535

MARCIN KUBIENIEC

*

Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie

surowców z odpadów

Słowa kluczowe

hutnictwo – rentowność – przetop

Streszczenie

Celem referatu jest przedstawienie wyników badań efektywności inwestycji, mającej na celu zwiększenie

rentowności i konkurencyjności rybnickiego przedsiębiorstwa PRO-TECH. Firma ta zajmuje się produkcją
wysokociśnieniowych układów hydrauliki siłowej dla górnictwa. Cykl produkcyjny w głównej mierze opiera
się na przetwarzaniu bloków ze stali nierdzewnej. Podczas obróbki za pomocą obrabiarek CNC powstaje
ogromna ilość odpadów, która do tej pory sprzedawana była, jako złom. Na początku 2009 roku, a więc
w dobie szczególnego nasilenia kryzysu finansowego zdecydowała się zainwestować w linię technologiczną
umożliwiającą przetop stali w celu ponownego jej wykorzystania. Oprócz oczywistych zysków płynących
z tego rozwiązania, dużą rolę odgrywa także możliwość zastosowania outsourcingu, w tym przypadku
hartowania elementów stalowych dla innych firm. Praca zawiera dokładne analizy kosztów inwestycji oraz
dane dotyczące zmiany rentowności przedsiębiorstwa po jej zastosowaniu.

1. Wprowadzenie

W połowie 2008 roku globalny kryzys finansowy, mający swój początek w Stanach

Zjednoczonych, dotarł również do Polski. O ile na całym świecie główną ofiarą kryzysu stał się
sektor usług finansowych; o tyle w naszym kraju szczególnie boleśnie dotkną on branżę
wydobywczą i hutniczą. Banki chcąc się obronić przed niewypłacalnością swoich klientów,
głównie przedsiębiorstw, zaostrzyły kryteria przyznawania kredytów, co odbiło się negatywnie na
możliwości finansowania działalności tychże firm i ich inwestycjach, w tym infrastrukturalnych
oraz deweloperskich, co z kolei dało efekt obniżonego popytu na materiały wykorzystywane
w budownictwie - głównie stal.

Głównym elementem niezbędnym do produkcji stali, oprócz rudy żelaza, czy też złomów stali,

jest koks. Surowca tego używa się w procesie wielkopiecowym, jako paliwa oraz reduktora

*

Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii

e-mail: [e-mail]

Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców …

536

tlenków żelaza. Sam koks produkowany jest przez zakłady o analogicznej nazwie – koksownie.
Koks jest to paliwem uzyskiwanym poprzez przemysłowe wygrzewanie węgla kamiennego
w temperaturze od 600 do 1200 °C w piecu koksowniczym. Aby jednak można go było
produkować potrzebny jest kolejny półprodukt w „łańcuszku”

,

w

postaci odpowiedniego rodzaju

węgla, w tym przypadku typu 35 zwanego potocznie węglem koksowym. Jego wydobyciem
i sprzedażą zajmują się zakłady górnicze. Na końcu tego domina stoją firmy opierające swoją
działalność na usługach, bądź produkcji dla górnictwa. Brak zamówień, ciągnący za sobą spadek
produkcji stali oraz koksu ma odbicie w zmniejszeniu wydobycia węgla kamiennego, powodując
w ten sposób brak nowych inwestycji oraz modernizacji.

Do grona przedsiębiorstw opierających swoją produkcję praktycznie wyłącznie na węglu

kamiennym należy rybnickie przedsiębiorstwo PRO-TECH sp. z o. o. Od samego początku, a więc
od momentu powstania w 1988 roku zajmuje się on produkcją elementów hydrauliki siłowej dla
górnictwa podziemnego węgla kamiennego.

2. Cel projektu badawczego

Celem badania było określenie możliwości poprawy rentowności firmy dzięki pomysłowi

ponownego wykorzystania surowców odpadowych powstałych podczas obróbki skrawaniem
elementów metalowych. Autorski pomysł opisano na przykładzie „sztandarowego” produktu
firmy, rozdzielacza blokowego typu RB-5. Proces jego produkcji składa się z trzech etapów. Na
początku stalowy płaskownik o wymiarach 3cm x 8cm x 300cm cięty jest na mniejsze fragmenty,
tak, aby mogły być poddane dalszej obróbce. Kolejnym etapem jest obróbka na numerycznie
sterowanych obrabiarkach CNC. Ostatnim etapem jest przekazanie poszczególnych części do
montowni i poskładanie ich w całość.

