SCENARIUSZE LEKCJI: Renata Kaczmarek, Ludmiła Komin

Marzena Michalska, Maria Wolska, Honorata Hermann-Zimna

CHARAKTERYSTYKA METOD NAUCZANIA: Ludmiła Komin

„Ciekawa lekcja”

scenariusze„aktywnych” lekcji

przyrody i geografii

Opalenica - Kopanki 2002/2003

Spis treści:

Zamiast wstępu...

„Moja ciekawa lekcja” to zbiór scenariuszy zajęć prowadzonych metodami aktywnymi, uzupełniony o charakterystyki zastosowanych metod.

Cykl takich lekcji powstał jako spontaniczna odpowiedź na potrzebę wzajemnej wymiany doświadczeń nauczycieli przyrody, do których dołączyli również geografowie. Przeprowadzone w formie zajęć otwartych pozwoliły na bezpośrednią obserwację zastosowanych metod oraz wspólne przedyskutowanie ich wartości dla nauczania przedmiotów przyrodniczych.

O metodach aktywnych słyszeli już wszyscy nauczyciele, zalety wynikające z ich stosowania na lekcjach są też dobrze znane, jednak w praktyce nie zawsze sięga się po nie zbyt chętnie. Dlaczego? Jakie są tego przyczyny?

Może niektórzy zbyt mocno przywykli do bardziej „pasywnych” form nauczania? Nie znają zbyt dokładnie samych metod, więc nie wiedzą jak i gdzie je można zastosować? Stosowanie metod aktywnych wydaje się zbyt kłopotliwe i wymagające dużych przygotowań?

Mam nadzieję, że przedstawione przykłady lekcji oraz charakterystyki metod rozwieją większość obaw i wątpliwości, a także zachęcą do prowadzenia ciekawych lekcji- ciekawych zarówno dla uczniów, jak też dla nauczycieli.

Twórcze , samodzielne i aktywne zdobywanie wiedzy przez naszych uczniów przyniesie nam wiele radości i powodów do dumy, a nasza własna pomysłowość w wyzwalaniu ich kreatywności stanie się źródłem prawdziwej satysfakcji zawodowej - wystarczy spróbować, by się o tym przekonać.

Ludmiła Komin

POKAZ, DOŚWIADCZENIE, EKSPERYMENT

„Mogę zapomnieć, o czym usłyszałem,

albo zachować w pamięci to, co zobaczyłem.

To, co zrobiłem, mogę zrozumieć.”

(przysłowie chińskie)

Obserwacja, doświadczalne badanie zależności przyczynowo-skutkowych oraz twórcze eksperymentowanie - to podstawowe metody poznawania otaczającego świata na lekcjach przyrody.

To co możemy zaproponować uczniom nie musi wcale odbywać się w doskonale wyposażonym laboratorium, a wprost przeciwnie, szczególnie dla tych najmłodszych, powinno być oparte na dobrze znanych dziecku obiektach i zjawiskach, z jakimi spotyka się codziennie. Tak dobrane środki i sposoby ukazania świata będą mu bliższe i bardziej zrozumiałe.

Nasze działania mogą przybierać następujące formy:

• POKAZ - demonstrowanie, prezentowanie czegoś (np. na potwierdzenie przekazywanych wiadomości) - zwykle wykonuje nauczyciel;

• DOŚWIADCZENIE -wywoływanie lub odtwarzanie zjawiska w sztucznych warunkach; wykonują uczniowie na podstawie instrukcji nauczyciela;

• EKSPERYMENT - celowe wywołanie jakiegoś zjawiska w sztucznych, zwykle laboratoryjnych, warunkach w celu zbadania i wyjaśnienia jego przebiegu; uczniowie samodzielnie próbują weryfikować wcześniej przyjętą hipotezę;

Im więcej twórczego działania dziecka, tym lepsza jego orientacja w złożoności, która go otacza, tym chętniej chce ją poznać i tym łatwiej mu ją zrozumieć!

Oczywiście każdorazowo należy zachować daleko idącą ostrożność , dobrać odpowiednie środki i metody działania oraz przestrzegać instrukcji i zasad bhp, aby każdy pokaz, doświadczenie i eksperyment przyniosły spodziewany efekt, a jednocześnie były całkowicie bezpieczne dla jego wykonawców.

Ludmiła Komin

Szkoła Podstawowa

w Kopankach

TEMAT:

Woda i jej właściwości - lekcja przyrody w klasie IV

Cele lekcji:

Uczeń:

• rozpoznaje ciecze, gazy i ciała stałe, prawidłowo podaje przynajmniej po jednym przykładzie substancji w każdym ze stanów skupienia (znajdujące się w klasie);

• wykonuje proste doświadczenia, dzięki którym udowadnia, że oprócz wód powierzchniowych, woda jest składnikiem wielu ciał, w tym organizmów żywych;

• bezbłędnie podaje nazwy wody w każdym z trzech stanów skupienia;

• określa warunki, w jakich może obserwować wodę w różnych stanach skupienia w najbliższej okolicy, podaje przynajmniej trzy przykłady;

• bada doświadczalnie cechy wody i podaje różnice pomiędzy trzema stanami jej skupienia charakteryzując barwę, zapach i kształt;

• określa warunki termiczne konieczne do zmiany stanu skupienia wody w parę i lód;

• samodzielnie, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, doprowadza wodę do wrzenia, zamraża ją oraz topi lód;

• sporządza roztwór nienasycony i nasycony oraz zawiesinę, rozróżnia je na podstawie ich wyglądu;

• wskazuje i wymienia roztwory wodne spotykane w życiu codziennym podając przynajmniej trzy przykłady;

• proponuje przynajmniej jeden sposób rozdzielenia substancji, z których składa się roztwór i ocenia rezultat jego zastosowania;

Metody i formy pracy:

• pokaz, doświadczenie, eksperyment, burza mózgów;

• praca w grupach;

Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:

• mapa świata, globus,

• do zajęć w kuchni: czajnik, rondel z przezroczystą pokrywką, cytryna, ziemniak, jabłko, chleb itp. ...

