Powtarzając za Wincentym Okoniem „polityka społeczna - jest to zespół tych wszystkich zakresów działania, których bezpośrednim celem jest zaspokajanie ważnych potrzeb ludzi pracy. Potrzeby te obejmują wszystkie istotne elementy życia i pracy w tym zarówno potrzeby materialne jak i potrzeby związane z optymalnym rozwojem człowieka , z kulturą osobistą i kulturą współżycia z innymi”. Polityka społeczna zawiera w sobie szereg polityk szczegółowych , takich jak: polityka rodzinna, ludnościowa, zatrudnienia, oświaty, wyżywienia, mieszkaniowa, ochrony pracy, zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia. Głównymi celami polityki społecznej jest zaspokajanie podstawowych potrzeb obywateli,opieka nad osobami nie potrafiącymi się odnaleźć w dzisiejszej rzeczywistości, odpowiednie poszanowanie i traktowanie człowieka, oraz rozwiązywanie sporów klasowych.

Geneza polityki społecznej jest bezpośrednio związana z rozwojem człowieka. Można ją odnaleźć, już we wspólnotach pierwotnych gdzie przejawiała się ona jako opieka silnych , zdrowych osób nad starszymi schorowanymi jednostkami.

Nieco inaczej sytuacja przedstawiała się w starożytności. Charakterystyczna cechą dla tego okresu było istnienie niewolnictwa. Ludzie ci nie mieli żadnych praw, Arystoteles pisał o nich „narzędzia mówiące” ich zadaniem była wyłącznie praca na rzecz swojego pana. Dopiero w pózniejszych czasach Arystoteles w swym dziele pt. ”Polityka” mówił o odpowiednim i równym traktowaniu ubogich osób, nawoływał do nie poniżania ludnosci podbitej, do godnego i równego traktowania biednych osób.

Po upadku Rzymu a w dobie Chrześcijaństwa , który to przekształcił niewolnika w chłopa pańszczyźnianego sytuacja nie uległa znacznej poprawie. Szlachta zyskiwała coraz większą władzę i szersze przywileje, z całą surowością egzekwowała również płacenie pańszczyzny oraz daniny. Wtym miejscu wspomnieć należy o Karolu Wielkim, który to wprowadził ustawy obejmujące swoją opieką wdowy, sieroty, wszystkie biedne i schorowane osoby. Jch żywot był jednak krótkotrwaly, bo wraz ze śmiercią króla zniknęły wszystkie te rozporządzenia.

Wlatach późniejszych rodzi się mieszczaństwo i tworzą się nowe klasy społeczne - burżuazji oraz klasa robotników fabrycznych. Zmienia się sytuacja społeczno-gospodarcza , powiększa się ubóstwo a biedota staje się wszechobecna, zaczynają powstawać pierwsze manufaktury. Warunki pracy w tym okresie były tragiczne, nie istnały ograniczenia w zatrudnaniu kobiet i dzieci, nie dbano o bezpieczeństwo i o higienę pracy,średni dzień pracy w tym okresie trwał od 14-16 godzin.We Francji, Angli, Niemczech, nieistniejącej wówczas Polsce, jak i we wszystkich krajach Europy oraz świata bardzo dynamicznie rozwijał się przemysł kapitalistyczny.Poglębiało się zapotrzebowanie na nowe ręce do pracy.Ludność masowo migrowała ze wsi do miejscowości czy miast w których powstawały nowe zakłady pracy. W większosci wypadków nie było tam mieszkań, urządzeń komunalnch, sklepów, ogółem rzeczy potrzebnych do godnego życia.Tragicznym warunkom bytowym towarzyszyło zatrudnianie dzieci i kobiet, brak uregulowanego czasu pracy, stawek wynagrodzeń, odszkodowań za wypadki, placówek ochrony zdrowia itp. Wszystkie te wyżej wymienione czynniki spowodowały protesty nie tylko robotników ale również sprzeciw władz publicznych. Wojsko nie otrzymywało rekruta zdolnego do służby- zdrowego, lokalne władze nękały epidemie, przestępstwa, bunty. Następował upadek moralny społeczeństwa, coraz szerzej zaczęły pojawiać się patologie społeczne między innymi: przestępczość i alkoholizm. Rozszeżyły się choroby, ludnosć była osłabiona i niedozywiona. Zdesperowani ludzie zaczęli domagać się swoich praw na ulicy. Rozpoczęły się strajki okupacyjne i rozruchy. Coraz więcj zwolenników zdobywał Marksizm - stworzony przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa. Ukazywał on klasę robotniczą jako przyszłą klasę panującą. Coraz bardziej realną stawała się grożba rewolucji. W obawie przed nią i w obliczu narastających niepokojów społecznych, władza zaczęła wprowadzać ustawy i reformy mające na celu polepszenie warunków pracy, oraz bardziej godziwe życie ludzi. Anglia jako pierwsza wprowadziła reformy. Ograniczono czas pracy dzieci do 12 godzin oraz wydano zakaz pracy w nocy, dzieci mogły pracowac od 9 roku życia, przez 8 godzin do lat 13, i do 12 godzin od 18 lat.

Na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim ogromną rolę w tym okresie

odegrał Fryderyk Skarbek - którego do dziś uznaje się za jednego z prekursorów polskiej polityki społecznej. W swej pracy pt. ”Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego” pisał między innymi o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju , o potrzebie wydzielania funduszu zaspokajania potrzeb zbiorowych, o ubóstwie itp. W okresie zaborów na ziemiach polskich, korzystano nie tylko z postępów w sferze społecznej, jakie występowaly w krajach zaborczych, ale kształtowano własne poglądy i instytucje służące polityce społecznej. Ogromne zasługi w tym okresie leżą między innymi w rękach : Józefa Supińskiego, Ludwika Krzywickiego, Heleny Radlińskiej, Konstantego Krzeczkowskiego.

