Prolog - ostatni dzie

ń

24 kwietnia 1994 roku

Gdy Dave Haynie ostatni raz doje

ż

d

ż

ał do kwatery głównej Commodore International, flaga

była opuszczona do połowy masztu.

Dave pracował przez jedena

ś

cie lat w centrali Commodore w West Chester (Pensylwania)

jako in

ż

ynier sprz

ę

towy. Zajmował si

ę

zaawansowanymi produktami, takimi jak rewolucyjny

chipset AAA, który mógł sprawi

ć

,

ż

e Amiga stałaby si

ę

ponownie najszybsz

ą

i najmocniejsz

ą

maszyn

ą

do multimediów. Ale układy AAA, tak samo jak wi

ę

kszo

ść

projektów Commodore,

zostały anulowane w drodze kolejnych redukcji kosztów, z których ostatnia obejmowała
zmniejszenie zatrudnienia w fabryce z ponad tysi

ą

ca osób do niecałych trzydziestu.

http://www.youtube.com/watch?v=NRI7hHwiRxk

"Przyniosłe

ś

kamer

ę

ostatniego dnia, co Dave?" - zapytał zrezygnowanym głosem

recepcjonista.

"Taaa... Có

ż

, w ko

ń

cu nie b

ę

d

ą

ju

ż

j

ę

cze

ć

,

ż

e wynosz

ę

z firmy tajemnice słu

ż

bowe,

prawda?" - odpowiedział.

Dave zacz

ą

ł obchodzi

ć

z kamer

ą

fabryk

ę

, a jego cichy głos odbijał si

ę

echem w pustych

korytarzach. "Wpadłem na to dzisiaj rano" - rzekł, odnosz

ą

c si

ę

do pomysłu sfilmowania

ostatnich chwil istnienia firmy, której tak wiele zawdzi

ę

czał. "Ani troch

ę

tego nie planowałem".

Klimatyzacja dudniła gło

ś

no, gdy przemierzał magazyn za magazynem. Jeszcze dwa lata

temu te ogromne pomieszczenia były zapełnione sprz

ę

tem. W samym roku 1994

Commodore sprzedało komputery i akcesoria do nich o warto

ś

ci miliarda dolarów. Dzisiaj

magazyny te stały kompletnie puste.

Dave, kontynuuj

ą

c przechadzk

ę

, udał si

ę

na pi

ę

tro. "To miejsce, w którym pracowali go

ś

cie

od chipów", powiedział gdy kamera obj

ę

ła puste stanowiska. In

ż

ynierowie tu pracuj

ą

cy

projektowali na stacjach roboczych CAD układy specjalizowane wykonane w technologii
VLSI (układów w bardzo wielkiej skali integracji). Te chipy zawsze stanowiły serce Amigi.
Pi

ęć

lat pó

ź

niej wi

ę

kszo

ść

komputerów korzystała z tego typu układów poprawiaj

ą

cych

pr

ę

dko

ść

wy

ś

wietlania grafiki, generowania d

ź

wi

ę

ku czy odtwarzania wideo. Amiga

wprowadziła takie rozwi

ą

zania ju

ż

w roku 1985.

"Wow, kto

ś

jeszcze tu jest!" - powiedział Dave, robi

ą

c zbli

ż

enie na maszyn

ę

Briana Rosiera.

"I wci

ąż

jeszcze pracuje!" Na ekranie wida

ć

było zło

ż

ony wykres b

ę

d

ą

cy wynikiem symulacji

projektowanego układu. "To do mojej nast

ę

pnej pracy" - rzekł in

ż

ynier z u

ś

miechem.

Wi

ę

kszo

ść

personelu technicznego nie musiała jej długo szuka

ć

.

Dave przeszedł teraz do swojego biura. Kamera uchwyciła pust

ą

butelk

ę

po piwku dumnie

eksponowan

ą

na półce. "To było z okazji narodzin mojego syna" - powiedział, po czym

przechodz

ą

c dookoła zarejestrował biurko zapełnione technicznymi papierzyskami.

"Musiałem co

ś

z tym zrobi

ć

" - mrukn

ą

ł wychodz

ą

c.

"Tu było moje stanowisko pracy" - wyja

ś

nił, kontynuuj

ą

c wycieczk

ę

. Na biurku le

ż

ały

przeró

ż

ne Amigi, jeden Macintosh IIsi, tony sprz

ę

tu testuj

ą

cego oraz spory prototyp pewnej

płyty drukowanej.

"A to... to jest trzy A" - powiedział Dave, a w jego głosie pobrzmiewała duma i zgorzknienie.
"Przeczytałem w "Necie",

ż

e AAA nigdy nie istniało. Có

ż

, oto i ono!" Wskazał banki pami

ę

ci,

sloty rozszerze

ń

oraz inne cechy prototypu.

Wielu in

ż

ynierów Commodore korzystało z Internetu jeszcze zanim powstał World Wide

Web. Tak zwany "Net" działał wył

ą

cznie w trybie tekstowym, a korzystali z niego pracownicy

naukowi, laboratoria i garstka hobbystów. Układy AAA były tematem wielu plotek, od samej
zapowiedzi, poprzez seri

ę

opó

ź

nie

ń

a

ż

po ostateczne anulowanie. Byli tacy, którzy uwa

ż

ali,

ż

e sprz

ę

t ten nigdy nie istniał. Inni nadawali AAA mityczne wła

ś

ciwo

ś

ci, wiernie czekaj

ą

c na

ich premier

ę

i id

ą

c

ą

za ni

ą

dominacj

ę

rynku komputerowego. Ci sami ludzie zachowali t

ę

wiar

ę

przez długie lata, nawet wtedy gdy Amiga bezskutecznie próbowała par

ę

razy

podnie

ść

si

ę

po upadło

ś

ci macierzystej firmy. Ci ludzie nigdy nie wyrzekli si

ę

swoich marze

ń

.

Inni byli bardziej pragmatyczni. "Oto i Dr. Mo!" - wykrzykn

ą

ł Dave, spotykaj

ą

c Grega Berlina,

mened

ż

era systemów high-endowych w Commodore International. Greg kl

ę

czał na podłodze

wyci

ą

gaj

ą

c z komputera układy scalone i odkładaj

ą

c je, jeden po drugim, na obudowie tower.

"Dr. Mo zaj

ę

ty podkradaniem" - powiedział Greg, podnosz

ą

c głow

ę

. Z jego twarzy mo

ż

na

było wyczyta

ć

rozbawienie, poczucie winy, smutek i zrezygnowanie jednocze

ś

nie.

Westchn

ą

ł. "Có

ż

, tyle lat czekałem - w ko

ń

cu si

ę

przełamałem. Zdecydowałem,

ż

e skoro

byłem tu tak długo, to co

ś

mi si

ę

nale

ż

y". Spojrzał na mały,

ż

ałosny stosik i uderzyła go ta

niesprawiedliwa wymiana. "Wi

ę

c zabieram ze sob

ą

par

ę

kostek RAM-u" - doko

ń

czył.

Wst

ę

p

W Amidze spełniło si

ę

marzenie. Była ona niedrogim, szybkim i elastycznym komputerem

multimedialnym, który mógł zosta

ć

wykorzystany praktycznie do wszystkiego. Radziła sobie

z grafik

ą

, d

ź

wi

ę

kiem i animacj

ą

z tak

ą

łatwo

ś

ci

ą

, z jak

ą

współczesne jej inne komputery

przetwarzały sam tekst. Amiga wyprzedzała swoje czasy o dobre 10 lat. Była wszystkim, co
wymarzyli sobie jej projektanci. Poza jednym, dosy

ć

istotnym problemem:

ś

wiat nie do ko

ń

ca

wiedział o jej istnieniu.

Komputery klasy PC odgrywaj

ą

dzisiaj kolosaln

ą

rol

ę

w nowoczesnym społecze

ń

stwie. Tym

bardziej zaskakuj

ą

ce jest odkrycie,

ż

e maszyna z wi

ę

kszo

ś

ci

ą

cech współczesnego PC

ukazała si

ę

w 1985 roku. Niemal wszyscy, którzy nabyli i u

ż

ywali Amig stali si

ę

jej

zatwardziałymi miło

ś

nikami. Wielu z tych ludzi z czuło

ś

ci

ą

wspomina czasy, gdy Amiga

ś

wi

ę

ciła triumfy i opłakuje utrat

ę

platformy. Cz

ęść

z nich, nie zwa

ż

aj

ą

c na szybko

ść

i moc

nowoczesnych PC, twierdzi,

ż

e nowym maszynom wci

ąż

jeszcze brakuje dreszczyku, tego

ducha, który o

ż

ywiał ich komputer. Garstka wci

ąż

jeszcze u

ż

ywa swoich Amig, długo po tym

jak pecety o porównywalnych mo

ż

liwo

ś

ciach trafiły na

ś

mieci. U

ż

ytkownicy Amigi, jak

ż

adna

inna grupa, byli i s

ą

ogromnie zafascynowani swoj

ą

platform

ą

.

Skoro wi

ę

c Amiga była taka wspaniała, to dlaczego tak niewielu ludzi o niej słyszało? Na

ś

wiecie mo

ż

na znale

źć

ogromne ilo

ś

ci podr

ę

czników na temat IBM PC i ró

ż

nych jego

klonów, a nawet spor

ą

bibliotek

ę

dotycz

ą

c

ą

komputerów Apple i Macintosh. Pocz

ą

tkom

przemysłu komputerów osobistych po

ś

wi

ę

cono wiele ksi

ąż

ek oraz filmów dokumentalnych.

Kilka znanych przykładów to

ś

wietna ksi

ąż

ka "Accidental Empires" ("Imperia z przypadku"),

na bazie której powstał dokument telewizyjny - "Triumph of the Nerds" ("Triumf maniaków
komputerowych") oraz znacz

ą

ca praca "Fire in the Valley" ("Ogie

ń

w dolinie") i oparty na niej

film telewizyjny, który HBO zatytułowało "Pirates of Silicon Valley" (w polskiej wersji: "Piraci z
Krzemowej Doliny").

Prace te koncentruj

ą

si

ę

na pasjonuj

ą

cej opowie

ś

ci o wczesnych dniach komputerów

osobistych. Przybli

ż

aj

ą

nam takie postacie jak Bill Gates czy Steve Jobs, ludzi tocz

ą

cych ze

sob

ą

otwart

ą

wojn

ę

, ale jednocze

ś

nie podejmuj

ą

cych wysiłki, by umocni

ć

nowo powstały

przemysł oraz sprawi

ć

, aby reszta

ś

wiata traktowała ich powa

ż

nie. Znajdziemy w nich

wszystko o perypetiach Microsoftu, IBM-a, Apple oraz innych firm, którym nie udało si

ę

przetrwa

ć

. Warto jednak zauwa

ż

y

ć

,

ż

e Commodore czy Amiga s

ą

wspominane niezwykle

rzadko, a je

ś

li ju

ż

, to pobie

ż

nie. Dlaczego?

Moja pierwsza próba znalezienia materiałów dotycz

ą

cych historii Amigi, zako

ń

czyła si

ę

fiaskiem. Efektem kolejnych, wyczerpuj

ą

cych poszukiwa

ń

była zaledwie garstka starych

instrukcji, przewodników po oprogramowaniu i podr

ę

czników dla programistów. Nie mogłem

w to uwierzy

ć

. Czy

ż

by historia Amigi była a

ż

tak nieciekawa? Czy

ż

by komputer ten był

jedynie marginesem na karcie historii komputerów, nic nie wnosz

ą

cym i nie wyró

ż

niaj

ą

cym

si

ę

na tle innych platform?

Gdy tylko rozpocz

ą

łem badania w tym temacie, znalazłem odpowied

ź

, która zaskoczyła mnie

du

ż

o bardziej ni

ż

istnienie komputera jako takiego. Historia Commodore oraz Amigi była o

wiele ciekawsza od tej Apple czy Microsoftu. To opowie

ść

o wizji, kunszcie technicznym,

po

ś

wi

ę

ceniu oraz kole

ż

e

ń

stwie. Jest to jednak równie

ż

opowie

ść

o oszustwie, perfidii i

zdradzie. Opowie

ść

, która w du

ż

ej mierze nie została do ko

ń

ca opowiedziana.

Ta seria artykułów ma na celu wyja

ś

ni

ć

czym była Amiga, co znaczyła dla jej projektantów i

u

ż

ytkowników oraz dlaczego, pomimo jej wzgl

ę

dnego zapomnienia i przedwczesnego

upadku, miała tak wielkie znaczenie dla przemysłu komputerowego. Pod

ąż

a ona za lud

ź

mi,

których

ż

ycie odmieniło si

ę

poprzez kontakt z Amig

ą

oraz ukazuje czym owi ludzie zajmuj

ą

si

ę

dzisiaj. I wreszcie, skupia si

ę

na małej, pełnej po

ś

wi

ę

cenia grupie ludzi, którzy w dziesi

ęć

lat po bankructwie firmy Commodore dokonali wielkiej, na pozór niemo

ż

liwej rzeczy i

stworzyli now

ą

Amig

ę

oraz dedykowany jej system operacyjny. Długo po tym jak wi

ę

kszo

ść

ludzi spisała Amig

ę

na straty, ci ludzie po

ś

wi

ę

cili swój czas, wiedz

ę

oraz pieni

ą

dze, d

ążą

c do

tego celu.

Wielu uzna ich wysiłek za daremny, a nawet idiotyczny. Ale dla tych, którzy rozumiej

ą

, dla

tych, którzy byli na miejscu oraz

ż

yli w czasach, gdy Amiga

ś

wi

ę

ciła triumfy - dla nich nie

wydaje si

ę

to w

ż

aden sposób idiotyczne.

Ta historia jest w zasadzie o czym

ś

jeszcze. To nie tylko opowie

ść

o twórcy komputerów. To

historia odwiecznej walki pomi

ę

dzy przeci

ę

tno

ś

ci

ą

a doskonało

ś

ci

ą

, mi

ę

dzy zwykł

ą

egzystencj

ą

a wychodzeniem du

ż

o dalej poza oczekiwania. W wielu miejscach tej opowie

ś

ci

walk

ę

t

ę

reprezentuj

ą

dwie strony: ci

ęż

ko pracuj

ą

cych in

ż

ynierów-idealistów, ogarni

ę

tych

gor

ą

cym pragnieniem stworzenia czego

ś

nowego i wspaniałego oraz niekompetentnych i

cz

ę

sto chciwych mened

ż

erów i członków zarz

ą

du, którzy ostatecznie zniszczyli to marzenie.

Ale opowie

ść

wykracza ponad to. W jej centrum znajduj

ą

si

ę

ludzie. Nie tylko projektanci i

programi

ś

ci, ale tak

ż

e u

ż

ytkownicy i entuzja

ś

ci, wszyscy ci, których

ż

ycie odmieniła Amiga.

W tym i ja, poniewa

ż

równie

ż

si

ę

do nich zaliczam, pomimo

ż

e spó

ź

niłem si

ę

na imprez

ę

o

dobre dziesi

ęć

lat.

Wszyscy ci ludzie maj

ą

pewn

ą

wspóln

ą

cech

ę

. Znaj

ą

moc marze

ń

.

Marzenie (1977-1984)

Jest na

ś

wiecie wielu ludzi, którzy przyczynili si

ę

do powstania Amigi, ale marzenie nale

ż

ało

do tylko jednego z nich, nazwanego pó

ź

niej ojcem Amigi - Jay'a Minera.

Jay urodził si

ę

w Prescott, w stanie Arizona, 31 maja 1932 roku. Dorastał w czasach kryzysu,

st

ą

d w bardzo wczesnym wieku zainteresował si

ę

elektronik

ą

. Studia rozpocz

ą

ł na

uniwersytecie w San Diego. W tym czasie wojna w Korei rozp

ę

tała si

ę

na dobre, a Jay zgłosił

si

ę

do Stra

ż

y Przybrze

ż

nej. Jego wykształcenie oraz zainteresowania działały na jego

korzy

ść

, prowadz

ą

c go do szkoły elektroniki w Groton, w stanie Connecticut. Tam poznał

swoj

ą

przyszł

ą

ż

on

ę

, Caroline Poplawski. Pobrali si

ę

skromnie w 1952 roku.

Zainteresowanie Jay'a elektronik

ą

nie malało. Zabrał swoj

ą

ż

on

ę

do Kalifornii, gdzie wst

ą

pił

na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Tytuł in

ż

yniera elektroniki zdobył w 1958 roku.

Pó

ź

niej Berkeley stało si

ę

kolebk

ą

informatyki - z uczelni tej wywodzi si

ę

mi

ę

dzy innymi

protokół TCP/IP, aktualny standard dla całego Internetu.

Przez kolejne 10 lat Jay tułał si

ę

od firmy do firmy, wiele z nich tak naprawd

ę

rozkr

ę

caj

ą

c.

Pragnienie uczestniczenia w projektowaniu na etapie fundamentów było u niego silniejsze
ni

ż

ch

ęć

posiadania stałej posady. W

ś

wie

ż

o powstałych firmach tradycyjne zasady

zarz

ą

dzania, czy procedury s

ą

zazwyczaj puszczane mimo uszu. Ludzie, pocz

ą

wszy od

zwykłego, szarego pracownika, a

ż

po dyrektora generalnego, nie trzymaj

ą

si

ę

kurczowo

swojej działki, lecz po prostu robi

ą

to, co musi zosta

ć

zrobione. Takie

ś

rodowisko bardzo

odpowiadało Minerowi.

W ko

ń

cu Jay wyl

ą

dował w młodziutkiej firmie zwanej Atari, która błyskawicznie awansowała

z nico

ś

ci do ogólno

ś

wiatowej sławy, dzi

ę

ki wprowadzeniu pierwszych gier komputerowych, z

bestselerow

ą

PONG na czele. Atari nie było zwykł

ą

firm

ą

. Jej zało

ż

yciel, Nolan Bushnell był

dzieckiem lat sze

ść

dziesi

ą

tych. Wierzył,

ż

e korporacje mog

ą

by

ć

czym

ś

wi

ę

cej ni

ż

tylko

bezdusznymi maszynami zysku. Uwa

ż

ał,

ż

e powinny by

ć

one jak rodziny, w których wa

ż

ne

jest wzajemne wsparcie - nie tylko finansowe. W Atari nie obowi

ą

zywało zbyt wiele zasad i,

tak długo jak wykonywałe

ś

swoj

ą

robot

ę

, nie miało znaczenia jakim jeste

ś

dziwakiem. Jako

ciekawostk

ę

warto nadmieni

ć

,

ż

e jednym z pracowników Atari był Steve Jobs, który pó

ź

niej

przeniósł si

ę

, by zajmowa

ć

si

ę

wi

ę

kszymi i lepszymi rzeczami.

Człowiekiem, który w połowie lat siedemdziesi

ą

tych zatrudnił Minera w Atari był Harold Lee.

Stał si

ę

on pó

ź

niej dozgonnym przyjacielem Jay'a. Powiedział kiedy

ś

o nim "ten człowiek

zawsze projektował. Nigdy nie przestawał projektowa

ć

". Taka postawa, w firmach takich jak

Atari, mogła przynie

ść

wiele korzy

ś

ci. Jay został głównym projektantem układów dla

rewolucyjnego produktu, który miał stworzy

ć

przemysł wart wiele miliardów dolarów. Mowa o

Atari 2600, inaczej zwanym VCS (Video Computer System).

Czas Atari

Pokolenie graczy, które wyrosło na Sony i Nintendo mo

ż

e nie pami

ę

ta

ć

Atari istniej

ą

cego ju

ż

wła

ś

ciwie tylko jako logo i marka wykorzystywana przez firm

ę

zajmuj

ą

c

ą

si

ę

wydawaniem

gier komputerowych. Tak naprawd

ę

to Atari było fundamentem bran

ż

y elektronicznej

rozrywki, jak

ą

znamy dzisiaj. VCS była pierwsz

ą

konsol

ą

do gier o tak olbrzymiej

popularno

ś

ci. Cho

ć

składała si

ę

z naprawd

ę

prymitywnych cz

ęś

ci, przetrwała na rynku dłu

ż

ej

ni

ż

którykolwiek z jej konkurentów. Wiele z jej długowieczno

ś

ci jest zasług

ą

doskonałego

projektu autorstwa Jay'a Minera, który umo

ż

liwił programistom z zewn

ą

trz wyci

ś

ni

ę

cie z

konsoli rzeczy, o których jej twórcom nawet si

ę

nie

ś

niło.

Sztandarowym przykładałem mo

ż

e by

ć

tutaj gra "Chess", stworzona przez Atari. Na

oryginalnym pudełku VCS widniał zrzut ekranu przedstawiaj

ą

cy maszyn

ę

graj

ą

c

ą

w szachy,

chocia

ż

projektanci wiedzieli,

ż

e model 2600 nie ma wystarczaj

ą

cej do tego celu mocy

obliczeniowej. Gdy kto

ś

oskar

ż

ył Atari o wprowadzaj

ą

c

ą

w bł

ą

d reklam

ę

, programi

ś

ci z firmy

u

ś

wiadomili sobie,

ż

e musz

ą

jednak spróbowa

ć

tak

ą

gr

ę

napisa

ć

. Udało im si

ę

osi

ą

gn

ąć

to,

co pozornie niemo

ż

liwe, dzi

ę

ki sztuczkom programistycznym - rzecz, która w czasach Amigi

miała si

ę

jeszcze wielokrotnie powtórzy

ć

.

Po osi

ą

gni

ę

ciu tak wielkiego sukcesu z VCS-em, Jay'owi przydzielono zadanie stworzenia

pierwszego w ofercie Atari komputera osobistego. W 1978 roku komputery ledwo si

ę

domowiły, a ich produkcja odbywała si

ę

w niewielkich, dziwacznych firemkach, które ledwo

co opu

ś

ciły gara

ż

e. Apple (zało

ż

ony przez wy

ż

ej wymienionego Steve'a Jobsa i Steve'a

Wo

ź

niaka) był jednym z głównych graczy na rynku, a obok niego Tandy Radio Shack oraz

Commodore (o którym opowiemy dokładnie w kolejnych cz

ęś

ciach).

Komputer, który udało si

ę

Jay'owi zbudowa

ć

- Atari 400, miał swoj

ą

premier

ę

w 1979 roku.

Ś

wiatło dzienne ujrzał równie

ż

bardziej wydajny i wyposa

ż

ony w lepsz

ą

klawiatur

ę

model

800. W tym czasie wi

ę

kszo

ść

z konkurencji produkowała niezgrabne, wielkie i ci

ęż

kie

"klocki", a generowana przez nie grafika (je

ż

eli w ogóle potrafiły generowa

ć

obraz) była albo

monochromatyczna, albo, jak w przypadku Apple ][, ograniczona do palety o

ś

miu kolorów.

Atari 400 i 800 potrafiły jednocze

ś

nie wy

ś

wietla

ć

40 kolorów oraz cechowały si

ę

układami

wspomagaj

ą

cymi d

ź

wi

ę

k i grafik

ę

do takiego stopnia,

ż

e mo

ż

liwe stało si

ę

dokładne

przenoszenie na nie gier z automatów. W porównaniu z Apple ][ czy TRS-80 maszyna Atari
wygl

ą

dała jakby pochodziła z przyszło

ś

ci. Tak samo było par

ę

lat pó

ź

niej z Amig

ą

.