• do określenia cech wody w różnych stanach skupienia - pojemnik z wodą (butelka), z lodem (pudełko po jogurcie), przezroczyste naczynia o różnych kształtach,

• do sporządzenia roztworów i zawiesin oraz ich rozdzielania- sól, cukier, mąka, tusz, płyn do mycia naczyń, bibuła filtracyjna, wata, sitko itp. -dla każdej z grup;

• karty pracy do badania własności różnych stanów skupienia wody;

• instrukcja do doświadczeń - dla każdej z grup;

• „wizytówki” substancji;

• folia - pojęcia;

• podręcznik - M. i M. Augustyniak „Mój świat”, Wyd. „M. Rożak”, zeszyt przedmiotowy,

Czas realizacji:

• 90 minut;

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjno-porządkowe, podział klasy na grupy;

2. Przypomnienie pojęcia „substancja” i wyróżnienie wody jako jednej z substancji najczęściej spotykanych na Ziemi - globus, mapa świata;

3. Gdzie spotykamy wodę?

• na powierzchni Ziemi- „burza mózgów”;

• w organizmach i substancjach otaczających - pokaz nauczyciela (wyciskanie cytryny, podgrzewanie na patelni kawałka ziemniaka, jabłka, chleba, itp. - zwrócenie uwagi na zachowanie ostrożności podczas pracy z potencjalnym źródłem oparzeń i postępowanie w przypadku oparzenia) oraz ilustracja podręcznik s. 70;

4. Zapisanie do zeszytu wniosku

Woda jest substancją należącą do najczęściej spotykanych na powierzchni Ziemi, jest głównym składnikiem organizmów i wielu substancji, które nas otaczają. Bez wody nie byłoby życia na Ziemi.

5. Jaką postać może mieć woda? Jak nazywa się w poszczególnych stanach skupienia? - „burza mózgów”

• ciało stałe - lód, śnieg; ciecz - woda; gaz - para wodna;

6. Określanie cech charakteryzujących poszczególne stany skupienia wody oraz warunków koniecznych do przejścia wody z jednego stanu skupienia w drugi;

• rozpuszczenie kawałka lodu, a następnie podgrzanie powstałej w ten sposób wody do uzyskania pary wodnej i skroplenie jej na schłodzonej pokrywce, przelanie do naczynia i zamrożenie - pokaz;

• uzupełnianie kart pracy i określanie cech poszczególnych stanów skupienia wody - doświadczenia uczniowskie ustalające zapach, barwę i kształt wody w poszczególnych stanach skupienia (załącznik 1);

• porównanie wyników badań i wklejenie kart do zeszytów;

7. Do czego wykorzystujemy wodę?

• „burza mózgów” - praca w grupach, zapis możliwości wykorzystań na kartkach;

• odczytanie i porównanie wypisanych propozycji, wyróżnienie tych, które wykorzystują zdolność wody jako rozpuszczalnika (np. mycie się, mycie naczyń, pranie, herbatka itp.);

8. Wyjaśnienie i zapis pojęcia ROZPUSZCZALNIK - ciecz, która rozpuszczając substancje tworzy z nimi ciekłe mieszaniny- folia;

9. badanie właściwości wody jako rozpuszczalnika:

• do słoiczków z jednakową ilością wody wsypać: łyżkę soli do jednego i łyżkę mąki do drugiego zamieszać dokładnie i porównać otrzymane substancje;

• przeczytać z folii definicje pojęć - ROZTWÓR, ZAWIESINA i odpowiednio ułożyć przy słoiczkach „wizytówki” z nazwami substancji (załącznik 2);

10. Do kolejnego słoiczka z wodą dosypywać sól tak długo, aż przestanie się rozpuszczać - rozdać dodatkowa wizytówkę i przedstawić pojęcie - ROZTWÓR NASYCONY;

11. Zapis do zeszytu i wklejenie w odpowiednim miejscu „wizytówek objaśnień”:

Woda jest doskonałym rozpuszczalnikiem. Rozpuszczając substancję może z nią tworzyć:

ROZTWÓR

ROZTWÓR NASYCONY

ZAWIESINĘ

13. Oczyszczanie wody - rozdzielanie roztworów - eksperymenty uczniowskie:

• każda z grup wkrapla do osobnych słoiczków z wodą po kilka kropli tuszu i płynu do mycia naczyń, następnie dokładnie miesza;

• każda grupa samodzielnie próbuje rozdzielić roztwory przy użyciu wszystkich dostępnych środków: piasku, sitek, waty, bibuły filtracyjnej itp.;

• porównanie wyników przeprowadzonych eksperymentów i wniosek - zapis do zeszytu:

Niektóre substancje tworzące z wodą roztwory, silnie ją zanieczyszczają i bardzo trudno je oddzielić, czyli oczyścić wodę. Każdy z nas powinien więc dbać o czystość wody.

14. Ocena przebiegu pracy w grupach;

15. Praca domowa - Ustalę z rodzicami domowy plan ochrony wody i zapiszę go w zeszycie.

ZAŁĄCZNIK 1

KARTA PRACY - „WŁAŚCIWOŚCI WODY W RÓŻNYCH STANACH SKUPIENIA”

WŁAŚCIWOŚCI	POSTAĆ WODY
		CIECZ - WODA	GAZ - PARA WODNA	CIAŁO STAŁE - LÓD
BARWA
KSZTAŁT
ZAPACH

ZAŁĄCZNIK 2

„WIZYTÓWKI NAZWY”

ROZTWÓR	ZAWIESINA
ROZTWÓR NASYCONY

„WIZYTÓWKI OBJAŚNIENIA”

mieszanina jednorodna, w której gołym okiem nie można rozróżnić poszczególnych składników;

roztwór, w którym nie można rozpuścić już więcej substancji;

mieszanina niejednorodna, w której duże cząstki substancji słabo są rozpuszczone w cieczy, osiadają po pewnym czasie na dnie lub wypływają na powierzchnię;

LINIA CZASU

LINIA CZASU jest metodą, która pozwala graficznie przedstawić problemy o obserwowalnych następstwach czasowych;

Dla dzieci, szczególnie tych młodszych wyobrażenie i zrozumienie pojęcia czasu, jest często bardzo trudne. Dla wielu dwa wieki, tysiąc czy pięćdziesiąt lat temu, to za każdym razem po prostu bardzo dawno, dawno temu.

Sama metoda linii czasu polega na zaznaczeniu wydarzeń w ujęciu chronologicznym na tablicy, rozwieszonym np. długim arkuszu papieru, sznurku, listewce itp. Dobrze jest dodać do wydarzeń krótkie opisy, zdjęcia z podpisami lub inną, krótką formę ich prezentacji.

Linia czasu jest metodą aktywizującą, którą można zastosować niemal do wszystkich przedmiotów, stosunkowo prostą i niekłopotliwą do przygotowania, a tylko od naszej i uczniowskiej inwencji zależeć będzie jej ostateczna forma.

Metodę w zależności od potrzeb i możliwości, można wykorzystać w różny sposób:

• uczniowie otrzymują gotowe karty z nazwami lub opisem wydarzeń, ich zadanie to ustalenie właściwych dat i  rozmieszczenie kart na linii czasu;

• uczniowie otrzymują linie czasu z datami, a ich praca polega na ustaleniu i opisie wydarzeń z nimi związanych;

• 
  uczniowie samodzielnie pracują z materiałami źródłowymi, wybierają istotne wydarzenia oraz dokonują ich opisu i prezentacji na linii czasu, w wybranej przez siebie formie;

W zależności od przyjętego sposobu, należy każdorazowo zwrócić uwagę na czas niezbędny uczniom do wykonania zadania.

