Badania pomocnicze

w neurologii

Cz

ĊĞü 2

Zdj

Ċcia przeglądowe

Badania obrazowe

Badania genetyczne

Biopsje

Badania uk

áadu autonomicznego

Wojciech Turaj

2006

Zdj

Ċcia przeglądowe

U

ĪytecznoĞü zdjĊü przeglądowych maleje

wraz z upowszechnieniem dost

ĊpnoĞci

nowszych metod bada

Ĕ obrazowych

(TK i RM)

Zdj

Ċcia przeglądowe czaszki

Wst

Ċpne wykrywanie i rozpoznawanie:

Zmian pourazowych (g

á. záamaĔ)

Nieprawid

áowych zwapnieĔ

Zaburze

Ĕ rozwojowych

Chorób przebiegaj

ących z procesami

tworzenia i resorbowania ko

Ğci

Zdj

Ċcia przeglądowe krĊgosáupa

Z

áamania i inne zmiany pourazowe

Niestabilno

Ğü

Choroby zwyrodnieniowe kr

Ċgosáupa

Zmiany zapalne ko

Ğci

Przerzuty do kr

Ċgosáupa

Badania obrazowe

Podstawowe informacje na temat
wykonywania bada

Ĕ obrazowych (zasady,

technika, wskazania, przeciwwskazania) s

ą

przedmiotem zaj

Ċü z radiologii

Seminarium ma na celu przedstawienie
klinicznego zastosowania metod
obrazowania uk

áadu nerwowego

Badania obrazowe uk

áadu nerwowego

Obrazowanie struktury:

Tomografia komputerowa - TK

Rezonans magnetyczny – RM

Obrazowanie czynno

Ğci:

Tomografia komputerowa emisji pojedynczego fotonu -
SPECT

Pozytronowa tomografia emisyjna - PET

Badanie czynno

Ğciowego rezonansu magnetycznego -

fMRI

WSKAZANIA DO TK

Choroby naczyniowe mózgu
Guzy (nowotworowe i inne)
Uraz g

áowy lub krĊgosáupa

Obrz

Ċk mózgu

Zaka

Īenia ukáadu nerwowego przebiegające ze zmianami

ogniskowymi (jako uzupe

ánienie badaĔ PMR)

Choroby zwyrodnieniowe mózgu
Choroby kr

ąĪka miĊdzykrĊgowego

Wady wrodzone
Nieprawid

áowoĞci ukáadu komorowego (wodogáowie)

Procedury stereotaktyczne

Badanie TK ze

Ğrodkiem kontrastującym

Umo

Īliwia lepsze obrazowanie uszkodzeĔ bariery krew-

mózg (procesy nowotworowe, zapalne)

Powik

áania (rzadkie):

Miejscowe – martwica lub odczyn zapalny w miejscu
wk

áucia

Uogólnione – odczyny alergiczne (pokrzywka, skurcz
oskrzeli, spadek ci

Ğnienia tĊtniczego, zaburzenia rytmu

serca, wstrz

ąs anafilaktyczny

Pogorszenie stanu neurologicznego

Podstawowe nieprawid

áowoĞci w TK

Hipodensja
(zmniejszona g

ĊstoĞü):

Wzrost zawarto

Ğci wody

w tkance

Obrz

Ċk mózgu

ĝwieĪy zawaá mózgu
Niektóre guzy

Podstawowe nieprawid

áowoĞci w TK

Hiperdensja
(zwi

Ċkszona gĊstoĞü):

Krew

Zwapnienia

Cia

áa obce

Niektóre guzy

Podstawowe nieprawid

áowoĞci w TK

Efekt guza (masy):

Przemieszczenie
struktur linii

Ğrodkowej

Uci

ĞniĊte komory i

rowki

TK g

áowy

wczesne zmiany zawa

áowe

Hiperdensja t

Ċtnicy

Ğrodkowej mózgu

Zatarcie rowków

Ewolucja
obrazu
ogniska
zawaáowego
w TK gáowy

2 tygodnie

3 miesi

ące

3 dni

3 godz

Ukrwotocznienie zawa

áu mózgu w TK

P

áatowy

krwotok
Ğródmózgowy
(TK)

Krwotok

Ğródmózgowy z przebiciem do ukáadu

komorowego i z efektem masy (TK)