W ten sposób z kęsa stali ważącego 16 kg otrzymuje się gotowe do pracy urządzenie ważące

już tylko 8 kg a więc aż o połowę mniej. Drugą połowę stalowego bloku można odnaleźć
w postaci wiórów w koszu obrabiarki. Oprócz destrukcyjnej właściwości, polegającej na
niewiarygodnej wręcz łatwości wkręcania się w podeszwy butów, przedstawiają one przede
wszystkim dużą wartość finansową. Na okres czasu, w którym autor przedstawiał analizy,

a

więc

w czas

,

o

d lipca do września 2008 roku

t

ona płaskowników ze stali nierdzewnej kosztowała około

15 tys. zł, co w przeliczeniu na kilogram daje 15zł . Dla porównania cena, jaką można było
otrzymać za 8 kg wiórów w punkcie skupu złomu zaledwie 2zł 80gr. Gdyby przetopić z powrotem
w postać bloczka ich cena za kilogram wzrosła by prawie 43 krotnie. Ta analiza skłoniła autora do
napisania niniejszego referatu.

3. Badania

W celu stwierdzenia jak i czy w ogóle da zwiększyć się poziom rentowności w badanym

przedsiębiorstwie potrzebnych było do obliczeń kilka istotnych danych. Na początku należało
określić, jakie wyroby i w jakich ilościach produkuje firma.

Produkty firmy PRO-TECH:

− Zawór przełączający DN20/10,

− Zawór odcinający ZK,

− Zawór zwrotny PO 10,

− Zawór dławiąco zwrotny,

− Rozdzielacz blokowy RB5.

V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010

537

Kolejnym etapem badań było obliczenie stosunku ubytku masy gotowego produktu do

początkowej masy stalowego kęsa, z którego jest wytwarzany. Dzięki tym danym można było
obliczyć zarówno całkowitą masę stalowych zwiertów powstałych podczas produkcji, jak i masę
gotowych produktów. Mając te dane można było przejść do analizy finansowej całego procesu.
Rozpoczęto ją od pomnożenia wartości z rysunku 1

, p

rzedstawiającego ilościową produkcję

danych elementów i wartości z rysunku 2

,

czyli cen poszczególnych produktów. W ten sposób

otrzymano wynik będący sumą przychodów firmy ze sprzedaży gotowych produktów, co
przedstawiono na rysunku 3.

Rysunek 1. Roczna produkcja poszczególnych produktów firmy

Źródło: opracowanie własne

Figure1. Annual quantity of production particular products

Rysunek 2. Ceny poszczególnych produktów

Źródło: opracowanie własne

Figure1. Prices of product

2880

4080

9897

18254

6875

41986

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

Zawór

przełączający

DN20/10

Rozdzielacz

blokowy RB5

Zawór odcinający

ZK

Zawór zwrotny

PO 10

Zawrór dławiąco

zwrotny

RAZEM

ILOŚĆ WYPRODUKOWANYCH ELEMENTÓW ROK 2007

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Zawór

przełączający

DN20/10

Rozdzielacz

blokowy RB5

Zawór odcinający

ZK

Zawór zwrotny

PO 10

Zawrór dławiąco

zwrotny

CENA ŚRENIA

Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców …

538

Rysunek 3. Procentowy udział odpadu w produkcji konkretnych podzespołów

Źródło: opracowanie własne

Figure 3. Percentage value of the waste quantity to the total amount of the material used in production

Rysunek 4. Roczna masa przetwarzanej stali

Źródło: opracowanie własne

Figure 4. Annual consumption of stainless steel

Rysunek 5. Roczny przychód firmy za sprzedaży gotowych elementów oraz złomu stalowego

Źródło: opracowanie własne

Figure 5. Annual income from products and strap

16

50

33

45

5

84

50

67

55

95

0

20

40

60

80

100

120

Zawór

przełączający

DN20/10

Rozdzielacz

blokowy RB5

Zawór odcinający

ZK

Zawór zwrotny

PO 10

Zawór dławiąco

zwrotny

ZŁOM

PRODUKT

20 554 425 zł

20 536 890 zł

gotowe elementy

17 535 zł

złom stalowy

167 Mg

116,9 Mg

gotowe elementy

50,1 Mg

złom stalowy

V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010

539

Drugim przychodem jest suma, jaką otrzymuje się za sprzedaż metalowych wiórów. Wielkość

produkcji metalowych odpadów, a więc 50.1 ton pomnożona przez cenę, jaką można za nie
uzyskać daje przychód zaznaczony na żółto na rysunku 5.

Zysk, jaki można uzyskać z tytułu sprzedaży wiórów jest praktycznie marginalny, odnosząc do

niego przychód firmy ze sprzedaży gotowych produktów.

