Struktura przestrzenna stanowiska komputerowego

Projektowanie struktury przestrzennej pracy operatora przy stanowisku komputerowym jest szczególnym

przypadkiem dostosowania parametrów przestrzeni pracy do wymiarów człowieka. Mając na uwadze najnowsze

uwarunkowania prawne dotyczące pracy na stanowiskach wyposażonych w komputery należy powiedzieć w tym

miejscu, iż obowiązującym obecnie stanem prawnym, który wszedł w życie z dniem 11 marca 1999 r. jest

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. - W sprawie bezpieczeństwa i

higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe - opublikowane w Dz.U. nr 148 z dnia 10

grudnia 1998 r. Rozporządzenie to określa bardzo dokładnie, jak powinien być prawidłowo usytuowany

monitor, klawiatura komputerowa, stół i krzesło oraz jakim warunkom powinno odpowiadać pomieszczenie,

gdzie się one znajdują.

Przepisy tegoż rozporządzenia nie stosuje się do

1

:

1. kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów,

2. systemów komputerowych na pokładach środków transportu,

3. systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego,

4. systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy,

5. kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników

pomiarów,

6. maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.

Pracodawca jest zobowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby

spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Zobowiązany jest również

do przeprowadzania oceny warunków pracy na tych stanowiskach w aspekcie:

1. organizacji stanowisk pracy, w rym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający

spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,

2. stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę

przed porażeniem prądem elektrycznym,

3. obciążenia narządów wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,

4. obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,

5. obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.

Rozporządzenie nakłada na pracodawcę również obowiązek łączenia na przemian pracy związanej z obsługą

monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych

pozycjach ciała, bądź co najmniej 5-minutową przerwę wliczaną do czasu pracy. Taka konieczność ma miejsce

po każdej godzinie nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Osoby pracujące przy komputerach powinny być okresowo kierowane na badania okulistyczne. Jeśli badania

wykażą konieczność używania okularów przez pracownika, pracodawca ma obowiązek ponieść koszty ich

zakupu.

MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE

POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może

powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być

źródłem zagrożeń dla pracownika.

1. Monitor

Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:

• znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,

• obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,

• jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków

oświetlenia stanowiska pracy,

• regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do

przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach,

• ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr.

'Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. - W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach

wyposażonych w monitory ekranowe - opublikowane w Dz.U. nr 148 z dnia 10 grudnia 1998 r.

1

W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta

oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół.

Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.

Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400+750 mm.

2. Klawiatura

Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.

Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby

zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności:

• możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0+15°,

• odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunków, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy

alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej

jednej pozycji pochylenia klawiatury.

Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.

3. Stół

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w

tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.

Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

• wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i

wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,

• ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią

krawędzią stołu,

• ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego

kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna zapewniać:

• naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego

między ramieniem i przedramieniem,

• odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-s-50° w dół (licząc od linii poziomej na

wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna

krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczy pracownika,

• odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, a najlepiej barwy jasnej.

4. Krzesło

Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

• dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami

jezdnymi,

• wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,

• regulację wysokości siedziska w zakresie 400+500 mm, licząc od podłogi,

• regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu,

• wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka

udowego kończyn dolnych,

• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,

• podłokietniki.

5. Podnóżek

Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe

ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Powinien on mieć kąt pochylenia

w zakresie 0°+15°, a jego wysokość winna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech

2

antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a on sam nie powinien

przesuwać się po podłodze podczas używania.

6. Oświetlenie

Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:

• poziom natężenie oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach,

• należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian

albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia, jak również olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w

szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w

oknach.

7. Pomieszczenie z kilkoma stanowiskami komputerowymi

Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby

zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska.

Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i

tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m.

8. Oprogramowanie

Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań

z użyciem ekranu monitora pracodawca winien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:

• oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,

• oprogramowanie winno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i/lub doświadczenia

pracownika,

• systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu,

• systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednim dla

pracownika,

• bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,

• przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii.

9. Mikroklimat i czynniki szkodliwe

Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie

powinna być mniejsza niż 40%.

Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w

środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie

Normy.

3

Wskaźniki niezawodności pracy operatora

Niezawodność człowieka w pracy to zdolność do wykonywania powierzonych zadań z minimalnym

ryzykiem błędu w określonych warunkach i w określonym czasie.

Pomiar niezawodności człowieka w pracy opiera się na danych pochodzących z obserwacji lub zapisów

wszelkiego rodzaju potknięć, uchybień, usterek zachowania się człowieka.

W zależności od celu, jakiemu mają służyć wyniki diagnozy niezawodności (np. zmniejszenie liczby

wypadków, podział funkcji między człowieka i maszynę, dobór operatorów do pracy na stanowiska

niebezpieczne), analizuje się odpowiednie kategorie błędów w wybranych typach sytuacji i na odpowiednich

stanowiskach pracy. W celu przeprowadzenia bardziej pogłębionej analizy przyczyn modeluje się sytuacje

naturalne w laboratorium i poleca wykonanie najbardziej „zagrożonych" błędami czynności, rejestrując

jednocześnie stany człowieka, dynamikę zmian sprawności, dokonując pomiaru różnorodnych sprawności

psychicznych. Zawsze jednak najważniejszą kwestią pozostaje pomiar zmiennej zależnej, tj. niezawodności.

Pomiar taki wymaga określenia wskaźników niezawodności.

Możliwe są następujące techniki badawcze:

1. Stosowanie skal szacunkowych.

2. Zliczanie błędów, potknięć, uchybień itp.

3. Zbieranie danych o potencjalnych błędach (technika zdarzeń krytycznych do przewidywania zdarzeń

podobnych).

4. Analiza czasowych przebiegów czynności.

5. Pomiar obciążenia psychicznego.

6. Pomiar subiektywnych stanów człowieka.

7. Analiza indywidualnych cech człowieka.

Wymienione wyżej techniki służą do zbierania danych, które następnie muszą być przetworzone, aby można

było stosować je jako wskaźniki niezawodności działania człowieka. Przetwarzanie to polega na szacowaniu

prawdopodobieństw popełniania błędów na podstawie danych statystycznych dotyczących częstości ich

występowania.

