1

Ergonomia

dr inż. Katarzyna Jach

[e-mail]

www ergonomia ioz pwr wroc pl

1

www.ergonomia.ioz.pwr.wroc.pl

Konsultacje:

P2 s. 43; wtorki 9-11, czwartki 11-13

Zasady zaliczenia

z

Kolokwium (test otwarty) na ostatnim
wykładzie 21.01, drugi termin ustalony
wspólnie na przedostatnim wykładzie

z

Dodatkowo

punktowana

aktywność

na

wykładzie, realizacja zadań itp. – informacja
o zaliczeniu na przedostatnim wykładzie

z

Miniprezentacje dla chętnych

2

Ergonomia

Nazwiskiem

Ergonomji,

wziętem

od

wyrazu

greckiego ergon – praca i
nomos – prawo, zasada,
oznaczamy Naukę o Pracy

3

czyli o używaniu nadanych
człowiekowi od Stwórcy siły
i zdolności.

Wojciech Bogumił Jastrzębowski, 1857

Czasopismo „Przyroda i Przemysł”

Historia ergonomii

Narzędzia australopiteka (~2,5 mln lat temu)

Narzędzia z epoki paleolitu

4

Współczesne narzędzia

Historia ergonomii

z

Od zarania dziejów

z

Przyjaźniejsze narzędzia pracy

z

Specjalizacja zawodowa

z

Wojciech Jastrzębowski – analiza możliwości i
wydolności człowieka

5

y

Historia ergonomii

W.F. Taylor

z

zależność między wielkością

łopat, masą

ładunku,

siłą

mięśniową

robotnika

a

wydajnością pracy

z

optymalizacja powierzchni łopaty

6

z

tayloryzm

z

pierwszy system optymalizujący pracę.

z

system pracy potokowej (taśmowej)

z

Człowiek - robot wykonującego mechanicznie proste
czynności

2

Historia ergonomii

Szkoła humanistyczna - praca najbardziej
efektywna może być nieekonomiczna, jeśli
uwzględnić koszt biologiczny

z

początki psychologii pracy

h

t

k

li

j

l

h

7

z

psychomotoryka, czyli racjonalne ruchy

z

usprawnianie przyuczania do pracy

z

optymalizacja warunków pracy i środowiska

(hałas, oświetlenie)

z

Aspekty bezpieczeństwa pracy

Psychomotoryka, czyli racjonalne
ruchy (Gilbreth)

z

Cel:
racjonalizacja
sposobu pracy
a nie

8

a nie
minimalizacja
czasu

Historia ergonomii

z

II Wojna Światowa - dostosowanie technologii
wojskowych do możliwości ludzi

z

Problemy z obsługą skomplikowanych czołgów,
samolotów, łodzi podwodnych, radarów

z

Systematyczne badania w celu określenia granic

9

z

Systematyczne badania w celu określenia granic
możliwości człowieka w zakresie znoszenia
obciążeń fizycznych, psychicznych i środowiska

z

Zasady racjonalnego konstruowania urządzeń

z

Socjalistyczna walka o wydajność

Historia ergonomii

z

1949 - utworzenie Naukowego Towarzystwa
Ergonomicznego w Wielkiej Brytanii,

z

1962

-

powstanie

Międzynarodowego

Stowarzyszenia Towarzystw Ergonomicznych

10

y

y

g

y

z

1970 – pojęcie „ergonomia” w Encyklopedii

PWN

z

1977 - Polskie Towarzystwo Ergonomiczne

(PTErg)

Ergonomia

Nauka o związku pomiędzy człowiekiem i jego
środowiskiem pracy.

11

/Kenneth Frank Hywel Murrell 1949/

Ergon – praca
Nomos – prawo naturalne

Celem ergonomii jest kształtowanie warunków

pracy niezbędnych do ochrony pracownika

przed przedwczesną utratą sił biologicznych w

12

p

p

ą

ą

g

y

następstwie pracy oraz warunków do ich

regeneracji w toku pracy

/Dyrektywa UE/

3

Ergonomia

Nauka stosowana zmierzająca do optymalnego
dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń,
technologii,

organizacji

i

materialnego

środowiska

pracy

oraz

przedmiotów

13

środowiska

pracy

oraz

przedmiotów

powszechnego użytku do wymagań i potrzeb
fizjologicznych psychicznych i społecznych
człowieka

Definicja PTERg

Ergonomia

Dziedzina naukowa zajmująca się wyjaśnia-
niem wzajemnego oddziaływania pomiędzy
ludźmi i innymi elementami systemu oraz
profesja, w której wykorzystuje się teorie,

14

p

j ,

j

y

y

j

ę

,

zasady, dane i metody do projektowania, w
celu optymalizacji działania systemu jako
całości i dla dobra człowieka.

