Rynek pieniężny
Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz
WARSZAWA
2005
© Copyright by Dariusz Prokopowicz
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
Ekonomia
2
Zagadnienia tematu:
Zagadnienia tematu:
Rynek finansowy
Rynek finansowy
–
–
podstawowe poj
podstawowe poj
ę
ę
cia oraz
cia oraz
klasyfikacja
klasyfikacja
Klasyfikacja rynk
Klasyfikacja rynk
ó
ó
w finansowych
w finansowych
Przep
Przep
ł
ł
yw pieni
yw pieni
ą
ą
dza mi
dza mi
ę
ę
dzy segmentami rynku
dzy segmentami rynku
Rola instytucji finansowych w gospodarce
Rola instytucji finansowych w gospodarce
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
–
–
jego cechy i funkcje
jego cechy i funkcje
Podmioty na rynku pieni
Podmioty na rynku pieni
ą
ą
dza
dza
Klasyfikacja rynku pieni
Klasyfikacja rynku pieni
ą
ą
dza
dza
3
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rynek
- to zbiorowość podmiotów gospodarujących,
zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-
sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług, z
których jedna część reprezentuje podaż, druga popyt.
Rynek finansowy
(financial market), jest jednym z
podstawowych rynków funkcjonujących w każdej gospodarce.
Tworzy go zbiorowość podmiotów dokonujących transakcji
kupna-sprzedaży
środków finansowych.
jest to rynek na, którym zawierane są transakcje finansowe,
polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych.
4
Instrument finansowy
Instrument finansowy
Instrument finansowy (financial instrument) można
określić w uproszczeniu jako:
Kontrakt między dwoma stronami regulujący
zależność finansową, w jakiej obie strony
pozostają.
Zobowiązanie finansowe, tj. roszczenia dotyczące
majątku jednych podmiotów gospodarujących w
stosunku do drugich.
Rynek finansowy
Rynek finansowy
5
R
R
ó
ó
ż
ż
norodno
norodno
ść
ść
instrument
instrument
ó
ó
w
w
finansowych funkcjonuj
finansowych funkcjonuj
ą
ą
cych
cych
w obrocie
w obrocie
Na rynku finansowym przedmiotem obrotu jest wiele
aktywów które różnią się:
terminami zapadalności
ryzykiem
osobami wierzycieli i dłużników
walutą
materialną formą występowania
wyceną rynkową na giełdzie itp.
Rynek finansowy
Rynek finansowy
6
Klasyfikacja rynk
Klasyfikacja rynk
ó
ó
w
w
finansowych
finansowych
Dlatego też klasyfikacja rynków finansowych nie jest
jednolita i ma różną postać w zależności od jej celów.
Podstawowy podział to:
rynek pieniądza
rynek kapitału
rynek instrumentów pochodnych
rynek walut i dewiz
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rynek
pieniężny
Rynek
kapitałowy
Natomiast dla potrzeb analizy inwestycji finansowych
najczęściej wyróżnia się następujące rynki
:
7
Rys. Podzia
Rys. Podzia
ł
ł
rynku finansowego
rynku finansowego
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rynek kapitałowy
Rynek pieni
ęż
ny
Rynek walutowy
Rynek instrumentów
pochodnych
8
Segmenty rynku
Segmenty rynku
finansowego
finansowego
- to ogół transakcji depozytowych i kredytowych
krótkoterminowych (do 1 roku).
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rynek
pieniężny
Rynek
kapitałowy
- tworzą transakcje instrumentami finansowymi o
charakterze wierzycielskim lub własnościowym o
charakterze długoterminowym (co najmniej 1 rok).
- to rynek transakcji zakupu i sprzedaży znaków
pieniężnych emitowanych przez różne kraje (waluty)
oraz dokumentów płatniczych, opiewających na
różne waluty i płatnych za granicą (dewizy).
- tworzą transakcje instrumentami pochodnymi (a
więc bez użycia narzędzi typowych dla rynków
finansowych).
Rynek
instrumentów
pochodnych
Rynek
walutowy
9
Rynek finansowy
Rynek kapitałowy
Rynek pieni
ęż
ny
(Rynek inwestycyjny)
- obejmujący kapitały
długoterminowe
- i kredytowy o
charakterze
krótkoterminowym
Rynek
walutowy
Mi
ę
dzybankowy
rynek pieni
ęż
ny
Rynek papierów
warto
ś
ciowych
Rys. G
Rys. G
ł
ł
ó
ó
wne segmenty rynku finansowego
wne segmenty rynku finansowego
Źródło: Opracowanie własne.
• Makerzy
finansowi
• Giełdy papierów
warto
ś
ciowych
• Biura maklerskie
• Banki.
• SKOK-i, spółki
leasingowe
• Przedsi
ę
biorstwa.