Według B.F. Łomowa głównymi wskaźnikami ilościowymi niezawodności człowieka (zwłaszcza w roli

operatora) są: wskaźnik bezbłędności, gotowości, restytucji oraz aktualności (adekwatności czasowej działania

operatora).

Wskaźnik bezbłędności to prawdopodobieństwo bezbłędnej pracy operatora, które można wyznaczyć w

odniesieniu do wyróżnionej operacji oraz do całego algorytmu czynności. Wskaźnik ten wyraża się

następującym wzorem:

Nj

gdzie:

Pj - prawdopodobieństwo bezbłędnego wykonania operacji,

Nj - ogólna liczba wykonanych operacji,

nj - liczba popełnionych błędów.

Wskaźnik gotowości operatora to prawdopodobieństwo włączenia się operatora do działania w dowolnym

momencie:

T

gdzie:

K - wskaźnik gotowości,

To - czas wyłączenia się operatora z pracy, jego nieobecność w danym okresie na danym stanowisku pracy,

T - całkowity czas pracy operatora.

Wskaźnik restytucji wiąże się z możliwością samokontroli operatora i dokonywania poprawek w działaniu.

Wskaźnik ten wyraża się prawdopodobieństwem poprawienia popełnionych przez operatora błędów:

" p o p

—

* k * w y k " p •>

gdzie:

Pp

0p

- prawdopodobieństwo włączenia się operatora do działania po pojawieniu się błędu w celu jego

skorygowania,

P

k

- prawdopodobieństwo wysłania sygnału przez mechanizm kontrolujący,

Pwyk - prawdopodobieństwo wykrycia przez operatora sygnału pochodzącego z urządzenia kontrolującego,

P

p

- prawdopodobieństwo skorygowania błędnych operacji przy powtórnym ich wykonaniu.

1

Wskaźnik aktualności (adekwatności czasowej działania operatora) wprowadza się ze względu na fakt, że

poprawne, lecz wykonane w niewłaściwym czasie, działanie nie prowadzi do celu. Wiadomo, że często na

wykonanie określonych operacji przeznacza się ściśle określony czas. Jego przekroczenie uważa się za błąd.

Wskaźnik adekwatności czasowej operatora wyraża się prawdopodobieństwem wykonania zadań w czasie x < tl.

Wyraża się ono wzorem:

a

Pa = P{r<tl}=\ f{z)dx

o

gdzie.

Pa - prawdopodobieństwo aktualności,

/(T) - funkcja czasowego rozkładu wykonania zadania przez operatora.

Wzór ten ma zastosowanie wówczas, gdy tl jest wielkością stałą. Przy określaniu niezawodności całego

układu muszą być spełnione następujące warunki:

1. Wskaźniki mają być jednakowe dla wszystkich ogniw układu. W miarę możliwości należy wykorzystać

aparat matematyczny stosowany w naukach technicznych w teorii niezawodności. Należy jednak wyraźnie

zaznaczyć, które wielkości we wzorach dotyczą człowieka, a które pozostałych ogniw układu.

2. Człowieka należy traktować jako bardzo specyficzne ogniwo układu, wobec którego techniczna teoria

niezawodności ma ograniczone zastosowanie.

Jako podstawowy i najważniejszy wskaźnik niezawodności całego układu należy przyjąć

prawdopodobieństwo bezbłędnej pracy układu, określone jako suma prawdopodobieństwa bezbłędnej pracy

człowieka, pracy technicznych ogniw oraz ich wzajemnego wpływu na siebie.

2

Przydatność wymiarów antropometrycznych w projektowaniu

Antropometria zajmuje się określaniem wymiarów i kształtów ciała człowieka oraz

zależnościami między nimi dla potrzeb projektowania przestrzeni pracy. Zaprojektowanie

optymalnych wymiarów przestrzeni pracy i usytuowanie poszczególnych elementów stanowiska

roboczego ma na celu nie tylko „znalezienie miejsca" dla człowieka wykonującego określone

czynności, lecz przede wszystkim zapewnienie mu możliwości podejmowania dogodnych pozycji

ciała oraz swobodnego wykonywania ruchów roboczych.

Dla projektantów maszyn i urządzeń (obiektów technicznych) znajomość poszczególnych

wymiarów ciała potrzebnajest m. in. do ustalenia:

1. położenia: rękojeści, dźwigni, uchwytów, pokręteł, pedałów i innych elementów bądź organów

sterowania,

2. położenia i rozmieszczenia wskaźników pomiarowo - kontrolnych, oświetlenia, sygnalizacji itp.,

3. wymiarów stanowisk roboczych z uwzględnieniem zasad ekonomii ruchów, które wyrażają się w

spełnieniu następujących warunków i zasad:
• obie ręce powinny w miarę możliwości zaczynać i kończyć pracę jednocześnie,

• ruchy obu kończyn górnych powinny przebiegać symetrycznie w przeciwnym kierunku,
• układ sił obu kończyn górnych powinien być możliwie równy,
• następujące po sobie ruchy powinny być ze sobą powiązane, aby jeden ruch łatwo

przechodził w następny,

• każdy ruch elementarny powinien kończyć się w położeniu najkorzystniejszym dla

rozpoczęcia następnego ruchu,

• kolejne ruchy powinny być takie, aby przejście od jednego do drugiego absorbowało

minimum uwagi,

• ruchy powinny mieć charakter rytmiczny, na zasadzie automatycznego wykonywania

poszczególnych procesów pracy,

• ruchy ciągłe należy przedkładać nad ruchy przerywane,
• prace statyczne należy w znacznym stopniu wyłączyć i zastąpić je ruchami dynamicznymi,

• w ruchach odbywających się pod działaniem dużej siły ciężkości należy angażować możliwie

duże grupy mięśni, a pod działaniem małej siły ciężkości - mniejsze ich grupy,

• forma i kombinacja ruchów zmienia się w zależności od szybkości pracy,

• ruchy balistyczne wykonuje się łatwiej i szybciej od ruchów ustalonych i kierowanych,

• ruch pracy powinien przebiegać zgodnie z siłą ciężkości.