Jednak zarz

ą

d Atari na kilka sposobów osłabił sukces modeli 400/800. Po pierwsze, aby

unikn

ąć

współzawodnictwa z VCS, nie doceniono lub nawet w ogóle pomini

ę

to gry dla nowej

platformy, tłumacz

ą

c,

ż

e komputer powinien słu

ż

y

ć

do "powa

ż

nych" zada

ń

. Jak na ironi

ę

,

gdy firma poszukiwała nast

ę

pcy dla modelu 2600, sko

ń

czyło si

ę

na umieszczeniu Atari 400

w mniejszej, pozbawionej klawiatury, obudowie. Co gorsze, Atari obawiało si

ę

zdradza

ć

w

jaki sposób działa ich maszyna. Uwa

ż

ali oni,

ż

e takie informacje powinny by

ć

tajemnic

ą

handlow

ą

, dost

ę

pn

ą

wył

ą

cznie dla programistów Atari. Niektórzy, jak bardzo znany

programista John Harris, podj

ę

li wyzwanie i zdołali pozna

ć

sposób funkcjonowania Atari

wykorzystuj

ą

c proces podobny do in

ż

ynierii wstecznej. Tak czy inaczej, z powodu

kompletnego braku wsparcia dla deweloperów spoza Atari, sprowadzono zagład

ę

na nowy

komputer i status wschodz

ą

cej gwiazdy przemysłu nagle prysn

ą

ł.

Po tym jak modele 400 i 800 trafiły pod strzechy, zarz

ą

d Atari widział Jay'a przy pracy nad

kolejnymi komputerami. Jednak chcieli oni, aby Jay bazował na tym samym procesorze, w
który wyposa

ż

ony był VCS oraz seria 400/800. Układ ten, 6502, był sercem wielu

komputerów tamtych czasów. Ale Jay chciał wykorzysta

ć

nowy chip rodem z laboratoriów

Motoroli - 68000.

68000

Procesor 68000 był marzeniem ka

ż

dego in

ż

yniera - szybki, wyprzedzaj

ą

cy aktualn

ą

technik

ę

o lata

ś

wietlne i łatwy do zaprogramowania. Był przy tym jednak nieprzyzwoicie drogi i

wymagał wi

ę

cej ko

ś

ci pami

ę

ci, a zarz

ą

d Atari ani my

ś

lał o wprowadzaniu na rynek dro

ż

szych

maszyn. Ka

ż

dy, kto przygl

ą

dał si

ę

historii elektroniki wie,

ż

e w tej bran

ż

y to, co dzi

ś

jest

drogie za jaki

ś

czas stanie si

ę

ta

ń

sze. Jay to dostrzegał i próbował forsowa

ć

swój pomysł u

szefostwa. Stanowczo i konsekwentnie mu odmawiano.

http://pl.wikipedia.org/wiki/MC68000

W tamtym czasie Atari przechodziło zmiany i to niekoniecznie na lepsze. Gwałtowny wzrost
firmy przyniósł ze sob

ą

problemy z płynno

ś

ci

ą

finansow

ą

- w rezultacie Nolan Bushnell w

1978 roku sprzedał Atari firmie Warner Communications. Pocz

ą

tkowa rodzinna atmosfera i

duch współpracy pocz

ę

ły błyskawicznie zanika

ć

. Nowy dyrektor generalny - Ray Kassar

wywodz

ą

cy si

ę

z przemysłu odzie

ż

owego, o bran

ż

y elektronicznej wiedział bardzo niewiele.

Udało mu si

ę

zrazi

ć

do siebie programistów VCS, odmawiaj

ą

c im tantiemów ze sprzeda

ż

y

gier, jakie stworzyli (a które w tamtych czasach sprzedawały si

ę

w astronomicznych

liczbach), a nawet porównał ich do "projektantów r

ę

czników dla primadonny". Jego

post

ę

powanie przyczyniło si

ę

do sporej liczby wypowiedze

ń

. Cz

ęść

z opuszczaj

ą

cych Atari

programistów zało

ż

yła własne firmy - jak na przykład Activision, stworzona przez Larrego

Kaplana. Tak si

ę

składa,

ż

e Larry był jednym z pierwszych programistów VCS.

Jay miał niesamowite wizje komputera, jaki mógłby stworzy

ć

wykorzystuj

ą

c układ 68000, ale

zarz

ą

d Atari po prostu nie był zainteresowany. Koniec ko

ń

ców Jay zniesmaczył si

ę

i odszedł

z firmy z pocz

ą

tkiem 1982 roku. Wst

ą

pił do Zimast, małej firmy, w której tworzył układy

wykorzystywane w rozrusznikach serca. Jego marzenia legły w gruzach.

Jednak, jak to wiele razy bywało w krótkiej historii tej bran

ż

y, nieprzewidziany zbieg

wydarze

ń

sprawił,

ż

e uprzednio niemo

ż

liwe stało si

ę

mo

ż

liwe. Podczas gdy technologia

rozwijała si

ę

pr

ęż

nie, ilo

ść

osób, które wydawały si

ę

ogarnia

ć

j

ą

umysłem była raczej

niewielka. Ludzi tych nie miało ju

ż

ogranicza

ć

krótkowzroczne zarz

ą

dzanie wielkich firm.

Przyszedł czas, aby wzajemnie si

ę

odnale

ź

li i wspólnie spełnili marzenie.

Co

ś

sprawiło,

ż

e w połowie 1982 roku Larry Kaplan podniósł słuchawk

ę

i wykonał

brzemienny w skutkach telefon do Jay'a Minera.

Larry zbierał owoce sukcesu Activision, ale czuł si

ę

ograniczony tym,

ż

e tworzy gry głównie

na Atari VCS. Gry wideo były w tamtych czasach gor

ą

cym tematem i wielu inwestorów

ch

ę

tnie wspierało startuj

ą

ce w tej bran

ż

y firmy. Pewne konsorcjum z Teksasu (w skład,

którego wchodziło mi

ę

dzy innymi trzech dentystów oraz baron naftowy zajmuj

ą

cy si

ę

równie

ż

sprzeda

żą

rozruszników serca - st

ą

d znał go Jay) zło

ż

yło Larremu propozycj

ę

zainwestowania siedmiu milionów dolarów w now

ą

firm

ę

zajmuj

ą

c

ą

si

ę

grami wideo.

Larry natychmiast przedzwonił do Zimast i zapytał Jay'a, czy zechciałby wzi

ąć

udział w

nowym przedsi

ę

wzi

ę

ciu. Pomysł wygl

ą

dał nast

ę

puj

ą

co: Larry i Activision zaj

ę

liby si

ę

tworzeniem gier, natomiast Jay i Zimast - sprz

ę

tu, na którym miałyby one działa

ć

. W ten

sposób ka

ż

dy mógłby zarobi

ć

. Szybko zdecydowano o nazwie dla nowej firmy. Wybrano "Hi-

Toro", poniewa

ż

brzmiało zarówno jak co

ś

zwi

ą

zanego z nowoczesn

ą

technologi

ą

jak i

teksa

ń

sko. Przedsi

ę

biorstwo potrzebowało kogo

ś

, kto b

ę

dzie wszystkim zarz

ą

dza

ć

, wi

ę

c

szybko zrekrutowano Davida Morse'a - wiceprezesa do spraw marketingu w firmie Tonka
Toys. Trzech zało

ż

ycieli wynaj

ę

ło małe biuro w Santa Clara, w stanie Kalifornia i rozpocz

ę

ło

prace nad najnowocze

ś

niejsz

ą

maszyn

ą

do gier.

Mniej wi

ę

cej w tym czasie Larry Kaplan zacz

ą

ł mie

ć

powa

ż

ne w

ą

tpliwo

ś

ci na temat całego

tego pomysłu. Jay przypuszczał,

ż

e sprawy nie szły do przodu tak szybko, jak Kaplan

zakładał lub mo

ż

e obawiał si

ę

,

ż

e w bran

ż

y gier panuje ju

ż

zbytni tłok. Tak czy inaczej, pod

koniec 1982 roku Larry zdecydował si

ę

opu

ś

ci

ć

firm

ę

. Wyszło na jaw,

ż

e Nolan Bushnell z

Atari zło

ż

ył Kaplanowi bardzo hojn

ą

ofert

ę

, która jednak pó

ź

niej okazała si

ę

nieco mniej

hojna ni

ż

Larry oczekiwał.

Odej

ś

cie Kaplana stanowiło dla pocz

ą

tkuj

ą

cego przedsi

ę

biorstwa nie lada kłopot - firma

została bez szefa zespołu in

ż

ynierów. To Larry bowiem, chocia

ż

był programist

ą

, a nie

in

ż

ynierem, zajmował si

ę

w Hi-Toro t

ą

działk

ą

.

Ś

wiatło padło na Jay'a Minera.

Jay zdawał sobie spraw

ę

,

ż

e to była jego szansa. Zgodził si

ę

przej

ąć

obowi

ą

zki głównego

in

ż

yniera pod dwoma warunkami. Nowa maszyna miała powsta

ć

na bazie układu 68000 i

mie

ć

mo

ż

liwo

ść

funkcjonowania jako komputer.

Zrodzona jako konsola, lecz z sercem komputera

Konsole do gier i komputery osobiste od strony swojego wn

ę

trza wcale tak bardzo si

ę

nie

ró

ż

ni

ą

. Sercem jednych jak i drugich jest procesor (Apple ][, Commodore 64 i Atari 400/800

wykorzystywały procesor 6502, ten sam układ, który znalazł zastosowanie tak

ż

e w

pierwszych wersjach konsol Nintendo i Sega), umo

ż

liwiaj

ą

podł

ą

czenie urz

ą

dze

ń

steruj

ą

cych

(klawiatury i myszy do komputerów, joysticki i pady do konsol), a obraz wy

ś

wietlaj

ą

na

monitorze lub telewizorze. Podstawow

ą

jednak ró

ż

nic

ą

jest współdziałanie z u

ż

ytkownikiem.

Konsole słu

żą

wył

ą

cznie do jednego - do gier, podczas gdy komputery osobiste pozwalaj

ą

na pisanie listów, przeprowadzanie kalkulacji finansowych, a nawet tworzenie własnych
programów. Komputery wi

ę

cej kosztuj

ą

, ale równie

ż

na wi

ę

cej pozwalaj

ą

. Nie wymagało

wi

ę

c wiele wysiłku i pracy, aby nowa konsola firmy Hi-Toro mogła zosta

ć

opcjonalnie

rozszerzona o nowe komponenty daj

ą

ce w efekcie komputer z prawdziwego zdarzenia.

Nie było to jednak po my

ś

li inwestorów. Chcieli oni zarabia

ć

pieni

ą

dze, a w tamtym okresie

wpływy z rynku gier wideo miały mia

ż

d

żą

c

ą

przewag

ę

nad przychodami z rynku komputerów

osobistych. Jay i jego koledzy postanowili wi

ę

c,

ż

e ich nowy sprz

ę

t b

ę

dzie wygl

ą

dał jak

konsola do gier, ale zostanie w nim sprytnie ukryta mo

ż

liwo

ść

rozszerzenia go do

pełnoprawnego komputera.

Była to jedna z tych decyzji, któr

ą

obecnie mo

ż

na okre

ś

li

ć

jako niewiarygodnie prorocz

ą

. W

tamtym czasie pomysł zdawał si

ę

by

ć

mało praktyczny - inwestorzy chcieli mie

ć

konsol

ę

do

gier, nowa firma potrzebowała Jay'a Minera, a Jay chciał zaprojektowa

ć

nowy komputer.

Kompromis, na który zdecydowali si

ę

twórcy Amigi zadowalał wszystkich. Jednak

wydarzenia, które miały nast

ą

pi

ć

sprawiły,

ż

e ta decyzja nie była tylko korzystna, ale i

niezb

ę

dna do przetrwania firmy.

Krach na rynku gier wideo

Załamanie si

ę

rynku gier wideo w roku 1983, tak jak wi

ę

kszo

ść

tego typu zdarze

ń

, było łatwe

do przewidzenia kiedy ju

ż

nast

ą

piło. Rosn

ą

ca sprzeda

ż

zarówno konsol do domowego

u

ż

ytku, jak i salonowych automatów do gier, utwierdziła firmy w przekonaniu,

ż

e potencjalne

zyski z tego interesu s

ą

nieograniczone. Marketingowcy z firmy Atari przechwalali si

ę

,

ż

e

dosłownie mogliby "narobi

ć

do pudełka i je sprzeda

ć

". I tak wła

ś

nie robili.

Na rynku było zbyt wiele firm tworz

ą

cych zbyt wiele gier dla Atari VCS i innych

konkurencyjnych konsol. Jako

ść

gier zacz

ę

ła spada

ć

, a techniczne ograniczenia pierwszej

generacji maszyn do gier zacz

ę

ły dawa

ć

zna

ć

o sobie. Obchodzenie ich za pomoc

ą

sztuczek

programistycznych działało tylko do czasu. Dzisiaj to zrozumiałe,

ż

e ka

ż

da nowa generacja

konsol do gier posiada ograniczony cykl

ż

ycia, a nowy sprz

ę

t pojawia si

ę

zaraz po tym, gdy

starszy nie daje sobie z czym

ś

rady. Wtedy jednak przemysł ten był tak młody,

ż

e nie znano

jeszcze sinusoidalnej krzywej obrazuj

ą

cej popyt na platformy do gier. Ludzie oczekiwali,

ż

e

sprzeda

ż

b

ę

dzie rosła w niesko

ń

czono

ść

.

Sytuacja ta była podobna do tzw. ba

ń

ki internetowej ("Dot-com bubble"), która zaistniała pod

koniec lat 90-tych XX wieku ("Dot-com bubble" to zjawisko, którego do

ś

wiadczyły spółki

giełdowe działaj

ą

ce w sektorze internetowym w latach 1995-2001. Akcje szybko zwy

ż

kowały,

daj

ą

c inwestorom szanse na du

ż

e zyski. Rynek jednak si

ę

nasycił, przysłowiowa "ba

ń

ka"

p

ę

kła, powoduj

ą

c,

ż

e wiele firm oszukało si

ę

próbuj

ą

c inwestowa

ć

dalej co doprowadził do

recesji - przyp. tłum.). Osi

ą

gni

ę

to punkt, w którym pocz

ą

tkowy entuzjazm zast

ą

piło

szale

ń

stwo. Ten moment mo

ż

na dokładnie wskaza

ć

- było nim wydanie nowej gry dla Atari

VCS pod koniec 1982 roku, które zbiegło si

ę

z wydaniem kinowego hitu "E.T. The Extra

Terrestrial".

Atari wydało miliony dolarów kupuj

ą

c licencj

ę

na stworzenie gry, lecz ludzie od marketingu

za

żą

dali, aby powstała i trafiła do sprzeda

ż

y w przeci

ą

gu sze

ś

ciu tygodni. Dobre

oprogramowanie jest jak dobre wino - musi dojrze

ć

. Gra, któr

ą

przygotowali programi

ś

ci z

firmy Atari okazała si

ę

tylko cierpkim w smaku winiaczem. Była wtórna, frustruj

ą

ca i nie

oferowała zbyt wiele rozrywki. Szefowie Atari nie zdawali sobie jednak z tego sprawy.
Spot

ę

gowali swój bł

ą

d zamawiaj

ą

c produkcj

ę

pi

ę

ciu milionów kartrid

ż

y, czyli prawie tyle, ile

było wszystkich istniej

ą

cych wówczas na rynku konsol VCS. Szale

ń

stwo jednak si

ę

na tym

nie zatrzymało. Wydaj

ą

c gr

ę

Pac-Man, Atari wyprodukowało wi

ę

cej kartrid

ż

y ni

ż

istniało

konsol, na których mo

ż

na było j

ą

uruchomi

ć

!

Szef działu marketingu Atari zapytany o ten fakt udzielił odpowiedzi całkowicie oderwanej od
rzeczywisto

ś

ci. Odrzekł,

ż

e ludzie mogliby mie

ć

ochot

ę

kupi

ć

dwa egzemplarze: jeden do

domu, a drugi do domku w górach, gdzie sp

ę

dzaj

ą

wakacje!

Zamiast dwóch kopii wi

ę

kszo

ść

ludzi kupiła dokładnie zero. Atari (i w zwi

ą

zku z nim tak

ż

e

Warner) poinformowało o du

ż

ych stratach i zostało zmuszone do spisania na straty

wi

ę

kszo

ś

ci niesprzedanych, zalegaj

ą

cych w magazynach kartrid

ż

y. Podczas pami

ę

tnego

wydarzenia dziesi

ą

tki tysi

ę

cy egzemplarzy "E.T.", "Pac-Mana" i innych gier zostało

zniszczonych i wyrzuconych na przemysłowe wysypisko

ś

mieci.

Fiasko gry "E.T." było wła

ś

nie tym momentem, w którym p

ę

kła przysłowiowa ba

ń

ka. Miliony

dzieci na całym

ś

wiecie zdecydowało,

ż

e Atari i, co za tym idzie, wszystkie konsole do gier

nie były ju

ż

"cool". Sprzeda

ż

sprz

ę

tu i gier drastycznie spadła. Nagle fundusze, przedkładane

na potrzeby nowych firm tworz

ą

cych gry, znikn

ę

ły.

W przeciwie

ń

stwie do konsol, sprzeda

ż

komputerów osobistych systematycznie rosła.

Maszyny takie jak Apple ][, Commodore 64, czy nawet nowy IBM PC stawały si

ę

coraz

bardziej popularne w domach. Rodzice czuli si

ę

usprawiedliwieni,

ż

e płac

ą

wi

ę

cej za

narz

ę

dzie wspomagaj

ą

ce edukacj

ę

ich dziecka, podczas gdy same dzieci cieszyły si

ę

z

faktu,

ż

e na tych małych komputerach te

ż

mogły gra

ć

w gry.

W ten sposób zrodziły si

ę

warunki do rozstrzygaj

ą

cego spotkania. Zdenerwowani inwestorzy

firmy Hi-Toro, widz

ą

c jak na ich oczach załamuje si

ę

rynek gier wideo, z niepokojem pytali

Jay'a Minera czy jest mo

ż

liwe, aby przerobi

ć

now

ą

konsol

ę

na komputer osobisty z

prawdziwego zdarzenia. Wyobra

ź

cie sobie ulg

ę

jak

ą

musieli poczu

ć

, gdy Jay powiedział im,

ż

e planował to ju

ż

od dawna!

Pozostawał tylko jeden problem: nazwa firmy. Pobie

ż

ne sprawdzenie rzeczy wyjawiło,

ż

e

nazwa Hi-Toro jest ju

ż

zarezerwowana dla pewnej japo

ń

skiej firmy oferuj

ą

cej usługi w

zakresie koszenia trawników. Jay chciał, aby jego komputer był zarazem przyjazny jak i
seksowny. Zaproponował słowo "Amiga" jako hiszpa

ń

ski odpowiednik przyjaciółki. Raczej

chyba nie przypadkowo - w ksi

ąż

ce telefonicznej słowo Amiga wyst

ę

powało przez słowem

Atari! Pocz

ą

tkowo Jay nie był jednak do ko

ń

ca usatysfakcjonowany nazw

ą

. Z racji jednak,

ż

e

nikt nie wpadł na co

ś

lepszego, nazwa pozostała.

Gdy wszystko było ju

ż

na miejscu, a gracze zaj

ę

li swoje pozycje, mo

ż

na było rozpocz

ąć

wła

ś

ciw

ą

rozgrywk

ę

.

Sen stawał si

ę

rzeczywisto

ś

ci

ą

.

Pocz

ą

tki Amigi

Pewnego razu Jay Miner opisał uczucie jakie mu towarzyszyło w pocz

ą

tkach firmy Amiga.

Przyrównał siebie do Myszki Miki w filmie Fantasia, gdy główny bohater stworzył magiczne
miotły, które pomagały mu przenosi

ć

wiadra z wod

ą

, a nast

ę

pnie nie był w stanie ich

powstrzyma

ć

, gdy

ż

wyrwały si

ę

spod kontroli. Jay zatrudnił czterech in

ż

ynierów, aby pomogli

mu w pracach nad opracowaniem sprz

ę

tu oraz szefa zespołu projektuj

ą

cego

oprogramowanie - Boba Pariseau. Bob szybko zatrudnił do pomocy kolejnych czterech

programistów. Młoda firma szybko stała si

ę

nieokiełznan

ą

besti

ą

, która pochłaniała pieni

ą

dze

w niesamowitym tempie. Było to jednak konieczne.

W tym przemy

ś

le, bardziej ni

ż

w jakimkolwiek innym, pr

ę

dko

ść

jest najwa

ż

niejsza i nigdy nie

ma wystarczaj

ą

cej ilo

ś

ci czasu. Rzeczy zmieniaj

ą

si

ę

tak szybko,

ż

e tegoroczna nowinka

techniczna, w kolejnym roku staje si

ę

przestarzała. Jedynym sposobem na poradzenie sobie

z tym problemem jest skoncentrowanie du

ż

ych nakładów ludzkiej inwencji, przy pomocy

której powstanie bardzo inteligentny projekt mo

ż

liwy do jak najszybszego przej

ś

cia przez

wszystkie stadia rozwoju produktu: od projektu, przez wst

ę

pny prototyp, a

ż

po produkt

ko

ń

cowy. Nawet ten nieelegancki, mało oryginalny i graficznie upo

ś

ledzony IBM PC

zaprezentowany w 1981 roku powstał w wyniku szybkiego, jednorocznego programu
wdro

ż

eniowego. Ludzie z firmy IBM wiedzieli,

ż

e cho

ć

firma jest silna i ma zaplecze

finansowe i technologiczne wi

ę

ksze ni

ż

niejedno małe pa

ń

stwo, to nie jest odporna na presj

ę

czasu.

Mała firma, jak

ą

była Amiga, miała jeszcze wi

ę

ksze problemy. Obok wywołuj

ą

cej nerwowo

ść

gonitwy maj

ą

cej na celu powi

ę

kszanie personelu i rozwój nowego produktu, Jay i jego zespół

musieli martwi

ć

si

ę

depcz

ą

cymi im po pi

ę

tach wi

ę

kszymi firmami, które wykorzystuj

ą

c

techniki szpiegostwa przemysłowego mogły wykra

ść

im pomysły i dzi

ę

ki wi

ę

kszemu

zapleczu technologicznemu szybciej wprowadzi

ć

je na rynek. Nikt nie wiedział co Amiga Inc.

kombinuje, a zało

ż

ycielom firmy taki stan rzeczy był bardzo na r

ę

k

ę

. Obmy

ś

lono

szczegółowy, dwufazowy plan ataku zapewniaj

ą

cy,

ż

e nikt przed Amig

ą

nie zaprezentuje

ś

wiatu ich ambicjonalnych pomysłów.