• Pa
ń
stwo
• Emitowanie
krótkoterminowych
bonów skarbowych
• Lokaty i kredyty –
Utrzymanie
płynno
ś
ci w
bankach
• Bank centralny –
Regulowanie ilo
ś
ci
(poda
ż
y) pieni
ą
dza
• Lokaty i kredyty
mi
ę
dzybankowe
10
R y n e k fin a n s o w y
R y n e k k a p ita ło w y
R y n e k p ie n i
ę ż
n y
(R yn ek inw estycyjny)
- o b ejm u ją c y k ap itały
d łu g o te rm ino w e
- i k red yto w y o
c ha rak te rze
k ró tk o te rm ino w ym
R y n e k
w a lu to w y
M i
ę
d z y b a n k o w y
ry n e k p ie n i
ę ż
n y
R y n e k p a p ie ró w
w a rto
ś
c io w y c h
Rys. Transformacja kapita
Rys. Transformacja kapita
ł
ł
ó
ó
w (zasob
w (zasob
ó
ó
w pieni
w pieni
ęż
ęż
nych)
nych)
Źródło: Opracowanie własne.
• Lokaty i kredyty –
Utrzymanie
płynno
ś
ci w
bankach
• Bank centralny –
Regulowanie ilo
ś
ci
(poda
ż
y) pieni
ą
dza
• Transformacja kapitałów krótkoterminowych w
długoterminowe i odwrotnie
•Transformacja ilo
ś
ciowa pieni
ą
dza
• Długoterminowe
papiery warto
ś
ciowe
(własno
ś
ciowe i
wierzytelno
ś
ciowe)
• Rynek kasowy i
terminowy
• Rynek pierwotny i
wtórny
• Biura maklerskie
• Fundusze inwestycyjne
• Fundusze emerytalne
• Towarzystwa ubezpieczeniowe
11
Przep
Przep
ł
ł
yw pieni
yw pieni
ą
ą
dza
dza
mi
mi
ę
ę
dzy segmentami rynku
dzy segmentami rynku
Rynki pieniądza i kapitału nie są od siebie ściśle
odseparowane.
Popyt jak i podaż pieniądza mogą bowiem być
dowolnie między nimi przenoszone.
Różnice co do przedmiotu operacji na rynku
pieniądza i rynku kapitału nie są zawsze
dostrzegalne przez uczestników dokonujących
operacji.
Rynek finansowy
Rynek finansowy
12
Rynek finansowy
Rynek finansowy
Rola instytucji finansowych
Rola instytucji finansowych
w gospodarce
w gospodarce
Wielowymiarowa transformacja pieniądza:
Transformacja pieni
Transformacja pieni
ą
ą
dza
dza
w czasie
w czasie
(tj. przekształcanie
środków finansowych zdeponowanych na krótkie terminy na
długoterminowe operacje aktywne, np. krótkoterminowe depozyty
w długoterminowe kredyty)
Transformacja
Transformacja
ilo
ilo
ś
ś
ciowa
ciowa
pieni
pieni
ą
ą
dza
dza
(tj. przekształcanie
drobnych oszczędności, głównie pochodzących z gospodarstw
domowych na wielkie kapitały inwestycyjne podmiotów
gospodarczych np. wielomilionowej wartości kredyty)
Transformacja rodzajowa pieni
Transformacja rodzajowa pieni
ą
ą
dza polegaj
dza polegaj
ą
ą
ca na zamianie
ca na zamianie
operacji rynku pieni
operacji rynku pieni
ęż
ęż
nego na inwestycje realizowane
nego na inwestycje realizowane
na
na
rynku kapita
rynku kapita
ł
ł
owym
owym
i odwrotnie
i odwrotnie
.
13
Poza tym:
Prowadzenie r
Prowadzenie r
ó
ó
ż
ż
nego rodzaju rozlicze
nego rodzaju rozlicze
ń
ń
w obrocie
w obrocie
krajowym i zagranicznym
krajowym i zagranicznym
(głównie w zakresie realizacji
płatności między różnymi podmiotami gospodarczymi).
Udzielanie innych us
Udzielanie innych us
ł
ł
ug i produkt
ug i produkt
ó
ó
w finansowych w
w finansowych w
przypadku
przypadku
bank
bank
ó
ó
w uniwersalnych
w uniwersalnych
(np. pośrednictwo w
obrocie papierami wartościowymi, operacje leasingowe, sprzedaż
polis ubezpieczeniowych, doradztwo inwestycyjne, doradztwo
podatkowe, sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy
inwestycyjnych,...).