Jak widzimy z powyższego, cechy morfologiczne człowieka (opisywane przez antropometrię)

determinują strukturę przestrzenną maszyn i urządzeń, jednakże nie stanowią informacji

wystarczającej do zaprojektowania maszyny. Potrzebna jest w tym celu znajomość charakterystyk

dynamicznych człowieka, tj. wielkości rozwijanych sił i momentów, prędkości i przyspieszeń

ruchów oraz odporności człowieka na czynniki środowiska.

Całością zagadnień kinematyki i dynamiki człowieka zajmuje się biomechanika. Przedmiotem

diagnozy biomechanicznej jest dynamika człowieka, jej celem może być polepszenie treningu

sportowego, wykrycie analogii mechanicznych w organizmie, wreszcie poznanie charakterystyk

dynamicznych człowieka. Wyniki diagnozy biomechanicznej korespondują bezpośrednio z naukami

technicznymi, wyrażają bowiem językiem mechaniki syntezę antropologicznego i fizjologicznego

podejścia do organizmu ludzkiego.

Z danych antropometrycznych przyjmuje się do celów projektowania wartości 5-95 centyli.

Zastosowanie centyli w projektowaniu przestrzeni pracy umożliwia ustalenie odsetka użytkowników

osiągających warunki komfortu przy danym rozwiązaniu projektowym. Np. drzwi o wysokości 185

cm odpowiadają 95 centylowi wzrostu populacji polskiej. Oznacza to, że jedynie 5% ludzi będzie

miało trudności z przejściem przez takie drzwi. Zastosowanie skali centylowej ma również znaczenie

1

podczas oceny prototypów jakichkolwiek sprzętów i urządzeń. Probantami powinni być osobnicy o

wymiarach odpowiadających najmniejszej i największej wartości centyli przyjętych jako zakres

stosowanej skali, a więc osobnik 5- i 95- centylowy. Niejednokrotnie należy uwzględnić płeć i

wynikające z niej różnice.

W projektowaniu stanowisk pracy potrzeba zazwyczaj kilka do kilkunastu wymiarów ciała.

Istnieją dwa sposoby korzystania z wymiarów antropometrycznych podczas projektowania:

sposób bezpośredni i pośredni. Ich wybór zdeterminowany jest:

• stopniem złożoności projektowanego obiektu,

• stopniem wzajemnej zależności dwóch lub więcej cech antropometrycznych warunkujących

wymiary elementów projektowanego obiektu i ich wzajemnego usytuowania przestrzennego.

Bezpośrednie korzystanie z wymiarów antropometrycznych może nastąpić nie tylko podczas

projektowania obiektów, których tylko jeden wymiar ma decydujące znaczenie w przystosowaniu

ich do budowy użytkownika (np. wysokość taśmy montażowej, wysokość drzwi itp.) lub co najwyżej

dwa wymiary (np. wysokość i głębokość ławki), lecz również do ustalenia wysokości lub odległości

wielu pojedynczych elementów przewidzianych do użytkowania przez człowieka, np. odległość

dwóch peryferyjnie usytuowanych względem pracownika elementów sterowniczych itp.

Skuteczność bezpośredniego korzystania z wymiarów antropometrycznych człowieka zaczyna się

wyraźnie zmniejszać w rozwiązaniach przestrzennych, wymagających uwzględnienia trzech lub

więcej wymiarów obiektu, determinowanych trzema lub więcej cechami budowy ciała

użytkowników.

Do pośrednich sposobów korzystania z wymiarów antropometrycznych podczas

projektowania należy stosowanie:

• fizycznych modeli człowieka,

• modelowych osobników czyli probantów,
• matematycznych modeli relacji między poszczególnymi wymiarami człowieka lub wymiarami

człowieka a niektórymi rozmiarami projektowanych obiektów.

W ramach fizycznych modeli człowieka, stosowanych podczas projektowania rozmiarów

przestrzeni pracy, maszyn i urządzeń pomocniczych oraz ich rozmieszczenia, wyodrębniamy modele

dwuwymiarowe, zwane manekinami płaskimi oraz modele trójwymiarowe czyli fantomy.

Najczęściej stosowane wzorce są profilem poprzecznym sylwetki człowieka. Najdogodniejsze w

stosowaniu są manekiny wykonane w takiej skali, w jakiej jest sporządzony rysunek projektowanego

układu (np. stanowiska pracy).

2

PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE WITRYN WWW

Handel elektroniczny
Kiedy możemy mówić o handlu on-line?

Samo stworzenie własnej witryny WWW i prezentacja na niej oferty firmy nie jest jeszcze handlem on-line. O

takowym możemy mówić dopiero wtedy, gdy przez sieć jest możliwe dokonywanie zakupów towarów

prezentowanych w ofercie firmy na stronie WWW. A modelowy handel on-line występuje dopiero w

momencie, gdy za zakupiony on-line towar możemy zapłacić również on-line, czyli wtedy, gdy istnieje

możliwość płatności przez Internet.

Handel elektroniczny (handel on-line, e-commerce) - to sprzedaż towarów i usług oraz informacji pomiędzy

rezydentami tego samego kraju (handel krajowy) lub pomiędzy rezydentami dwóch lub więcej krajów (handel

międzynarodowy), w Internecie. Innymi słowy - to możliwość realizowania transakcji kupna/sprzedaży za

pośrednictwem Internetu. Sam termin e-commerce wszedł do powszechnego użycia dopiero w 1997 roku, a

wykreowany został przez firmę IBM.

Handel elektroniczny dzieli się na 3 podstawowe sektory:

• Sektor I - business-to~business (firma-firma) - wymiana handlowa między firmami dotycząca nie tylko

zawierania transakcji, ale również poszukiwania partnerów, budowaniu sieci dostawców i odbiorców,

poszukiwanie informacji handlowych i inne. Do prowadzenia działalności w tym sektorze drogą on-line

służy wydzielony z publicznej sieci Internet system tzw. Intranetu Gospodarczego; najszybciej

rozwijająca się gałąź handlu elektronicznego. W tym segmencie stosowany jest też EDI.