Na pocz

ą

tek firma miała stworzy

ć

wprowadzaj

ą

cy w bł

ą

d front biznesowy. Musiało to by

ć

co

ś

na tyle prostego, aby nie pochłon

ę

ło zbyt du

ż

o

ś

rodków przeznaczonych na wła

ś

ciw

ą

prac

ę

,

a jednocze

ś

nie nie utrudniało pracy nad wła

ś

ciwym produktem i nie przyniosło straty (a by

ć

mo

ż

e nawet zysk). Firma zdecydowała si

ę

trzyma

ć

swoich korzeni zwi

ą

zanych z przemysłem

gier wideo i wyprodukowa

ć

sprz

ę

t i oprogramowanie b

ę

d

ą

ce dodatkiem do Atari VCS.

Jednym z pierwszych produktów, obecnie rarytasem kolekcjonerskim, był Amiga Joyboard -
co

ś

na styl joysticka, przy czym gracz stał na tym lub siedział czyni

ą

c wychyły w ró

ż

nych

kierunkach. Firma napisała tak

ż

e kilka prostych gier wykorzystuj

ą

cych to urz

ą

dzenie.

Dotyczyły one narciarstwa oraz jazdy na deskorolce. Pocz

ą

tkowo przychód ze sprzeda

ż

y

tego urz

ą

dzenia pomógł firmie utrzyma

ć

si

ę

na powierzchni, lecz załamanie si

ę

rynku gier

wideo w 1983 roku nie omieszkało pozostawi

ć

po sobie pi

ę

tna. Sprzeda

ż

szybko zacz

ę

ła

spada

ć

.

Ta krótka historia raczkuj

ą

cej firmy miała swój ogromny wkład w przyszło

ść

komputera

Amiga. RJ Mical, programista pisz

ą

cy skomplikowane procedury, które miały o

ż

ywi

ć

Amig

ę

,

napisał prost

ą

gr

ę

wykorzystuj

ą

c

ą

Joyboard. Powstała, aby pomóc mu si

ę

zrelaksowa

ć

. Gra

nazywała si

ę

"Zen Meditation", a jej celem było jak najdłu

ż

sze wysiedzenie w bezruchu. Gra

cieszyła si

ę

du

żą

popularno

ś

ci

ą

w biurach Amigi. Do tego stopnia,

ż

e gdy przyszło do

napisania tekstu, który miałby pojawi

ć

si

ę

w przypadku powa

ż

nego bł

ę

du systemowego,

programista wymy

ś

lił termin "Guru Meditation Error". Istniał on w systemie przez wiele lat do

czasu, gdy pewna nikomu nieznana, mało twórcza, wa

ż

niejsza "szycha" z Commodore

nakazała usun

ąć

ten tekst, zast

ę

puj

ą

c go zwrotem "Software Failure".

Drugim narz

ę

dziem zmyłki szpiegostwa przemysłowego było nazewnictwo układów

specjalizowanych, które zespół opracowywał dla Amigi. Dave Morse zdecydował,

ż

e od

teraz, wszystkie te układy b

ę

d

ą

nosi

ć

ż

e

ń

skie imiona. Pomysł temu przy

ś

wiecaj

ą

cy był taki,

ż

e nikt, komu udałoby si

ę

przechwyci

ć

rozmow

ę

telefoniczn

ą

pomi

ę

dzy lud

ź

mi z Amigi, nie

byłby w stanie domy

ś

li

ć

si

ę

,

ż

e rozmowa jest na temat elementów komputera. Okre

ś

lenia,

ż

e

"Agnes" ma swoje kaprysy, a "Denise" nie spełnia oczekiwa

ń

trafiły w poczucie humoru

in

ż

ynierów. Sam komputer nazwano "Lorraine" - od imienia

ż

ony Dave'a.

Zwykło si

ę

mówi

ć

,

ż

e Jay Miner przewodził zespołowi, lecz prawda jest taka,

ż

e szczegóły

dotycz

ą

ce nowego komputera były uzgadniane podczas zespołowych spotka

ń

odbywaj

ą

cych

si

ę

w salach podobnych do wykładowych, gdzie na

ś

cianach wisiały białe tablice, po których

mo

ż

na było pisa

ć

. Ka

ż

dy mógł zaproponowa

ć

implementacj

ę

w komputerze swojego

pomysłu, a nast

ę

pnie grupa przedyskutowywała spraw

ę

i decydowała co w projekcie

zostawi

ć

, a z czego zrezygnowa

ć

. In

ż

ynieria to sztuka kompromisu - nie mo

ż

esz mie

ć

"wszystkiego co najlepsze" i zmusi

ć

tego wszystkiego do działania. Koszty, pr

ę

dko

ść

, czas

potrzebny na rozwój, zło

ż

ono

ść

- to tylko cz

ęść

czynników, jakie nale

ż

y wzi

ąć

pod uwag

ę

w

tym bardzo wa

ż

nym etapie konstruowania nowego komputera. Zespół Amigi osi

ą

gn

ą

ł

kompromis za pomoc

ą

piankowo-gumowych kijów baseballowych.

Nie wiadomo kto wpadł na ten pomysł, ale piankowe kije stały si

ę

kluczowym punktem

wszystkich spotka

ń

. Kto

ś

rzucał pomysł i je

ż

eli inni stwierdzili,

ż

e jest to pomysł głupi lub

niepotrzebny, uderzali pomysłodawc

ę

swoimi kijami po głowie. Jak mawiał Jay, "to nie

bolało, lecz upokorzenie bycia zbitym kijem było nie do zniesienia". Było to bardzo zabawne i
przyjacielskie, cho

ć

na swój sposób powa

ż

ne podej

ś

cie, które zdawało swój egzamin. Powoli

projekt Amigi nabierał kształtów.

Hold and modify

Jay miał zawsze słabo

ść

do symulatorów lotu. To było co

ś

, czego nie zarzucił do ko

ń

ca

swojego

ż

ycia. Pewnego razu kolega zabrał go na wycieczk

ę

do firmy Link - potentata w

dziedzinie symulatorów lotu dla wojska. Jay był zafascynowany realistycznymi widokami i
d

ź

wi

ę

kami. Poprzysi

ą

gł,

ż

e Amiga b

ę

dzie komputerem, na którym b

ę

dzie mo

ż

liwa gra w

najlepsze symulatory lotu.

Z tej wyprawy wynikły dwie wa

ż

ne kwestie, które miały wpływ na projekt: blitter oraz tryb

HAM. Jay ju

ż

wcze

ś

niej czytał w magazynach dla elektroników o blitterach i nawet

uczestniczył w kursie na Uniwersytecie w Stanford, który dotyczył sposobów ich
wykorzystania. Nie było to wi

ę

c dla niego nic nowego. Niemniej do

ś

wiadczenie zwi

ą

zane z

symulatorami lotu sprawiło,

ż

e postanowił stworzy

ć

dla Amigi blitter najlepszy z mo

ż

liwych.

Blitter to specjalizowany układ, który w obr

ę

bie ekranu realizuje operacje bardzo szybkiego

przenoszenia du

ż

ych fragmentów grafiki bez wykorzystania mocy procesora. Wszystkie

nowoczesne karty graficzne wyposa

ż

one s

ą

w układ, który jest zaawansowanym nast

ę

pc

ą

blittera. Ponownie, Jay wyprzedził swoj

ą

epok

ę

.

Tryb HAM, b

ę

d

ą

cy skrótem od "Hold-and-Modify", był sposobem na uzyskanie wi

ę

kszej

liczby kolorów mo

ż

liwych do wy

ś

wietlenia na ekranie w zakresie dost

ę

pnej pami

ę

ci

wy

ś

wietlania. W tamtych czasach układy pami

ę

ci były bardzo drogie, a koszt wy

ś

wietlenia

milionów kolorów jednocze

ś

nie był zbyt du

ż

y, nawet dla wojskowych aplikacji takich jak

symulator lotu firmy Link. Zamiast wi

ę

c przechowywa

ć

w pami

ę

ci wszystkie informacje

dotycz

ą

ce koloru ka

ż

dego piksela, mo

ż

na było tak oprogramowa

ć

sprz

ę

t, aby przechowywał

informacje dotycz

ą

ce jednego koloru, a nast

ę

pnie zmieniał tylko jedn

ą

jego składow

ą

(odcie

ń

, nasycenie lub jasno

ść

) dla ka

ż

dego kolejnego piksela w linii. Jay zdecydował si

ę

umie

ś

ci

ć

ten charakterystyczny element w Amidze.

W pó

ź

niejszej fazie etapu projektowania, Jay zacz

ą

ł si

ę

martwi

ć

tym,

ż

e tryb HAM był zbyt

wolny i nawet poprosił głównego projektanta układów, aby usun

ą

ł z nich jego obsług

ę

.

Okazało si

ę

,

ż

e zajmie to zbyt wiele czasu i pozostawi "dziur

ę

" we wn

ę

trzu układu.

Ostatecznie Jay postanowił zachowa

ć

t

ę

cech

ę

, a pó

ź

niej nawet przyznał,

ż

e była to dobra

decyzja. Amiga trafiła na rynek jako komputer zdolny do wy

ś

wietlenia w tym trybie 4096

kolorów. Było to du

ż

o wi

ę

cej ni

ż

u konkurencji, a ponadto, w przypadku kolejnych, nowszych

wersji układów, zdolni programi

ś

ci potrafili uzyska

ć

znacznie wi

ę

cej kolorów. Pomimo tego,

ż

e tryb HAM nadawał si

ę

jedynie do wy

ś

wietlania obrazów uprzednio przygotowanych,

pewna firma stworzyła edytor graficzny pozwalaj

ą

cy na prac

ę

w tym trybie. Podobnie jak w

przypadku szachów na Atari 2600, programi

ś

ci ponownie pokazali,

ż

e na Amidze niemo

ż

liwe

jest mo

ż

liwe.

Ekrany jak nigdzie indziej

Kolejnym innowacyjnym pomysłem zastosowanym w Amidze był układ "copper". Zasadniczo
był to specjalny procesor odpowiedzialny za bezpo

ś

rednie przekształcanie obrazu. Posiadał

tylko trzy instrukcje, lecz był w stanie w dowolnym momencie uzyska

ć

bezpo

ś

redni dost

ę

p

do którejkolwiek z cz

ęś

ci ka

ż

dego innego układu. Co wi

ę

cej, potrafił wykonywa

ć

niesamowite

sztuczki w ułamku sekundy - czasie, który potrzebny był monitorowi na od

ś

wie

ż

enie ekranu.

To pozwalało na uzyskanie efektu niedost

ę

pnego na

ż

adnym innym komputerze: mo

ż

liwo

ś

ci

przegl

ą

dania w tym samym czasie wielu ró

ż

nych ekranów, otwartych w ró

ż

nych

rozdzielczo

ś

ciach. "

Ś

ci

ą

gane" ekrany zadziwiały ka

ż

dego, kto je zobaczył. Nowoczesne

komputery potrafi

ą

otwiera

ć

ró

ż

ne ekrany w ró

ż

nych rozdzielczo

ś

ciach (na przykład,

otworzy

ć

ekran gry na pełnym ekranie w ni

ż

szej rozdzielczo

ś

ci ni

ż

pulpit celem uzyskania

wi

ę

kszej liczby klatek na sekund

ę

), ale mo

ż

na si

ę

pomi

ę

dzy nimi tylko przeł

ą

cza

ć

. Nie jest

mo

ż

liwe ich wy

ś

wietlenie w tym samym czasie na jednym ekranie.

Cały projekt zamkn

ą

ł si

ę

w trzech współgraj

ą

cych ze sob

ą

układach nazwanych Agnes,

Denise i Paula. Układ Agnes odpowiedzialny był za bezpo

ś

redni dost

ę

p do pami

ę

ci oraz

zawierał układy blitter i copper. Denise brał udział w wy

ś

wietlaniu oraz obsługiwał "sprite'y"

czy te

ż

, jak kto woli, obiekty graficzne, które mogły by

ć

wy

ś

wietlane i przemieszczane po tle

bez potrzeby ich odrysowywania. Ostatnim układem była Paula odpowiedzialna za
generowanie d

ź

wi

ę

ku przy wykorzystaniu sampli oraz odtwarzania d

ź

wi

ę

ku w czterech

kanałach jednocze

ś

nie: dwóch w lewym kanale stereo i dwóch w prawym kanale stereo.

Min

ę

ło wiele lat zanim inne komputery osi

ą

gn

ę

ły tak

ą

mo

ż

liwo

ść

. Układ Paula zajmował si

ę

tak

ż

e kontrol

ą

pracy stacji dyskietek.

Opisane układy uformowały rdze

ń

tego, co zwykło okre

ś

la

ć

si

ę

mianem "układów

specjalizowanych" Amigi. Wówczas, poza papierem, jeszcze nie istniały. Programi

ś

ci byli

gotowi rozpocz

ąć

pisanie programów z wykorzystaniem ich mo

ż

liwo

ś

ci, lecz sprz

ę

towcy

potrzebowali sposobu na to, aby bez konieczno

ś

ci ich masowej produkcji, sprawdzi

ć

, czy te

układy naprawd

ę

działaj

ą

. Ponadto, system operacyjny nie mógł by

ć

w pełni przetestowany

bez prawdziwego sprz

ę

tu, na którym miałby działa

ć

.

Pierwowzór sprz

ę

tu

Nowoczesne układy scalone projektuje si

ę

przy pomocy pot

ęż

nych stacji roboczych i

kosztownych programów do symulacji. Na taki luksus nie mogła sobie pozwoli

ć

raczkuj

ą

ca

firma Amiga. Zamiast tego zbudowano r

ę

cznie olbrzymie repliki obwodów krzemowych na

podobnych do plastra miodu płytkach poł

ą

czeniowych (zwanych tak

ż

e testowymi, czy

stykowymi - przyp. tłum.).

Płytki takie po dzi

ś

dzie

ń

słu

żą

hobbystom pragn

ą

cym szybko zło

ż

y

ć

i przetestowa

ć

proste

układy. Działaj

ą

one w do

ść

prosty sposób: na sporej siatce wykonanej z plastiku rozło

ż

one

s

ą

miniaturowe metalowe gniazdka. Krótkie, pionowe rz

ę

dy owych gniazdek s

ą

ze sob

ą

zespolone w ni

ż

szej warstwie płytki, dzi

ę

ki czemu mo

ż

na do nich przył

ą

czy

ć

wiele wtyczek.

Krótkie odcinki drutu przycina si

ę

i przygina w ten sposób, aby ich odizolowane ko

ń

ce w

cało

ś

ci mie

ś

ciły si

ę

w otworach płytki. Do ich rozstawu pasuj

ą

równie

ż

nó

ż

ki prostych

układów logicznych (słu

żą

cych na przykład do dodawania, czy porównywania ze sob

ą

dwóch

niewielkich liczb w systemie dwójkowym).

Nikt wcze

ś

niej nie projektował komputera w ten sposób. Wi

ę

kszo

ść

z nich (jak na przykład

IBM PC, czy Apple ][) nie posiadała układów specjalizowanych, a jedynie prost

ą

płyt

ę

główn

ą

, okre

ś

laj

ą

c

ą

poł

ą

czenia mi

ę

dzy procesorem, ko

ść

mi pami

ę

ci, magistral

ą

wej

ś

cia/wyj

ś

cia i wy

ś

wietlaczem. Takie płyty mo

ż

na było zaprojektowa

ć

na papierze i

nanie

ść

na płyt

ę

drukowan

ą

w postaci nadruku, a nast

ę

pnie zapełni

ć

gotowymi ju

ż

układami.

Niektóre komputery zostały wykonane r

ę

cznie przez pojedynczego człowieka (jak to było w

przypadku Steve'a Wozniaka i komputera Apple ][).

W przypadku Amigi było zupełnie inaczej. Najbli

ż

sze jej były (pod wzgl

ę

dem filozofii

projektowania) ówczesne minikomputery - DEC PDP-11, VAX, czy Data General Eagle -
maszyny wielko

ś

ci lodówki. Do ich projektów i prototypów grupa uzdolnionych in

ż

ynierów

wykorzystała gigantyczne płytki testowe. Ka

ż

dy z tych komputerów był inny i ka

ż

dy musiał

zosta

ć

zaprojektowany "od zera". Cho

ć

, by odda

ć

sprawiedliwo

ść

konstruktorom

minikomputerów, musieli oni równie

ż

zaprojektowa

ć

sam procesor - zadanie trudne samo w

sobie! Wspomniane minikomputery sprzedawano za setki tysi

ę

cy dolarów, dzi

ę

ki czemu

mo

ż

na było zapłaci

ć

wynagrodzenia buduj

ą

cym je in

ż

ynierom. Zespół Amigi musiał zrobi

ć

to

samo co oni, jednak na potrzeby komputera, którego cena nie przekraczała ostatecznie
dwóch tysi

ę

cy dolarów.

Komputer posiadał trzy układy specjalizowane. Na ka

ż

dy z nich potrzebne było osiem płytek

wielko

ś

ci około 1 m na 50 cm, uło

ż

onych promieni

ś

cie w kształcie walca w taki sposób,

ż

e

wszystkie druty z uziemieniem biegły przez

ś

rodek. Na ka

ż

dej płytce znajdowało si

ę

około

trzystu układów logicznych MSI (w sumie około 7200) oraz koszmarna ilo

ść

kabli ł

ą

cz

ą

cych.

Stworzenie tego labiryntu i wyszukiwanie w nim usterek było zadaniem arcytrudnym i
nierzadko stresuj

ą

cym. Druty mo

ż

na było poruszy

ć

, luzuj

ą

c poł

ą

czenia. Nieuwa

ż

ny ruch

ś

rubokr

ę

tem mógł wypi

ąć

dziesi

ą

tki kabli, niwecz

ą

c wysiłek wielu dni, a urywek przeci

ę

tego

drutu mógł wpa

ść

niepostrze

ż

enie w sam

ś

rodek gmatwaniny i spowodowa

ć

losowe,

niewyja

ś

nione bł

ę

dy.

Jay jednak nie pozwalał na to, by nim, czy jego współpracownikami zawładn

ą

ł stres. W

biurach Amigi panował spokojny i zrelaksowany nastrój. Póki tylko wykonywano zało

ż

one

prace, ani Jay, ani Dave Morse nie przejmowali si

ę

tym, w co pracownicy si

ę

ubierali, czy jak

si

ę

zachowywali. Miner przynosił do pracy swojego ukochanego psa, imieniem Mitchy, który

miał swoje miejsce przy biurku i własny identyfikator.

Jay wł

ą

czał swojego psa równie

ż

w proces projektowania. Czasami przy tworzeniu

zło

ż

onego obwodu logicznego stajemy przed pytaniem, w któr

ą

stron

ę

powinien i

ść

układ.

Wyboru mo

ż

na dokona

ć

na podstawie odczucia estetycznego, czy intuicji, ale trudno

odp

ę

dzi

ć

od siebie my

ś

l,

ż

e nie nale

ż

y zdawa

ć

si

ę

na

ś

lepy los. W takich przypadkach Jay

spogl

ą

dał na Mitchy'ego, decyduj

ą

c, na podstawie jego zachowania, co nale

ż

y zrobi

ć

.

Układy specjalizowane komputera z wolna zacz

ę

ły nabiera

ć

kształtu. W poł

ą

czeniu z

procesorem Motorola 68000 odwzorowywały dokładnie, cho

ć

wolniej ni

ż

produkt ostateczny,

działanie komputera. Ale ten, cho

ć

by nie wiadomo jak zaawansowany, bez oprogramowania

jest zaledwie wielkim, bezu

ż

ytecznym stosem układów elektronicznych.

Stawianie poprzeczki systemowi operacyjnemu

Wszystkie komputery, od pierwszych elektronicznych kalkulatorów poczynaj

ą

c, wymagaj

ą

jakiego

ś

"głównego programu kontrolnego", zajmuj

ą

cego si

ę

prostymi zadaniami w stylu

uruchamiania programów, zarz

ą

dzania

ś

rodowiskiem u

ż

ytkownika, kontaktem z

urz

ą

dzeniami peryferyjnymi (na przykład dyskiem twardym, czy stacj

ą

dyskietek) oraz

kontrol

ą

wy

ś

wietlania obrazu. Taki program nazywany jest systemem operacyjnym. U

wi

ę

kszo

ś

ci współczesnych Amidze komputerów jest on bardzo prosty i mo

ż

e wykonywa

ć

tylko jedn

ą

rzecz na raz.

Jay znał si

ę

na architekturze sprz

ę

towej, wi

ę

c nie wniósł wiele do działki systemu Amigi.

Wiedział jednak,

ż

e chciałby, aby jego komputer był bardziej zaawansowany ni

ż

typowy

sprz

ę

t tamtych czasów działaj

ą

cy pod kontrol

ą

tak prymitywnych systemów jak AppleDOS i

MS-DOS. Wynaj

ę

ty jako główny programista Bob Pariseau nie miał powi

ą

za

ń

z

mikrokomputerami. Pracował wcze

ś

niej w firmie Tandem, produkuj

ą

cej masywne komputery,

które wykorzystywano (i do dzi

ś

wykorzystuje si

ę

) w bankowo

ś

ci.

Bob przyzwyczajony był do maszyn o wielkiej mocy, potrafi

ą

cych radzi

ć

sobie jednocze

ś

nie z

wieloma zadaniami i transakcjami. Nie widział powodu, dla którego mikrokomputery nie
miałyby robi

ć

tego samego. W tamtych latach

ż

aden komputer osobisty nie radził sobie z

wielozadaniowo

ś

ci

ą

. Uwa

ż

ano powszechnie,

ż

e niewielka pojemno

ść

pami

ę

ci i niskie

taktowanie procesora ówczesnych konstrukcji uniemo

ż

liwia multitasking. Bob podj

ą

ł jednak

wyzwanie i wynaj

ą

ł osoby, które podzielały jego wizj

ę

.

Czterech pracowników, których przyj

ą

ł jako pierwszych, stało si

ę

pó

ź

niej

ż

ywymi legendami

na poletku tworzenia oprogramowania. Byli to: RJ Mical, Carl Sassenrath, Dale Luck i Dave
Needle. Rozmowa kwalifikacyjna z Carlem trwała najkrócej. Bob zapytał, jak wyobra

ż

a sobie

swoj

ą

wymarzon

ą

prac

ę

, a Sassenrath odpowiedział: "Projektowanie wielozadaniowego

systemu operacyjnego", na co został natychmiast przyj

ę

ty.

Carl Sassenrath pracował wcze

ś

niej w firmie Hewlett-Packard, gdzie zajmował si

ę

kolejn

ą

odsłon

ą

wielozadaniowego systemu operacyjnego dla wydziału serwerów. Oto co

powiedział:

"W HP podobało mi si

ę

to,

ż

e tam naprawd

ę

wierzyli w innowacyjno

ść

. Mogłem sobie

kupowa

ć

do woli ksi

ąż

ki i publikacje... Udało mi si

ę

wi

ę

c przeanalizowa

ć

wszystko, co

kiedykolwiek napisano o systemach operacyjnych. Utrzymywałem równie

ż

kontakty z

pracownikami Xerox PARC, a tak

ż

e z uniwersytetami Berkeley, MIT i Stanford, aby mie

ć

poj

ę

cie nad czym pracuj

ą

."