Rynek finansowy
Rynek finansowy
14
Wobec powyższego, o tym na jakim rynku winny być
dokonywane operacje decydują dwa kryteria:
kryterium charakteru transakcji
- lokowanie nadwyżek
płynności / uzyskanie źródeł pokrycia jej niedoborów odbywa
się na rynku pieniądza a lokowanie nadwyżek dochodów nad
wydatkami / uzyskiwanie kapitału pieniężnego dotyczy rynku
kapitału.
kryterium terminu
(długości okresu) - transakcje z funduszami
pożyczkowymi z terminami zwrotu do 1 roku zaliczamy do
transakcji rynku pieniądza natomiast transakcje z funduszami
pożyczkowymi z terminami zwrotu powyżej 1 roku zaliczamy do
transakcji rynku kapitału.
Rynek finansowy
Rynek finansowy
15
Rozw
Rozw
ó
ó
j rynku finansowego
j rynku finansowego
Rynki finansowe funkcjonujące w poszczególnych
państwach są rozwinięte w różnym stopniu w
zależności od:
Stopnia rozwoju danej gospodarki narodowej
Skali interwencji państwa w mechanizmy rynkowe
Rynek finansowy
Rynek finansowy
16
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
Rynek pieniężny
to ogół transakcji depozytowych i
kredytowych krótkoterminowych.
Transakcje rynku pieniężnego przeprowadzane są w
celu
kształtowania płynności finansowej
podmiotów
gospodarczych (finansowych i niefinansowych).
Transakcje zawierane są na okres od jednego dnia do
jednego roku
.
17
Cechy rynku pieni
Cechy rynku pieni
ęż
ęż
nego
nego
dostarcza kapitału
na finansowanie działalności bieżącej
banków i przedsiębiorstw
jest
mechanizmem zamiany
pieniądza bankowego (banków
komercyjnych) na pieniądz banku centralnego
jego powstanie wynika z istnienia podmiotów
dysponujących
nadmiarem pieniądza
oraz podmiotów
cierpiących na
niedobór
środków finansowych.
formy operacji na tym rynku to
pożyczki
w postaci
transferu bądź
terminowe transakcje
z papierami
wartościowymi
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
18
stopa procentowa
na rynku pieniężnym kształtuje się
swobodnie, zgodnie z prawem popytu i podaży:
- górną granicę określa stopa procentowa kredytu
lombardowego,
- dolna granica jest ustalana przez stopy zbytu skarbowych
papierów wartościowych.
podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia
bank
centralny
, który jest kredytodawcą ostatniej instancji
(refinansowanie) oraz wpływa na wielkość podaży pieniądza
i jego cenę.
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
Cechy rynku pieni
Cechy rynku pieni
ęż
ęż
nego
nego
19
Funkcje rynku pieni
Funkcje rynku pieni
ęż
ęż
nego
nego
krótkoterminowe wyrównywanie płynności banków
zabezpieczanie koniecznych rezerw pieniężnych
przez banki
określenie wysokości procentu dla transakcji
krótkoterminowych i średnioterminowych
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
20
Podmioty na rynku pieni
Podmioty na rynku pieni
ą
ą
dza
dza
Na rynku pieniądza można wyróżnić następujące
grupy podmiotów:
jednostki nadwyżkowe
jednostki deficytowe
pośrednicy finansowi
bank centralny
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
21
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
- występuje u nich nadpłynność
.
Są to zazwyczaj: gospodarstwa domowe,
instytucje ubezpieczeniowe, fundusze
emerytalne, fundusze inwestycyjne.
- zgłaszają popyt na płynność
.
Należą do nich najczęściej:
przedsiębiorstwa komercyjne oraz sektor
publiczny – budżet państwa i jednostki
samorządów terytorialnych.
Jednostki
nadwyżkowe
Jednostki
deficytowe
22
-
przejmują wolne środki od jednostek
nadwyżkowych celem ich przekazania
jednostkom deficytowym.
Zalicza się do nich: banki depozytowe-
kredytowe, biura maklerskie, towarzystwa
ubezpieczeniowe.
Rynek pieni
Rynek pieni
ęż
ęż
ny
ny
Pośrednicy
finansowi
Bank
centralny
- wpływa na wysokość stóp procentowych
na rynku międzybankowym, wykorzystując
odpowiednie instrumenty finansowe do
regulowania ilości pieniądza w gospodarcze
narodowej.
23
Klasyfikacja rynku pieni
Klasyfikacja rynku pieni
ą
ą
dza
dza
Kryteriów podziału rynku pieniądza jest wiele.
Rysunek (następny slajd) prezentuje podział
rynku na segmenty biorąc pod uwagę:
rodzaj stosowanych instrumentów
typ podmiotów
24
Rys. Segmenty rynku pieni
Rys. Segmenty rynku pieni
ęż
ęż
nego
nego
RYNEK PIENI
ĘŻ
NY
Detaliczny rynek
bankowy
Rynek dłużnych
Papierów
wartościowych
Rynek
międzybankowy
Rynek
Bonów
Komercyjnych
Rynek
Bonów NBP
Rynek
Bonów
Skarbowych
Rynek
Certyfikatów
Depozytowych
Rynek
Akceptów
Bankowych