Największym walorem tej metody, poza pomocą w przedstawieniu ram czasowych i uporządkowaniu omawianych wydarzeń w świadomości ucznia, jest ukazanie w atrakcyjny sposób efektu jego poszukiwań i wysiłku, który włożył w przygotowanie linii czasu, co daje mu poczucie satysfakcji i rozbudza wewnętrzną motywację do działań. Oczywiście, aby to poczucie satysfakcji zwiększyć, wykonane prace powinny być eksponowane, a omawianie powinno podkreślać ich mocne strony.

Przykładowa tematyka geograficzna i przyrodnicza, w której można wykorzystać metodę linii czasu:

• „Wielkie odkrycia geograficzne”;

• „Z dziejów Ziemi”;

• „Mapa polityczna Europy- wczoraj i dziś;

• „Przeszłość geologiczna Polski”;

• „Podział administracyjny Polski”;

• „Procesy integracji europejskiej”;

• „Historia mojej miejscowości”;

• „Wynalazki cywilizacyjne”;

• „Las w czterech porach roku”;

• „Rozwój człowieka”;

Maria Wolska

Gimnazjum im. Gen. K. Sosnkowskiego

w Opalenicy

TEMAT:

Rozwój procesów urbanizacyjnych na świecie - lekcja geografii w klasie III gimnazjum

Cele lekcji:

Uczeń powinien:

• znać terminy: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji, miasto, aglomeracja miejska;

• wyjaśnić, na czym polega proces urbanizacji;

• wymienić problemy wielkich miast;

• analizować mapy i wykresy związane z urbanizacją;

Metody i formy pracy:

• „śnieżna kula”;

• burza mózgów;

• „linia czasu”;

• praca samodzielna z mapą i podręcznikiem;

Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:

Ścienna mapa ludności świata, atlasy geograficzne, kartki z zapisanymi określeniami dotyczącymi rozwoju urbanizacji na świecie (od XVIII w.), podręcznik - Moduł 3 (rozdział 20);

Czas realizacji:

• 45 minut;

Przebieg lekcji:

1. Przypomnienie pojęcia URBANIZACJA (formalna, społeczna, ekonomiczna, demograficzna, przestrzenna) - zastosowanie metody „śnieżnej kuli” - uczniowie pracują indywidualnie, w dwójkach, a następnie w grupach 4 osobowych;

2. Zapisanie zebranych i uporządkowanych informacji na tablicy i w zeszycie;

3. Przypomnienie pojęcia WSKAŹNIK URBANIZACJI.

Uczniowie na podstawie map (ściennej, w atlasie lub w podręczniku str.133) wskazują kraje słabo, średnio lub silnie zurbanizowane.

4. Uczniowie porządkują na LINII CZASU określenia dotyczące rozwoju procesu urbanizacji. Zadanie wykonują najpierw w zeszytach, a następnie na tablicy (równocześnie sprawdzając poprawność wykonania polecenia).

Określenia:

1. 
   
   b.

c. d.

5. 
   

6. 
   

7. 
   

LINIA CZASU:

XVIII XIX XX XXI

5. Czy chciałbyś mieszkać w wielkim mieście? - uzupełnianie tabeli:

Jeśli tak, to dlaczego	Jeśli nie, to dlaczego
1	1
2	2
3	3
4	4
5	5

6. Uczniowie otrzymują mapę konturową świata, na której zaznaczone są największe aglomeracje miejskie i omawiają ich położenie.

7. Zadanie domowe.

Wykonaj polecenie pod mapą rozmieszczenia wielkich miast.

(Na mapie zaznaczono numerami wielkie miasta, należy je rozpoznać oraz zaznaczyć obszary o najmniejszej i największej gęstości zaludnienia).

METAPLAN

Metodę METAPLANU warto zastosować na lekcji, w trakcie której planujemy analizę sytuacji problemowej. W pewnym sensie METAPLAN jest graficznym zapisem dyskusji toczonej na dany temat, a jego wielką zaletą jest przedstawienie w sposób przejrzysty nawet najbardziej skomplikowanych sytuacji. Pracujący tą metodą uczniowie są zmuszeni do zwięzłego formułowania argumentów i wniosków, które następnie umieszczają na tworzonym w czasie dyskusji plakacie.

Celem zastosowania METAPLANU jest przeanalizowanie problemu i poszukiwanie, co nie zawsze oznacza znalezienie, rozwiązania. Metoda ta skłania do myślenia, analizowania problemów, poszukiwania przyczyn, przewidywania skutków i formułowania wniosków;

Zajęcia wykorzystujące tę technikę można prowadzić dwoma sposobami - pracując z całą klasą lub dzieląc ją na kilka grup:

• nauczyciel wyznacza grupom czas na przedyskutowanie problemu i wykonanie plakatów, a następnie poszczególne zespoły prezentują efekty swojej pracy; podsumowaniem lekcji jest zebranie wszystkich wniosków, które zostały zgłoszone; można też je jeszcze przedyskutować, by wyeliminować ewentualne sprzeczności;

• gdy nauczyciel pracuje z całą klasą, powstaje jeden wspólny plakat; uczniowie w trakcie dyskusji podchodzą do planszy i zapisują na odpowiednich polach swoje spostrzeżenia; mogą też porządkować plakat, przesuwając zapisy umieszczone przez kolegów na inne pola.

Nauczyciel przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji i przygotowuje niezbędne do wykonania plakatów materiały ( duże arkusze papieru pakowego, tablicę do przypinania kartek, wykonane z kolorowego papieru kółka, owale, prostokąty i chmurki, kolorowe flamastry, taśmę samoprzylepną, klej, pinezki); ich liczba zależy od przyjętej formy pracy - w pierwszym wariancie powstanie jeden plakat, w drugim kilka; można oczywiście poprosić uczniów, by sami wcześniej wykonali te pomoce.

Najczęściej w literaturze pojawia się pewien wzorzec plakatu tworzonego metodą METAPLANU i przedstawię go tutaj, myślę jednak, że każdy odmienny graficznie, a zachowujący merytoryczny układ jest w jednakowym stopniu wartościowy i możliwy do zastosowania.

Schemat typowego METAPLANU wygląda następująco:

Na kartce zapisujemy problem , który będziemy rozważali i umieszczamy ją na arkuszu szarego papieru - naszym plakacie.

Prosimy uczniów o scharakteryzowanie sytuacji - jej elementy w formie równoważników zdań zapisują na pojedynczych kartkach i przyklejają do plakatu w miejscu przeznaczonym na opis sytuacji (Jak jest?).

