Historia Państwa i Prawa Polskiego

08.03.2012

PRAWO KARNE c.d.

VI.

Formy popełnienia przestępstwa.

a. Sprawstwo.

b. Usiłowanie.

c. Podżeganie.

d. Pomocnictwo.

Ad. VI a. Sprawca – osoba, która przez swe działanie zrealizowała czyn

noszący znamiona szkodliwości.

Ad. VI b. Usiłowanie

12

– działanie, które bezpośrednio zmierza do popełnienia

przestępstwa, jednak nie doprowadza do jego dokonania. Przykładem

usiłowania było wyjęcie miecza, zajście drogi

3

. Usiłowanie dogadania się

z wrogiem traktowano jak zdradę!

Ad. VI c. Nakłanianie innych do popełnienia przestępstwa. Podżegaczy do

XIV wieku karano jak sprawców.

Ad. VI d. Udzielanie pomocy innej osobie w celu popełnienia przestępstwa.

Pomocnictwo często traktowano jak sprawstwo.

VII.

Odpowiedzialność.

Odpowiedzialność to kwestia winy. Wina odzwierciedlała się w woli sprawcy.

Stopnie winy:

a. Wina umyślna.

b. Wina przygodna (nieumyślna).

c. Wina przypadkowa (przypadek).

1

Usiłowanie dogadania się z wrogiem traktowano jak zdradę!

2

Usiłowanie nie było karane

3

Zarówno wyjęcie miecza jak i zajście drogi traktowano jako zamach.

Ad. VII a. Sprawca popełnił przestępstwo, bo miał zły zamiar.

Ad. VII b. Sprawca nie miał zamiaru popełnienia przestępstwa, nie

przewidywał

skutku.

Wina

nieumyślna

wynika

z

niedbalstwa

i lekkomyślności.

Ad. VII c. Uwzględnia, czy sprawca mógł przewidzieć skutek przestępstwa.

Jeśli nie, to mamy doczynienia z winą przypadkową.

Dominowała odpowiedzialność indywidualna, lecz znano również

odpowiedzialność zbiorową:

1. rodowo-rodzinna;

2. terytorialna;

3. kary reprezentacyjne;

4. odpowiedzialność osób trzecich.

Ad. 1. Wymierzana za herezję przez sądy kościelne, a także za

krewnobójstwo.

Ad. 2. Zwana „śladem i krzykiem” – musiano udać się śladem

przestępcy. Niepodniesienie krzyku o zagrożeniu było

traktowane jak współudział.

Ad. 3. Jeśli czyn popełniono w mieście, to karano

reprezentantów władz za złamanie procedur (praw).

Ad. 4. Wiąże się ze sprawowaniem opieki. Tutor odpowiadał

za działania pupila, za sługę – właściciel, ojciec za działania

dzieci, mąż za postępowanie żony.

Ograniczenie odpowiedzialności:

A. wiek

B. choroba (umysłowa)

C. błąd (działanie w błędzie) i inne

4

.

Ad. VII .A. osoby nieletnie (12lat – dziewczynki; 15 lat – chłopcy) nie

ponosiły odpowiedzialności.

Ad. VII .B. Wyklucza odpowiedzialność, gdyż za osobę chorą umysłowo

odpowiada opiekun.

Ad. VII . C. Błąd – niezgodność między rzeczywistością a wyobrażeniem.

Może dotyczyć:



faktów – np. nieświadomość bigamii;



błąd co do prawa – nie powodował bezkarności, jednak ograniczał odpowiedzialność.

Okoliczności wykluczające sankcje karne:

i.

samopomoc

ii.

początek (zaczepka)

iii.

odwet

iv.

stan wyższej konieczności

v.

działanie wobec osób pozbawionych ochrony prawnej

vi.

przedawnienie (dawność)

vii.

zgodnie z zasadą zemsty legalnej

5

.

Ad. VII. i. Przekształciła się w instytucję zemsty legalnej. Bezkarnie można

było zabić przestępcę złapanego na gorącym uczynku, a także cudzołożnika.

4

Inne : przymus fizyczny, afekt, pijaostwo.

5

Tolerowanie zemsty ukazuje słabośd paostwa.

Ad. VII. ii. Zaczepka czynna – poturbowanie.

Zaczepka słowna - kalumnia

6

.

Zaczepkę

zaczęto

traktować

jako

instytucję

wykluczającą

odpowiedzialność, gdyż nie znano instytucji obrony koniecznej. Tolerowano ją

do pobicia, zranienia (w tym ran sinych). Zabójstwo poprzedzone zaczepką

traktowane było jak zabójstwo nieumyślne.

Ad. VII. iii. Wraz z zaczepką leży u podstaw obrony koniecznej. Jeżeli

nastąpiła zaczepka, to miał prawo nastąpić odwet

7

.

Ad. VII. iv. Poświęca się jedno dobro dla ratowania drugiego

8

.

Ad. VII. v. bezkarne zabijanie nierządnic i włóczęg oraz dezerterów.

Ad. VII. vi. Przedawnienie następuje po 3 latach i 3 miesiącach dla zabójstwa,

po 8 tygodniach dla zranienia. Poza tym występuje partykularyzm prawa

prowadzący do zróżnicowania terminów przedawnień.

Ad.

VII.

vii.

W

celu osiągnięcia sprawiedliwości naprawczej

(zadośćuczynienia). Zemsta to normalna reakcja na krzywdę.

Zasady legalności zemsty

9

:



zapowiedź (odpowiedź) – przesłana przez minimów 2 szlachciców;



zarejestrowana w grodzie;



wykonana w ciągu 6 tygodni;



miała być podjęta próba mediacji prowadząca do bezkrwawego

pojednania

10

.

6

potwarz, oszczerstwo; złośliwe, bezpodstawne, fałszywe oskarżenie

7

Odwet powinien byd: natychmiastowy, proporcjonalny do stopnia zagrożenia, nieurojony – taki, który rozwija

się z rzeczywistością (a nie w stylu” bo mi się wydaje, że on do mnie strzelał”), nie powinien byd wykonywany z
zemsty.

8

Zaliczano do tej kategorii m.in. kradzież z głodu lub nędzy.

9

Sprecyzowane w 1588r.

10

Mediację prowadzid miał wyznaczony mediator.

Główszczyzna stanowiła drogę do wykupienia się od śmierci.

Nawiązki były taksowane.