• Sektor n - business-to-consumer (firma-klient) - to wszelkie formy sprzedaży towarów i usług

pojedynczym klientom, a wiec sprzedaż detaliczna w Sieci (tu właśnie zawierają się, na przykład,

wszelkiego rodzaju sklepy wirtualne, czy aukcje drobnotowarowe)

• Sektor III - business-to-public (firma-media-klient) - to, ogólnie rzecz biorąc, marketing on-line; nie

związane bezpośrednio ze sprzedażą towarów i usług

Spotyka się podział handlu elektronicznego na dwie kategorie (ze względu na rodzaj towarów i usług):

• indirect electronic commerce (handel pośredni) - zamawianie towarów materialnych przez Sieć i

następnie fizyczne ich dostarczanie, tradycyjnymi kanałami (poczta, kurierzy), do klienta

• direct electronic commerce (handel bezpośredni) - zamawianie niematerialnych towarów i usług przez

Sieć, gdzie płatność i dostarczenie do klienta odbywa się również przez Sieć (na przykład software), tu

właśnie toczą się największe dyskusje legislacyjne i podatkowe

Zalety handlu on-line dla klientów:

• oszczędność czasu

• znaczna wygoda czyli łatwy i szybki dostęp do informacji

• możliwość porównywania konkurencyjnych ofert

• możliwość lepszego zapoznania się z ofertą (brak ograniczeń czasowych)

• dostęp do zdecydowanie szerszego asortymentu towarów

• dostęp do oferty sklepów na całym świecie

• bardziej szczegółowe opisy towarów

• klient wybierając określony towar może, przy pomocy zamieszczonych linków, przenieść się

bezpośrednio na stronę producenta tego towaru

• możliwość stałej kontroli wysokości kwoty, jaką wyda w sklepie (koszyk)

• niższe ceny - pewne towary, które można otrzymać bezpośrednio przez Sieć, jak na przykład

oprogramowanie są znacznie korzystniejsze cenowo, gdyż pominięte zostają koszty transportu, czy

opłat celnych

• możliwość przeglądania oferty oraz obsługa klienta 24 godziny na dobę, 365 dni w roku

• możliwość wyszukiwania towarów według dowolnego zadanego kryterium, na przykład ceny, rodzaju

• nowe możliwości niedostępne w tradycyjnych sklepach, na przykład: możliwość wysłuchania części

utworu z wirtualnym sklepie sprzedającym płyty CD, czy też przeczytanie recenzji książki w wirtualnej

księgarni

• obniżenie kosztów połączeń telekomunikacyjnych

Zalety handlu on-line dla firm:

• niski koszt, redukcja kosztów (głównie dotyczy dużych producentów), oszczędności - ominięcie

łańcucha pośredników, brak potrzeby utrzymywania punktów sprzedaży detalicznej, magazynów,

ł

zatrudniania personelu; eliminacja części dokumentów tradycyjnych i korzystanie z teleworkingu niski

koszt dotarcia do ogromnej liczby potencjalnych klientów; niski koszt reklamy i promocji

• elastyczność - ciągła i natychmiastowa możliwość aktualizowania oferty

• bardziej szczegółowe opisy towarów

• uatrakcyjnienie oferty poprzez organizowanie licytacji

• dostęp do nowych klientów

• przyspieszenie procesów biznesowych

• uzyskanie przewagi konkurencyjnej

• anonimowość - skuteczna konkurencja z dużymi firmami

• dostęp do rynku światowego - około 100 min. potencjalnych klientów; Polska - dostęp do krajowego

rynku - około 1 min. potencjalnych klientów (lub inaczej: zmniejszenie zależności od rynku lokalnego)

• skrócenie czasu dostępu do rynku towarów i usług

• eliminacja negatywnego zjawiska sezonowości na rynku lokalnym

• możliwości multimedialne, jakie daje Sieć, pozwalają tej formie sprzedaży konkurować ze wszystkimi

tradycyjnymi formami handlu

• efektywność - prezentacja oferty 24 godziny na dobę, 365 dni w roku, bez zwiększenia kosztów oraz

szybki kontakt z partnerami

• interaktywność - powoduje, że handel on-line może dostarczyć sprzedającemu znacznie więcej

informacji o kliencie, jego potrzebach, guście, upodobaniach itd.

• na otwarcie sklepu internetowego nie są wymagane żadne zezwolenia

• obniżenie kosztów połączeń telekomunikacyjnych

• wzrost poziomu sprzedaży

• wzrost wartości firmy, wzmocnienie jej pozycji

• lepsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych

• szybki i łatwy dostęp do informacji gospodarczych, informacji o potencjalnych klientach i konkurencji

(business-to-business)

Zagrożenia i wady handlu on-line dla klientów:

• zapewnienie bezpieczeństwa płatności przez Sieć

• niepewność, co do rzetelności sprzedawcy

• brak możliwości wypróbowania, czy oględzin zakupowanego towaru

• w Polsce dochodzi jeszcze stosunkowo mała liczba wydanych kart płatniczych (około 1 min)

• w przypadku słabo opracowanych serwisów odczuwalny jest brak fizycznie istniejącego sprzedawcy, z

którym można skonsultować pewne pilne kwestie

Zagrożenia i wady handlu on-line dla firm:

• zbyt wysoki koszt dostarczenia towaru do klienta

• brak efektywnego i rozbudowanego systemu spedycyjnego i dostawczego

• brak efektywnej obsługi płatności kartami kredytowymi

Poza tym istnieją jeszcze inne ogólne zagrożenia, tudzież przeszkody w rozwoju już nie tylko handlu on-

line, ale komercyjnej Sieci jako takiej:

• praktyki monopolistyczne w branży telekomunikacyjnej

• brak uregulowań prawnych

• niedostateczna infrastruktura techniczna

• język Sieci to język angielski

• planowanie opodatkowania Sieci w krajach UE

• wzrastający nacisk na ochronę danych osobowych może spowodować wprowadzenie przez państwa

ustawodawstwa utrudniającego swobodny przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi krajami

Niepewność, co do wierzytelności sprzedawcy.