W następnej kolejności na innych kartkach (odmienny format, kolor) zapisujemy wraz z uczniami przemyślenia na temat tego , jak być powinno (Jak powinno być?). Dalej prosimy, aby po dokonaniu analizy istniejących zapisów , uczniowie spróbowali ustalić z czego wynikają te rozbieżności (Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?).

Lekcję kończymy wyciągnięciem wniosków, dla których podstawą jest sporządzony plakat(WNIOSKI).

Każdy etap tworzenia METAPLANU jest doskonałym momentem do dyskusji, w trakcie której uczniowie uczą się wnikliwej analizy zjawiska.

Po zakończeniu prac konieczna jest ich prezentacja i omówienie.

Pamiętajmy o ocenie nie tylko merytorycznej strony wykonanych prac, lecz także o ocenie współdziałania i zaangażowania uczniów.

Marzena Michalska

Szkoła Podstawowa

im. A. i Wł. Niegolewskich

w Opalenicy

TEMAT:

Co i jak zagraża przyrodzie? - lekcja przyrody w klasie IV

Cele lekcji:

Uczeń:

• Wskazuje czynniki zagrażające środowisku przyrodniczemu

• Określa skutki wywołane zanieczyszczeniami wody, powietrza i gleby

• Wskazuje działania mogące wpłynąć na poprawę stan środowiska przyrodniczego

• Rozumie, że jest współodpowiedzialny za otaczającą go przyrodę/

Metody i formy pracy:

• metaplan, „burza mózgów”

• indywidualna, grupowa;

Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:

arkusze do tworzenia metaplanu, podręcznik, zeszyt ćwiczeń, karty papieru, mazaki;

Czas realizacji:

• 45 minut;

Przebieg lekcji:

Faza wstępna:

1. Sprawy organizacyjno-porządkowe;

2. Wprowadzenie do tematu poprzez nawiązanie do poprzedniej lekcji;

3. Stworzenie schematu dotyczącego leczenia człowieka i uświadomienie uczniom, że poprawa stanu środowiska (uzdrawianie przyrody) jest analogiczne

objawy choroby → wizyta u lekarza → diagnoza → recepta → leczenie →poprawa stanu zdrowia

W następnych etapach lekcji uczniowie są lekarzami przyrody i postępują zgodnie ze schematem tworząc kolejne plansze metaplanu;

Faza realizacji

4. Metoda „burzy mózgów” uczniowie określają zauważane przez nich negatywne zamiany w środowisku przyrodniczym i przyczyny ich powstania.

5. Pomysły uczniów tworzą pierwszy metaplan (diagnozę) np. :

Zagrożenia środowiska przyrodniczego Przyczyny Skutki ↓ ↓ Ścieki fabryczne i komunalne Nadmierne Kominy fabryczne Dym zawierający dwutlenek siarki Składowanie na hałdach śmieci i odpadów Spliny samochodów zawierających szkodliwe substancje Unoszące się w powietrzu spaliny w połączeniu z wilgocią Zatrucie wód Zatrucie wód i gleby Zanieczyszczenie powietrza Kwaśne deszcze Zatruwanie gleby i rosnące na niej roślinności Zatruwanie terenów w pobliżu dróg oraz powietrza Smog

1. Podział klasy na 4-6 osobowe zespoły, których zadaniem jest podanie propozycji, w jaki sposób można ratować przyrodę? (recepta). Każda grupa zajmuje się innym elementem środowiska np.

1. Jak ratować wody?

2. Jak ograniczyć zanieczyszczenie powietrza?

3. W jaki sposób zmniejszyć ilość odpadów?

4. Jak ratować lasy?

5. Jak zapobiegać kwaśnym deszczom?

6. Jak chronić miasta przed powstawaniem smogu?

Recepty poszczególnych grup tworzą kolejny plakat dotyczący ratowania przyrody

Jak ratować przyrodę? Gr. I. Gr. II. Gr. III Gr. IV Gr. V. Gr. VI

1. Recepty przygotowanie przez uczniów są punktem wyjścia do wprowadzenia ich w życie. W tym celu w kolejnym etapie lekcji uczniowie pracują indywidualnie, każdy z nich opracowuje propozycje ochrony przyrody, które wprowadzi we własnym postępowaniu. Efektem ich pracy jest stworzenie trzeciej planszy „Jak ja mogę ratować przyrodę”

Jak ja mogę uratować przyrodę?

Faza podsumowująca

2. Analiza i omówienie propozycji ochrony przyrody podanych przez uczniów

3. Sporządzenie krótkich notatek

4. Ocena aktywności uczniów

BIERZ I DAJ

Podobnie jak i inne metody aktywne, sesja „BIERZ I DAJ”, inaczej nazywana metodą STOLIKÓW EKSPERTÓW lub JIGSAW (z ang. UKŁADANKA), stymuluje uczniów do spontanicznego podejmowania wysiłku, niewymuszonego działania z twórczym zaangażowaniem i samodzielnością. Dodatkowo, uczy umiejętności podejmowania decyzji i przyjmowania odpowiedzialności na siebie za jej następstwa.

Metoda ta ma charakter uniwersalny i może być stosowana na różnych przedmiotach. Wykorzystuje się ją wtedy, gdy uczniowie mają do przyswojenia pewną partię materiału, którą da się podzielić na spójne, logiczne części.

Zadaniem metody jest to, by każdy uczeń w klasie opanował całość wiedzy, a specyfika polega na tym, że każdy, bez wyjątku, jest uczniem i nauczycielem jednocześnie (uczniowie nie tylko są tymi, którzy zapoznają się z pewnymi treściami ale także są odpowiedzialni za przekazanie zdobytej wiedzy innym). Jej realizacja przebiega według następujących etapów:

1. Uczniowie podzieleni na zespoły otrzymują części materiału opisujące pewne zagadnienie.

2. W zespołach zapoznają się ze swoimi partiami materiału. Uczniowie z poszczególnych zespołów, opracowujący ten sam fragment, tworzą grupę ekspertów. Tam zdobywają i porządkują swoją wiedzę, wyjaśniają wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób najlepiej nauczyć pozostałych danej partii materiału. 

3. W klasie nauczyciel tworzy nowe zespoły - w każdym musi się znaleźć co najmniej jeden uczeń (ekspert) z zespołów pierwotnych. Uczniowie przekazują sobie informacje uzyskane w trakcie pracy w zespołach eksperckich. Dopiero teraz wszyscy poznają całość materiału. Każdy uczeń musi tutaj wystąpić w roli nauczyciela i jak najlepiej przedstawić pozostałym zagadnienie, nad którym wcześniej pracował.

4. Uczniowie pozostają w nowych zespołach lub wracają do zespołów pierwotnych. Każdy z nich posiada już wiedzę o całości zagadnienia. Teraz wspólnie tworzą sprawozdanie, opis, plakat zawierający poznane treści.

