Historia Państwa i Prawa Polskiego

01.03.2012

PRAWO KARNE

I.

Treść sprawiedliwej kary.

1. Średniowiecze.

Kara była zemstą. Dolegliwość zwana zemstą przewyższała

krzywdę doznaną przez pokrzywdzonego. Z czasem zastępowana była

odwetem – dolegliwość dopasowana do wyrządzonej krzywdy (prawo

talionu).

2. Odrodzenie / czasy nowożytne.

Zemstę i odwet zastąpiono okupem – ekwiwalentem za

wyrządzoną krzywdę. Okup był taksowany (główszczyzna, nawiązka).

Po okupie zaczęto stosować analogię i proporcjonalność między

przestępstwem a karą.

3. Koniec wieku XVIII / wiek XIX.

W dobie Sejmu Wielkiego podkreśla się humanitaryzm, który

wyraża się w odejściu od kar barbarzyńskich ( kara śmierci, mutylacja

(odcięcie członków: ręki, nogi), konfiskata majątku (gdyż dotykała nie

tylko winnego, ale również jego rodzinę).

II.

Kto może egzekwować karę.

1. Średniowiecze.

Wymierzenie kary spoczywa na krewnych.

2. Wiek XVIII.

Państwo zwiększa swą aktywność w wymierzaniu kary.

3. Wiek XIX.

Wyłącznie państwo wykonuje karę – zasada publiczno-prawna.

Ugruntowała się po uwłaszczeniu chłopów.

III.

Podział przestępstwa.

1. Przestępstwo materialne – czyn wywołujący powszechne oburzenie.

2. Przestępstwo formalne – precyzyjnie określa się zabronione

zachowanie i przyporządkowany mu wymiar kary.

Po raz pierwszy podział ten sformułowany został w kodeksie

karnym Józefa II (józefina). Jako pierwszy zniósł karę śmierci (1789).

Penologia – nauka o karze.

Przestępstwo – kryminał, zbrodnia, culpa, delikt, eksces,

maleficjum.

IV.

Kary

1

.

Obecnie: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat

pozbawienia wolności, kara dożywocia.

1. Czyje narusza interesy?

 Interes państwa – przestępstwa publiczne, ścigane z urzędu.



Nakładano pokup – karę pieniężną na rzecz państwa.

 Interes jednostki – ścigane z „żałoby”

2

.

V.

Przestępstwa.

1. Typowe przestępstwa publiczne (niezamknięty katalog):

 Naruszenie pokoju publicznego (miru):



Osobowy – kobiet, Żydów, duchownych, osób udających

się do sądu;



Miejscowy – targi, sądy, drogi, granice, domy, barcie,

świątynie;



Osobowo-miejscowy.

b) Przeciwko państwu i panującemu:



Zamach;



Bunty;



Zdrada, poddanie grodu;

c) Dotyczyły kościoła:



Głoszenie herezji;



Ateuszostwo (ateizm);

1

Obecnie: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, kara

dożywocia.

2

Z oskarżenia prywatnego.



Apostazja

3

;



Cudzołóstwo;



Złamanie postu;



Bluźnierstwo;



Czary

4

;

d) Grupa przestępstw skarbowych:



Naruszenia regaliów;



Zabór mienia monarszego;



Uchylanie się od świadczeń;



Przechwyt

dochodów

przeznaczonych

dla

monarchy/państwa;

e) Dotyczące sądownictwa:



Niesprawowanie sądów;



Wyciągnięcie miecza w obecności monarchy

5

;

2.

Przestępstwa prywatne:

a) Przeciwko życiu i zdrowiu:



Mężobójstwo (mortuum), krewnobójstwo (homicium);



Uszkodzenie ciała:

 Okaleczenie – trwałe kalectwo;

 Zranienie (wuluera) – rana gojąca się;

 Spoliczkowanie;



Obraza czci:

 Słowna – zniewaga

6

lub potwarz

7

;

 Pogróżki – na życie, zdrowie, majątek;

 Czynna – spoliczkowanie;



Gwałt – użycie przymusu fizycznego:

 Na osobie:

o

Więzienie;

o Porwanie;

3

Zakazana od 1668r. (potop szwedzki). O zakazie tym mowa również w Konstytucji 3. Maja.

4

1779r. – Polacy jako pierwsi znieśli karę śmierci za czary.

5

Traktowane jak próba zamachu.

6

Obraźliwe słowa wobec osoby.

7

Wobec obrażanej osoby stawia się fałszywe zarzuty.

o Stuprum – gwałt na kobiecie;

 Na majątku:

o Pozbawienie posiadania;

o

Zabór rzeczy;

o

Kradzież:

 Kwalifikowana – w nocy, z pola

po zmierzchu, ze stada, na dworze

monarszym;

 Zwykła;



Szkody:

 Na majątku;

 Leśne (nieprawidłowy wyrąb lasu etc.);



Zbiegostwo – karano chłopa i szlachcica, który go

przyjął;



Urzędowe i inne.