/

IEA - International Ergonomics Association (2000)

/

Ergonomia

Kompleksowa

nauka

empiryczna,

ukierunkowana wieloaspektowo na poznanie
układu człowiek – technika i opracowanie
zbioru twierdzeń dla uczestnictwa w praktyce

b

d

ł kó

kł d

15

obustronnego dostosowania członków układu
celem zapewnienia mu najkorzystniejszych
warunków do funkcjonowania

/Framus/

Ergonomia

z

działalność naukowa i aplikacyjna

z

zmierzająca do dostosowania:

z

maszyn

z

narzędzi

ś

16

z

materialnego środowiska

z

organizacji pracy oraz życia

z

przedmiotów powszechnego użytku

z

do możliwości i ograniczeń człowieka

Co może być ergonomiczne?

z

maszyny

z

urządzenia

z

narzędzia

17

z

pomieszczenia

z

programy komputerowe

Co może być ergonomiczne?

z

Warunki

z

Życia

z

Sportu
W

k

18

z

Wypoczynku

z

Mieszkania

z

Produkty

konsumpcyjne

-

meble,

samochody, zabawki

4

Co to znaczy że coś jest
ergonomiczne?

z

dostosowane do człowieka

z

brak negatywnych skutków

z

podoba się

19

z

najniższy koszt biologiczny

Układ człowiek - otoczenie

Człowiek

cechy
fizyczne

• budowa

anatomiczna

• wymiary ciała

• fizjologia

Otoczenie

środowisko
materialne

• mikroklimat

• oświetlenie

• hałas

20

• wytrzymałość

cechy
psychologiczne

• pamięć

• percepcja

• uwaga

obiekty techniczne

• narzędzia pracy

• środki transportu

• wyposażenie

pomocnicze

Układ człowiek – maszyna

21

Wiedza ergonomiczna

z

Człowiek

z

Fizjologia

z

Psychologia

z

Anatomia

z

Organizacja

z

Organizacja i ekonomika pracy

z

Nauka o jakości

z

Marketing

22

z

Antropometria

z

Medycyna

z

Socjologia

z

Technika

z

Projektowanie

z

Wykonanie (budowa)

z

Sterowanie

z

Materiałoznawstwo

Zalety ergonomii

23

Korzyści

z

Poprawa jakości pracy

z

Skrócenie

czasu

szkolenia

24

z

Spadek liczby wypadków
i chorób zawodowych

z

Zwiększenie wydajności

5

Koszty

z

Ekonomiczne bezpośrednie (np. braki,

obniżona wydajność)

z

Ekonomiczne pośrednie (np. fluktuacja

kadr, niszczenie środków pracy)

25

z

Straty moralne (np. wzrost bierności i

apatii, poczucie krzywdy, niskie morale)

z

Biologiczne - zdolności znoszenia przez

człowieka obciążeń organizmu (fizycznych,
psychicznych i środowiskowych)

Koszty

z

USA traci 25 mln dni roboczych rocznie

z

Francja 6 mln dni roboczych (2 mld $)

z

Szwecja: 40% absencji i ⅓ wczesnych rent
inwalidzkich

26

z

Niemcy:

dzień

absencji

wysoko

wykwalifikowanego

pracownika

kosztuje

firmę 1 000 marek (2000 rok)

z

Polska: ?