5. Każdy zespół prezentuje efekty swojej pracy. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, ocenia uczniów.

Opisana metoda ma wiele zalet. Dzięki niej uczniowie nabywają lub rozwijają szereg cennych umiejętności, takich jak np.:

• czytanie ze zrozumieniem,

• selekcja informacji,

• aktywne słuchanie,

• wypowiadanie się na forum,

• współdziałanie przy realizacji zadania,

• pełnienie różnych ról itd.

Sesja „BIERZ I DAJ” kształtuje postawę aktywnego zaangażowania w pracę grupy oraz poczucia odpowiedzialności za siebie i pozostałych jej członków. Ta metoda - w odróżnieniu od innych technik pracy grupowej - daje szansę każdemu uczniowi, a nie tylko nielicznym wybrańcom (liderowi, sprawozdawcy, sekretarzowi). Podczas pracy wszyscy uczniowie podnoszą poziom swoich umiejętności - zarówno ci najlepsi, przeciętni, jak i najsłabsi. Wszyscy rozwijają się - zgodnie z zasadą, że najlepszą metodą uczenia się jest uczenie innych.

Wadą tej metody jest praco- i czasochłonność - nauczyciel musi sporo czasu poświęcić na wcześniejsze przygotowanie zajęć, dobranie odpowiednich materiałów, dostosowanie ich do poziomu uczniów. Później pozostaje jedynie wyjaśnić, na czym będzie polegać ich samodzielna praca. Powinien też czuwać nad porządkiem w klasie i pilnować przestrzegania limitów czasowych, przeznaczonych na poszczególne etapy lekcji. Ważne jest staranne przemyślenie lekcji, przygotowanie odpowiednich materiałów, aby uczniowie zdołali zakończyć pracę i opanować wszystkie treści w ciągu 45 minut. Należy więc przed lekcją zadbać o czynności organizacyjne (przestawienie stolików w klasie, podział na grupy itd.), aby potem nie tracić na to cennego czasu.

Ponieważ stosowanie tej techniki najczęściej prowadzi do dużej aktywności uczniów należy również zwrócić baczną uwagę i reagować na wszystkie przejawy łamania wcześniej ustalonych reguł zachowania w czasie zajęć, wymagana jest również dyskretna kontrola opracowań ekspertów, gdyż od ich jakości będzie zależał poziom zdobytej przez pozostałych wiedzy o danym zagadnieniu.

Honorata Hermann-Zimna

Szkoła Podstawowa

im. A. i Wł. Niegolewskich

w Opalenicy

TEMAT:

Poszczególne składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu - lekcja przyrody w klasie IV

Cele lekcji:

Uczeń:

• uczeń nazywa podstawowe składniki odżywcze, które są wytwarzane wyłącznie przez organizmy żywe;

• uczeń potrafi podać po trzy przykłady produktów spożywczych zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczy i witamin;

• uczeń wyjaśnia jaką rolę pełnią substancje organiczne w organizmie człowieka;

Metody i formy pracy:

• praca w grupach,

• sesje „bierz i daj”;

Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:

• materiały źródłowe - fragmenty publikacji popularnonaukowej, karty pracy ucznia, cztery arkusze A -2, znaczki tzw. „centówki”, plansza, foliogramy, rzutnik pisma

Czas realizacji:

• 45 minut;

Przebieg lekcji:

1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każde dziecko wybiera sobie jedną figurę z czterech możliwych. Każda figura może być w czterech kolorach. Po losowaniu dzieci zasiadają do stolika, na którym leży plansza w kolorze jego figury.

2. Nauczyciel objaśnia zadanie. Każda grupa na podstawie materiałów źródłowych opracowuje plansze dotyczącą jednego składnika odżywczego.

3. Praca w grupach (około 15 minut).

4. Nauczyciel zabiera wypracowane plansze przez grupę, a uczniowie zmieniają miejsca. Tym razem grupę tworzą uczniowie, którzy mają tę samą figurę niezależnie od jej koloru.

5. Uczniowie wspólnie wypełniają otrzymane karty pracy, dzieląc się zdobytą wiedzą w poprzedniej grupie. Wypełniona karta pracy służy im jako notatka z lekcji (ZAŁĄCZNIK 1).

6. Nauczyciel prezentuje wypracowane przez uczniów plansze. Następnie omawia karty pracy odwołując się do plansz.

7. Podsumowanie wiadomości:

• Jak nazywamy substancje, które dostarczamy organizmowi z pożywieniem?

• Podaj przykłady pokarmów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczy i witamin?

• Co buduje komórki naszego organizmu?

• Jaką rolę pełnią witaminy w naszym organizmie?

8. Zadanie domowe:

Co to znaczy, że białko, cukry, tłuszcze i witaminy to substancje organiczne?

ZAŁĄCZNIK 1

Temat: Poszczególne składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu.

1. Cukry są źródłem ________________ niezbędnej do wykonywania czynności życiowych.

Spożywane w nadmiarze powodują nadwagę i _____________________________zębów.

2. Tłuszcze są materiałem zapasowym i źródłem ______________________ dla organizmu człowieka.

Tłuszcze mogą być pochodzenia roślinnego i __________________________________ .

3. Białka są materiałem __________________________ organizmu.

_________________________________ i odbudowują komórki ciała.

4. Witaminy _____________________________________ organizm.

Brak witamin powoduje chorobę zwaną __________________________________.

5. Białka, cukry, tłuszcze i witaminy to substancje organiczne.

Ćwiczenie

Połącz w pary składniki pokarmowe z produktami spożywczymi:

METODA PROJEKTU

Metoda projektu dydaktycznego wyróżnia się spośród innych metod aktywizujących tym, że wykonując projekt, uczeń nie tylko w aktywny sposób zdobywa nową wiedzę i umiejętności, ale równie aktywnie uczestniczy w procesie uczenia się innych, prezentując im swoje osiągnięcia.

W trakcie realizacji projektu, oprócz doskonalenia typowo szkolnych umiejętności, jak np.: czytanie ze zrozumieniem, redagowanie notatek czy też szkicowanie, uczeń uczy się m.in.: twórczego myślenia, planowania własnej pracy, współdziałania w grupie, autoprezentacji, samooceny, pracy z różnymi źródłami wiedzy, odpowiedzialności za podjęte zadania;

Wszystkie ww. umiejętności są tak ważne i przydatne, że już każda z nich z osobna mogłaby stać się powodem do zastosowania metody projektu w nauczaniu, cóż dopiero, gdy ta jedna metoda kształtuje je wszystkie jednocześnie.

Oczywiście jeśli chcemy osiągnąć jak najlepsze efekty, musimy dobrze przygotować się do realizacji z uczniami naszych projektów.

