HbA

PO

2

[kPa]

PO

2

[kPa]

Wyższe powinowactwo do tlenu ma HbF, ponieważ

Przy tym samym ciśnieniu parcjalnym, wraz ze wzrostem

przy tym samym ciśnieniu parcjalnym, HbF jest

temperatury, maleje powinowactwo Hb do tlenu

bardziej wysycone tlenem niż HbA.

TKANKI

PŁUCA

wyższa

temperatura

niższa

więcej

ilość CO

2

mniej

niższe

pH

wyższe

mniej

ilość O

2

więcej

są to warunki ułatwiające

dysocjację oksyhemoglobiny

(uwalnianie tlenu)

są to warunki ułatwiające

powstawanie oksyhemoglobiny

(wiązanie tlenu)

~ 35 ~

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA KRWI

pH krwi waha się w zakresie 7,35 - 7,45

Czynniki wpływające na pH krwi:
a) w tkankach powstaje kwas mlekowy, kwas moczowy oraz kwas węglowy – przenikają one do krwi, obniżając jej pH
b) trawienie wymaga produkcji soków trawiennych – silnie kwaśnych lub zasadowych – których synteza wiąże się z

pobieraniem z krwi określonych kationów i anionów

c) pokarm zawiera składniki kwaśne oraz zasadowe, które przenikają do krwi

Stałe pH krwi jest wynikiem:
a) obecności buforów wodorowęglanowych i fosforanowych we krwi
b) obecności w osoczu białek wiążących substancje o odczynie kwaśnym bądź zasadowym
c) obecności erytrocytów, które:


Cl

-

Cl

-

płuca tkanki

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRACĘ UKŁADU ODDECHOWEGO I WYMIANĘ GAZOWĄ

a) ilość dwutlenku węgla i tlenu we krwi
b) ilość tlenu w środowisku
c) wysokość n.p.m.
d) wysiłek fizyczny
e) przeżycia emocjonalne
f) stan układu oddechowego (drożność, uszkodzenia mechaniczne)
g) choroby (np. gruźlica, grypa)
h) obecność tlenku węgla (II) w środowisku
i) palenie papierosów

TM,

®

& Copyright © 2011 by Adrian Drożdż. All rights reserved