27

Dane Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

Choroby zawodowe w Polsce w
2005 r.(3249 przypadków)

28

29

Podstawa prawna

z

Art. 15 Kodeksu Pracy: Pracodawca jest
obowiązany

zapewnić

pracownikom

bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

z

Art 94 Kodeksu Pracy: Pracodawca jest

30

z

Art. 94 Kodeksu Pracy: Pracodawca jest
obowiązany (…) organizować pracę w sposób
zapewniający

zmniejszenie

uciążliwości

pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy
w ustalonym z góry tempie

6

Podział ergonomii

z

Mikroergonomia

z

badanie zjawisk percepcji,

z

zagadnienia antropometrii,

z

analiza systemów człowiek – obiekt

z

badanie

procesów

poznawczych

i decyzyjnych człowieka

II generacja

I generacja

31

z

interakcja człowiek - komputer

z

Makroergonomia

-

badanie

systemów złożonych. Przedmiotem
projektowania

jest

organizacja,

czyli

komponent

otoczenia

zewnętrznego (większej całości)

III generacja

Podział ergonomii

z

Ergonomia warunków pracy – otoczenie i
warunki pracy człowieka

bó

ś dk

h

32

z

Ergonomia wyrobów – środka technicznego
lub wyrobu

Ergonomia warunków pracy

z

pomiary oraz określenie dopuszczalnych
wartości czynników tworzących fizyczne,
chemiczne i biologiczne środowisko pracy

k śl i

ł

ikó

ł

i k

33

z

określenie wpływu czynników na człowieka,
(badania diagnostycznych i prognozowanie)

z

sposoby redukcji / eliminacji uciążliwości
i zagrożeń

Ergonomia wyrobów

z

dostosowanie do wymiarów i kształtów człowieka

z

funkcjonalność obiektu technicznego

z

sprawność

z

odpowiedniość formy i funkcji

z

niezawodność

z

podatność na regulację

34

z

podatność na regulację

z

łatwość naprawy i likwidowania po zużyciu

z

bezpieczeństwo i komfort użytkowania

z

eliminowanie negatywnego wpływu wyrobu na
warunki środowiska

z

estetyka kształtów i barw

Podział ergonomii
Autor: G.Coppée, 1964

z

Ergonomia korekcyjna - poprawianie tego co
jest

z

Ergonomia

koncepcyjna

-

poprawne

j kt

i

35

projektowanie

Efekty interwencji ergonomicznej

z

24% wzrost produktywności wśród pracowników
którym zmieniono stanowisko na ergonomiczne

z

badanie dr Marvina Daindoffa dla NIOSH (The National
Institute for Occupational Safety and Health)

z

20%

wzrost

produktywności

dzięki

kupieniu

36

ergonomicznych mebli

z

Amerykański Universytet Ilinois w 1990 roku

z

Spadek fluktuacji kadr z 35% do 2%

z

Firma telekomunikacyjna Regional Bell Operating Company

7

Ergonomics Cost-Benefit Case
Study Collection (fragment)

Miejsce pracy

Rodzaj interwencji

Efekt

Stanowisko biurowe Wymiana umeblowania (4000 pracowników)

Spadek absencji z 4% do 1%

(75%), wzrost efektywnego czasu

pracy z 60% do 86% (40%)

Biuro

(ubezpieczenia)

Przeprojektowanie stanowisk pracy:

regulowane krzesła, biurka, podstawy pod

klawiatury, oświetlenie

1 000 000 $ w ciągu trzech lat z

tytułu spadku kosztów

rekompensat dla pracowników

Przeprojektowanie stanowisk pracy:

Wzrost tempa z 9480 do 11300

37

Wprowadzanie

danych

Przeprojektowanie stanowisk pracy:

regulowane krzesła, biurka, podstawy pod

klawiatury, oświetlenie. Zmiana koloru ścian.

Przerwy w pracy

Wzrost tempa z 9480 do 11300

znaków/godz. Spadek wskaźnika

błędów z 0,19-4,73% do 0,18-

1,10%.

Pielęgniarka w

szpitalu

Program redukcji podnoszonych ciężarów.

Zakup urządzeń mechanicznych

ułatwiających podnoszenie.

14% redukcja strat czasu, 33%

spadek skarg personelu w ciągu

3 lat

Dystrybucja paliwa

Modyfikacja wyposażenia, trening, zmiana

systemu zarządzania

Spadek wypadków o 54% w

ciągu 2 lat, spadek straconych dni

roboczych o 94%

Efekty – produktywność a stosowanie
rozwiązań ergonomicznych

38

całkowita różnica w produktywności w ciągu dnia - 9,8%.

Efekty – produktywność a
szkolenia z ergonomii

39

całkowita różnica w produktywności w ciągu dnia - 16,8%.

Studium przypadków

40

Telefon Dreyfussa (1937)

41

Nożyczki Fiskars (1967)

42