Metoda projektu ma swoje charakterystyczne elementy:

• określone są cele i metody pracy przy realizacji projektu,

• wyznaczone są terminy realizacji etapów prac oraz całości projektu,

• wyznaczone są osoby odpowiedzialne za realizację,

• wszystkim znane są kryteria oceny,

• rezultaty są prezentowane publicznie,

• zadania realizuje się najczęściej w grupie,

• praca ma charakter samodzielny, pod dyskretną opieką nauczyciela,

• każdy odpowiada indywidualnie za wykonanie zadania;

• projekt trwa kilka dni, a nawet tygodni;

Ze względu na rezultaty, projekty dzielimy na:

• BADAWCZE - zebranie i usystematyzowanie informacji o zagadnieniach, przygotowanie opracowań w różnej formie (doskonałe do realizacji ścieżek międzyprzedmiotowych);

• DZIAŁANIA LOKALNEGO - podjęcie działania w środowisku lokalnym, efekty w terenie, a w klasie sprawozdanie z wykonanych działań;

Pracę metodą projektu dobrze jest zaplanować już na początku semestru, co pozwoli nam lepiej skorelować nasz projekt z treściami innych przedmiotów, a także uzgodnić współpracę z innymi nauczycielami.

ETAPY PRACY NAD PROJEKTEM:

Zainicjowanie projektu - wyjaśnienie czym jest projekt, podanie ogólnych zasad pracy i przykładów zrealizowanych projektów; Przedstawienie ramowego harmonogramu realizacji projektu z terminami: rozpoczęcia projektu, doboru grup, zgłoszeń konkretnych tematów, wykonania opisu projektu i planu pracy grupy, spisania kontraktu, wykonania projektu, prezentacji projektu;

Podział na grupy - dokonać go można w bardzo różny sposób w zależności od potrzeb i sytuacji, najczęściej po zaproponowaniu obszarów tematycznych uczniowie samorzutnie budują zespół, który realizuje dany temat zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz „układami” koleżeńskimi;

Określenie tematu projektu - w ramach podanej tematyki ogólnej:

• uczniowie sami określają tematy (problemy) szczegółowe, którymi chcieliby się zająć;

• nauczyciel określa pulę tematów szczegółowych, a uczniowie podzieleni na grupy, wybierają jeden spośród nich;

• wszystkie grupy realizują ten sam temat - nie można tu jednak liczyć na współpracę uczniów; Bardzo prawdopodobne, że przerodzi się to bardzo szybko we wzajemną rywalizację, więc ten sposób stosujemy tylko wtedy jeśli nam na takiej rywalizacji zależy;

Po wyborze tematu projektu uczniowie dokonują jego opisu (praca domowa), który powinien zawierać: temat szczegółowy, cele projektu, przewidywaną formę realizacji i prezentacji projektu; Następnie wspólnie z nauczycielem dokonują analizy i ewentualnej jego korekty.

Przygotowanie instrukcji/kontraktu/ - zajmuje się tym na ogół nauczyciel, który umieszcza w niej wszystkie ważne treści i formy realizowanego projektu.

Instrukcja/kontrakt/ powinna zawierać:

• temat projektu i jego cele (opis projektu),

• formę wykonania projektu,

• zadania dla poszczególnych członków grupy,

• źródła, które powinni wykorzystać,

• termin prezentacji oraz terminy konsultacji z nauczycielem,

• możliwe sposoby prezentacji projektu i jej czas,

• kryteria oceny projektu;

Realizacja projektu - powinna być samodzielna, w znacznym stopniu realizowana poza lekcjami; Nadzór nauczyciela - bardzo dyskretny, nie wolno hamować inwencji i inicjatywy uczniów; Końcowym efektem projektu powinien być:

• raport/ sprawozdanie z wykonania projektu,

• konkretny wytwór (jeśli był przewidziany w opisie) - np. wystawa, plakat, model, itp.;

• prezentacja projektu,

• dyskusja nt. projektu i jego realizacji,

Prezentacja projektu - jest wbrew pozorom, jednym z trudniejszych etapów pracy metodą projektów, wymaga bowiem zaprezentowania czasem kilkutygodniowego trudu całej grupy w stosunkowo krótkim czasie (wcześniej ustalonym). Formę prezentacji powinni wybrać wykonawcy projektu, ale pewne jej ramy mogą być nakreślone w zawartym wcześniej kontrakcie.

Uczestnikami prezentacji mogą być koledzy z klasy, szkoły, rodzice i inni zaproszeni goście - uzależnione jest to od tematu prezentacji oraz jej charakteru. Zawsze należy zadbać o życzliwą atmosferę w czasie wszystkich wystąpień.

Ocena projektu - jak każda ocena nie jest rzeczą łatwą Ocenianie powinno wskazać uczniom co zrobili dobrze, a co wymaga poprawek, by mogli wyciągnąć wnioski na przyszłość.

W ocenianiu powinni mieć oczywiście swój udział również uczniowie, dokonujący oceny pracy innych, ale też tej najistotniejszej - samooceny. Samoocena dokonywana w trakcie pracy, może bardzo ją usprawnić i podnieść jej jakość. Nauczyciel może pomóc uczniom jej dokonać formułując pytania pomocnicze, na które każdy z nich odpowiada sobie sam np. :

• Czy zadania wykonuję w terminie?

• Z którym zadaniem mam najwięcej trudności i dlaczego?

• Co mogę zrobić, aby pokonać trudności?

• Jak układa się nasza współpraca w grupie? itp.

Ocenie powinno podlegać szereg elementów projektu, m.in.: wybór tematu i jego ujęcie, realizacja zamierzonych celów, dobór dodatkowych źródeł informacji, korzystanie z nowoczesnych źródeł informacji, pomysłowość, przedsiębiorczość, dodatkowe badania, struktura prezentacji, komunikatywność, wizualizacja, pomysłowość, terminowość prac, podział prac w grupie, współpraca, zaangażowanie itp.;

Metoda projektów mimo wcześniej przytoczonych zalet, budzi też pewne wątpliwości np.:

• Na ile zagadnienie opracowane przez daną grupę uczniów, będzie znane pozostałym?;

• Jak ocenić obiektywnie cały proces prac, jeśli w większości realizowany był on poza szkołą?

Są to oczywiście sprawy istotne i wymagające refleksji, ale na pewno nie mogą stać się przyczyną zaniechania stosowania metody projektu w nauczaniu.

Zyski jakie możemy za jej pomocą otrzymać są zdecydowanie większe od ewentualnych mankamentów. Jest to metoda, która wymaga też wiele wysiłku od nauczyciela, potrzebuje on wsparcia i akceptacji rady pedagogicznej oraz dyrekcji szkoły - szczególnie w przypadku realizacji projektów o charakterze ścieżek międzyprzedmiotowych, które chcemy prezentować wielu widzom.

