Zaręczyny (sponsalia)
W okresie archaicznym za niedotrzymanie obietnicy małżeństwa groziła kara pieniężna, w okresie pryncypatu takie porozumienie nie rodziło skutków prawnych. W prawie poklasycznym traktuje się je jako zadatek.
Affectio maritalis
Zawarcie małżeństwo było czynnością prywatną i nieforrnalną opartą na wyrażeniu woli pozostawania w związku małżeńskim (Affectio maritalis). Wola ta musiała mieć charakter trwały. Osoby Alieni iuris na zawarcie małżeństwa potrzebowały zgody pater familias.
Dzięki iustum matrimonium dzieci wchodzą pod Patria Potestas.
Warunki:
* 12 lat dziewczyna, 14 lat chłopak
* Jeżeli Alieni iuris musi uzyskać zgody pater familias
* Conubium mieli zawsze obywatele rzymscy między sobą, zarówno w prawie rzymskim jak i w prawie współczesnym nie można zawierać małżeństwa z osobą spokrewnioną (zawsze w linii prostej, w linii bocznej w zasadzie do 4 stopnia, od Klaudiusza do 3, ale tylko ze stryjem).
Małżeństwo jest zawsze wolne ! (nie można zapłacić kary za jego przerwanie)
Celibes- osoba niepozostająca w związku małżeńskim (nie może otrzymywać nic w spadku)
Konkubinat- albo brak woli zawarcia małżeństwa, albo prawo zabraniało im zawarcia związku małżeńskiego.
Matrimonium impa -związki małżeński kobiety zawarty po 50 roku życia nie wywołuje skutków w świetle ustaw augusta (kobieta niczego nie dziedziczy).
Na skutek zawarcia małżeństwa powstaje powinowactwo. Rozwiedziony nie możne zawierać związków małżeńskich z krewnymi drugiej strony (przynajmniej w linii prostej).
Darowizny między małżonkami nie są ważne.