"W latach 1981-82 poznałem systemy CP/M oraz MS-DOS i stwierdziłem,

ż

e zostały kiepsko

zaprojektowane. Zacz

ą

łem wi

ę

c zastanawia

ć

si

ę

jak zrobiłbym to ja, jeszcze zanim trafiłem

do Amigi."

System operacyjny Amigi miał zatem by

ć

z zało

ż

enia wielozadaniowy, a tego typu projekt,

oparty na cz

ęś

ci pomysłów Carla, akademiccy badacze systemów operacyjnych nazwali

pó

ź

niej mikrokernelem. Carl wynalazł go zanim ktokolwiek nadał mu nazw

ę

. Kernel (j

ą

dro

systemu) miał by

ć

mały, szybki i zdolny do wykonywania wielu zada

ń

jednocze

ś

nie. Cechy te

miały pó

ź

niej przenikn

ąć

do pozostałych systemów.

Decyzja o napisaniu wielozadaniowego kernela miała znacz

ą

cy wpływ na zachowanie si

ę

komputera, a efekty wida

ć

po dzi

ś

dzie

ń

. Poniewa

ż

dominuj

ą

ce na rynku komputery PC nie

osi

ą

gn

ę

ły wielozadaniowo

ś

ci przed rokiem 1995 (z ukazaniem si

ę

Windows 95), a Macintosh

- przed 2001 (dzi

ę

ki OS X), na tych platformach wychowało si

ę

, nie maj

ą

c o niej poj

ę

cia i nie

rozumiej

ą

c efektów wielozadaniowo

ś

ci, całe pokolenie programistów. Z kolei w przypadku

Amigi posiadaj

ą

cej t

ę

cech

ę

od pocz

ą

tku, nastawienie u

ż

ytkowników i deweloperów było

inne: u

ż

ytkownik nigdy nie powinien czeka

ć

na komputer. W rezultacie programy stworzone

dla Amigi daj

ą

u

ż

ytkownikowi odmienne wra

ż

enie - jakby reagowały

ż

ywiej ni

ż

te, które

napisano na inne platformy.

Dodanie GUI

W tym czasie podj

ę

to jeszcze jedn

ą

brzemienn

ą

w skutkach decyzj

ę

dotycz

ą

c

ą

projektu

komputera: aby był on wyposa

ż

ony w graficzny interfejs u

ż

ytkownika. Wi

ę

kszo

ść

maszyn z

tamtego okresu kontrolowało si

ę

za pomoc

ą

linii polece

ń

- aby uruchomi

ć

program,

u

ż

ytkownik musiał wpisa

ć

jego nazw

ę

. Aby przeprowadzi

ć

operacj

ę

przeniesienia plików, czy

inne typowe zadania, nale

ż

ało wprowadzi

ć

cały ci

ą

g komend.

Pomysł graficznego interfejsu u

ż

ytkownika nie był nowy. Wi

ę

kszo

ść

jego mo

ż

liwo

ś

ci

zaprezentował w roku 1968 Douglas Engelbart. Miało to miejsce podczas prezentacji
pierwszej myszy komputerowej. Z kolei naukowcy z Xerox PARC stworzyli jego działaj

ą

ce

modele w połowie lat siedemdziesi

ą

tych. W pocz

ą

tkach lat osiemdziesi

ą

tych wydawało si

ę

,

ż

e wszyscy chc

ą

załapa

ć

si

ę

na pomysł GUI, cho

ć

problematycznym stało si

ę

rozwijanie go

na prymitywnych wówczas komputerach. W 1981 roku Xerox zaprezentował komputer Star,
jednak kosztował on 17000 dolarów, a sprzedawał si

ę

kiepsko, słu

żą

c głównie jako inspiracja

dla innych firm. Wersja firmy Apple, komputer Lisa, pojawiła si

ę

w roku 1983. Komputer

kosztował 10000 dolarów i sprzedawał si

ę

równie kiepsko. Najwyra

ź

niej rynek komputerów

osobistych był wra

ż

liwy na ceny, nawet gdy chodziło o sprz

ę

t z zaawansowanymi

mo

ż

liwo

ś

ciami.

Firma Apple rozwi

ą

zała t

ę

kwesti

ę

tworz

ą

c "odchudzon

ą

" wersj

ę

komputera. Du

ż

y ekran

zast

ą

piono monochromatycznym, dziewi

ę

ciocalowym monitorkiem, a zamiast dwóch stacji

dyskietek nowy sprz

ę

t posiadał jedn

ą

. Maszyna nie posiadała równie

ż

ż

adnych układów

specjalizowanych, mog

ą

cych przyspieszy

ć

obróbk

ę

grafiki i d

ź

wi

ę

ku. Z podstawowego

modelu usuni

ę

to tyle rozwi

ą

za

ń

sprz

ę

towych, ile si

ę

dało, wł

ą

czaj

ą

c w to pami

ęć

- system

operacyjny musiał zosta

ć

specjalnie przepisany, aby zmie

ś

cił si

ę

w zaledwie 128 kilobajtach

pami

ę

ci RAM. W tej okrojonej wersji, nie potrafił on nawet przeł

ą

cza

ć

si

ę

pomi

ę

dzy

zapauzowanymi zadaniami - mo

ż

na było uruchomi

ć

na raz tylko jeden program.

To wła

ś

nie był Macintosh - przedstawiony

ś

wiatu w dramatyczny sposób przez Steve'a

Jobsa w styczniu 1984 roku. Wielu ludzi tego nie pami

ę

ta, ale komputer ten pocz

ą

tkowo

wcale nie odniósł sukcesu - w pierwszym roku sprzedawał si

ę

jeszcze nie

ź

le, ale w 1985

sprzeda

ż

znacznie spadła. Okazało si

ę

,

ż

e taka wersja komputera nie nadaje si

ę

zbytnio do

u

ż

ytku. Wbudowany procesor tekstu ograniczał długo

ść

dokumentu do zaledwie o

ś

miu stron,

a pojedynczy nap

ę

d FDD w poł

ą

czeniu z mizern

ą

obj

ę

to

ś

ci

ą

pami

ę

ci sprawiał,

ż

e tworzenie

kopii zapasowej wymagało serii uci

ąż

liwych zmian dyskietek.

Grupa tworz

ą

ca system operacyjny dla Amigi my

ś

lała zupełnie inaczej. Skoro sprz

ę

towcy nie

szli na kompromis, aby ograniczaj

ą

c mo

ż

liwo

ś

ci komputera obni

ż

y

ć

jego koszty, czemu

programi

ś

ci mieliby to robi

ć

?

Jednym z trudniejszych etapów pisania graficznego interfejsu u

ż

ytkownika jest projektowanie

niskopoziomowe - tworzenie API, czyli interfejsu programowania aplikacji (Application
Programming Interface), z którego b

ę

d

ą

pó

ź

niej korzysta

ć

programi

ś

ci, aby tworzy

ć

nowe

okna, menu i inne obiekty w systemie. API nale

ż

y napisa

ć

poprawnie ju

ż

za pierwszym

razem, poniewa

ż

gdy ju

ż

si

ę

rozpowszechni, ka

ż

da jego zmiana spowoduje kłopoty z

działaniem ju

ż

napisanych programów. Bł

ę

dy i nietrafione rozwi

ą

zania oryginalnego API

b

ę

d

ą

prze

ś

ladowa

ć

programistów całymi latami.

RJ Mical, programista który wymy

ś

lił gr

ę

"Zen Meditation", wzi

ą

ł to zadanie na siebie.

Według Jay'a Minera zamkn

ą

ł si

ę

on w biurze na trzy tygodnie, wychodz

ą

c tylko po to, by

zapyta

ć

Carla Sassenratha o porty sygnałowe. API b

ę

d

ą

ce wynikiem jego pracy nosiło

nazw

ę

Intuition, co jest jak najbardziej adekwatn

ą

nazw

ą

. Programi

ś

ci uwielbiali je, bo było

uporz

ą

dkowane i łatwe do opanowania. Dla porównania, API systemu Windows zwane

Win16 (pó

ź

niej za

ś

- Win32), napisał cały zespół programistów, a powstały w ten sposób

galimatias znienawidziło wielu twórców oprogramowania.

Praca przez 90 godzin w tygodniu

RJ Mical wspomina jak wygl

ą

dały tamte zapracowane dni:

"Pracowali

ś

my z olbrzymi

ą

pasj

ą

- najmilej wspominam to, jak bardzo dbali

ś

my o ka

ż

dy

szczegół. Musieli

ś

my sobie co

ś

udowodni

ć

... Prawdziw

ą

miło

ść

do projektu. Tworzyli

ś

my

pewnego rodzaju rodzin

ę

."

Podobnie jak w przypadku pocz

ą

tków firmy Atari, ludzie nie oceniali siebie nawzajem na

podstawie wygl

ą

du, czy dziwacznego zachowania, lecz po tym, jak radzili sobie ze swoimi

zadaniami. Dale Luck, jeden z programistów systemu, wygl

ą

dem przypominał hipisa, a co

poniektórzy m

ęż

czy

ź

ni przychodzili do pracy ubrani w fioletowe rajstopy i ró

ż

owe bambosze.

"Nie zwracałem uwagi na wygl

ą

d, wa

ż

na była dobrze wykonana robota" - brzmiała filozofia

Minera. Zespół stanowił teraz rodzin

ę

, ale rodzin

ę

szcz

ęś

liw

ą

, zjednoczon

ą

ochot

ą

zbudowania maszyny tak dobrej, jak si

ę

tylko da.

Czemu wszyscy ci ludzie zechcieli pracowa

ć

tak ci

ęż

ko i sp

ę

dzi

ć

wiele (czasem zarwanych)

nocy tylko po to, aby stworzy

ć

komputer? Takie, a nawet wi

ę

ksze oddanie pracowników

bran

ż

y technologicznej stanowi norm

ę

, od kiedy dolina krzemowa zyskała swoj

ą

nazw

ę

.

Mieszcz

ą

ce si

ę

w niej przedsi

ę

biorstwa cz

ę

sto pozbawiaj

ą

swoich pracowników nale

ż

nej

nagrody za wyrabianie setek nadgodzin w ka

ż

dym miesi

ą

cu. Mened

ż

erowie z innych bran

ż

musz

ą

przygl

ą

da

ć

si

ę

ze zdziwieniem i zachodzi

ć

w głow

ę

, dlaczego nie potrafi

ą

zmotywowa

ć

swoich pracowników do takiego wysiłku.

Odpowied

ź

cz

ęś

ciowo le

ż

y w ekstremalnych, niemal autystycznych poziomach koncentracji,

które osi

ą

gaj

ą

in

ż

ynierowie sprz

ę

tu i oprogramowania, pracuj

ą

cy z maksymaln

ą

wydajno

ś

ci

ą

. Gdy pracownik "wchodzi w trans" cz

ę

sto przyziemne obowi

ą

zki, takie jak

posiłek, sen, czy higiena osobista odsuwane s

ą

na drugi plan. My

ś

l

ę

jednak,

ż

e to tylko

cz

ęść

wyja

ś

nienia. Pracownicy małych firm komputerowych maj

ą

pozycj

ę

, o której inni

in

ż

ynierowie nawet nie mog

ą

pomarzy

ć

. Podejmuj

ą

doniosłe decyzje, o daleko si

ę

gaj

ą

cych

dla całego przemysłu efektach. Nierzadko równie

ż

wcielaj

ą

w

ż

ycie technik

ę

, czy pomysł,

które w znacz

ą

cym stopniu zmieniaj

ą

sposób, w jaki ludzie współdziałaj

ą

z komputerami.

Działa to na zwykłego pracownika jak narkotyk - sprawia,

ż

e wykonywana praca nas

fascynuje, a to z kolei daje sił

ę

, by osi

ą

ga

ć

wi

ę

cej i pracowa

ć

szybciej ni

ż

zakładali

ś

my.

Trzytygodniowy maraton RJ Micala przy tworzeniu Intuition to jeden z przykładów takiego
zachowania. Historia Amigi zna jednak wiele innych.

Pracownicy firmy Amiga Inc. bardzo tej energii i pasji potrzebowali. Szybko zbli

ż

ał si

ę

bowiem nieprzekraczalny termin. Targi Consumer Electronics Show (w skrócie CES)
odbywały si

ę

w styczniu 1984 roku.

Styczniowe CES i wykupienie Amigi

Od czasu swojej premiery w roku 1967 targi CES znacznie si

ę

rozwin

ę

ły. Pierwsza impreza z

tego cyklu odbyła si

ę

w Nowym Jorku, przyci

ą

gaj

ą

c dwustu wystawców i 17,5 tysi

ą

ca

zwiedzaj

ą

cych. Po

ś

ród produktów, jakie zadebiutowały na CES, znajdziemy mi

ę

dzy innymi

magnetowid (1970), kamkorder (kamera z funkcj

ą

odtwarzania filmu - rok 1981), czy

odtwarzacz płyt kompaktowych (równie

ż

1981). Targi CES były równie

ż

domem

ś

wie

ż

o

powstałego przemysłu gier wideo, który doczekał si

ę

swojej własnej wystawy (E3) dopiero w

roku 1995.

Firmie nie zostało wiele pieni

ę

dzy na opłacenie przesyłki prototypu na targi. Zrozumiała

wydaje si

ę

równie

ż

nerwowo

ść

in

ż

ynierów w kwestii przesyłania tak delikatnego urz

ą

dzenia

za pomoc

ą

firmy kurierskiej. Rozwi

ą

zaniem okazało si

ę

wykupienie przez RJ Micala i Dale'a

Lucka dodatkowego miejsca w samolocie, pomi

ę

dzy ich fotelami i opatulenie młodziutkiej

Amigi poduszkami dla dodatkowej amortyzacji. Zgodnie z regulacjami linii lotniczych,
dodatkowy "pasa

ż

er" musiał mie

ć

bilet imienny. Lorraine przybrała wi

ę

c pseudonim "Joe

Pillow" (z ang. pillow - poduszka), a in

ż

ynierowie narysowali na przedniej poduszce

u

ś

miechni

ę

t

ą

twarz, a nawet zawi

ą

zali jej krawat. Niestety, próba wyłudzenia dodatkowego

posiłku dla pana Pillowa spełzła na niczym - obsługa odmówiła karmienia i tak ju

ż

wypchanego pasa

ż

era.

Styczniowa edycja targów CES w 1984 roku była dla in

ż

ynierów z Amigi zarazem

ekscytuj

ą

cym jak i wyczerpuj

ą

cym prze

ż

yciem. Firma wynaj

ę

ła niewielkie stoisko w

zachodniej hali, w obr

ę

bie którego znajdowała si

ę

zamkni

ę

ta przestrze

ń

, maj

ą

ca słu

ż

y

ć

do

prezentacji "tajnej broni" - komputera Lorraine. Do sanktuarium wchodziło si

ę

przez

strze

ż

one drzwi, a w

ś

rodku mo

ż

na było nareszcie zobaczy

ć

masywne układy wykonane na

płytkach stykowych, znajduj

ą

ce si

ę

po

ś

rodku niewielkiego, osłoni

ę

tego wokół zasłonk

ą

,

stołu. Co bardziej sceptyczni klienci po zako

ń

czeniu prezentacji cz

ę

sto zagl

ą

dali pod

zasłonk

ę

, szukaj

ą

c tam "prawdziwego komputera".

Jako,

ż

e system operacyjny i inne programy były jeszcze dalekie od uko

ń

czenia, RJ Mical i

Dale Luck pracowali cał

ą

noc, aby stworzy

ć

oprogramowanie demonstruj

ą

ce

nieprawdopodobne mo

ż

liwo

ś

ci układów. Pierwsze demo, jakie udało im si

ę

stworzy

ć

, nosiło

nazw

ę

Boing. Przedstawiało poka

ź

n

ą

, obracaj

ą

c

ą

si

ę

kul

ę

w biało-czerwon

ą

kratk

ę

,

odbijaj

ą

c

ą

si

ę

i rzucaj

ą

c

ą

cie

ń

na siatk

ę

, znajduj

ą

c

ą

si

ę

w tle. Podczas ka

ż

dego odbicia od

kraw

ę

dzi ekranu, dało si

ę

słysze

ć

odgrywany w stereo d

ź

wi

ę

k uderzenia. Zsamplował go

Bob Pariseau, uderzaj

ą

c o drzwi gara

ż

u jednym ze słynnych piankowych kijów

bejsbolowych. Boing Ball miał sta

ć

si

ę

pó

ź

niej prawdziw

ą

ikon

ą

i symbolem Amigi.

http://www.youtube.com/watch?v=-ga41edXw3A&feature=related

Styczniowe CES były dla zespołu Amigi wielkim sukcesem. Firma zademonstrowała jeszcze
aktualne prototypy układów wykonanych ju

ż

w technologii krzemowej na czerwcowym CES

w Chicago, ale fundusze kurczyły si

ę

w zastraszaj

ą

cym tempie. Dyrektor generalny, Dave

Morse, zaprezentował komputer licznym firmom, wliczaj

ą

c w to Sony, Hewlett-Packard,

Philips, Apple i Silicon Graphics, ale zainteresowanie wykazało jedynie Atari, po

ż

yczaj

ą

c

walcz

ą

cej o przetrwanie firmie 500 tysi

ę

cy dolarów, co ustalono w trakcie tocz

ą

cych si

ę

w

bólach negocjacji wykupu. Zgodnie z tre

ś

ci

ą

umowy, Amiga musiała odda

ć

rzeczon

ą

kwot

ę

do ko

ń

ca czerwca. W przeciwnym wypadku, Atari stawało si

ę

posiadaczem wszystkich

nale

żą

cych do firmy technologii. "To było głupie z naszej strony zgadza

ć

si

ę

na takie

warunki, ale nie mieli

ś

my wyboru" - mówił Jay Miner, który ju

ż

drugi raz zastawił pod

hipotek

ę

własny dom, aby utrzyma

ć

firm

ę

.

Na całe szcz

ęś

cie (lub nieszcz

ęś

cie, w zale

ż

no

ś

ci od Waszych wyobra

ż

e

ń

historii

alternatywnych) dla Amigi, w ostatniej minucie zgłosiła si

ę

firma Commodore, posiadaj

ą

ca

własny plan wykupu. U

ż

yczyła ona Amidze owych brakuj

ą

cych 500 tysi

ę

cy, aby spłaci

ć

Atari

i, po krótkim namy

ś

le czy za cztery miliony dolarów nie zakupi

ć

praw do u

ż

ywania układów

specjalizowanych, ostatecznie wykupiła cał

ą

firm

ę

za 24 miliony dolarów. Amiga została

ocalona, ale teraz stanowiła własno

ść

Commodore.

Deus ex machina

Commodore

Firma, która w 1984 roku wybawiła Amig

ę

z opresji była dziełem jednego człowieka. Idek

Tramielski, urodził si

ę

w 1928 roku w Polsce. Podczas wojny znalazł si

ę

w hitlerowskim

obozie koncentracyjnym, sk

ą

d został wyzwolony przez armi

ę

ameryka

ń

sk

ą

. O

ż

enił si

ę

z

poznan

ą

w obozie Helen

ą

Goldgrub, z któr

ą

nast

ę

pnie wyemigrował do Stanów

Zjednoczonych. Tam zmienił nazwisko na Jack Tramiel.

Jack wst

ą

pił do wojska w 1948 roku, gdzie słu

ż

ył w wydziale naprawy wyposa

ż

enia. Odbył

dwie kolejki słu

ż

by w Korei, po czym wyst

ą

pił z armii. Jaki

ś

czas pracował w małej firmie

naprawiaj

ą

cej maszyny do pisania, a nast

ę

pnie, w 1955 roku, przeniósł si

ę

wraz z

ż

on

ą

do

Kanady. Tam zało

ż

yli własne przedsi

ę

biorstwo produkuj

ą

ce maszyny do pisania. Jack chciał

nada

ć

mu nazw

ę

kojarz

ą

c

ą

si

ę

z wojskiem, ale "General" i "Admiral" były ju

ż

zaj

ę

te, wi

ę

c,

zainspirowany napisem na przeje

ż

d

ż

aj

ą

cym samochodzie, zdecydował si

ę

na Commodore.

Firma szybko si

ę

rozrastała, a w 1962 roku zadebiutowała na giełdzie. Została jednak

zamieszana w skandal finansowy, co groziło upadkiem. Jackowi udało si

ę

jednak przetrwa

ć

i

nie zamierzał si

ę

poddawa

ć

. Namówił do współpracy finansist

ę

, Irvinga Goulda. Ten zakupił

spor

ą

cz

ęść

akcji Commodore i wprowadził firm

ę

na nowe tereny. Kiedy rynek maszyn do

pisania zacz

ę

ły przejmowa

ć

niedrogie maszyny z Japonii, Commodore zaj

ę

ło si

ę

sprzeda

żą

kalkulatorów. Gdy i tutaj pojawiły si

ę

ta

ń

sze, japo

ń

skie, czy ameryka

ń

skie (Texas

Instruments) odpowiedniki, Jack zorientował si

ę

,

ż

e aby przetrwa

ć

wojn

ę

cenow

ą

, musi

kontrolowa

ć

rynek potrzebnych do produkcji kalkulatorów układów elektronicznych. W roku

1976 wykupił firm

ę

MOS Technologies, która onegdaj oddzieliła si

ę

od Motoroli i w której

powstał legendarny mikroprocesor 6502 wykorzystany mi

ę

dzy innymi w Apple II, wielu

konsolach do gier, czy komputerach z serii Atari 400/800.

Wykupienie firmy MOS wprowadziło Commodore na rynek komputerów. Pierwszym z nich
był PET, nast

ę

pnie niedrogi VIC 20, a

ż

w ko

ń

cu, w 1982 roku firma zaprezentowała najlepiej

sprzedaj

ą

cy si

ę

komputer osobisty wszech czasów: Commodore 64.

To było prawdziwe mocne uderzenie. Maszyna sprzedała si

ę

w ł

ą

cznej ilo

ś

ci 22 milionów

egzemplarzy i ugruntowała pozycj

ę

Commodore jako jednego z głównych graczy na

gwałtownie rozrastaj

ą

cym si

ę

rynku producentów komputerów. Jednak wewn

ą

trz firmy nie

wszystko wygl

ą

dało tak pi

ę

knie.

Jack był zdecydowany nie tylko konkurowa

ć

z innymi firmami komputerowymi, ale je

zniszczy

ć

. Jego mottem było: "Biznes to wojna", ale chocia

ż

wojna cenowa, któr

ą

rozpocz

ą

ł

pozwoliła na pozbycie si

ę

kilku konkurentów (wliczaj

ą

c w to firm

ę

Texas Instruments, która

wycofała si

ę

z rynku komputerów w pa

ź

dzierniku 1983 roku), taka polityka ograniczała zyski

Commodore.

Tramiel cz

ę

sto spierał si

ę

z Gouldem w kwestiach pieni

ę

dzy - finansista chciał, aby Jack

prowadził biznes bez dodatkowych

ś

rodków finansowych, ten z kolei domagał si

ę

wi

ę

cej

gotówki, by obni

ż

y

ć

koszty i zniszczy

ć

reszt

ę

konkurentów. "Sprzedajemy komputery dla

mas, a nie dla wy

ż

szych sfer" - powiedział kiedy

ś

, zwracaj

ą

c uwag

ę

na ró

ż

nic

ę

cenow

ą

pomi

ę

dzy Commodore 64 i maszynami Apple, czy IBM, kosztuj

ą

cymi tysi

ą

ce dolarów.