Czas i pracę, jaką poświęcimy na zastosowanie metody projektu, wynagrodzi nam ogromna satysfakcja uczniów z własnych osiągnięć oraz zaprezentowane efekty uczniowskich działań, które najczęściej zdecydowanie przerosną nasze oczekiwania.

Renata Kaczmarek

Szkoła Podstawowa

im. A. i Wł. Niegolewskich

w Opalenicy

„ Co może żyć w jeziorze ? " - projekt przedmiotowy z przyrody

CEL: Przedstawienie flory i fauny jeziora oraz zależności w ekosystemie jeziora.

FORMA REALIZACJI: Projekt przeznaczony jest do realizacji w szkole podstawowej, dla klas

V-VI podczas realizacji zagadnień dotyczących życia w jeziorze.

REALIZATORZY: Wszyscy uczniowie w klasie

ODBIORCY: Uczniowie klas, w których realizowano projekt, odbiorcami mogą być również uczniowie innych klas, inni nauczyciele lub rodzice.

TERMIN REALIZACJI: 3-5 tygodni

TERMINY PREZENTACJI: po ukończeniu realizacji

Treści i umiejętności realizowane przez projekt:

Treści:

1. Wspólne cechy budowy i czynności organizmów;

2. Złożoność świata żywego, znaczenie różnych sposobów jego porządkowania;

3. Przykłady różnorodności roślin i zwierząt oraz środowisk ich życia;

4. Pogoda i klimat;

Kształcone umiejętności: (cele projektu):

1. Uczeń poznaje elementy ekosystemu jeziora

2. Uczeń potrafi zebrać, usystematyzować i przedstawić elementy ekosystemu jeziora

3. Uczeń potrafi współpracować w grupie, dokonać samooceny, obiektywnie ocenić wyniki pracy kolegów

Etapy realizacji projektu:

1. Określenie zakresu tematów, które mogą dać odpowiedź na pytanie: „Co może żyć w jeziorze ?" - „burza mózgów"

2. Poinformowanie uczniów, na czym polega praca metodą projektu.

3. Przygotowanie zadań do wykonania, oraz tematów dla poszczególnych grup

4. Przygotowanie kontraktu oraz instrukcji i przedstawienie ich uczniom. (Załączniki 1 i 2)

5. Podział klasy na 8 grup. Uczniowie sami dobierają się w 3-4 osobowe zespoły.

6. Przedstawienie uczniom tematów do wyboru.

7. Wybór tematów przez grupy, w przypadku większej ilości grup chętnych do jednego tematu - losowanie.

8. Podpisanie kontraktów

9. Konsultacje - 1 raz w tygodniu po lekcjach w umówionym dniu tygodnia.

10. Prezentacja:- w uzgodnionym terminie

11. Ocena:

Uczniowie dokonują samooceny swej pracy w skali 0-12 punktów. Grupa ocenia każdego z członków pod kątem: „Ilość i jakość włożonej pracy", przyznając punkty od 0 do 2. Nauczyciel dolicza te punkty do swojej oceny. Nauczyciel przyznaje punkty za pozostałe elementy składające się na ocenę końcową. Uzyskane punkty przekłada na ocenę według zapisu w kontrakcie.

Ponadto każdy z uczniów ocenia w skali 0-12 punktów prezentację wszystkich swoich kolegów, z wyjątkiem kolegów z grupy, w której pracował. Nauczyciel oblicza dla każdego ucznia średnią punktów przyznanych przez klasę. Średnie przedstawia uczniom i porównuje z ilością punktów przyznanych przez nauczyciela - służą do tego karty oceny nauczyciela, klasy i grupy (załączniki 3, 4 i 5)

WNIOSKI:

Zastosowanie metody projektu mobilizuje uczniów do wydajnej pracy. Uczniowie samodzielnie zdobywają nową wiedzę i umiejętności, choć wymaga to jednocześnie sporo dodatkowej pracy ze strony nauczyciela, choćby dlatego, że z każdą grupą trzeba pracować indywidualnie. Są uczniowie, którzy samodzielnie docierają do dodatkowych źródeł, wybierają informacje i w uporządkowany sposób przedstawiają je kolegom. Stosują też ciekawe formy graficzne. Inni uczniowie korzystają z pomocy i pomysłów nauczyciela. Przedstawienie kolegom zdobytych wiadomości w formie płynnego opowiadania z jednoczesnym ilustrowaniem przygotowanymi pomocami dla wielu uczniów okazuje się jeszcze w tym wieku zbyt trudne, ale praca w grupie umożliwia każdemu z nich zaangażowanie się na miarę swoich możliwości.

Oprócz zdobywania wiedzy na temat różnych elementów ekosystemu jeziora i wzajemnych zależności, uczniowie uczą się pracować w grupie, dzielić pracą i dokonywać sprawiedliwej oceny. Dokonywanie samooceny, oceny pracy kolegów w grupie oraz efektów pracy kolegów z klasy zmusza uczniów do refleksyjnego podejścia w kwestii oceniania. Uczniowie mają okazję dostrzec, jak złożony i trudny jest to proces.

Praca metodą projektu daje możliwość wykazania się uczniom inicjatywą, pomysłowością, wykroczenia poza ramy określone programem, jest to doskonała okazja do samodzielnej pracy oraz dzielenia się z innymi swoimi osiągnięciami. Efekty realizacji projektu „Co może żyć w jeziorze?" przekonują mnie do podejmowania dalszych prób pracy tą metodą.

ZAŁĄCZNIK 1

Instrukcja do projektu „Co może żyć w jeziorze ?

Cele projektu:

• uczeń poznaje elementy ekosystemu jeziora

• uczeń potrafi zebrać, usystematyzować i przedstawić elementy ekosystemu jeziora

• uczeń potrafi współpracować w grupie, dokonać samooceny, obiektywnie ocenić wyniki pracy kolegów

Formy pracy:

• praca w grupach

Czas pracy:

• 4 tygodnie

• konsultacje: raz w tygodniu

• prezentacja: ok. 5 min.

Kryteria oceny:

• pomysłowość

• poprawność merytoryczna zgodność z instrukcją forma i jakość prezentacji

• ilość i jakość włożonej pracy

Zadania do wykonania:

• zebrać informacje dotyczące wybranych tematów dotyczących warunków życia w jeziorze, organizmów w nim występujących i ich przystosowań

• opracować zebrane informacje tak, aby w sposób interesujący przedstawić je kolegom zaprezentować zebrane informacje w formie ustnej i graficznej na forum klasy

Tematy:

Grupa I:

Porównanie warunków panujących na lądzie i w wodzie.

Co jest potrzebne roślinom do życia w wodzie i skąd, w jaki sposób to zdobywają ?

Grupa II:

Temperatura wody w jeziorach w czterech porach roku.