Krwotok
podpajĊczynówkowy
w TK

Obustronny
przewlekáy krwiak
podtwardówkowy w
TK

Z

áamanie krĊgosáupa (TK)

Guz p

áata

czo

áowego

(glioblastoma) w
TK

Guz lewej pó

ákuli

mózgu (astrocytoma
pilocyticum) (TK)

Guz lewego p

áata

czo

áowego

(oligodendroglioma)
(TK)

Guz tylnej jamy

(nerwiak n. VIII) (TK)

Wodog

áowie wewnĊtrzne – obraz przed i po

za

áoĪeniu zastawki komorowo-otrzewnowej

(TK)

Guz tylnej jamy z
wtórnym wodog

áowiem

obturacyjnym (TK)

A) Krwiak nadtwardówkowy w TK, B) z

áamanie

ko

Ğci czaszki na zdjĊciu przeglądowym i C) w TK

(badanie okna kostnego)

Zanik korowy jednej
pó

ákuli mózgu wraz ze

zwapnieniami w
zespole Sturge’a-
Webera (TK)

Przewaga RM nad TK

Obrazy bardzo szczegó

áowe (tylna jama

czaszki, siod

áo tureckie)

Obrazowanie istoty bia

áej (stwardnienie

rozsiane, leukodystrofia, zmiany
naczyniopochodne)

Du

Īy zakres páaszczyzn i sekwencji

Brak promieniowania rentgenowskiego

Niepotrzebne s

ą jodowe Ğrodki

kontrastuj

ące

Brak artefaktów kostnych

Kiedy wykonuje si

Ċ TK a nie RM

Je

Īeli RM nie moĪe byü wykonane:

- brak sprz

Ċtu

- badanie w trybie pilnym

- ograniczenia zwi

ązane ze stanem chorego

Obrazowanie szczegó

áów kostnych

Ocena z

áamaĔ koĞci czaszki

Zawaá
lakunarny
lewej póákuli
mózgu (RM)

Zawaá mózgu
w zakresie
lewej tĊtnicy
mózgu tylnej
(RM)

Zmiany demielinizacyjne w istocie bia

áej póákul w

obrazach T2-zale

Īnych w stwardnieniu rozsianym

(RM)

Naczyniak jamisty

prawego p

áata

czo

áowego (TK)

Ten sam naczyniak w RM:

Obrazy: T2-zaleĪny (A), dyfuzji (B), T1 bez kontrastu (C),
T1 po kontraĞcie (D), FLAIR (E)

Guzy mózgu

(astrocytoma)
(RM)

Ropie

Ĕ mózgu (RM)

Mnogie guzy przerzutowe
(czerniak) (RM)

Mielopatia szyjna (RM)

Zanik mó

ĪdĪku

(zaburzenie
rozwojowe)
(RM)

Guz wewnątrzrdzeniowy (RM)

Rozlane uszkodzenie istoty
bia

áej (RM)

Mnogie zmiany wewn

ątrzrdzeniowe w

stwardnieniu rozsianym (RM)

Opryszczkowe
zapalenie mózgu
(RM)

Zmiana
wewn

ątrzrdzeniowa

(poprzeczne zapalenie
rdzenia kr

Ċgowego)

(RM)

Gruczolak przysadki (RM)

Pourazowy ucisk
rdzenia
kr

Ċgowego (RM)

Tomografia komputerowa emisji pojedynczego

fotonu (SPECT)

Wykorzystuje nukleotydy znakowane izotopami
uwalniaj

ącymi promieniowanie gamma (np. Technet-

99m)
Gamma kamera rejestruje uwolnione promieniowanie
i tworzy wielop

áaszczyznową rekonstrukcjĊ obrazu

Zak

áada siĊ, Īe wychwyt i dystrybucja nukleotydów

znakowanych izotopem jest proporcjonalna do
przep

áywu krwi

Umo

Īliwia obrazowanie rozkáadu przepáywu

mózgowego krwi

Pozytronowa tomografia emisyjna

(PET)

Umo

Īliwia obrazowanie umiejscowienia

znacznika znakowanego radioizotopem,
którego produkty rozpadu (pozytony)
podczas anihilacji wytwarzaj

ą

promieniowanie
Bardzo kosztowna – wymaga cyklotronu do
produkcji izotopów

SPECT i PET

Zmniejszony metabolizm

Zmiany niedotlenieniowo-niedokrwienne
Choroby zwyrodnieniowe (g

áównie ch. Parkinsona i

ch. Huntingtona)
Zmiany pourazowe

Zwi

Ċkszony metabolizm

Guzy nowotworowe
Zmiany zapalne
Ogniska padaczkorodne

Obrazy PET z u

Īyciem

znacznika: (+)-alpha-[C-11]-
DTBZ, przedstawiaj

ące

wi

ązanie siĊ znacznika do

bia

áka VMAT-2 (markera

monoamin) w pr

ąĪkowiu.