Zako

ń

czyło si

ę

to, jak to zwykle przy walce z finansistami bywa, zwyci

ę

stwem tych drugich.

Decyzj

ą

rady nadzorczej Jack Tramiel został zmuszony do opuszczenia swojej firmy pod

koniec 1983 roku.

Decyzja ta miała olbrzymie znaczenie dla raczkuj

ą

cej firmy Amiga, poniewa

ż

Tramiel nie

sprzedał skóry tanio.

Jack Tramiel bardziej ni

ż

ktokolwiek znał si

ę

na zatargach i konfliktach. Jego twardogłowy

sposób zarz

ą

dzania firm

ą

zyskał mu wrogów, ale równie

ż

lojalnych przyjaciół. Wielu z

kluczowych pracowników Commodore opu

ś

ciło firm

ę

razem z nim, a nast

ę

pnie doł

ą

czyło do

Tramiela w jego kolejnych przedsi

ę

wzi

ę

ciach. Z kolei jego skłonno

ść

do anga

ż

owania si

ę

w

coraz to inne projekty okazała si

ę

niezwykle korzystna przy przej

ś

ciu z PET na VIC-20, a

nast

ę

pnie Commodore 64, ale z drugiej strony - stawała si

ę

zgubna, gdy nie trafione projekty

ich nast

ę

pców (jak było w przypadku Plus/4) zawiodły na rynku.

Nie b

ę

dzie wi

ę

c niespodziank

ą

stwierdzenie,

ż

e odej

ś

cie Tramiela z Commodore zarazem

zbawiło i zgubiło Amig

ę

.

Zanim jeszcze Tramiel opu

ś

cił firm

ę

, Commodore, co prawda bez wi

ę

kszego

zaanga

ż

owania, prowadziło rozmowy dotycz

ą

ce wykupu walcz

ą

cej o przetrwanie firmy

Amiga Inc. Nic z nich jednak nie wynikało. Z kolei Atari pracowało nad nowym komputerem
oraz konsol

ą

do gier i chciało zdoby

ć

zaprojektowany przez ludzi z Amigi chipset. Ich

pocz

ą

tkow

ą

ofert

ą

było 3 dolary za akcj

ę

, lecz cena stale spadała. Kiedy doszła do 98

centów za akcj

ę

, obie strony zrezygnowały z negocjacji. W tym momencie Atari "po

ż

yczyło"

Amidze 500000 dolarów, by mogła jeszcze przez kilka miesi

ę

cy funkcjonowa

ć

.

T

ę

ś

mierciono

ś

n

ą

ofert

ę

przygotował nikt inny, lecz Jack Tramiel, któremu udało si

ę

odkupi

ć

wydział komputerów firmy Atari po tym, jak wyrzucono go z Commodore. Po kryzysie rynku
gier wideo z 1983 roku, partnerska firma Atari - Warner Communications - postanowiła
pozby

ć

si

ę

jej wydziałów komputerów i konsoli domowych (zostawiaj

ą

c dla siebie wydział

automatów do gier, który wci

ąż

dobrze prosperował), co pozwoliło Tramielowi zawrze

ć

spektakularn

ą

i wyj

ą

tkowo korzystn

ą

umow

ę

kupna wydziału komputerów Atari.

Gdy Jack opu

ś

cił firm

ę

Commodore i przeniósł si

ę

do Atari, akcje jego dawnej firmy zacz

ę

ły

spada

ć

, natomiast tej drugiej - zyskały na warto

ś

ci. Inwestuj

ą

cy uznali bowiem (zreszt

ą

słusznie),

ż

e to Tramiel stał za sukcesem Commodore. W

ś

lad za byłym wła

ś

cicielem, z

poprzedniej firmy do Atari pow

ę

drowało wielu in

ż

ynierów, co sprawiło,

ż

e Commodore

pozwało firm

ę

Atari do s

ą

du za kradzie

ż

danych obj

ę

tych tajemnic

ą

handlow

ą

(Tramiel

odpowiedział w swoim stylu - pozwem zwrotnym. Obie sprawy sko

ń

czyły si

ę

ostatecznie

poza s

ą

dem). Aby podj

ąć

współzawodnictwo z Tramielem i uzupełni

ć

braki zdolnych

in

ż

ynierów, Commodore zdecydowało si

ę

wykupi

ć

firm

ę

Amiga w cało

ś

ci. Utrzymanie

oryginalnego zespołu twórców Amigi w cało

ś

ci ocaliło komputer takim, jakim go sobie Jay

Miner i jego współpracownicy wymarzyli.

Sprawiło to jednak,

ż

e wzrosła u Tramiela determinacja, by wzi

ąć

odwet na Commodore.

Zemsta ta miała nadej

ść

w postaci Atari ST - czasem nazywanego Jackintoshem, którego

przygotowywano błyskawicznie, by współzawodniczy

ć

z Amig

ą

. Gdyby Jack nigdy nie

opu

ś

cił Commodore, komputery z serii Atari mogłyby popa

ść

w zapomnienie po tym, jak

Warner postanowił pozby

ć

si

ę

firmy. Stało si

ę

jednak inaczej i nieustaj

ą

ca konkurencja

pomi

ę

dzy Amig

ą

i Atari miała nakr

ę

ca

ć

si

ę

z czasem, ze szkod

ą

dla obydwu platform.

Zamiast przeznaczy

ć

dost

ę

pne

ś

rodki na szukanie dla siebie miejsca w

ś

wiecie coraz

bardziej zdominowanym przez IBM PC, dwie firmy topiły je w prowadzeniu wojen mi

ę

dzy

sob

ą

.

Na tym jednak etapie zespół Amigi, teraz w cało

ś

ci stanowi

ą

cy własno

ść

Commodore, miał

tylko jedno na głowie: uko

ń

czenie swojego komputera.

Finalizowanie projektu

Olbrzymi

ą

zalet

ą

bycia cz

ęś

ci

ą

wielkiej firmy komputerowej był fakt,

ż

e (przynajmniej

chwilowo) zespół Amigi nie musiał martwi

ć

si

ę

o pieni

ą

dze. Siedzib

ę

zespołu przeniesiono

do przestronnego, wynaj

ę

tego lokalu w Los Gatos, w Kalifornii. Wynaj

ę

to wi

ę

cej in

ż

ynierów,

a ka

ż

dy z dziesi

ę

cioosobowej ekipy rozwijaj

ą

cej oprogramowanie miał teraz do dyspozycji,

zamiast wspólnej dla wszystkich stacji roboczej Sage, własne komputery SUN.

Napływ

ś

rodków finansowych umo

ż

liwił powstanie Amigi, ale ekipa prowadziła wci

ąż

wy

ś

cig

z czasem, by zd

ąż

y

ć

nim konkurencja przejmie rynek.

Cz

ęść

sprz

ę

towa, z wyj

ą

tkiem kilku poprawek była ju

ż

niemal

ż

e gotowa, jednak

oprogramowanie (jak to zwykle w przypadku projektów zaawansowanej technologii)
pozostawało daleko z tyłu. Carl Sassenrath dokonał fantastycznej roboty i niemal uko

ń

czył

mikrokernel (nazwany Exec), podobnie było z działk

ą

RJ Micala - interfejsem u

ż

ytkownika

(przez krótki czas na jego firmowej wizytówce widniał napis "Director of Intuition").

Aby jednak dopełni

ć

obraz, potrzebne było co

ś

jeszcze. Exec, b

ę

d

ą

c nowoczesnym

mikrokernelem, potrafił zarz

ą

dza

ć

pami

ę

ci

ą

i procesami, jednak co

ś

musiało zaj

ąć

si

ę

sprawami przyziemnymi, takimi jak system plików i inne funkcje systemu operacyjnego.

Upadek CAOS-a

W zamierzeniu, trzecim elementem miał by

ć

CAOS, skrót rozwijany jako Commodore Amiga

Operating System. Carl Sassenrath, programista Execa, napisał dla niego wst

ę

pn

ą

specyfikacj

ę

. W

ś

ród mo

ż

liwo

ś

ci, jakie zakładał, znalazły si

ę

mi

ę

dzy innymi zaawansowany

system plików, czy

ś

ledzenie zasobów. To ostatnie miało polega

ć

na kontrolowaniu bloków

kontrolnych plików, bloków wej

ś

cia/wyj

ś

cia, portów komunikacyjnych, bibliotek, zu

ż

ycia

pami

ę

ci, danych współdzielonych czy nakładek i uwalnianie ich w momencie, gdy program

nieoczekiwanie zako

ń

czył działanie. Poniewa

ż

programi

ś

ci z Amigi mieli ju

ż

opó

ź

nienie, do

pracy przy cz

ęś

ciach CAOS-a wynaj

ę

to firm

ę

z zewn

ą

trz. Jak to jednak cz

ę

sto bywa w

przypadku oprogramowania, podczas prac przydarzyły si

ę

nieprzewidziane trudno

ś

ci.

In

ż

ynier Commodore Andy Finkel podaje,

ż

e kierownictwo "zdecydowało, i

ż

uko

ń

czenie

CAOS-a na czas, przed premier

ą

komputera, nie b

ę

dzie mo

ż

liwe, zwłaszcza,

ż

e programi

ś

ci

zrezygnowali ju

ż

po kolei ze sp

ę

dzania weekendów w domu, wracania do domu oraz ze

spania".

Problemem okazał si

ę

nie tylko brak czasu. Gdy rozeszła si

ę

wie

ść

o wykupieniu Amiga Inc.

przez Commodore, firma zewn

ę

trzna nagle za

żą

dała znacznie wi

ę

cej pieni

ę

dzy za

zakontraktowan

ą

prac

ę

. "Commodore próbowało z nimi negocjowa

ć

w dobrej wierze, ale

ostatecznie nic z tego nie wyszło" - wspomina RJ Mical, którego poruszyło całe to
zamieszanie. "To co zrobili to było po prostu chamstwo".

TripOS na ratunek

W zwi

ą

zku z pora

ż

k

ą

CAOS-a, zespół Amigi potrzebował na gwałt systemu operacyjnego.

Wybawienie przyniósł TripOS, napisany przez dr Tima Kinga z Uniwersytetu w Cambridge
na przełomie lat 70 i 80, a nast

ę

pnie przeportowany na PDP-11. King zało

ż

ył niewielk

ą

firm

ę

o nazwie MetaComCo, w której szybko przepisano TripOS-a na potrzeby Amigi. System
nazwano nast

ę

pnie AmigaDOS.

AmigaDOS wypełniał zało

ż

enia, które postawiono przed CAOS-em, ale był rozwi

ą

zaniem

gorszym. "Ich kod był typowo uniwersytecki" - mówi Mical. "Nie była istotna optymalna
wydajno

ść

, lecz czysto teoretyczna czysto

ść

kodu". Systemowi brakowało równie

ż

ś

ledzenia

zasobów, co odbijało si

ę

na stabilno

ś

ci jego pracy. To niedopatrzenie ma trwaj

ą

ce po dzi

ś

dzie

ń

konsekwencje: najnowsze, skompilowane pod procesory PowerPC wersje systemu

AmigaOS nadal czasem nie potrafi

ą

uwolni

ć

wszystkich zasobów po zawieszeniu programu.

Co ciekawe, TripOS (i w zwi

ą

zku z tym AmigaOS) napisano w j

ę

zyku BCPL, poprzedniku C.

W pó

ź

niejszych wersjach systemu wyst

ę

puje kombinacja j

ę

zyka C i asemblera.

Po uko

ń

czeniu kernela, GUI oraz wprowadzeniu ostatnich udoskonale

ń

w układach

specjalizowanych, pozostało ju

ż

tylko zaprojektowanie obudowy dla Amigi 1000 (tak bowiem

nazwano komputer). Jay Miner uznał,

ż

e wewn

ą

trz obudowy powinny znale

źć

si

ę

podpisy

ka

ż

dego spo

ś

ród 53 członków ekipy (zarówno z Amiga Inc. jak i in

ż

ynierów Commodore,

którzy przył

ą

czyli si

ę

do projektu pó

ź

niej). Znalazło si

ę

tam równie

ż

miejsce dla podpisów (na

swój sposób) Joe Pillowa oraz Mitchy'ego - psa Jay'a.

Dave Morse, wci

ąż

oficjalnie kieruj

ą

cy Commodore Amiga, postanowił doda

ć

do obudowy

własny pomysł: "gara

ż

" umo

ż

liwiaj

ą

cy schowanie nieu

ż

ywanej klawiatury pod spód

komputera.

Ju

ż

tylko jedna kwestia dzieliła Amig

ę

1000 od premiery: decyzja ile pami

ę

ci RAM

zamontowa

ć

w komputerze. Commodore, bacz

ą

c na koszty, nalegało na wyposa

ż

enie

modelu w zaledwie 256 kB. Jay, wiedz

ą

c,

ż

e system operacyjny i GUI b

ę

d

ą

wymaga

ć

wi

ę

cej

pami

ę

ci, obstawał przy 512 kB. Strony sporu nie potrafiły znale

źć

porozumienia. Si

ę

gni

ę

to

wi

ę

c po kompromis: komputer sprzedawano z 256 kB pami

ę

ci, ale z przodu obudowy

umieszczono slot rozszerze

ń

, umo

ż

liwiaj

ą

cy łatwe rozszerzenie dost

ę

pnej pami

ę

ci. Jay

wspominał pó

ź

niej,

ż

e aby wymusi

ć

na Commodore rzeczone rozwi

ą

zanie, musiał zagrozi

ć

odej

ś

ciem z pracy.

Teraz, gdy wszystkie elementy były ju

ż

na miejscu, Commodore zdecydowało si

ę

ogłosi

ć

ś

wiatu powstanie Amigi. Po raz pierwszy w historii firmy, mened

ż

erowie postanowili popu

ś

ci

ć

hamulce. Prezentacja Amigi miała by

ć

najokazalsz

ą

i najdro

ż

sz

ą

premier

ą

nowego produktu

w dziejach komputerów domowych.

Premiera

Na przedstawienie Commodore wynaj

ę

ło Lincoln Center i zaanga

ż

owało orkiestr

ę

w pełnym

składzie. Cało

ść

filmowano dla potomno

ś

ci. Wszyscy pracownicy Commodore otrzymali

smokingi - RJ Mical przebił wszystkich, kompletuj

ą

c strój par

ą

białych r

ę

kawiczek. Zespół

zagrał

ż

waw

ą

melodi

ę

na tuby i ksylofony, a doskonały laserowy wy

ś

wietlacz wy

ś

wietlił

nazw

ę

Amiga.

Przedstawienie prowadził wiceprezydent Commodore do spraw marketingu, Bob
Truckenbrode. Szybko jednak przekazał pałeczk

ę

prawdziwej gwie

ź

dzie pokazu, głównemu

programi

ś

cie, Bobowi Pariseau, który swoje długie włosy spi

ą

ł w elegancki kucyk. Pariseau

prowadził demonstracj

ę

niczym dyrygent symfoni

ę

. Skini

ę

ciem r

ę

ki sygnalizował swojemu

asystentowi siedz

ą

cemu przed Amig

ą

1000, by zaprezentował kolejn

ą

funkcj

ę

.

"Podczas pracy z Amig

ą

to u

ż

ytkownik, a nie komputer kontroluje na co przeznacza swój

czas" - mówił Pariseau, podczas gdy jego asystent pokazywał elastyczno

ść

nowego

graficznego interfejsu u

ż

ytkownika. Nast

ę

pnie przedstawiono graficzny procesor tekstu o

nazwie TextCraft, ukazuj

ą

cy w jaki sposób GUI przekłada si

ę

na codzienn

ą

prac

ę

: program

zawierał menu, przyciski narz

ę

dziowe i wy

ś

wietlan

ą

na ekranie linijk

ę

, słu

żą

c

ą

do ustawiania

marginesów i tabulatorów. Rzecz oczywista w 1995 roku, ale oszałamiaj

ą

ca dekad

ę

wcze

ś

niej!

Nast

ę

pnie Bob skupił si

ę

na pokazywaniu mo

ż

liwo

ś

ci graficznych Amigi, demonstruj

ą

c

wszystkie 4096 kolorów mo

ż

liwe do wy

ś

wietlenia na ekranie, a nast

ę

pnie prezentuj

ą

c

fotografi

ę

pokazuj

ą

c

ą

w zbli

ż

eniu twarz pawiana w rozdzielczo

ś

ci 640 na 400 pikseli. Wielu z

nas pami

ę

ta t

ę

twarz, wpatruj

ą

c

ą

si

ę

w nas uporczywie z reklam monitorów VGA we

wczesnych latach dziewi

ęć

dziesi

ą

tych.

Z obrazów nieruchomych przeniósł si

ę

na kolejny mocny punkt Amigi - animacj

ę

. Układy

specjalizowane posiadały sprz

ę

tow

ą

mo

ż

liwo

ść

wypełniania okre

ś

lonych przestrzeni na

ekranie. Ci z Was, którzy przypominaj

ą

sobie prac

ę

na programie Photoshop na starszych

komputerach wiedz

ą

zapewne jak powolne było wypełnianie, gdy komputer polegał jedynie

na mocy procesora. Przy pomocy przyspieszenia sprz

ę

towego Amiga wy

ś

wietlała wiele

obracaj

ą

cych si

ę

i zachodz

ą

cych na siebie ró

ż

nokolorowych trójk

ą

tów ze stał

ą

pr

ę

dko

ś

ci

ą

30

klatek na sekund

ę

. Kolejne animowane demo, Robot City ("Miasto robotów"), prezentowało

wbudowane w komputer mo

ż

liwo

ś

ci obsługi sprite'ów i wykrywania kolizji - du

ż

e, animowane

postacie poruszały si

ę

na zło

ż

onym tle, oddziałuj

ą

c wzajemnie na siebie.

ś

adne z prezentowanych pełnoekranowych dem nie przejmowało całkowicie kontroli nad

komputerem. Ka

ż

de z nich mo

ż

na było płynnie przesun

ąć

w dół, aby wy

ś

wietli

ć

inne,

uruchomione jednocze

ś

nie aplikacje.

Idea wielozadaniowo

ś

ci była w 1985 roku kompletnie nieznana. Bob na kilku przykładach

pokazał jak ta unikalna cecha mo

ż

e by

ć

wykorzystana nie tylko w celach rozrywkowych, lecz

równie

ż

w programach biznesowych. Jednocze

ś

nie, z tych samych danych liczbowych

stworzono wykres paskowy i kołowy, a u

ż

ytkownik mógł szybko przeł

ą

czy

ć

si

ę

z jednego

okna na drugie, aby obejrze

ć

wynik w wybrany przez siebie sposób.

Gdy nadeszła kolej na mo

ż

liwo

ś

ci muzyczne, Pariseau zademonstrował czterokanałowy,

zsyntetyzowany d

ź

wi

ę

k przy u

ż

yciu klawiatury jako wirtualnego pianina, odgrywaj

ą

c ró

ż

ne

zsamplowane instrumenty. "Nawet gdy wszystkie cztery kanały graj

ą

jednocze

ś

nie, procesor

68000 jest bezczynny" - skomentował. Do czasu powstania kart d

ź

wi

ę

kowych, dla innych

komputerów była to rzecz przez wiele lat niemo

ż

liwa. Na zbli

ż

eniu wida

ć

trz

ę

s

ą

ce si

ę

lekko

r

ę

ce asystenta przy Amidze. Od wyniku tych demonstracji wiele zale

ż

ało, a oprogramowanie

było

ś

wie

ż

e i w du

ż

ej mierze nie przetestowane. Amiga, pierwszy raz na scenie, sprawowała

si

ę

jednak doskonale.

ś

aden program si

ę

nie zawiesił.

Teraz zademonstrowano generowan

ą

komputerowo mow

ę

: Amiga przemówiła głosem

m

ę

skim, kobiecym, szybko i wolniej, z modulacj

ą

wysoko

ś

ci symuluj

ą

c

ą

prawdziwy ludzki

głos. Na ko

ń

cu jednak modulacja była monotonna, "zupełnie jak prawdziwy komputer" - rzekł

Bob, wywołuj

ą

c rozbawienie publiczno

ś

ci.

Nawet w roku 1985 rynek sygnalizował powoln

ą

standaryzacj

ę

platformy IBM PC, czemu

Bob dał wyraz w swojej przemowie. "Nie jest nam łatwo" - powiedział - "Nie jest łatwo by

ć

innowacyjnym w przemy

ś

le, który był zdominowany tak długo przez jedn

ą

technologi

ę

. My w

Commodore Amiga wiedzieli

ś

my,

ż

e aby to osi

ą

gn

ąć

[wprowadzi

ć

now

ą

platform

ę

],

musieli

ś

my by

ć

przynajmniej o rz

ą

d wielko

ś

ci lepsi ni

ż

cokolwiek, co do tej pory powstało".

"Udało nam si

ę

to," - ci

ą

gn

ą

ł - "ale pomy

ś

leli

ś

my sobie: dlaczego mieliby

ś

my na tym

poprzesta

ć

? Czemu nie zaimplementowa

ć

tej wła

ś

nie starszej technologii wewn

ą

trz tego, co

ju

ż

osi

ą

gn

ę

li

ś

my?" Na poparcie tych słów zademonstrowano pierwszy emulator IBM PC na

Amig

ę

o nazwie Amiga Transformer. Program uruchomiono, w stacji dyskietek 5,25 cala

umieszczono dysk instalacyjny PC-DOS, który nast

ę

pnie zast

ą

piono dyskiem programu

Lotus 1-2-3. "Standardowy, nudny IBM DOS" - rzekł Bob wzdychaj

ą

c, czym wywołał kolejny

wybuch

ś

miechu. W porównaniu z zapieraj

ą

cymi dech w piersiach demonstracjami sprzed

kilku minut, widok standardowego arkusza kalkulacyjnego wywoływał uczucie zawodu.

Aby poprawi

ć

nastroje, Bob zako

ń

czył odtwarzaj

ą

c oryginalne demo Boing Ball, które

pokazano na CES zaledwie rok wcze

ś

niej. "

ś

yli

ś

my naszym snem" - powiedział - "i

widzieli

ś

my jak si

ę

spełnia. Teraz Wasza kolej. Czego Wy dokonacie z komputerem Amiga?"