Jak organizmy przetrzymują zimę ?

Grupa III:

Jak zbudowane są rośliny wodne ?

W jaki sposób przystosowały się w swej budowie do życia w wodzie ?

Grupa IV:

Jakie rośliny spotykamy w jeziorze ?

Strefy roślinności wodnej, gatunki roślin występujące w poszczególnych strefach i ich przystosowania do życia w danej strefie.

Grupa V:

Mikroskopijne rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze.

Budowa glonów jednokomórkowych spotykanych w jeziorach.

Zależności pokarmowe mieszkańców jeziora i jego okolic.

Grupa VI:

Ryby i ich przystosowania do życia w wodzie.

Gatunki ryb występujące w jeziorach Polski.

Grupa VII:

Większe zwierzęta (kręgowce), oprócz ryb zamieszkujące jeziora i ich okolice.

Przystosowania tych większych zwierząt do życia w wodzie i jej pobliżu.

Grupa VIII:

Mniejsze zwierzęta (bezkręgowce) zamieszkujące jeziora.

Przystosowania tych mniejszych zwierząt do życia w wodzie i jej pobliżu.

ZAŁĄCZNIK 2

Kontrakt do projektu: „Co może żyć w jeziorze ?"

zawarty między nauczycielem, a członkami grupy

Klasa została podzielona na 8 grup

1.Grupa wyłania spośród siebie lidera, sekretarza oraz prezentera.

2.Grupa zapozna się z przeanalizuje instrukcję do projektu:

• cele projektu

• formy pracy

• czas pracy

• częstotliwość konsultacji zadania do wykonania

• tematy zadań

3.Kryteria oceny projektu:

• pomysłowość: 0-2p.

• poprawność merytoryczna: 0-2p.

• zgodność z instrukcją: 0-2p.

• forma i jakość prezentacji: 0-4p.

• ilość i jakość włożonej pracy: 0-2p.

Oceny uzyskane w wyniku punktacji:

• 12 p - celujący;

• 10-11 p. - bardzo dobry;

• 8-9 p. - dobry;

• 6-7 p. - dostateczny;

• 4-5 p. - dopuszczający;

• 0-3 p. - niedostateczny

Uczniowie dokonują samooceny, oceny pracy w grupach oraz oceny pracy swych kolegów. Nauczyciel dokonuje oceny prezentacji z uwzględnieniem samooceny oraz oceny pracy uczniów. Głos decydujący w sprawie oceny ma nauczyciel.

4.Grupa wykona zadanie w określonym czasie i zaprezentuje je w obecności nauczyciela pozostałym uczniom klasy.

Grupa.......

Skład grupy:

Lider ................................................. podpis ...................................

Sekretarz .......................................... podpis ..................................

Prezenterzy: .................................... podpis ..................................

......................................................... podpis..................................

Podpis nauczyciela

ZAŁĄCZNIK 3

Karta oceny pracy grupy podczas realizacji projektu: „Co może żyć w jeziorze ?"

Klasa............

Grupa.........

Kryteria oceny projektu:

Pomysłowość: 0-2p.

poprawność merytoryczna: 0-2p.

zgodność z instrukcją: 0-2p.

forma i jakość prezentacji:

0-4p. ilość i jakość włożonej pracy: 0-2p.

Imię i nazwisko ucznia	Samoocena w skali 0 -12 p.	Ocena grupy - dotyczy kryterium „ilość i jakość włożonej pracy" w skali 0 -2 p.

ZAŁĄCZNIK 4

Karta oceny uczniów do projektu: „Co może żyć w jeziorze ?"

Klasa .........

Gr.	Imię i nazwisko ucznia	Ocena klasy w skali 0 - 12 p.

Karta oceny uczniów do projektu: „Co może żyć w jeziorze ?" Klasa

Gr.	Imię i nazwisko ucznia	Pomysłowość	Poprawność merytoryczna	Zgodność z instrukcją	Forma i jakość prezentacji	Ilość i jakość pracy	Suma punktów	Samo -ocena	Ocena klasy	Ocena nauczyciela

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Augustyniak Maria, Augustyniak Michał,1999, Przyroda. Podręcznik dla klasy IV; Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk;

Augustyniak Maria, Augustyniak Michał,1999, Przyroda. Program nauczania przedmiotu blokowego w klasach IV - VI szkoły podstawowej (II etap edukacyjny); Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk;

dambu, 2003,Wykorzystanie wybranych metod aktywnych w nauczaniu przedmiotów matematyczno - przyrodniczych, www.literka.pl;

Łopata Krystyna,2002, Doświadczenia ilustrujące treści nauczania przyrody, www.wsip.pl

Majchrzak-Barabasz Anna, 2002, Doświadczenia i obserwacje w nauczaniu przyrody w klasach 4-6, www.profesor.pl

Momot Róża, 2001, Metody aktywne w nauczaniu, Zamość

Ożga Jolanta,2003, Metody aktywne w pracy nauczyciela polonisty, www.literka.pl;

pod red. Piotra Znanieckiego,2003, Moje środowisko. Program międzyprzedmiotowej edukacji gimnazjalnej, www.eko.pb.bialystok.pl;

Poradnik Metodyczny, Geografia dla gimnazjum. Moduł 3;

praca zbiorowa, 2000,Edukacja przyrodnicza w szkole podstawowej, MEN, Warszawa-Wrocław;

Raff Herman, 1986,Chemia całkiem prosta, Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa;

Rau Krystyna, Ziętkiewicz Ewa, 2000, Jak aktywizować uczniów. „Burza mózgów” i inne techniki w edukacji, Oficyna wydawnicza G&P, Poznań;

Smutek Barbara,2002,Metody decyzyjne - drzewko decyzyjne, metaplan, www.eduseek.pl

Wojnarowska Małgorzata, 2002, Niekonwencjonalne metody nauczania, www.eduseek.pl;

2

3

dokleić „wizytówki - objaśnienia”, głośno odczytując ich treść;

Ok. 48% ludności świata mieszka w miastach

Ok. 10% ludności świata mieszkało w miastach

2-3% ludności świata mieszkało w miastach

Ok. 28% ludności świata mieszkało w miastach

Dynamiczny rozwój przemysłu w miastach

Bardzo szybki rozwój usług w miastach

Powstawanie wielkich aglomeracji miejskich

Większość wielkich miast - w krajach rozwijających się

Jak powinno być?

WNIOSKI

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno

Jak jest?

Badany

problem

OLEJ, MASŁO, SMALEC, MARGARYNA

BIAŁKA

MIĘSO, JAJA, PRODUKTY MLECZNE, NASIONA GROCHU I FASOLI

CUKRY

ŚWIEŻE OWOCE I WARZYWA

TŁUSZCZE

MIÓD, SŁODYCZE, PIECZYWO, OWOCE

WITAMINY

---