W Sieci swoją ofertę wraz z możliwością zakupu towarów on-line, obok dużych, renomowanych firm,

proponują też małe, nie znane na szerszym rynku firmy. Zrozumiała jest więc obawa klientów przed

dokonywaniem zakupu towarów właśnie w takich firmach. Niemniej, istnieje kilka ważnych elementów, które

tę obawę mogą w znacznym stopniu ograniczyć. Są to między innymi:

• umieszczenie na stronie firmy jej dokładnego adresu, numerów telefonów i faksów; informacji o firmie

i ich bieżące aktualizowanie

• umieszczenie na stronie informacji o pracownikach, szefach firmy wraz z ich pełnymi nazwiskami

2

• ważnym czynnikiem jest bieżące odpowiadanie na zapytania potencjalnych klientów wysyłane na e-

mail firmy

• przydatnym elementem jest utworzenie listy najczęściej zadawanych pytań wraz z krótkimi, treściwymi

odpowiedziami

Tak więc, sprzedawcy chcący prowadzić sprzedaż on-line muszą bardzo dbać o wysoki poziom zaufania

swoich klientów. Jedna wpadka może zniweczyć wszelkie poprzednie wysiłki zmierzające do pozyskania

nowego klienta.

Handel elektroniczny (HE) wpływa nie tylko na zmianę struktury organizacyjnej firm i sposobu podejścia

firm do biznesu, ale powoduje zmiany w sposobie działania gospodarki jako takiej:

• HE zmienia rynek (sposób prowadzenia działalności i organizacji pracy)

• HE tworzy nieznane dotąd zawody i umiejętności, przez co wpływa na rynek pracy

• HE będzie przyspieszał i rozszerzał już rozpoczęte zmiany w gospodarce, w tym reformy regulacji

prawnych, powstawanie elektronicznych łączy między firmami, globalizację gospodarki

• HE zwiększa interaktywność gospodarki

• otwartość jest najważniejszą zasadą techniczną i filozoficzną rozwoju HE

• HE zmienia wymiar czasu w procesach gospodarczych poprzez przyspieszenie cykli produkcyjnych,

cykli dostaw itd.

Intranet gospodarczy.

Intranet gospodarczy - to wydzielony z publicznej sieci Internet system (sieci handlowe) służący do

prowadzenie handlu elektronicznego między firmami (segment e-commerce - business-to-businesś).

Jego odrębność polega na wprowadzeniu chronionego, autoryzowanego dostępu. Oznacza to, że dane, jak

również sam do nich dostęp jest chroniony za pomocą specjalnych systemów zabezpieczających, transmisja

danych jest kodowana, a informacje dostępne jedynie dla określonego rodzaju użytkowników, z których każdy

posiada swój cyfrowy certyfikat autoryzacji.

Początkiem Intranetu gospodarczego był rok 1992 kiedy to powstała Global Trade Point Network - siec

łącząca istniejące już punkty wymiany informacji handlowych, dokumentów i realizacji płatności. Potem 1994

rok. Wtedy to, pod patronatem ONZ odbyło się międzynarodowe sympozjum na temat skuteczności i obniżenia

kosztów w handlu międzynarodowym na którym podjęto decyzję o utworzeniu tzw. Trade Points, czyli

punktów wymiany informacji gospodarczych. Wreszcie w 1997 roku w Bangkoku po raz pierwszy

przedstawiono bezpieczny system wymiany informacji handlowej - Secure Electronic Trade Opportunity

System,

który posiadał już system bezpieczeństwa o nazwie SEAL - Secure Electronic Authentication Link.

Główną przeszkodą w utworzeniu i upowszechnieniu tego nowego rozwiązania wydawało się być nie istnienie

infrastruktury telekomunikacyjnej. Dlatego też zdecydowano się na wykorzystanie istniejącej i dobrze

rozwiniętej infrastruktury i technologii internetowej.

Intranet Gospodarczy tworzą między innymi:

• bazy danych o firmach

• informacje handlowe

• sieci i węzły handlowe

• przeszukiwarki biznesowe

• 64 Międzynarodowe Izby Przemysłowo-Handlowe

• ambasady (ambasady elektroniczne)

• sieci ekstranetowe otwarte i zamknięte

• giełdy towarowe

• portale narodowe lub globalne

• portale firmowe i informacyjne

• witryny WebEDI

Liczba sieci Intranetu Gospodarczego.

Istnieje ich ogromna liczba, ale tych aktywnie działających jest około 50. Główne największe i najprężniej

działające to:

• Global Trade Point Network

• World Trade Centers Association

• TradeNet World

• World Trade Zonę

• East Europę Business

3

'Funkcje Intranetu Gospodarczego:

• poszukiwanie informacji gospodarczych

• poszukiwanie informacji o firmach i potencjalnych klientach

• umieszczanie zapytań ofertowych oraz swojej oferty - poszukiwanie partnerów handlowych

• przeprowadzanie transakcji handlowych - zawieranie kontraktów, realizacja płatności

• wymiana dokumentów handlowych i bankowych

Zalety Intranetu Gospodarczego:

• taniość

• dostępność

• szybkość

• pewność

• efektywność

• bezpieczeństwo

• łatwość

• oszczędność (czasu)

Specyfika Intranetu Gospodarczego.

Jak chyba w każdym obszarze działalności firmy z wykorzystaniem Sieci, tak i tu, wymagana jest zmiana, a

przynajmniej korekta sposobu działania oraz struktury organizacyjnej firmy. System cechuje się dużą

konkurencją, dlatego firma nie może sobie pozwolić na powolność reagowania na wszelkie zapytania i oferty.

Wiadomości o niepewnych firmach rozchodzą się w Sieci z błyskawiczną prędkością, a zaufanie w Sieci jest

bardzo trudno odzyskać. To z kolei powoduje, że i oszuści mają tutaj krótki żywot. W końcu, nie ma tu miejsca

na długie narady, kilkudniowe podejmowanie decyzji, gdyż potencjalny partner skieruje zapytanie do kogo

innego.