Niemcy, a w zasadzie ich kanclerz Otto von Bismack, posunął się jeszcze dalej, wprowadził instytucję kasy chorych, składkę ubezpeczeniową gdzie 2/3 płacił pracownik a 1/3 pracodawca. Za tę składkę robotnik mógł otrzymać bezpłatną poradę lekarską, bezpłatne leki, zasiłek chorobowy. Taki system przyjęły również Włochy, i Austro-Węgry. W roku 1873 w Berlinie powstał Związek Polityki Socjalnej w celu przeprowadzenia reformy socjalnej.W drugiej połowie dziewiętnastego wieku rozpoczęto tworzenie ministerstw zajmujących się problemami społecznymi min. pracy, oświaty, opieki społecznej.W Angli ustalono płacę minimalną, emerytury, oraz ubezpieczenie od bezrobocia. W Stanach Zjednoczonych w ciągu 9 lat uchwalono około 1600 ustaw dotyczących pracowników. Na początku dwudziestego wieku prężnie funkcjonowały już związki zawodowe. Dbały one o prawa pracowników, higienę, warunki i bezpieczeństwo pracy.

Zapał i chęć do pracy polskich uczonych oraz działaczy związanych z polityką społeczną w latach zaborów jak i w latach pierwszej wojny światowej, umożliwił po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, stworzenie ważnego ośrodka badawczego, zajmującego się warunkami życia i pracy oraz ówczesnymi kwestiami społecznymi w postaci Instytutu Gospodarstwa Społecznego (1920) i Instytutu Spraw Społecznych (1931) oraz powstania ważnych instytucji działających w sferze polityki społecznej.

Okres Drugiej Wojny Światowej znacznie zaostrzył kwestie społeczne w Polsce, ale po jej zakończeniu, głównie dzięki tym którzy byli związani z polityka społeczną, można było przystąpić do ich stopniowego rozwiązywania. Przede wszystkim zorganizowano złożony proces repatryjacji i zasiedlania ziem północnych i zachodnich. Proces industrializacji wpłynął na rozładowanie przeludnienia i bezrobocia w miastach. Nastąpił znaczny rozwój budownictwa mieszkaniowego, szkolnictwa, świadczeń socjalnych itp.

Troska o obywatela była obowiązkiem kraju socjalistycznego. Wtym okresie wprowadzono wiele nowych świadczeń, zwłaszcza z zakresu polityki rodzinnej. Odbudowywano kraj dając tym samym pracę ludziom. Socjalizm wywarł duży wpływ na rozwój polityki społecznej, rozpropagowano wśród ludzi edukację, szeroko dostępna kulturę. Powstawały biblioteki zakładowe, teatry i kina stały się dostępną dla szerokich mas.

W chwili obecnej sytuacja wygląda nieco inaczej. Zmienił się ustrój kraju, z gospodarki sterowanej centralnie przeszliśmy w system gospodarki wolnorynkowej. Większość osób zatrudniona jest w małych lub średnich przedsiębiorstwach, dużych zakładów pracy jest już nie wiele. Na rynku pracy spotykamy się z dyskryminacją zarówno kobiet jak i osób niepełnosprawnych, występuje duże bezrobocie (w chwili obecnej 18 %) .Nieudana reforma służby zdrowia pogorszyła sytuację ludzi chorujących, długi szpitali wobec innych instytucji rosną, istnieje zróżnicowanie w dostępie do szkolnictwa ludności miejskiej i wiejskiej, dziura budrzetowa w znacznym stopniu przyczyniła się do pogorszenia sytuacji w kraju. Coraz bardziej zaczyna być widoczna różnica między ludzmi bogatymi a resztą społeczeństwa, pojawia się coraz więcej patologi, znanych nam z przeszłosci np. alkoholizm, oraz współczesnych - narkomania.

Jeszcze większe nasilenie się tych czynników może doprowadzić kraj do katastrofy .Spojrzenie wstecz powinno dać nam receptę na przezwyciężenie tych trudności. Musimy nauczyć oglądać się za siebie i nie popełniać drugi raz tych samych błędów - pamiętajmy, iż to historia jest najlepszym nauczycielem.

NOTKA BIBLIOGRAFICZNA

1.Wincenty Okoń - Nowy słownik pedagogiczny , Warszawa 1996 Wydawnictwo ”ŻAK” s.216

2.Zofia Daszyńska-Golińska - Polityka społeczna , Warszawa 1933, Wolna Wszechnica Polska.

3.Polityka społeczna w okresie przemian - Praca zbiorowa pod redakcją naukową Andrzeja Piekary i Jolaty Supińskiej, Wrszawa 1985 Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.

4.Stanisław Czajka - Zarys polityki spolecznej , Warszawa 1986 , Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.

5.Marian Frank - Polityka społeczna materiały do studiowania , Warszawa 1979

Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

6.Marian Jędrzejko - Historia myśli społecznej i politycznej na tle porównawczym , Bydgoszcz 1986 , Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.

7.Kazimierz Podolski , Witold Turnowiecki - Geneza i współczesne kształtowanie się polityki społecznej, Gdańsk 1998 ,Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

8.Lucyna Frąckiewicz , Geneza , przedmiot i doktryny polityki społecznej , Katowice 1994 , Akademia Ekonomiczna.

Archiwa Internetowe

1.www.gazeta.pl

2.www.polityka.pl

3.www.wprost.pl

4.www.mpips.gov.pl

5.www.ips.uw.edu.pl

6.www.republika.pl/fovevtep/indx.html

---