Obraz po lewej – norma

Obraz po prawej – chory na
pl

ąsawicĊ Huntingtona

Obrazy PET z u

Īyciem

znacznika: (+)-alpha-[C-11]-
DTBZ, przedstawiaj

ące

wi

ązanie siĊ znacznika do

bia

áka VMAT-2 (markera

monoamin) w pr

ąĪkowiu.

Obraz po lewej – norma

Obraz po prawej – chory na
chorob

Ċ Parkinsona w

bardzo wczesnym okresie
choroby

Spektroskopia rezonansu

magnetycznego (MRS)

1H-MRS (spektroskopia protonowa)
dostarcza pó

áiloĞciowej informacji na temat

st

ĊĪeĔ metabolitów w tkance nerwowej:

choliny, kreatyny, N-acetyloasparaginianu i
mleczanów

Stosowana w ró

Īnicowaniu rodzajów

guzów nowotworowych, w chorobach
zwyrodnieniowych i metabolicznych

Spektroskopia rezonansu

magnetycznego

Czynno

Ğciowy rezonans magnetyczny

Dostarcza danych na temat aktywno

Ğci mózgu w czasie

wykonywania okre

Ğlonych czynnoĞci (ruchowych,

poznawczych, wzrokowych)

Oparty na zasadzie obrazowania zwi

Ċkszania przepáywu

krwi i st

ĊĪenia tlenu w obszarach mózgu o zwiĊkszonej

aktywno

Ğci i powodowanych nastĊpnie zmian

utlenowania hemoglobiny

Poza znaczeniem poznawczym (lokalizacja o

Ğrodków

zwi

ązanych z okreĞlonymi czynnoĞciami) stosowany

przed zabiegami chirurgicznymi lub radioterapi

ą dla

ustalania lokalizacji wa

Īnych z punktu widzenia

czynno

Ğci obszarów mózgu

Obraz fMRI kory potylicznej przed i w
trakcie aury poprzedzaj

ącej wystąpienie

migrenowego bólu g

áowy

Obrazowanie

Obrazowanie

naczyĔ

naczyĔ

Obrazowanie naczy

Ĕ

wewn

ątrzczaszkowych

Angiografia

angio-TK

Angiografia rezonansu magnetycznego
(MRA)

Arteriografia mózgowa

Pe

áne badanie obrazowe tĊtnic domózgowych w

odcinku zewn

ątrz- i wewnątrzczaszkowym

Wskazania

Krwotok podpaj

Ċczynówkowy (poszukiwanie

t

Ċtniaka)

Inne malformacje naczyniowe (z wyj

ątkiem

naczyniaków jamistych)
Niektóre przypadki udaru mózgu – podejrzenie
rozwarstwienia t

Ċtnicy, zapalenia naczyĔ lub

zakrzepicy zatok opony twarde
Niektóre przypadki krwotoku

Ğródmózgowego

Kwalifikacja do endarterektomii
Unaczynienie guzów wewn

ątrzczaszkowych

Arteriografia tt. domózgowych

Powik

áania: ogóáem u 2-4% pacjentów

Przemijaj

ący deficyt neurologiczny - 1,8-

2,9%

Trwa

áy deficyt neurologiczny - 0,1- 0,6%

Zgon – 0,1- 0,5%

ZwĊĪenie
tĊtnicy szyjnej
wewnĊtrznej

T

Ċtniak lewej tĊtnicy

mózgu przedniej

Naczyniak t

Ċtniczo-Īylny páata skroniowego (angiografia)

Rozwarstwienie t

Ċtnicy szyjnej wewnĊtrznej

(Rezonans magnetyczny i angiografia)

Naczyniak tĊtniczo-Īylny przed i po embolizacji

Brak
przepáywu
przez tĊtnicĊ
mózgu
Ğrodkową
(gruba
strzaáka)
(MRA)