Istnieją też tzw. Trade Boards, czyli tablice ogłoszeń firm poszukujących partnerów handlowych.
Vertale.
Vertal (yertical industry portal) - można zdefiniować jako rodzaj portalu skupiający się na jednym konkretnym

zagadnieniu lub branży („wszystko w jednym"). Można powiedzieć - portal tematyczny. Yertical - czyli

„pionowy", gdyż informacje są pogrupowane od ogólnych po najbardziej szczegółowe.

Różnice między portalem tradycyjnym, a vertalem:

• portal to „kombajn"; zawiera informacje na każdy temat, co powoduje, że informacje te są wybiórcze,

skrótowe i powierzchowne. Vertal zawiera konkretne informacje z jednej wybranej dziedziny, dzięki

czemu są one pełne, dokładne i praktycznie kompletne

• w zasobach vertali nie każdy może umieścić odnośnik do swojej strony. Najpierw odnośnik taki jest

przez zarządzających vertalem sprawdzany pod względem merytorycznym oraz zgodności z tematyką

vertala. Dopiero po pozytywnej weryfikacji odnośnik zostaje w vortalu umieszczony. To takie swoiste

„moderowanie".

• portale nie spełniają funkcji e-commerce, jaką to funkcję spełniają zwykle vertale w segmencie

business-to-business.

Koncentrują się głównie na dostarczaniu informacji.

Co zawierają vertale.

Zawierają podobne informacje, co portale tradycyjne, z tym, że oczywiście dotyczą określonej tematyki. A

więc na przykład w vertalu biznesowym można znaleźć.

• odnośniki do stron WWW poruszające określoną problematykę

• serwisy bieżących informacji

• kalendarze wydarzeń

• wyniki badań, analiz

• komentarze, opinie

• aukcje

• grupy dyskusyjne

Ponadto, vertale mogą pełnić niektóre usługi podobne do tych, jakie oferują Intranety Gospodarcze w

segmencie business-to-business w swoich portalach korporacyjnych (corporate portal). Chodzi o kojarzenie

partnerów handlowych i zawieranie między nimi kontraktów handlowych. Dodać należy, że dostęp do vertali

nie jest ograniczony, nie wymaga identyfikacji i autoryzacji.

4

Główne zalety.

Vertale pozwalają ma szybkie znalezienie konkretnych, często bardzo specyficznych i unikalnych informacji

zgromadzonych w jednym miejscu. To właśnie jest główny cel ich istnienia.

EDI

EDI (Electronic Data Interchange) - czyli elektroniczna wymiana danych (dokumentów). Służy do wymiany

standaryzowanych dokumentów handlowych w formie elektronicznej, coraz częściej przez wykorzystanie sieci

Internet, między partnerami biznesowymi.

EDI jest wykorzystywane w handlu elektronicznym w segmencie business-to-business.

Systemami EDI zainteresowały się najpierw wielkie firmy. Częstotliwość zawierania kontraktów i

przeprowadzania rozmów handlowych w takich międzynarodowych koncernach jest duża, a więc i

oszczędności uzyskiwane dzięki korzystaniu z EDI są duże (spadek kosztów własnych ponoszonych na

łączności i wymianie informacji między firmami). Małe i średnie firmy zaczęty wprowadzać EDI trochę

później, częściowo w wyniku presji ze strony dużych firm, których są partnerami (dostawcami, pośrednikami,

odbiorcami).

Główne sektory gospodarki wykorzystujące EDI:

• przemysł motoryzacyjny

• przemysł elektroniczny

• transport

Główne kraje wykorzystujące EDI:

• USA

• Wielka Brytania

• Niemcy

• Holandia

Korzyści:

• oszczędności - spadek kosztów własnych ponoszonych na łączności i wymianie informacji między

firmami

• wzrost efektywności:
• system produkcji JIT (just-in-time)- dostarczanie części do produkcji wprost na linie produkcyjne
• system precyzyjnego zaopatrzenia i dostaw - Lean Supply - realizacja dostaw na żądanie

• uzyskanie przewagi nad konkurencją

• szybsza reakcja na zmiany i potrzeby

• wprowadzenie EDI w węższym zakresie (jedynie przesyłanie dokumentów i informacji) nie wymaga

żadnych zmian ani w strukturze organizacyjnej firmy, ani w metodach jej działania

• znaczenie symboliczne - korzystanie z EDI jest wyrazem zaufania do partnera handlowego i chęci

długoletniej współpracy

Jak projektować handlowe serwisy WWW i sklepy on-line:

Zalecenia ergonomii i użyteczności

Liczne badania wskazują, że obsługa serwisów WWW do sprzedaży on-line nadal sprawia użytkownikom

wiele trudności. Najczęściej zgłaszanymi przez klientów problemami są:

• brak zaufania, zwykle na skutek tego, że serwis zachowuje się w odpowiedzi na działania użytkownika

inaczej, niż on oczekuje albo informacje podawane na ekranie są niepełne;

• trudności w obsłudze serwisu (utrudniona praca myszą, zbyt długi czas ładowania strony lub

nieczytelny układ ekranu).

Problemy te wynikają z wad ergonomicznych i użytkowych serwisu, które powodują zniechęcenie klientów lub

nawet utratę transakcji, jeżeli klient zrezygnuje z zakupu gdyż nie ufa serwisowi WWW.

Łatwość pracy z serwisem WWW oraz jego użyteczność można łatwo podnieść stosując podczas

projektowania serwisu podane poniżej zalecenia:

Ułatwiaj klientom wejście do e-sklepu:

5

• zapewnij centralnie ulokowane i dobrze widoczne na ekranie wejście do sklepu; użytkownicy często nie

zauważają wejścia, zwłaszcza gdy wokół jest dużo grafiki i reklam z animacjami;

• jeśli Twój serwis umożliwia wejście do kilku e-sklepów, zaznacz wyraźnie czym one się różnią; jeśli

opiszesz to niejasno, klient może wejść do niewłaściwego sklepu;

• nigdy nie proś użytkownika o dane osobowe przed wejściem do e-sklepu: klient na pewno zawaha się i

pewnie będzie chciał spróbować innego serwisu WWW, gdzie jego danych nikt nie żąda na początku.