Nie musi jednak tak być. Gdyby powtórnie przetopić wióry w postać stalowych bloków, bądź

kęsów i wykorzystać ponownie w procesie produkcji można sporo zaoszczędzić, obniżając poziom
kosztów. Obliczenie potencjalnych oszczędności wydaje się być bardzo łatwe. Wystarczy
pomnożyć kwotę 17 535 zł przez 3. Otrzymana wartość wynosi 751 500zł i stanowi już blisko 4%
całkowitych przychodów ze sprzedaży. Wciąż mało, ale biorąc pod uwagę oszczędności, jakie
dzięki temu uda się zyskać, a także nowe możliwości produkcyjne, gra jest warta przysłowiowej
ś

wieczki. O ile prosty i łatwy wydaje się sam pomysł, o tyle jego realizacja jest już dużo

trudniejsza i bardziej pracochłonna. Największym obciążeniem finansowym dla przedsiębiorstwa
jest zakup kompletnej linii do przetopu oraz walcowania stali. Całkowity koszt zakupu tego
urządzenia to wydatek około 4, 5mln zł. To jedyny koszt wstępny. Oprócz zakupu potrzebnego
sprzętu kolejnymi obciążeniami będą koszty pracy pieca oraz koszty jego obsługi. Na te pierwsze
składają się opłaty za energię elektryczną wydatki związane z okresowymi badaniami oraz koszty
zakupu dodatków stopowych gwarantujących jednakowe parametry i powtarzalność odlewu, bądź
kęsów. Koszty obsługi pieca stanowione są przez wydatki związane z zatrudnieniem odlewnika
czuwającego nad przebiegiem procesu, a także, jakością stopów oraz pracownika obsługującego
linię. Zestawienie powyższych wydatków obrazuje tabela 1.

Tabela 1. Koszty zakupu oraz użytkowania nowej linii technologicznej do przetopu wiórów (koszty użytkowania

oraz obsługi dotyczą jednego procesu przetopu)

Źródło: opracowanie własne

Table 1. Capital expenditures of investition

ZAKUP KOMPLETNEJ LINII TECHNOLOGICZNEJ

4 500 000 zł

KOSZTY UŻYTKOWNIKA

OPŁATY ZA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ

0,233zł/KWh x 200KWh x 9h =

419,40 zł

BADANIA OKRESOWE

25 zł

DODATKI STOPOWE

390 zł

KOSZTY OBSŁUGI

ETAT PRACOWNIKA OBSŁUGI

9h x 11zł

99 zł

ETET ODLEWNIKA

100 zł

RAZEM

933 zł

Aby proces topienia stali był w omawianym przypadku opłacalny, musi odbywać się przy jak

najniższych cenach energii elektrycznej, która w indukcyjnej metodzie przetopu stanowi prawie
80% całkowitych kosztów produkcji. Można, więc założyć, że topienie będzie odbywać się
jedynie podczas obowiązywania taryfy nocnej dla energii elektrycznej, która jest wówczas 30%
tańsza. Taryfa ta obowiązuje przez 9h, natomiast stal, będzie się topić jedynie przez 4h. Pojawia
się, więc problem wynikający z nadmiaru czasu i niewystarczającej ilości surowca potrzebnego do
całkowitego wykorzystania czasu przetopu, czyli znacznego niewykorzystania możliwości
produkcyjnych kupowanego pieca. Problem ten może się jednak okazać się dla przedsiębiorstwa
szansą na zwiększenie przychodów. Jest tak, dlatego, że w tym momencie przedsiębiorstwo staje
się swoistą "mikrohutą”, która na własne potrzeby może kupować stal nierdzewną z punktów

Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców …

540

skupu złomu. Pytanie ile na tym można zyskać? Kupując posegregowany i przygotowany do
transportu złom stali nierdzewnej płaci się około 4, 5zł za kilogram. Piec, którego używa
przedsiębiorstwo jest w stanie jednorazowo przetopić 250 kg, więc za złom zapłaci 1125 zł. Koszt
przetopu, jak w poprzednim przykładzie wynosi 933zł. Podsumowując, całkowity wydatek
wyniesie 2058zł. Przedstawiono tą kwestię na rysunku 6. Za tę cenę otrzymuje się 250 kg stali
o dokładnie takich samych parametrach jak ta kupiona w hurtowni. Zestawienie wygląda
następująco. Za 1kg stali kupionej w hurtowni należy zapłacić 15zł, kiedy przetopi się wióry koszt
jednego kilograma będzie wynosił 3, 73zł. Gdy natomiast będzie się topić wyselekcjonowane
odpady z punktu skupu złomu cena kilograma wzrośnie do 8, 23zł. Uśredniając ceny, po
wprowadzeniu technologii koszt wyprodukowania jednego kilograma będzie wynosił 6, 03 zł,
a więc o ponad połowę mniej. Jednak mimo zastosowania technologii proces recyklingu stali nie
jest w stanie w stu procentach zaspokoić zapotrzebowania na surowiec i firma PRO-TECH sp.
z o.o. w dalszym ciągu będzie musiała część materiału kupować z hurtowni (w przeliczeniu 195kg
dziennie). Powyższe rozważania liczbowo przedstawiają rysunki 6, 7 oraz 8.