Andy i Debbie

Na scen

ę

zaproszono nieoczekiwanie dwie sławne osoby, by pokaza

ć

czego kreatywni

u

ż

ytkownicy mog

ą

dokona

ć

za pomoc

ą

Amigi. Deborah Harry, wokalistka zespołu Blondie,

weszła razem z ikon

ą

kontrkultury, Andym Warholem, który obrzucił jej czerwon

ą

sukienk

ę

krótkim, pełnym uznania spojrzeniem. Usiedli oboje, a wtedy Debbie nieco nerwowo
zapytała: "Czy jeste

ś

gotów mnie namalowa

ć

?"

http://www.youtube.com/watch?v=3oqUd8utr14&feature=related

Andy usiadł przed Amig

ą

1000, spogl

ą

daj

ą

c na maszyn

ę

niczym na dzieło kosmitów z

innego

ś

wiata. "Czy pracowałe

ś

na jaki

ś

innych komputerach?" - spytał zawodowy grafik

firmy Amiga, Jack Hager. "Jeszcze nie miałem okazji" - odpowiedział zgodnie z prawd

ą

Andy

- "Czekałem a

ż

pojawi si

ę

ten". Znajduj

ą

c

ą

si

ę

w pobli

ż

u kamer

ę

podł

ą

czono do digitizera i

za pomoc

ą

tego zestawu przeniesiono na ekran Amigi monochromatyczny obraz twarzy

Debbie, gotowy do tego, aby Andy dodał plam

ę

koloru.

Podstawow

ą

zasad

ą

publicznych demonstracji komputerów jest to, aby nie pozwoli

ć

nikomu

innemu ich obsługiwa

ć

. Taka osoba zawsze zrobi co

ś

nieprzewidzianego, co doprowadza do

zawieszenia komputera. U

ż

ywany na potrzeby prezentacji program malarski (ProPaint) był w

bardzo wczesnej wersji alfa, a programi

ś

ci wiedzieli,

ż

e zawiera bł

ę

dy. Jeden z nich ukrywał

si

ę

w algorytmie wypełniania kolorem - program nie wykorzystywał w tym celu wspomagania

sprz

ę

towego i

ś

rednio co drugi raz funkcja ta zawieszała program. Jednak gdy Andy klikał tu,

ówdzie i gdzie popadło wypełnieniem, bogowie demonstracji musieli u

ś

miecha

ć

si

ę

do Amigi

- program działał normalnie. "To całkiem ładne" - rzekł Andy podziwiaj

ą

c rezultat swojej

pracy. "Chyba to sobie zachowam".

Pokaz zako

ń

czył si

ę

krótkim filmem, odgrywanym za pomoc

ą

Amigi - "druciany model"

baletnicy przekształcaj

ą

cy si

ę

w wypełnion

ą

, cieniowan

ą

figur

ę

, a nast

ę

pnie w pełni

animowany rotoskopowy obraz. Wtedy na scenie pojawiła si

ę

prawdziwa baletnica, ta

ń

cz

ą

c

synchronicznie ze swoj

ą

animowan

ą

partnerk

ą

.

Reakcje na pokaz

Chocia

ż

przybyłej widowni bardzo zaimponowało to, co zobaczyli na pokazie, reakcja reszty

ś

wiata była mieszana. Demonstracj

ę

opisano w takich gazetach jak Popular Computing,

Fortune, Byte, czy Compute. Artykuł w "Fortune" zachwalał i zarazem lekcewa

ż

ył Amig

ę

:

"Chocia

ż

pocz

ą

tkowe oceny chwal

ą

techniczne mo

ż

liwo

ś

ci Amigi, zszokowany przemysł

komputerów osobistych nauczył si

ę

opiera

ć

kusz

ą

cej pozłotce zaawansowanych technologii

istniej

ą

cych samych dla siebie".

Pomy

ś

lmy nad tym przez chwil

ę

. Czy którykolwiek z u

ż

ytkowników współczesnych

komputerów mo

ż

e szczerze powiedzie

ć

,

ż

e kolor, animacja, wielokanałowy d

ź

wi

ę

k i

wielozadaniowo

ść

to tylko kusz

ą

ca pozłotka, która istnieje sama dla siebie? Podobnie jak w

przypadku rewolucyjnej demonstracji, jakiej Doug Engelbart dokonał w 1968 roku, pokazuj

ą

c

graficzny interfejs u

ż

ytkownika obsługiwany za pomoc

ą

myszy, wiele z pomysłów

pokazanych podczas prezentacji Amigi troch

ę

za bardzo wybiegało przed swoje czasy.

Przynajmniej dla niektórych.

Niemniej jednak Commodore uzyskało rozgłos wprowadzaj

ą

c na rynek Amig

ę

1000.

Komputer miał doskonał

ą

architektur

ę

i dopracowane programy. Jego mo

ż

liwo

ś

ciom nie

mógł dorówna

ć

, cho

ć

by poprzez emulacj

ę

,

ż

aden inny komputer. Niezale

ż

ny dziennikarz

Louis Wallace podsumował to tak: "Jego mo

ż

liwo

ś

ci mo

ż

na opisa

ć

w ten sposób: we

ź

to, co

dobre z Macintosha, poł

ą

cz to z moc

ą

IBM PC-AT, ulepsz, a nast

ę

pnie obetnij cen

ę

o 75

procent". Z tym ostatnim troch

ę

przesadził, ale nie tak bardzo: ostateczn

ą

cen

ę

Amigi 1000

ustalono na 1295 dolarów za wersj

ę

z 256 kB pami

ę

ci i 1495 dolarów za t

ę

z 512 kB RAM.

W porównaniu Macintosh z zaledwie 128 kB i w cenie 2495 dolarów wygl

ą

dał blado.

Wygl

ą

dało na to,

ż

e wszystko działa na korzy

ść

Commodore. Nowa Amiga wyprzedzała

konkurencj

ę

o lata, a wielu ludzi w firmie, w tym Jay Miner, przeczuwało,

ż

e maj

ą

realn

ą

szans

ę

odmieni

ć

losy całego przemysłu. Gdzie

ś

po

ś

ród tłumu podczas prezentacji Amigi

siedział Thomas Rattigan, entuzjastycznie nastawiony mened

ż

er rodem z koncernu Pepsi,

którego przymierzano do fotela dyrektora naczelnego Commodore. Rattigan snuł co do
Amigi wielkie plany. Pierwotni projektanci komputera spełnili swoje marzenia tworz

ą

c Amig

ę

z niczego. Teraz przyszła kolej na wi

ę

ksze marzenia dla małego komputera.

Jednak

ż

e, o czym jeszcze nie wiedział, wi

ę

ksze moce zbierały ju

ż

siły, by przemieni

ć

te sny

w koszmary.

Na szczycie

ś

wietno

ś

ci

W lipcu 1985 roku wszystko szło po my

ś

li Commodore. Amiga wzbudzała zachwyt na

publicznych pokazach, a olbrzymi potencjał tkwi

ą

cy w jej zupełnie nowej technologii

rozbudzał umysły wszystkich.

Wła

ś

nie wtedy pojawiły si

ę

problemy.

Główne nieszcz

ęś

cia Commodore zawsze wi

ą

zały si

ę

z brakiem pieni

ę

dzy - tak te

ż

było i

tym razem. Co prawda sprzeda

ż

Commodore 64 szła nadal

ś

wietnie, ale wojny cenowe

powa

ż

nie ograniczały czerpane z niej zyski. Firma zainwestowała wiele milionów dolarów w

stworzenie nowych, cokolwiek dziwacznych komputerów o

ś

miobitowych, stanowi

ą

cych dla

szacownego C-64 wewn

ę

trzn

ą

konkurencj

ę

. Jednym z nich był kompletnie niekompatybilny z

poprzednikiem Plus/4, który nie miał najmniejszych szans zaistnie

ć

na rynku. Co gorsze,

firma borykała si

ę

z procesami s

ą

dowymi wytoczonymi przez wydalonego zało

ż

yciela, Jacka

Tramiela, a do tego wszystkiego przypomnijmy inwestycj

ę

24 milionów dolarów w wykupienie

Amigi. Inwestycj

ę

, dodajmy, która jeszcze nie zacz

ę

ła na siebie zarabia

ć

, poniewa

ż

nie

sprzedano ani jednego komputera.

Wspomniane kłopoty finansowe ograniczyły mo

ż

liwo

ś

ci przygotowywania Amigi do masowej

sprzeda

ż

y. Powód tego było prosty: aby ruszy

ć

z produkcj

ą

, konieczna była dodatkowa

gotówka. Do tego doszły jeszcze dodatkowe opó

ź

nienia ze strony oprogramowania.

Ostatecznie zacz

ę

to sprzedawa

ć

Amig

ę

dopiero w sierpniu.

Nie była to jeszcze tragedia. Komputer produkowano jednak, ze wzgl

ę

du na mizerne zasoby

finansowe, w niewielkich partiach. Z linii produkcyjnych s

ą

czyła si

ę

ledwie widoczna stru

ż

ka

nowych maszyn, co doprowadziło do tego,

ż

e z pocz

ą

tkiem pa

ź

dziernika istniało zaledwie 50

sztuk Amigi 1000 - wszystkie wykorzystywane przez Commodore do celów
demonstracyjnych i rozwoju oprogramowania.

Opó

ź

nienie okazało si

ę

dodatkowo wyniszczaj

ą

ce, poniewa

ż

Jack Tramiel w po

ś

piechu

przygotowywał Atari ST. Budował go w oparciu o ogólnie dost

ę

pne układy, wykorzystuj

ą

c

zakupione od Digital Research system operacyjny i interfejs u

ż

ytkownika. Ostatecznie

maszyna była gotowa na targi CES w styczniu i w tym samym czasie Atari zacz

ę

ło

przyjmowa

ć

zamówienia na swój komputer. Błyskawiczne narodziny konkurencji pod

kierownictwem byłego dyrektora generalnego zaskoczyły wszystkich w Commodore.

Przegapiona Gwiazdka

Amiga 1000 pojawiła si

ę

na półkach sklepowych w wi

ę

kszych ilo

ś

ciach dopiero w połowie

listopada 1985 roku. Zbyt pó

ź

no, aby załapa

ć

si

ę

na kluczowy dla sprzeda

ż

y okres

ś

wi

ą

teczny. Nadmie

ń

my tylko,

ż

e generuje on co najmniej 40 procent rocznej sprzeda

ż

y

detalicznej. Commodore spó

ź

niło si

ę

na poci

ą

g.

Spraw

ę

dodatkowo pogarszał fakt,

ż

e kierownictwo firmy nie miało ugruntowanego zdania

jak wła

ś

ciwie chce swój nowy komputer sprzedawa

ć

. Commodore 64 sprzedawano za

po

ś

rednictwem wielkich sieci, takich jak Sears czy K-Mart. Dyrektorzy marketingowi uznali

jednak,

ż

e Amiga nadaje si

ę

bardziej na komputer biznesowy. Zdumiewaj

ą

ce zdaje si

ę

odrzucenie przez Commodore oferty sprzeda

ż

y Amigi poprzez Sears, które w latach

osiemdziesi

ą

tych było jednym z głównych rozgrywaj

ą

cych w kwestii sprzeda

ż

y komputerów.

Pami

ę

tam jak cieszyłem si

ę

na wyprawy do ich salonu, na które zabierali mnie rodzice.

Dzi

ę

ki temu mogłem zobaczy

ć

najnowocze

ś

niejsze komputery na własne oczy. W

odró

ż

nieniu do Atari ST, Amigi nigdy tam nie widziałem.

Nawet te gafy mo

ż

na by Commodore wybaczy

ć

, gdyby Amig

ę

promowano za pomoc

ą

fantastycznej kampanii reklamowej. Opó

ź

nienia sprawiły,

ż

e firma miała potrzebny na jej

przygotowanie czas, jednak to, co ostatecznie udało si

ę

Commodore stworzy

ć

było tak

paskudne,

ż

e obrzydziło nawet własnych pracowników.

Kiepska kampania reklamowa

Dyrektorzy Commodore uwa

ż

ali,

ż

e skoro Amiga technologicznie wyprzedza konkurencj

ę

o

całe lata, powinna si

ę

praktycznie sama sprzedawa

ć

. Podej

ś

cie to jest bł

ę

dne w przypadku

ka

ż

dej nowej technologii i nie inaczej było teraz. Gdy pod koniec lat siedemdziesi

ą

tych na

scenie pojawiły si

ę

pierwsze komputery osobiste, zakupili je jedynie entuzjastyczni i

uzdolnieni technicznie hobby

ś

ci - raczej ograniczony rynek. Dopiero wprowadzenie

programów o du

ż

ych mo

ż

liwo

ś

ciach, przykładowo arkuszy kalkulacyjnych, w poł

ą

czeniu z

agresywn

ą

kampani

ą

marketingow

ą

spowodowało,

ż

e wielko

ść

sprzeda

ż

y osi

ą

gn

ę

ła nowy

poziom.

Podobnie rzecz si

ę

miała w 1985 roku z Amig

ą

. Co prawda była ona komputerem

multimedialnym zanim ktokolwiek wymy

ś

lił termin multimedia, ale brakowało na ni

ą

zaawansowanych programów. Aby przyci

ą

gn

ąć

zainteresowanie firm produkuj

ą

cych

oprogramowanie, potrzebna była doskonała kampania reklamowa. Zamiast tego w telewizji, i
to tylko w okresie

ś

wi

ą

tecznym, pokazano ledwie kilka zrobionych bez przekonania spotów.

Pierwszy z nich pokazywał grup

ę

podobnych do zombie postaci, tłocz

ą

cych si

ę

w gór

ę

schodów ku monitorowi, emituj

ą

cemu o

ś

lepiaj

ą

ce

ś

wiatło. Była to kopia, i to słaba, słynnej

reklamy Apple z 1984 roku i przeszła zupełnie bez echa.

Potem było ju

ż

tylko gorzej. Zaprezentowano zrzynk

ę

z zako

ń

czenia filmu "2001: Odyseja

kosmiczna" - scen

ę

przedstawiaj

ą

c

ą

starego m

ęż

czyzn

ę

przeobra

ż

aj

ą

cego si

ę

w płód.

Urywki z produkcji tej

ż

e reklamy dotarły w jaki

ś

sposób do in

ż

ynierów Commodore i wkrótce

"płód na patyku" stał si

ę

dy

ż

urnym tematem

ż

artów na temat marketingowych wysiłków firmy.

Kolejne reklamy wykorzystywały czarno-białe lub utrzymane w odcieniach sepii urywki
typowych amatorskich filmów domowych, z do

ść

niejasn

ą

narracj

ą

: "Kiedy dorastałe

ś

,

zauwa

ż

yłe

ś

ż

e

ś

wiat pełen jest współzawodnictwa". Amidze faktycznie trafiło si

ę

współzawodnictwo, jednak tego typu awangardowa reklama uprawiana ju

ż

była - i to

znacznie lepiej - przez Apple.

Commodore powinno si

ę

było skupi

ć

na prostym porównaniu. Komputer IBM PC działaj

ą

cy

w trybie tekstowym na zielonym, monochromatycznym monitorze, Macintosh ze swoim
dziewi

ę

ciocalowym czarno-białym monitorkiem, a nast

ę

pnie Amiga, działaj

ą

ca w pełnym

kolorze, z multitaskingiem, animacj

ą

i d

ź

wi

ę

kiem. Mo

ż

na by było jeszcze doło

ż

y

ć

tabliczki z

cenami.

W rezultacie zaniedbania produkcji i marketingu, Commodore sprzedało w roku 1985
zaledwie 35000 Amig. Nie miało to wi

ę

kszego wpływu na bilans firmy, który wygl

ą

dał coraz

gorzej.

Nieobecno

ść

na CES

Kłopoty finansowe pojawiły si

ę

w najgorszym momencie. Pomi

ę

dzy wrze

ś

niem 1984 i

marcem 1986 roku firma Commodore Business Machines straciła ponad 300 milionów
dolarów. W zwi

ą

zku z brakiem pieni

ę

dzy, dowodzenie przej

ę

li ksi

ę

gowi.

Na wyniki ich działa

ń

nie trzeba było długo czeka

ć

- Commodore nie pojawiło si

ę

na

styczniowych targach Consumer Electronic Show (CES) w 1986 roku. Magazyn Ahoy! opisał
t

ę

rzucaj

ą

c

ą

si

ę

w oczy nieobecno

ść

nast

ę

puj

ą

co:

"Je

ś

li u

ś

wiadomimy sobie,

ż

e podczas ostatnich czterech z rz

ę

du targów CES, od stycznia

1984 roku, ekspozycja Commodore była centralnym punktem całego sektora komputerów
domowych i najbardziej obleganym, jako główny na rynku producent sprz

ę

tu, stoiskiem, ich

nieobecno

ść

na targach mo

ż

na porówna

ć

do Rosji wyst

ę

puj

ą

cej z bloku socjalistycznego".

Commodore nie było równie

ż

na kolejnym pokazie, targach COMDEX, podobnie jak i na

lipcowej edycji CES. Firma zawdzi

ę

czała swoje istnienie po

ż

yczkom bankowym, a nikt nie

chciał po

ż

ycza

ć

Commodore wi

ę

cej pieni

ę

dzy na obecno

ść

na targach.

Wstrzymano te

ż

praktycznie kampani

ę

reklamow

ą

. Thomas Rattigan, którego przymierzano

do stanowiska dyrektora generalnego Commodore, wspomina tamte czasy: "Mo

ż

na

powiedzie

ć

,

ż

e firma ledwo wi

ą

zała koniec z ko

ń

cem. Kiedy pojawiłem si

ę

w firmie,

kampania reklamowa była bardzo mizerna, poniewa

ż

na nic wi

ę

cej nie było pieni

ę

dzy".

To strategiczne wycofanie si

ę

z rynku miało druzgoc

ą

cy wpływ na sprzeda

ż

Amigi. W lutym

1986 roku Commodore ujawnił,

ż

e miesi

ę

cznie sprzedaje si

ę

pomi

ę

dzy 10 a 15 tysi

ę

cy

komputerów. Atari ST przewy

ż

szało Amig

ę

pod wzgl

ę

dem sprzeda

ż

y, umów handlowych i,

co gorsze, ilo

ś

ci programów.

"Oni wszystko sp*******li"

Wielu in

ż

ynierów z Amigi poczuło si

ę

zdradzonych przez finansow

ą

nieudolno

ść

i

ż

ałosne

wysiłki marketingowe Commodore. Obrzydzenie budził u nich fakt,

ż

e firma nie potrafi

komercyjnie wykorzysta

ć

tak fantastycznego i zaawansowanego komputera. Ich szemranie

słycha

ć

było głównie w korytarzach, ale cz

ęść

wydostała si

ę

na zewn

ą

trz, w rezultacie

krzywdz

ą

c Amig

ę

.

Jeden z programistów, tworz

ą

cy poprawki do Workbencha,

ś

rodowiska graficznego Amigi,

postanowił "zem

ś

ci

ć

si

ę

" na Commodore za pora

ż

k

ę

przy promowaniu komputera. Umie

ś

cił

w kodzie ukryt

ą

informacj

ę

, któr

ą

nazywa si

ę

w bran

ż

y "jajkiem wielkanocnym" ("Easter

Egg"). Napis pokazywał si

ę

w momencie wci

ś

ni

ę

cia kombinacji przycisków. Brzmiał on: "My

stworzyli

ś

my Amig

ę

, a oni wszystko sp*******li".

RJ Mical zachichotał, ale o

ś

wiadczył programi

ś

cie (do dzi

ś

nie udało si

ę

ustali

ć

jego

to

ż

samo

ś

ci),

ż

e jego

ż

arcik jest nie do przyj

ę

cia i nale

ż

y go usun

ąć

. Programista ust

ą

pił. Gdy

Mical sprawdził ostateczn

ą

wersj

ę

kodu, obra

ź

liwy tekst został zast

ą

piony hasłem: "Amiga:

urodzony zwyci

ę

zca". Sprawa wydawała si

ę

zako

ń

czona.

Mical nie widział jednak o kolejnym wielkanocnym jajku, zawieraj

ą

cym zaszyfrowan

ą

oryginaln

ą

wersj

ę

napisu. Po wci

ś

ni

ę

ciu na raz o

ś

miu przycisków na ekranie pojawiał si

ę

tekst: "My stworzyli

ś

my Amig

ę

". Je

ś

li, wci

ąż

trzymaj

ą

c owe przyciski wci

ś

ni

ę

te, wykazuj

ą

c

si

ę

wyj

ą

tkow

ą

zr

ę

czno

ś

ci

ą

(lub z pomoc

ą

kolegi) umie

ś

cili

ś

my w stacji dyskietk

ę

, komputer

wy

ś

wietlał przez 1/60 sekundy drug

ą

cz

ęść

napisu. In

ż

ynier my

ś

lał zapewne,

ż

e nikt nie

b

ę

dzie w stanie jej zobaczy

ć

, ale poniewa

ż

obraz z Amigi mógł by

ć

bezpo

ś

rednio

przerzucony na magnetowid, cał

ą

operacj

ę

mo

ż

na było po prostu nagra

ć

na ta

ś

m

ę

i

zapauzowa

ć

w odpowiednim momencie odtwarzacz.

Sprawa wydała si

ę

tu

ż

po tym, jak Amig

ę

1000 zacz

ę

to sprzedawa

ć

w Wielkiej Brytanii, w

wersji PAL. Dyrekcja Commodore UK wstrzymała dystrybucj

ę

dziesi

ą

tek tysi

ę

cy komputerów

i odmówiła ich sprzeda

ż

y, dopóki ko

ś

ci ROM, w których tkwił zakodowany feralny napis, nie

zostan

ą

wymienione na nowe.

ś

arcik ze strony jednego programisty kosztował Amig

ę

ponad

trzy miesi

ą

ce nieobecno

ś

ci na bardzo wa

ż

nym rynku, a jego nast

ę

pstwa wstrz

ą

sn

ę

ły cał

ą

firm

ą

.

Przeprowadzka z Los Gatos

Po sprawie "jajka wielkanocnego" dyrekcja Commodore zdecydowała,

ż

e zespół Amigi

nale

ż

y przenie

ść

bli

ż

ej centrali, aby mie

ć

lepsz

ą

kontrol

ę

nad tym, co si

ę

w nim dzieje.

In

ż

ynierów z Amigi poproszono, aby przenie

ś

li si

ę

na drugi koniec kraju, z siedziby w Los

Gatos, w Kalifornii, do West Chester w Pensylwanii.

Wielu z nich po prostu wzruszyło ramionami i zacz

ę

ło si

ę

pakowa

ć

, dla niektórych była to

jednak kropla, która przebrała miar

ę

. RJ Mical, guru programistyczny, którego dziełem było

Intuition i wi

ę

ksza cz

ęść

GUI, zdecydował,

ż

e jego przyszło

ść

jest gdzie indziej. Pracował

jednak nadal, na umow

ę

zlecenie, nad peryferiami i oprogramowaniem dla Amigi, mi

ę

dzy

innymi nad wczesn

ą

wersj

ą

urz

ą

dzenia do przechwytywania obrazu, zwanego frame

grabberem.

Mical, pomimo kłopotów z Commodore, wspominał swoj

ą

rol

ę

przy powstawaniu Amigi z

dum

ą

. "To były tak niesamowicie wspaniałe dni,

ż

e a

ż

trudno w to uwierzy

ć

" - mówił pó

ź

niej

zbieraj

ą

cemu materiały o Commodore Brianowi Bagnallowi. "Czas, który sp

ę

dziłem pracuj

ą

c

nad Amig

ą

był jednym z najpi

ę

kniejszych okresów mojego

ż

ycia. Bo

ż

e, jak

ż

e

nieprawdopodobnej dokonali

ś

my rzeczy".