Zastosuj przejrzysty układ sklepu, umiejscowienia i opisu produktów:

• zastosuj podobny podział e-sklepu na działy i ułożenie produktów, jaki obserwujesz w normalnych

sklepach: Twoi klienci odbiorą to jako naturalne ułatwienie w nawigacji przez serwis i znajdowaniu

produktów;

• stosuj jednoznaczne opisy kategorii produktów i nazw działów: do opisów stosuj także tekst, gdyż wiele

osób ma kłopoty z odczytywaniem znaczenia ikon i symboli graficznych;

• stosuj jasne i zrozumiałe opisy do produktów: klienci serwisu WWW nie mają możliwości zapoznania

się z opisem na opakowaniu produktu ani obejrzenia produktu ze wszystkich stron;

• stosuj jak najwięcej zdjęć produktów: obrazy pomagają zlokalizować produkty w działach oraz mają

kluczowe znaczenie przy zakupie droższych artykułów, gdy klient koniecznie chce zobaczyć, co kupuje;

• wyjaśniaj terminy techniczne i specjalistyczny żargon: w prawdziwych sklepach przyjazne objaśnienie

niejasności przez sprzedawcę często przesądza o decyzji zakupu produktu.

Zastosuj ułatwienia do przeszukiwania e-sklepu:

• okienko wyszukiwarki musi być umieszczone przy samym wejściu do sklepu: klienci często mają

trudności z odszukaniem poszukiwanego artykułu i z przechodzeniem pomiędzy działami; sprawna

wyszukiwarka jest niezbędna w e-sklepach oferujących wiele artykułów;

• upewnij się, że wyszukiwarka akceptuje terminy używane przez klientów w życiu codziennym, a także

pozwala używać kombinacji słów i znanych skrótów, nawet żargonowych;

• wyniki wyszukiwania prezentuj w logicznej dla klienta kolejności: według nazw produktów, cen lub

asortymentów; wyniki wyszukiwania prezentuj partiami najwyżej po kilkanaście pozycji.

Klient musi widzieć co znajduje się w koszyku:

• zawsze potwierdzaj dodanie kolejnego produktu do koszyka lub listy zamówienia; podgląd koszyka

powinien pokazywać wszystkie wybrane artykuły, a nie tylko ostatnią sztukę; podgląd koszyka

powinien pokazywać łączną wartość towarów w koszyku;

• usunięcie towaru z koszyka powinno być możliwe w dowolnym punkcie na trasie zakupów, a nie tylko

w dziale, w którym produkt wybrano.

Upewnij klienta o finansowym bezpieczeństwie transakcji:

• umieść czytelną informację o środkach bezpieczeństwa, które zastosowano w serwisie: wiele

wątpliwości klientów dotyczy bezpieczeństwa ich płatności;

• każde zapewnienie o bezpieczeństwie transakcji podnosi zaufanie klienta do serwisu; dotyczy to

zwłaszcza organizacji i firm, które nie są szeroko znane.

Podkreślaj korzyści dla klienta z e-zakupów:

• przypominaj klientowi o korzyściach, jakie odnosi z zakupów przez Twój serwis WWW: np.

oszczędności czasu, niższej cenie czy dłuższej gwarancji w stosunku do sklepu tradycyjnego;

• stosuj systematyczne zachęty (promocje, loterie, obniżki) do częstego odwiedzania e-sklepu przez

klientów; stałych klientów wynagradzaj w szczególny sposób, aby zachęcili także swoich znajomych

chwaląc się korzyściami, które sami odnoszą;

• do kupowanych produktów dołączaj niespodzianki gratis, aby zachęcić klientów do stałego odwiedzania

Twojego serwisu handlowego.

6

SYSTEMY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM PRACY (SZBP)

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to część ogólnego systemu zarządzania organizacją,

która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury,

procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzĄirnwania polityki

bezpieczeństwa i higieny pracy

1. NORMALIZACJA SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM PRACY

PN-N-18001:2004 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania"

PN-N-18002:2000 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka

zawodowego"

PN-N-18004:2001 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne"

PN-N-18011:2006 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne auditowania"

System Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy budowany w oparciu o normę 18001 powinien być oparty na:

•właściwej dla przedsiębiorstwa polityce BHP,

•identyfikacji ryzyka zawodowego i obowiązujących wymagań prawnych,

•celach, zadaniach i programach, które zapewniają ciągłe doskonalenie systemu,

•działaniach kadry kierowniczej polegających na kontroli ryzyka zawodowego,

•monitorowaniu funkcjonowania Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy, ciągłych

przeglądach, ocenie i doskonaleniu Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

2. KORZYŚCI WYPŁYWAJĄCE Z WDROŻENIA SZBP

Dobrze działający SZBP w przedsiębiorstwie może przynieść realne korzyści finansowe w

postaci ograniczenia:

- absencji chorobowej,

- strat czasu pracy w produkcji,

- zniszczenia produktu, sprzętu,

- kosztów związanych z wypadkami i chorobami zawodowymi.

Organizacjom, które nie będą w stanie wykazać, że pracują wg powszechnie przyjętych na

świecie norm, będzie coraz trudniej ubiegać się o prowadzenie interesów w skali

międzynarodowej lub o współpracę z korporacjami ponadnarodowymi.

W świecie, w którym rządzą prawa rynku, korzyści jakie można odnieść z zastosowania SZBiHP

oprócz stworzenia bezpiecznego środowiska pracy dla pracowników, znacznie przewyższają

koszty wdrażania i utrzymywania systemu.

Poziomy podejścia do Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy

Poziom I - najczęściej w małych i średnich przedsiębiorstwach.

Poziom II - duże i część średnich przedsiębiorstw.