Zw

ĊĪenie tĊtnicy

podstawnej (MRA)

Badanie ultrasonograficzne

Nieinwazyjne

Mo

Īliwe do wielokrotnego powtarzania

Tanie

W neurologii klinicznej noworodków i niemowl

ąt:

Ró

Īnicowanie niektórych zmian

wewn

ątrzczaszkowych (wodogáowie, torbiele,

krwiaki)

Obrazowanie guzów i zmian naczyniowych,
szczególnie malformacji naczyniowych

Neurosonologia w neurologii

klinicznej doros

áych

Obrazowanie zw

ĊĪenia lub zamkniĊcia w

obr

Ċbie tĊtnic szyjnych lub tĊtnic

kr

Ċgowych

Obrazowanie blaszek mia

ĪdĪycowych

Obrazowanie rozwarstwienia t

Ċtnicy szyjnej

Okna kostne wykorzystywane w przezczaszkowym badaniu

dopplerowskim

Przezczaszkowe badanie

dopplerowskie (TCD)

Zw

ĊĪenia lub zamkniĊcia

t

Ċtnic

wewn

ątrzczaszkowych

Monitorowanie skurczu
naczyniowego w przebiegu
krwotoku
podpaj

Ċczynówkowego

Jako badanie pomocnicze
przy ustalaniu rozpoznania
Ğmierci mózgu

Neurogenetyka – wybrane dost

Ċpne obecnie testy:

• Dystrofie mi

ĊĞniowe (Duchenne’a/Beckera, Emery’ego-Dreifussa,

twarzowo-

áopatkowo-ramienna, obrĊczowo-koĔczynowa,

miotoniczna

• Choroba Huntingtona
• Ataksje rdzeniowo-mó

ĪdĪkowe (SCA-1,2,3,7,8)

• Ataksja Friedreicha
• Zespó

á áamliwego choromosomu X

• Choroby metaboliczne (Gauchera, Taya-Sachsa,

adrenoleukodystrofia)

• Hiperkaliemiczne pora

Īenie okresowe

• Choroba Kennedy’ego
• Choroby mitochondrialne (MELAS, MERRF, NARP, KSS)
• Nerwiakow

áókniakowatoĞü

• Choroba Charcota-Mariego-Tootha
• Choroba von Hippela-Lindaua

Badania tkanek pobranych podczas biopsji

(bad. histologiczne, biochemiczne,

histochemiczne, immunohistochemiczne)

Biopsja mi

ĊĞnia (zmienionego chorobowo, ale

nie zanik

áego):

Ró

Īnicowanie miopatii

Biopsja nerwu (najcz

ĊĞciej áydkowego):

Ró

Īnicowanie neuropatii

Biopsja mózgu:

Ró

Īnicowanie nowotworów, zmian zapalnych,

zapale

Ĕ naczyĔ

Biopsja t

Ċtnic: zapalenia naczyĔ

U

ĪytecznoĞü kliniczna:

Ró

Īnicowanie chorób zwyrodnieniowych OUN

Ró

Īnicowanie i ocena zaawansowania

neuropatii z objawami autonomicznymi

Ocena nietolerancji ortostatycznej

Badanie autonomicznego uk

áadu nerwowego

Testy pionizacyjne: zwyk

áe, przedáuĪone, po podaniu leków

Odruchy sercowo-naczyniowe w diagnostyce

autonomicznego ukáadu nerwowego

NiedociĞnienie ortostatyczne

Spadek skurczowego CT > 20 mmHg w ciągu 3 minut po pionizacji

Spadek rozkurczowego CT > 10 mmHg w ciągu 3 minut po
pionizacji

Odruchy sercowo-naczyniowe w diagnostyce

autonomicznego ukáadu nerwowego

Wspóáczynnik „30:15”

Odruchowa czynnoĞü baroreceptorów w tĊtnicach
szyjnych i w áuku aorty
„30:15” = R-R(30)

max

/R-R(15)

min

= HR(15)

max

/HR

(30)

min

Odruchy sercowo-naczyniowe w diagnostyce

autonomicznego ukáadu nerwowego

TEST POGàĉBIONYCH ODDECHÓW

Pacjent oddycha w tempie 6 oddechów na
minutĊ (wdech – 5 s i wydech – 5 s)
Wspóáczynnik IE = HR

max

/HR

min

; róĪnica IE =

HR

max

- Hr

min