Ojciec Amigi, Jay Miner, tak

ż

e odmówił przeprowadzki. Opu

ś

cił Commodore jako oficjalny

pracownik, przez wiele lat pracował jednak jako konsultant. Przeznaczył tak

ż

e wiele czasu

na rozmowy z grupami u

ż

ytkowników Amigi w Ameryce Północnej, opowiadaj

ą

c im jak udało

mu si

ę

urzeczywistni

ć

swój komputerowy sen.

W poszukiwaniu stabilno

ś

ci

Troski i utrapienia firmy Commodore Business Machines International nie były jedynymi
problemami młodej Amigi. Wydanie pierwszej wersji systemu operacyjnego przyspieszono,
co zaowocowało wieloma bł

ę

dami w pierwszych partiach produkcyjnych. Bł

ą

d "Guru

Meditation", nazwany tak dla

ż

artu w biurach projektowych Amigi, miał odt

ą

d dr

ę

czy

ć

wielu

pierwszych u

ż

ytkowników komputera.

Z powodu braku ochrony pami

ę

ci, bł

ą

d krytyczny systemu lub zwykłego programu mógł

zablokowa

ć

cały komputer, zmuszaj

ą

c do resetu. Amiga dawała mo

ż

liwo

ść

uruchamiania

wielu programów na raz, ale gdy co

ś

poszło nie tak, u

ż

ytkownik tracił swoj

ą

prac

ę

we

wszystkich. Problem ten nie wyst

ę

pował na PC, Macintoshu, czy Atari ST, których mniej

zaawansowane systemy operacyjne pozwalały na uruchomienie tylko jednego programu.

W rezultacie Amidze przyklejono etykietk

ę

braku stabilno

ś

ci, która miała przetrwa

ć

przez

wiele lat. Brak ochrony pami

ę

ci nie był jakim

ś

wielkim problemem - nawet system operacyjny

wyposa

ż

ony w t

ę

cech

ę

b

ę

dzie si

ę

zawieszał, je

ś

li ma w sobie bł

ę

dy. Z kolei działaj

ą

cy bez

problemu system nic nie pomo

ż

e, je

ś

li kiepsko napisany program wci

ąż

si

ę

zawiesza.

Programi

ś

ci z Commodore, podobnie jak osoby rozwijaj

ą

ce oprogramowanie, pracowali bez

wytchnienia, aby wykry

ć

i wyeliminowa

ć

niedoci

ą

gni

ę

cia. W pó

ź

niejszych latach u

ż

ytkownicy

Amigi, uruchamiaj

ą

c na raz wiele programów, pracowali tygodniami czy miesi

ą

cami bez

zawiesze

ń

i konieczno

ś

ci resetu. Pocz

ą

tkowe kłopoty ze stabilno

ś

ci

ą

nadwyr

ęż

yły jednak

reputacj

ę

Amigi - tak ju

ż

miało pozosta

ć

a

ż

do kresu jej

ż

ycia.

Rattigan przejmuje stery

To, co wydawało si

ę

by

ć

dla Amigi obiecuj

ą

cym startem, przekształciło si

ę

w co

ś

, co

wygl

ą

dało (przynajmniej pocz

ą

tkowo) na katastrof

ę

. Nie wszystko było jednak stracone.

Istniała wci

ąż

nadzieja,

ż

e trapi

ą

ce platform

ę

i jej wła

ś

ciciela problemy zostan

ą

rozwi

ą

zane,

co da Amidze szans

ę

na rozwój. Aby tego dokona

ć

, potrzebna była zmiana w dyrekcji firmy.

Firma, któr

ą

bezceremonialne wyrzucenie zało

ż

yciela, Jacka Tramiela przez

wszechwładnego finansist

ę

, Irvina Goulda, pozostawiło w nieładzie, prowadzona była

aktualnie przez Marshalla Smitha - człowieka zupełnie bez polotu. Smith pracował wcze

ś

niej

w metalurgii, gdzie przez całe dekady niewiele si

ę

zmienia - był zupełnie nieprzygotowany do

prowadzenia firmy komputerowej.

Ilustracj

ą

tego, jakim typem człowieka był Marshall Smith, niech b

ę

dzie pewne wydarzenie

ze

ś

wi

ą

tecznej imprezy firmy Commodore, która odbyła si

ę

w 1985 roku w sali balowej

Sunnybrook w mie

ś

cie Pottstown, w stanie Pensylwania. Smith ostro popił, po czym zacz

ą

ł

ta

ń

czy

ć

pogo z grupk

ą

in

ż

ynierów, w

ś

ród których znajdowali si

ę

mi

ę

dzy innymi Greg Berlin,

Bil Herd i Bob Russell. Ze znanych tylko sobie powodów, Smith figlarnie spoliczkował Herda.
Ten, równie

ż

wstawiony, odpowiedział tym samym. Poniewa

ż

jednak r

ę

k

ę

miał w gipsie, jego

uderzenie było o wiele mocniejsze. Smith zatoczył si

ę

pod ci

ęż

arem ciosu, Herd za

ś

powiedział "Nie rób tego wi

ę

cej". Nie doczekał si

ę

odpowiedzi, ale nigdy nie został te

ż

ukarany za uderzenie szefa. "Do picia i ta

ń

czenia pogo - do tych dwóch rzeczy nadawał si

ę

ten człowiek" - wspomina Russell.

Smith faktycznie nie miał głowy do biznesu. Podczas styczniowego CES w roku 1985,
Commodore zaprezentowało innowacyjny komputer przeno

ś

ny, wyposa

ż

ony w ekran LCD.

Mógł on wy

ś

wietla

ć

16 linii i 80 kolumn tekstu - w porównaniu, popularny wówczas komputer

Tandy Model 100, mógł wy

ś

wietli

ć

zaledwie 8 linii i 30 kolumn. Commodore przyj

ę

ło

wówczas zamówienia a

ż

na 15000 sztuk komputera i wygl

ą

dało na to,

ż

e osi

ą

gnie on

oszałamiaj

ą

cy sukces. Dyrektor generalny Tandy/Radio Shack wzi

ą

ł wówczas Marshalla

Smitha na stron

ę

i powiedział mu,

ż

e na komputerach wyposa

ż

onych w LCD nie da si

ę

zarobi

ć

. Smith nie tylko skasował projekt, ale odsprzedał cały oddział produkuj

ą

cy i

projektuj

ą

cy wy

ś

wietlacze LCD. Wszystko w oparciu o t

ę

podejrzan

ą

"dobr

ą

rad

ę

" ze strony

konkurencji! Commodore miało szans

ę

wyprzedzi

ć

innych na rozwijaj

ą

cym si

ę

rynku

komputerów przeno

ś

nych, a sko

ń

czyło si

ę

na tym,

ż

e nigdy wi

ę

cej nie wyprodukowało ju

ż

laptopa.

Człowiekiem, który miał zast

ą

pi

ć

Marshalla Smitha był Thomas Rattigan, jeden z dyrektorów

Pepsi, pracuj

ą

cy niegdy

ś

z dyrektorem generalnym Apple - Johnem Sculleyem. Podobnie jak

ten

ż

e, nie wiedział wiele o komputerach, gdy pojawił si

ę

w swojej nowej firmie, ale potrafił

słucha

ć

i szybko si

ę

uczył. Pod koniec 1985 roku Rattigan został mianowany dyrektorem

operacyjnym, składaj

ą

cym Marshallowi Smithowi raporty. Ten jednak nadal partaczył prawie

wszystko czego si

ę

dotkn

ą

ł i ostatecznie, w lutym 1986 roku, został zwolniony. Nowym

prezesem i dyrektorem generalnym został Rattigan. Jego pi

ę

cioletni kontrakt miał wygasn

ąć

pierwszego lipca 1991 roku.

Nareszcie Rattigan mógł wzi

ąć

si

ę

za naprawianie ton

ą

cego statku, jakim było wówczas

Commodore. Jego ambitny plan zakładał uporanie si

ę

z ka

ż

dym z trapi

ą

cych firm

ę

problemów. Po pierwsze, by powstrzyma

ć

straty i przywróci

ć

firmie rentowno

ść

, zamierzał

skasowa

ć

niepotrzebne projekty, sprzeda

ć

zb

ę

dne oddziały i dokona

ć

brutalnej redukcji

personelu. Po drugie, zamierzał z powrotem przej

ąć

, zdominowany niegdy

ś

przez

Commodore 64 rynek komputerów domowych przy pomocy przeprojektowanej i
"odchudzonej" pod k

ą

tem obni

ż

enia kosztów Amigi. Po trzecie za

ś

, chciał podj

ąć

powa

ż

n

ą

prób

ę

przej

ę

cia bardziej zyskownego rynku komputerów typu high-end, tworz

ą

c nowy,

pot

ęż

niejszy i posiadaj

ą

cy wi

ę

ksze mo

ż

liwo

ś

ci rozbudowy ni

ż

Amiga 1000 model.

Rattiganowi udały si

ę

wszystkie zamierzenia. Oddalił od Commodore widmo bankructwa i

przywrócił firmie zyskowno

ść

. O

ż

ywił platform

ę

Amiga, rozdzielaj

ą

c modele typu low-end i

high-end, skierowane do ró

ż

nych segmentów rynku. Dał nawet pocz

ą

tek nowej serii reklam,

które po raz pierwszy miały przedstawi

ć

prawdziw

ą

moc Amigi.

Za to wszystko, co Rattiganowi udało si

ę

osi

ą

gn

ąć

w niecałe półtora roku, nie nagrodzono go

ani podwy

ż

k

ą

, ani awansem, ani nawet poklepaniem po plecach. Zamiast tego, wyrzucono

go z firmy, zwolniono zanim sko

ń

czył si

ę

kontrakt. Na jego miejsce przyj

ę

to prawdziwe

wampiry, stwory, którym nie zale

ż

ało na sukcesie Commodore czy Amigi, lecz na wyssaniu

ich do cna, dopóki nie rozpadn

ą

si

ę

w pył.

Spadaj

ą

ce głowy

Kiedy firma dramatycznie traci pieni

ą

dze, cz

ę

sto jedynym sposobem jej ocalenia jest

obni

ż

enie kosztów stałych poprzez redukcj

ę

personelu. Mi

ę

dzy wrze

ś

niem 1985 i marcem

1986 roku Commodore straciło ponad 300 milionów dolarów, z czego ponad 21 milionów w
samym marcu. Thomas Rattigan, nowy dyrektor generalny firmy, zdecydowany był
zatrzyma

ć

ten proces.

Rattigan rozpocz

ą

ł trzy niezale

ż

ne tury zwolnie

ń

. Na pierwszy ogie

ń

poszli leserzy, ludzie,

którzy nie okazali si

ę

i prawdopodobnie nigdy nie byliby przydatni dla firmy. Kolejna tura

zwi

ą

zana była ze skasowaniem wielu projektów wewn

ę

trznych. Ostatnia, konieczna dla

odzyskania rentowno

ś

ci, pozbawiła firm

ę

wielu zdolnych pracowników i mogła w

ostatecznym rozrachunku okaza

ć

si

ę

dla Commodore zgubna. Dave Haynie, jeden z

in

ż

ynierów, wspomina,

ż

e pierwsza tura była korzystna, kolejna - dyskusyjna, natomiast

trzecia okazała si

ę

prawdziwym ciosem.

Pod kierownictwem Jacka Tramiela Commodore zaanga

ż

owało si

ę

w mnóstwo projektów:

cz

ęść

była praktyczna, cz

ęść

wizjonerska i dalekowzroczna, a cz

ęść

po prostu zwariowana.

Aby rozró

ż

ni

ć

jedne od drugich, Rattigan potrzebował opinii fachowca. Znalazł go w osobie

Charlesa Winterble, byłego in

ż

yniera przemianowanego na konsultanta firmy, którego w

owym czasie wci

ąż

dotyczył proces s

ą

dowy wytoczony przez Commodore firmie Atari!

Pierwsza pod

ś

cian

ą

znalazła si

ę

starzej

ą

ca si

ę

linia komputerów PET, które niegdy

ś

były

pierwszymi w cało

ś

ci zmontowanymi komputerami na rynku (wyprzedzaj

ą

c tym samym

zarówno Apple ][ jak i TRS-80). Pod topór poszedł równie

ż

, niegdy

ś

reklamowany przez

Williama Shatnera VIC-20. Nast

ę

pnie przyszła kolej na innowacyjn

ą

, lecz skrajnie

bezu

ż

yteczn

ą

kolekcj

ę

małych komputerów o

ś

miobitowych niekompatybilnych z popularnym

C-64: Plus/4, Commodore 16 i wiele innych maszyn, które nie opu

ś

ciły stadium prototypu.

Skasowano równie

ż

projekt Commodore 900, innowacyjnej uniksowej stacji roboczej,

potrafi

ą

cej wy

ś

wietla

ć

obraz (monochromatyczny - przyp. tłum.) w rozdzielczo

ś

ci 1024x800.

Tramiel przyło

ż

ył r

ę

k

ę

nie tylko do komputerów. W owym czasie firma posiadała mieszcz

ą

c

ą

si

ę

w Kanadzie firm

ę

produkuj

ą

c

ą

wyposa

ż

enie biurowe. Osobi

ś

cie cz

ęś

ciej zdarza mi si

ę

napotka

ć

sekretarzyki z logo Commodore ni

ż

komputery Amiga. Rattigan pozbył si

ę

wielu

takich "ciekawostek".

Nowy dyrektor doprowadził równie

ż

do ładu niechlujn

ą

ksi

ę

gowo

ść

, która kwitła za jego

poprzednika, Marshalla Smitha. Zamkni

ę

to trzy niepotrzebne fabryki i wprowadzono nowe

metody kontroli finansów, aby dokładnie sprawdza

ć

wydatki firmy.

W ko

ń

cu ci

ę

cia dokonały swojego dzieła - Commodore spłaciło długi, a nawet, w ostatnim

kwartale 1986 roku, zanotowało skromne zyski, w wysoko

ś

ci 22 milionów dolarów.

W mi

ę

dzyczasie, je

ś

li Amiga miała by

ć

czym

ś

wi

ę

cej ni

ż

ciekawostk

ą

, potrzebowała

programów. Jedn

ą

z pierwszych firm, która publicznie ogłosiła wsparcie dla tej platformy była

sama Electronic Arts.

Electronic Arts i Deluxe Paint

Wi

ę

kszo

ś

ci ludzi Electronic Arts kojarzy jako typow

ą

, bezosobow

ą

, wielk

ą

korporacj

ę

znan

ą

z tego,

ż

e pochłania i dławi niezale

ż

ne grupy rozwijaj

ą

ce oprogramowanie, eliminuje

konkurencj

ę

płac

ą

c wielkim ligom sportowym za prawa wył

ą

czno

ś

ci i wyzyskuje

pracowników do granic mo

ż

liwo

ś

ci. Zaskoczy ich pewnie fakt,

ż

e pocz

ą

tkowo EA

przy

ś

wiecała zupełnie inna misja i filozofia.

Zało

ż

yciel Electronic Arts, Trip Hawkins, zdecydowany był walczy

ć

ze złym traktowaniem

programistów, które napotkał w bran

ż

y. Zakładaj

ą

c firm

ę

w roku 1982 wymarzył sobie,

ż

e

programi

ś

ci i projektanci gier powinni by

ć

traktowani jak gwiazdy rocka: przedstawiani w

mediach, hojnie opłacani i maj

ą

cy mo

ż

liwo

ść

rozwoju na miar

ę

swojego talentu i wyobra

ź

ni.

Hawkins postrzegał Amig

ę

jako platform

ę

rewolucyjn

ą

, dla której jego programi

ś

ci stworz

ą

nowe, wspaniałe dzieła. W listopadzie 1985 roku wykupił dwustronicow

ą

przestrze

ń

reklamow

ą

w magazynie "Compute!" i wychwalaj

ą

c na jej łamach zalety Amigi obiecał

jednocze

ś

nie,

ż

e Electronic Arts zamierza stworzy

ć

na t

ę

platform

ę

zupełnie now

ą

generacj

ę

gier. W wywiadzie, którego udzielił wcze

ś

niej tej samej gazecie Hawkins mówił: "Jestem

przekonany,

ż

e je

ś

li ta maszyna b

ę

dzie odpowiednio wspierana i promowana, wywrze

znacz

ą

cy wpływ na przemysł komputerowy". Słowa te okazały si

ę

prorocze.

Pierwszy produkt EA dla Amigi nie był jednak wcale gr

ą

, lecz narz

ę

dziem do jej tworzenia.

Jeden z programistów, Dan Silva, tworzył na potrzeby firmy edytor graficzny, nazwany Prism.
Po premierze Amigi szybko przepisał cz

ęść

programu, aby był w stanie wykorzysta

ć

wspaniałe mo

ż

liwo

ś

ci graficzne nowego komputera. Jeszcze zanim edytor został wystawiony

na sprzeda

ż

, Silva pracował ju

ż

nad kolejn

ą

wersj

ą

, posiadaj

ą

c

ą

bardziej zaawansowane

mo

ż

liwo

ś

ci.

Edytorem tym był Deluxe Paint - program, od którego zacz

ę

ło swoj

ą

karier

ę

tysi

ą

ce grafików

komputerowych. Pomimo prostego interfejsu, składaj

ą

cego si

ę

z paska narz

ę

dziowego po

prawej stronie ekranu, Deluxe Paint był zaawansowanym narz

ę

dziem, pozwalaj

ą

cym nie

tylko na tworzenie obrazów nieruchomych, lecz tak

ż

e animacji. Dzi

ę

ki temu doskonale

nadawał si

ę

do tworzenia grafiki do gier komputerowych i wideo. Deluxe Paint stał si

ę

na

długie lata standardowym narz

ę

dziem do tego celu, podobnie jak dzi

ś

ma si

ę

sprawa z np.

3D Studio Max.

Nawet w latach pó

ź

niejszych, gdy rynek gier na PC przy

ć

miewał Amig

ę

pod wzgl

ę

dem

rozmiaru i ilo

ś

ci wydawanych tytułów, wiele zespołów tworz

ą

cych gry wci

ąż

u

ż

ywało Deluxe

Painta do tworzenia grafiki. Jego natywny format - IFF, a dla animacji - IFF ANIM, wci

ąż

jest

rozpoznawany przez wiele programów graficznych. Pliki IFF ANIM kompresowane były za
pomoc

ą

kodowania delta, dzi

ę

ki czemu miały mniejsz

ą

obj

ę

to

ść

. Działo si

ę

to wszystko 10

lat zanim opublikowano standardy kompresji animacji (jak na przykład MPEG).

W roku 1986 kombinacja Amigi i Deluxe Painta była nie do pobicia. Chocia

ż

ostatecznie

standardowym narz

ę

dziem do tworzenia grafiki dwuwymiarowej miał si

ę

sta

ć

Adobe

Photoshop na komputerach Macintosh, maszyna ta jednak w tamtym czasie pracowała
jedynie w trybie monochromatycznym, podczas gdy PC, nawet wyposa

ż

ony w kart

ę

grafiki

CGA, wy

ś

wietlał co najwy

ż

ej cztery kolory. Ponownie, Amiga wyprzedziła swoje czasy.

Na pudełku Deluxe Painta II znajdował si

ę

obraz Tutenchamona stworzony za pomoc

ą

programu. Szybko stał si

ę

on ikon

ą

dla przemysłu grafiki komputerowej. Nawet Commodore,

doceniaj

ą

c moc drzemi

ą

c

ą

w Deluxe Paint, wykorzystało ów obrazek w swojej nowej,

zajmuj

ą

cej cał

ą

stron

ę

reklamie, która (wreszcie!) prezentowała unikalne cechy Amigi.

Czasopisma

W tym czasie zacz

ę

ły si

ę

pokazywa

ć

pierwsze czasopisma dotycz

ą

ce Amigi. Pierwszym z

nich był "Amiga World", wydawany przez IDG. Pierwszy numer dwumiesi

ę

cznika ukazał si

ę

pod koniec 1985 roku, a na jego okładce widniała Amiga 1000.

Na potrzeby wydania drugiego, "Amiga World" dotarła do Andy'ego Warhola, jednej z gwiazd
uczestnicz

ą

cych w premierze Amigi. Warhol był osobowo

ś

ci

ą

do

ść

enigmatyczn

ą

. Wydawał

magazyn o nazwie "Interview" ("wywiad"), sam jednak nie dawał wywiadów. Szorstko
odprawił prosz

ą

cego o rozmow

ę

reportera "Amiga World", po czym umkn

ą

ł do swojego

gabinetu na pi

ę

trze. Niezra

ż

ony reporter poszedł za nim i zadawał mu pytania, podczas gdy

artysta malował obrazy za pomoc

ą

swojej Amigi 1000.

"Czy lubisz Amig

ę

? Co Ci si

ę

w niej podoba?" - dopytywał si

ę

reporter.

"Kocham j

ą

. Uwielbiam j

ą

, bo wygl

ą

da jak dzieło moich r

ą

k."

"Czy my

ś

lisz,

ż

e b

ę

dzie bod

ź

cem dla artystów?"

"To jest wła

ś

nie najlepsze. Mo

ż

na by... Artysta mo

ż

e stworzy

ć

na niej kompletne dzieło.

Mo

ż

e własnor

ę

cznie wykona

ć

na niej pełny film, z muzyk

ą

, d

ź

wi

ę

kiem i obrazem... Wszystko

na raz."

"Czemu nigdy wcze

ś

niej nie u

ż

ywałe

ś

komputera?"

"Sam nie wiem, MIT (Massachusetts Institute of Technology, jedna z najbardziej
presti

ż

owych uczelni technicznych

ś

wiata - przyp. tłum) zapraszało mnie przez jakie

ś

dziesi

ęć

lat, ale nigdy nie zdecydowałem si

ę

pojecha

ć

... A mo

ż

e to było Yale?"

"Nie wydawało Ci si

ę

to interesuj

ą

ce?"

"Och, wydawało mi si

ę

, ale, po prostu, có

ż

- ten komputer jest o wiele bardziej

zaawansowany."

Warhol był mistrzem autokreacji, ale ten "wywiad" pokazał jakim entuzjazmem darzył Amig

ę

.

Artysta wyraził zawód,

ż

e jeszcze nie posiada kolorowej drukarki i mówił, jak wspaniale

byłoby posiada

ć

tablet graficzny, by zast

ą

pi

ć

myszk

ę

rysikiem. Produkty te wła

ś

nie

powstawały, ale Warhol chciał je mie

ć

natychmiast.

Aprobata ze strony sławnych osobisto

ś

ci nie była czym

ś

nowym w

ś

wiecie komputerów, ale

tutaj mieli

ś

my do czynienia z czym

ś

innym: sławnym artyst

ą

, b

ę

d

ą

cym prawdziwym i

entuzjastycznym u

ż

ytkownikiem platformy. To wła

ś

nie arty

ś

ci stanowili (cho

ć

do

ść

mały)

rynek, który mo

ż

na było rozwija

ć

.

Zmiana ukierunkowania Amigi

Marketing firmy Commodore prezentował Amig

ę

1000 jako maszyn

ę

biurow

ą

, maj

ą

c

ą

bezpo

ś

rednio konkurowa

ć

z IBM PC i jego niezliczonymi klonami. Raczej nie był to najlepszy

pomysł.