Poziom III - nieliczne w przedsiębiorstwach wdrażających system zarządzania BHP.

Poziom IV -jeszcze nie funkcjonuje.

I

« 3. DEFINICJE I TERMINOLOGIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ

PRACY

audit systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

systematyczne i niezależne badanie, mające na celu określenie czy działania podejmowane w ramach systemu

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz osiągnięte rezultat) odpowiadają planowanym ustaleniom i czy

te ustalenia zostały skutecznie wdrożone oraz czy są odpowiednie do realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny

pracy, a także do osiągnięcia celów organizacji w tym zakresie

bezpieczeństwo i higiena pracy

stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniając) wymagam poziom ochrom

zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

cel ogólny zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

cel dotyczący działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikając) z polityki bezpieczeństwa i higieny

pracy, który organizacja ustaliła do osiągnięcia

cel szczegółowy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

cel wyrażam ilościowo, zawsze gdy jest to możliwe, wynikający z celów ogólnych zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy organizacji, do zrealizowania, aby osiągnąć cele ogólne

identyfikacja zagrożenia

proces rozpoznawania tego czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakter) styk

monitorowanie aktywne

bieżące działania mające na celu sprawdzanie, czy stosowane środki ochronne i zapobiegawcze przed

zagrożeniami i związanym z nimi ryzykiem zawodowym, jak również stosowane rozwiązania organizacyjne

służące wdrożeniu systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, spełniają określone wymagania.

monitorowanie reaktywne

sprawdzanie, czy nieprawidłowości w zakresie stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych przed

zagrożeniami i związanym z nimi ryzykiem zawodowym oraz niezgodności w systemie zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy, które ujawnił) się wy stąpieniem wypadków przy pracy, chorób zawodowych i

zdarzeń potencjalnie wypadkowych, są zident)-fikowane i są przedmiotem odpowiednich działań

ocena ryzyka zawodowego

proces analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania jego dopuszczalności

polityka bezpieczeństwa i higieny pracy

deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów dzialahiości w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, określająca ramy do działania i ustalania celów organizacji dotyczących

zarządzania bezpieczeństwem i higieną prac)

poważna awaria

zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego.

magazynowania lub transportu, w których występuje jedna łub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do

natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia łudzi lub środowiska, łub powstania takiego

zagrożenia z opóźnieniem

ryzyko zawodowe

prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wy kompana pracą powodujących straty.

w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń

zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy

zagrożenie

stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę

zagrożenie znaczące

zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w

szczególności podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych lub w s)tuacjach poważnych awarii

zdarzenie potencjalnie wypadkowe

niebezpieczne zdarzenie, związane z wykom-waną pracą, podczas którego nie dochodzi do urazów lub

pogorszenia stanu zdrowia

2

4. AUDIT BEZPIECZEŃSTWA PRACY

Audit jest sprawdzianem zgodności działań z:

• ustalonymi zobowiązaniami kierownictwa firmy.

• wymaganiami zapisanymi w stosownych aktach prawnych wykorzystanych w tworzeniu SZBP. np.

norma zakładowa, norma państwowa.

• efekt}"wnością wprowadzania i utrz>mania SZBP.

Program auditów obejmuje:

• audity wewnętrzne,
• audity zewnętrzne

wykonywane przez przeszkolonych auditorów wewnętrznych i osoby niezależne z zewnątrz firmy.

Raport z auditu pozwoli na opracowanie planu weryfikacji i działań korygujących dla poszczególnych elementów

jak i całego SZBP.

4.1. Znaczenie auditu bezpieczeństwa w systemach zarządzania bezpieczeństwem pracy

Istotnym elementem systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwie jest

monitorowanie prac prowadzących w jego ramach oraz audit.

Służą one do zapewnienia, że system funkcjonuje zgodnie z założeniami i jest skuteczny.

W ramach tych prac można wyróżnić dwa aspekty, a mianowicie:

• monitorowanie systemu celem upewniania się, że funkcjonuje on zgodnie z założeniami i w związku z

tym spełniane są wymagania prawne i inne wymagania obowiązującej w firmie,

• monitorowanie celem stwierdzenia, na ile wdrożony system jest skuteczny oraz dokonania zaleceń

dotyczących sposobu udoskonalenia systemu.

4.2. Zakres auditu bezpieczeństwa i jego rodzaje

Podstawą sprawnego zrealizowania auditu jest umiejętne sprecyzowanie jego programu.

Taki program powinien obejmować:

r-

zdefiniowanie czasu trwania auditu.

r

określenie czasu i miejsca rozpoczęcia auditu.

r-

opisanie zakresu i obszarów podlegających auditów i.

r

ustalenia dotyczące miejsca i czasu spotkania kończącego audit.

r

pełną informację o osobach, które powinny być zaangażowane w realizację auditu.

Proces auditu pow inien być zbudowany na następujących etapach:

r

spotkanie otwierające audit.

r-

potwierdzenie podstaw jego przeprowadzenia.

r

zdefiniowanie / ustalenie/ procesu realizacji auditu, obejmujące fizyczną realizację samego auditu.

/- zdefiniowanie wniosków i dowodów je potwierdzając} eh. zarówno ten jak i poprzedni etap procesu,

będąc etapami cyklicznymi, w ramach ich realizacji następuje poszukiwanie i tworzenie obiekrs-wnych

dowodów umożliwiających poprawne ich zrealizowanie.

r

podsumowanie i zakończenie auditu.

Zakres auditu powinien obejmować:

r

podwykonawstwo.

r

monitorów anie i pomiary.

r

badanie wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz ich

wpfywu na bezpieczeństwo i higienę pracy.

r-

auditowanie.

r

przegląd wykonań} przez kierownictwo.

r

działania zapobiegawcze i korygujące.

r

ciągle doskonalenie.

W omawianej problematyce rozróżnić można następujące rodzaje auditów bezpieczeństwa:

1. Technologiczny audit bezpieczeństwa.

2 Audit bezpieczeństwa procesu produkcyjnego.

3. Audit bezpieczeństwa organizacji i zarządzania.

3