Rysunek 6. Koszt przetopu 250 kg własnych odpadów i odpadów zakupionych

Źródło: opracowanie własne

Figure 6. Cost of production 250 kg stainless steel from our wastes and bought strap

Rysunek 7. Stosunek kosztów produkcji i zysku na jednej tonie

Źródło: opracowanie własne

Figure 7. Profits from salvage materials from our wastes and bought

933

933

1125

0

500

1000

1500

2000

2500

WŁASNY

KUPIONY

6768

11268

8324

15000

8232

3732

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

Zakup z hurtowni

Zakup złomu

Z własnych odpadów

ŚREDNIA

KOSZT

ZYSK

V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010

541

Rysunek 8 Dywersyfikacja dostaw surowca do produkcji

Źródło: opracowanie własne

Figure 8 Diversification of stainless steel supply in [kg] one melt process

W dobie szalejącego kryzysu ceny maszyn i urządzeń obniżyły się, co dodatkowo wpłynęło na

podjęcie decyzji o zastosowaniu technologii recyklingu wiórów ze stali nierdzewnej. Na dzień
dzisiejszy firma PRO-TECH sp. z o.o. jest w trakcie realizacji drugiego etapu inwestycji,
polegającego na uruchomieniu mini walcowni stali. Do tej pory zrealizowana została pierwsza
cześć projektu polegająca na zakupie pieca indukcyjnego do przetopu stali, oraz form odlewni-
czych. Rentowność przedsiębiorstwa na koniec 2009 roku, a więc po wprowadzeniu produkcji
odlewów metodą wosku traconego wynosiła w zaokrągleniu 11%, podczas gdy w 2008 roku
jedynie 4,3%. Docelowo ma ona wynosić 15%. Wyniki poprawy rentowności przedstawiono
graficznie na rysunku 9.

Rysunek 9. Poziom rentowności przedsiębiorstwa PRO-TECH przed i po wdrożeniu inwestycji przetopu

własnych odpadów produkcyjnych

Źródło: opracowanie własne

Figure 9. Percentage of increase of profitability

195

250

250

HURTOWNIA STALI

WŁASNY SUROWIEC

SUROWIEC Z ZAKUPU

4,3

11

15

0

2

4

6

8

10

12

14

16

PRZED INWESTYCJĄ

PO I ETAPIE INWESTYCJI

PO ZAKOŃCZENIU ETAPU INWESTYCJI

Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców …

542

4. Zakończenie

Inwestycja w nową linię technologiczną okazała się dla firmy bardzo korzystna. Rezerwy

kapitałowe z poprzednich lat i ogromny spadek cen maszyn umożliwiły zrealizowanie
przedsięwzięcia, na które wcześniej firma nie mogłaby sobie pozwolić. Wdrożenie technologii
przetopu nie tylko poprawiło rentowność przedsiębiorstwa, ale również umożliwiło wejście na
bardzo perspektywiczny rynek odlewów ze stali nierdzewnych.

Literatura:

[1] http://hutnictwo.wnp.pl/notowania/indeks_cen_stali_puds/

MARCIN KUBIENIEC

Increasing profitability of enterprise by using raw materials from wastes

Keywords

steelworks – increasing profitability – melting

Abstract

The aim of this article is to present obtained results of the research and the analysis of the financial

investment and its influence on the profit and competitiveness of the PRO-TECH enterprise in Rybnik. This
company produces the high pressure hydraulics systems for the mining. The production process is mainly
based on converting the blocks of the stainless steel. During that process conducted by the lathe CNC we get
a huge amount of waste which so far has been sold for scrap. In the beginning of 2009, in times of the high
intensity of the economic crisis, the company has decided to invest in new technological line which enable to
smelt the stainless steel and reuse it in another process. Of course apart from the obvious profits coming from
that practical solution more important seems to be the possibility of using the outsourcing, in this case
tempering the stainless steel elements for other companies. This article includes detailed analyses of the
investments costs and data concerned with the changes in the profitability of the enterprise after applying new
technological process.