Przeci

ę

tny biznesmen jest (powiedzmy to sobie szczerze), powolny, powa

ż

ny i troch

ę

nudny.

Przedstawiciele tej grupy przyjmuj

ą

nowe technologie jako ostatni w kolejce, chyba

ż

e nie

ma

ż

adnych w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e poprawi to ogólny bilans. Dla biznesmena komputer potrafi

ą

cy

drukowa

ć

dynamiczne, trójwymiarowe wykresy i diagramy w kolorze nie był u

ż

yteczny, póki

nie była gotowa cała wspieraj

ą

ca infrastruktura: kolorowe drukarki, du

ż

e kolorowe

wy

ś

wietlacze, oprogramowanie do prezentacji itd. Tego wszystkiego w 1986 roku nie było.

Thomas Rattigan nie wierzył w to,

ż

e próba sprzedawania Amigi na rynku biznesowym ma

sens. W wywiadzie, którego udzielił w 1987 roku mówi: "My

ś

l

ę

,

ż

e cena wprowadziła wielu

ludzi w bł

ą

d. Ludziom wydaje si

ę

,

ż

e komputery kosztuj

ą

ce poni

ż

ej 1000 dolarów

przeznaczone s

ą

do u

ż

ytku domowego, podczas gdy dro

ż

sze skierowane s

ą

do zastosowa

ń

biznesowych. Nie wydaje mi si

ę

,

ż

e Amigi typu high-end zawojuj

ą

oddziały ksi

ę

gowe. My

ś

l

ę

,

ż

e je

ś

li u

ż

ytkownik zacznie wykorzystywa

ć

komputer w dziedzinach, w których liczy si

ę

kreatywno

ść

, to tam wła

ś

nie Amiga znajdzie swoje miejsce". Te przewidywania ze strony

Rattigana były strzałem w dziesi

ą

tk

ę

.

Rattigan wierzył,

ż

e najlepszym rozwi

ą

zaniem b

ę

dzie rozdzielenie Amigi 1000 na dwa

produkty: model typu low-end, zdolny przej

ąć

gigantyczny rynek komputerów domowych,

zdominowany niegdy

ś

przez Commodore 64, oraz komputer typu high-end, atrakcyjny dla

artysty-grafika (przykładem niech b

ę

dzie Andy Warhol), zainteresowanego

rozbudowywaniem sprz

ę

tu.

Model low-end: Amiga 500

Dyrektor generalny Commodore nie był pierwszym, któremu za

ś

witał pomysł ta

ń

szej Amigi.

In

ż

ynier George Robbins wierzył,

ż

e niskobud

ż

etowa Amiga byłaby na pocz

ą

tku lepszym

pomysłem. Bob Russel z kolei walczył, aby taki produkt ujrzał

ś

wiatło dzienne jeszcze przed

premier

ą

Amigi 1000. Aby nowa maszyna, nazwana Amig

ą

500, miała szans

ę

powsta

ć

,

potrzebny był jednak głos od "kogo

ś

z góry". Rattigan musiał dokona

ć

wyboru komu

powierzy

ć

to zadanie: resztkom oryginalnej ekipy z Los Gatos, która zaprojektowała Amig

ę

1000, czy kluczowej grupie in

ż

ynierów z oddziału Commodore w West Chester, w

Pensylwanii. Wybrał tych drugich, poniewa

ż

wierzył,

ż

e s

ą

bardziej głodni sukcesu i w

zwi

ą

zku z tym szybciej przygotuj

ą

komputer.

Na dyrektora nowego projektu wyznaczył Jeffa Portera, in

ż

yniera, który zaprojektował

innowacyjny (jednak skasowany przez poprzednika Rattigana) projekt komputera LCD.
Głównymi in

ż

ynierami Amigi 500 byli George Robbins i Bob Welland, pracuj

ą

cy wcze

ś

niej

nad (równie

ż

skasowan

ą

) uniksow

ą

stacj

ą

robocz

ą

Commodore 900. Dziwaczna zbieranina

jak na zespół maj

ą

cy stworzy

ć

komputer, który miał wyratowa

ć

firm

ę

z opresji, ale pod

wieloma wzgl

ę

dami odzwierciedlali grup

ę

dziwaków i odludków, której Amiga zawdzi

ę

cza

swoje powstanie. George Robbins, uprzejmy i miły człowiek z sumiastym w

ą

sem,

praktycznie mieszkał w pracy i cz

ę

sto zapominał o praniu swoich rzeczy. Współpracownicy

go uwielbiali, ale w trosce o jego higien

ę

osobist

ą

stale kupowali mu nowe koszule i po cichu

pozbywali si

ę

starych.

Robbinsowi skupianie si

ę

na oddawaniu swoich rzeczy do prania tylko przeszkadzałoby w

obni

ż

aniu kosztów Amigi. Welland był człowiekiem pełnym nowych pomysłów, podczas gdy

Robbins zajmował si

ę

praktyk

ą

- podchwytywał dobre pomysły i przemieniał je w działaj

ą

ce

układy elektroniczne. Jednym z pomysłów Wellanda była mo

ż

liwo

ść

zwi

ę

kszenia ilo

ś

ci

pami

ę

ci RAM w układzie "Agnes" do 1 MB, dzi

ę

ki czemu dost

ę

pne byłyby dla Amigi wy

ż

sze

rozdzielczo

ś

ci. Ekipa z Los Gatos poczuła si

ę

dotkni

ę

ta zaproponowanymi zmianami, które

w ich odczuciu nie były wystarczaj

ą

co rewolucyjne i dała do zrozumienia,

ż

e nie s

ą

dzi, aby

zaproponowane zmiany zdały egzamin. To jeszcze bardziej zmotywowało zespół tworz

ą

cy

Amig

ę

500.

Gdy "Fat Agnes" zadziałała, nawet in

ż

ynierowie z Amigi przyznali,

ż

e prawdopodobnie był to

dobry pomysł. Niewielka zmiana zwi

ę

kszyła mo

ż

liwo

ś

ci Amigi, jednocze

ś

nie utrzymuj

ą

c

wsteczn

ą

kompatybilno

ść

z istniej

ą

cym oprogramowaniem. Jak mówił pó

ź

niej RJ Mical, "był

to krok w dobrym kierunku, który jednak naruszył oryginaln

ą

architektur

ę

szyny danych,

spowalniaj

ą

c działanie komputera".

W mi

ę

dzyczasie, pragmatyczny Robbins poszukiwał oszcz

ę

dno

ś

ci przeprojektowuj

ą

c płyt

ę

główn

ą

. Pozbawił komputer mo

ż

liwo

ś

ci bezpo

ś

redniego podł

ą

czania telewizora - miał do

tego słu

ż

y

ć

osobny adapter A520. Okazało si

ę

to dobrym pomysłem - wi

ę

kszo

ść

u

ż

ytkowników i tak nie u

ż

ywało telewizora z powodu kiepskiej jako

ś

ci obrazu i efektu

rozmycia, który utrudniał czytanie tekstu. Komputer został równie

ż

"odchudzony" o

wewn

ę

trzny zasilacz, a klawiatur

ę

zintegrowano z obudow

ą

, zainspirowan

ą

wygl

ą

dem

Commodore 128. Stacj

ę

dyskietek 3,5 cala umieszczono po prawej stronie komputera,

natomiast w

ą

skie zł

ą

cze rozszerze

ń

- po lewej. Mo

ż

na było do niego doł

ą

cza

ć

urz

ą

dzenia

bez konieczno

ś

ci zdejmowania obudowy z Amigi.

Model high-end: Amiga 2000

Gdy ju

ż

uruchomiono projekt Amigi 500, Commodore poszukiwało ludzi do pracy nad Amig

ą

2000. Tu jednak dały zna

ć

o sobie przeprowadzone przez Rattigana masowe zwolnienia

personelu - do projektu brakowało in

ż

ynierów. Zadanie przekazano wi

ę

c niemieckiemu

oddziałowi firmy, gdzie po prostu dodano do projektu Amigi 1000 interfejs rozszerzenia
sprz

ę

towego i zamontowano cało

ść

w standardowej obudowie do PC. Rattigan miał na my

ś

li

co

ś

zupełnie innego.

Zadanie przeprojektowania Amigi 2000 otrzymał Dave Haynie, człowiek, którego szerokie
ramiona i jeszcze okazalsze ego musiały si

ę

z tym problemem upora

ć

. "Sam byłem ekip

ą

projektuj

ą

c

ą

Amig

ę

2000" - mówi Haynie. "Stało si

ę

tak w wyniku masywnych zwolnie

ń

.

Pracowałem dniem i noc

ą

, a i tak nie było czasu,

ż

eby zrobi

ć

wszystko". Haynie pracował

cały tydzie

ń

, a pi

ą

tkami zagl

ą

dał do "Margaritas", lokalnej knajpy, obfituj

ą

cej w tanie piwo.

Haynie zainspirował si

ę

projektami stworzonymi w Los Gatos. Postanowił sobie ulepszy

ć

t

ę

eleganck

ą

architektur

ę

i zaprojektował nowy układ specjalizowany, zwany Buster. Miał si

ę

on

zajmowa

ć

slotem rozszerze

ń

, któremu nadano nazw

ę

"Zorro". Gniazda te, nosz

ą

ce nazw

ę

odnosz

ą

c

ą

si

ę

do jednego z oryginalnych prototypów, znowu wyprzedziły swój czas. W

odró

ż

nieniu od slotów ISA w

ś

wiecie PC, gniazda Zorro miały wbudowan

ą

opcj

ę

autokonfiguracji, pozwalaj

ą

c kartom rozszerze

ń

na prac

ę

zaraz po wło

ż

eniu, bez

konieczno

ś

ci r

ę

cznej konfiguracji zworek, czy rozwi

ą

zywania konfliktów sprz

ę

towych.

Haynie pragn

ą

ł zaprojektowa

ć

komputer, który - zarówno dla u

ż

ytkownika, jak i dla samego

Commodore - byłby łatwy do wyposa

ż

enia w nowe, pochodz

ą

ce z laboratoriów badawczych

Motoroli procesory. Umie

ś

cił wi

ę

c CPU na osobnej, łatwej do wymontowania karcie. Od

niemieckich projektantów zapo

ż

yczył ide

ę

genlocka - sposobu, by bezpo

ś

rednio nało

ż

y

ć

obraz z komputera na sygnał wideo bez utraty stabilno

ś

ci obrazu. Pomysł ten uciele

ś

nił za

pomoc

ą

osobnego slotu video, w którym mo

ż

na było umie

ś

ci

ć

genlock, b

ą

d

ź

inn

ą

kart

ę

słu

żą

c

ą

do obróbki obrazu. Dzi

ę

ki temu Amiga, ju

ż

b

ę

d

ą

ca kombajnem multimedialnym,

stała si

ę

w praktyce standardowym komputerem do obróbki wideo.

Wyposa

ż

ona w pi

ęć

slotów Zorro, cztery ISA i wspomnianymi gniazdami CPU i video Amiga

2000 miała niespotykane wcze

ś

niej mo

ż

liwo

ś

ci rozbudowy. To była powa

ż

na maszyna dla

wymagaj

ą

cych u

ż

ytkowników. Obudow

ę

dla komputera zapo

ż

yczono ze skasowanego

projektu Commodore 900.

Nie wszystkim podobał si

ę

model 2000. Twórca Amigi, Jay Miner, gdy na jednym ze spotka

ń

u

ż

ytkowników spytano go o zdanie na temat nowego komputera, zalecił wła

ś

cicielom Amigi

1000, aby nie wymieniali jej na nowy model. Minerem nie kierowała jedynie zazdro

ść

- czuł,

ż

e przy ulepszaniu komputera nie wykorzystano post

ę

pów, które technologia poczyniła od

czasu, gdy w 1982 roku projektował Amig

ę

.

Upadek Rattigana

Jay Miner miał racj

ę

. Czas szybko mijał. Nie tylko on odczuwał rozdra

ż

nienie. Irving Gould,

tajemniczy finansista z oddali kontroluj

ą

cy Commodore, zacz

ą

ł wyra

ż

a

ć

zniecierpliwienie

przedłu

ż

aj

ą

cym si

ę

oczekiwaniem na nowe modele.

Gould, podobnie jak wielu szefów przed i po nim,

żą

dał niemo

ż

liwego. Pierwsze stoj

ą

ce

przed nim zadanie - przywrócenia firmie rentowno

ś

ci - Rattigan wykonał obcinaj

ą

c list

ę

płac.

Kolejnym krokiem miało by

ć

stworzenie bardziej popularnego nast

ę

pcy Amigi 1000, lecz ci

in

ż

ynierowie, którzy pozostali, przy tak ograniczonych

ś

rodkach nie mogli pracowa

ć

szybciej.

Gould winił Rattigana nie tylko za opó

ź

nienia przy powstawaniu Amigi 500 i 2000. Oskar

ż

ał

podległego sobie dyrektora,

ż

e podczas wywiadu, jaki udzielił gazecie "Philadelphia Inquirer",

zachowywał si

ę

"w sposób zbytnio napuszony". Je

ś

li to miał by

ć

zarzut, to cokolwiek

chybiony. "Napuszone maniery" Rattigana przejawiały si

ę

w udzieleniu wywiadów do kilku

miesi

ę

czników. W jednym z nich reporter zapytał go jak czuje si

ę

, b

ę

d

ą

c tak mało znanym w

porównaniu do innych dyrektorów generalnych w bran

ż

y, jak na przykład Johna Sculleya w

Apple. Rattigan odpowiedział,

ż

e kiedy twoja firma traci pieni

ą

dze, bycie dobrze znanym nie

wydaje si

ę

istotne.

Rattigan wiedział,

ż

e nie jest w stanie wygra

ć

z Gouldem, posiadaj

ą

cym sze

ść

spo

ś

ród

trzydziestu milionów akcji Commodore. Poza tym, finansista był trudno uchwytnym
przeciwnikiem. W biurach Commodore pojawiał si

ę

rzadko, wolał natomiast wydzwania

ć

do

pracowników, zbieraj

ą

c brudy na swojego dyrektora generalnego.

W kwietniu 1987 roku Gould wynaj

ą

ł firm

ę

Dillon-Read, trudni

ą

c

ą

si

ę

doradztwem w zakresie

zarz

ą

dzania, aby przygotowała raport na temat Commodore. Firmy konsultingowe znane s

ą

od dawna z niechlubnego procederu pobierania skandalicznie wysokich opłat tylko po to, by
ich młodsi sta

ż

em pracownicy wysyłali pó

ź

niej pilne zalecenia dalszego konsultingu

(płatnego od godziny pracy). W tym konkretnym przypadku nie było inaczej, jednak
konsultant firmy Dillon-Read, który przygotował raport, szykował co

ś

jeszcze gorszego.

Mowa o Mehdi Ali, człowieku, którego nazwisko miały pó

ź

niej przeklina

ć

dziesi

ą

tki

pracowników Commodore.

Raport sugerował natychmiastow

ą

wymian

ę

dyrektora generalnego, co Gould zamierzał

zrobi

ć

z dzik

ą

rado

ś

ci

ą

. Zwołał zebranie rady nadzorczej, umy

ś

lnie nie wł

ą

czaj

ą

c w to

Rattigana. Ten, cho

ć

wiedział,

ż

e gra sko

ń

czona, postanowił trwa

ć

do ko

ń

ca. Nast

ę

pnego

dnia, jak co dzie

ń

, udał si

ę

do pracy.

Stra

ż

ników pouczono, aby nie wpuszczali go do siedziby firmy, ale udali

ż

e nie usłyszeli

polecenia. "Co niby mam mu powiedzie

ć

?" zapytał jeden z nich. "Facet kieruje firm

ą

,

uratował j

ą

z opresji, a ja mam go powstrzyma

ć

przed wej

ś

ciem? Pogłupieli

ś

cie?"

Zamek od jego gabinetu był ju

ż

wymieniony. Rattigana w korytarzu przywitała armia

prawników, którzy poinformowali go,

ż

e nie jest ju

ż

pracownikiem Commodore. Dyrektor

zapytał jaki jest powód zwolnienia, na co usłyszał jedynie niezrozumiały prawny bełkot.
Pogodziwszy si

ę

z losem, Rattigan pozwolił si

ę

wyprowadzi

ć

z biura. Stoj

ą

c na parkingu

przed budynkiem, obejrzał si

ę

jeszcze raz na firm

ę

, któr

ą

ocalił, zastanawiaj

ą

c si

ę

co poszło

nie tak.

Gould wygrał, ale było to pyrrusowe zwyci

ę

stwo. Stracił najlepszego dyrektora generalnego

w historii firmy. Co gorsze, aby si

ę

go pozby

ć

złamał obowi

ą

zuj

ą

cy kontrakt. Rattigan zało

ż

ył

pozew w s

ą

dzie o naruszenie warunków umowy i wypłat

ę

dziewi

ę

ciu milionów dolarów

zaległego wynagrodzenia. Commodore natychmiast zło

ż

yło kontrpozew o 24 miliony

dolarów. Sprawa ci

ą

gn

ę

ła si

ę

a

ż

do 1991 roku, kiedy to, jak na ironi

ę

, miał si

ę

sko

ń

czy

ć

pi

ę

cioletni kontrakt Rattigana. Były dyrektor wygrał spraw

ę

, a kontrpozew oddalono.

Amiga kontratakuje

Co wi

ę

c udało si

ę

Rattiganowi osi

ą

gn

ąć

? Powstrzymał odpływ gotówki, przywrócił

Commodore rentowno

ść

i umo

ż

liwił powstanie projektów, które miały wprowadzi

ć

Amig

ę

w

złoty wiek: modeli A500 i A2000. Ukazały si

ę

one w ci

ą

gu kilku miesi

ę

cy od jego zwolnienia.

Co stałoby si

ę

z Amig

ą

, gdyby Rattigan nie musiał odej

ść

to jedno z wielu domniemywa

ń

w

stylu "co by było gdyby", które dodaj

ą

smaczku historii Amigi. Wa

ż

ne jest jednak co uczynił,

kiedy jeszcze pracował w firmie. Ratuj

ą

c Commodore umo

ż

liwił przetrwanie Amigi, która w

swoich nowych dwóch odmianach miała odnie

ść

sukces rynkowy, o którym Amiga 1000

mogła tylko marzy

ć

.

W zwi

ą

zku z nimi, podzieliła si

ę

równie

ż

historia Amigi. Ju

ż

nie była to opowie

ść

o jej

oryginalnych twórcach, czy wysiłkach firmy próbuj

ą

cej wcieli

ć

w

ż

ycie now

ą

, rewolucyjn

ą

technologi

ę

. Od teraz historia Amigi miała dotyczy

ć

jej u

ż

ytkowników: zró

ż

nicowanej grupy

ludzi, którzy na ró

ż

ny sposób potraktowali platform

ę

i prowadzili j

ą

w odmiennych

kierunkach.

Teraz historia Amigi dotyczyła graczy, u

ż

ytkowników BBS-ów, twórców dem, hakerów,

grafików, animatorów, twórców filmowych i telewizyjnych. Dotyczyła amigowców.

Najlepsza platforma do gier

Amiga rozpocz

ę

ła swój byt jako maszyna przeznaczona do gier. Nawet mimo,

ż

e bardzo

szybko przekształciła si

ę

w pełnoprawny komputer, nigdy nie zatraciła swojego "gierkowego

oblicza". Układy specjalizowane oferuj

ą

ce palet

ę

4096 kolorów, czy stereofoniczny

samplowany d

ź

wi

ę

k sprawiły,

ż

e była doskonał

ą

platform

ą

do gier i nie trzeba było zbyt wiele

czasu, aby firmy tworz

ą

ce oprogramowanie zauwa

ż

yły i wykorzystały t

ę

drzemi

ą

c

ą

w niej

moc.

Niska sprzeda

ż

Amigi 1000 ograniczała tym samym liczb

ę

gier, które deweloperzy chcieli

wyda

ć

na t

ę

platform

ę

, pojawienie si

ę

jednak na rynku w 1987 roku niskobud

ż

etowej Amigi

500 wszystko zmieniło. Od tej chwili najlepszy komputer do gier był jednocze

ś

nie jednym z

najta

ń

szych. Firmy tworz

ą

ce gry wr

ę

cz zabijały si

ę

o to, aby popisa

ć

si

ę

swoimi talentami

wykorzystuj

ą

c mo

ż

liwo

ś

ci Amigi.

Oryginalne tłumaczenie znajdziesz na:

http://www.ppa.pl/artykul-Historia.Amigi.czesc.1.Powstanie-3_55_1103.html

Poni

ż

ej mały wycinek artykułu „Jay Miner Story” z Amiga Magazyn 11/94;

Miałem szcz

ęś

cie spotka

ć

si

ę

i zamieni

ć

kilka słów z tym człowiekiem-legend

ą

. Było to na

targach WOC’92 we Frankfurcie. Miner wywarł na mnie bardzo sympatyczne wra

ż

enie, cho

ć

byłem nieco zszokowany jego wygl

ą

dem. Dług

ą

, siw

ą

, zmierzwion

ą

brod

ę

i bardzo

zniszczon

ą

twarz przypisywałem „artystycznemu” stylowi

ż

ycia tego nietuzinkowego

człowieka. Nie wiedziałem,

ż

e Miner był ju

ż

wówczas bardzo chory i wyprawa na drug

ą

stron

ę

oceanu była z jego strony olbrzymim po

ś

wi

ę

ceniem. Od kolegów z niemieckiego

Amiga Magazin dowiedziałem si

ę

,

ż

e ten niezrównany gaw

ę

dziarz przyleciał do Frankfurtu

na trzy godziny. Wydawało mi si

ę

to co najmniej dziwne. Lecie

ć

przez pół

ś

wiata tylko po to,

aby za trzy godziny wraca

ć

? Myslałem wówczas,

ż

e Jay pracuje nad now

ą

Amig

ą

i dlatego

nie ma czasu. Prawda okazała si

ę

, niestety, zupełnie inna. Miner prosto z lotniska udał si

ę

do szpitala na kolejny zabieg. A mimo tego potrafił rzuci

ć

wszystko, aby spotka

ć

si

ę

, cho

ć

na

chwil

ę

, z europejskimi fanami Amigi. Do tego nie ka

ż

dy jest zdolny.

Wyczerpany walk

ą

z chorob

ą

nerek organizm Minera bronił si

ę

długo. 20 czerwca 1994

walki tej nie wytrzymało jego serce. Niewykluczone,

ż

e „doło

ż

yła si

ę

” informacja o kłopotach

ameryka

ń

skiego Commodore.

Ludzie tacy jak Jay Miner nie rodz

ą

si

ę

na kamieniu. Gdyby nie on, to pewnie wszyscy

byliby

ś

my dzis przykuci do niebieskich puszek na konserwy.

ś

egnaj Jay! Mog

ę

Ci tylko

obieca

ć

,

ż

e zrobi

ę

wszystko, co w mojej mocy, aby Twoje dzieło – Amiga – trwało jak

najdłu

ż

ej. Przynajmniej w Polsce.