Wykład 1

4 października 2010

99% energii elektronów zamieniane jest na ciepło

1% to promieniowanie rentgenowskie

 

Po II wojnie światowej:

• zdjęcia techniką promieni twardych

• układy 4-6 prostowników w lampie (dzięki nim- duże natężenie i mniejszy czas promieniowania)

• elektronowy wzmacniacz obrazu -> rentgenoskopia-> rentgenotelewizja

 

Lata 60-te - 70-te:

• tomografia komputerowa

• rezonans magnetyczny

• ultrasonografia

 

3 specjalności radiologii lekarskiej:

• radiologia (diagnostyka obrazowa); zaliczamy tu:

• rentgenodiagnostykę

• rezonans magnetyczny

• ultrasonografię

• radioterapia- wykorzystywana w leczeniu chorób nowotworowych

• medycyna nuklearna- wykorzystująca izotopy promieniotwórcze do diagnostyki i terapii

 

1896r- Wielka Brytania, Niemcy- pierwsze wykorzystywanie RTG do diagnozowania złamań kości u koni, psów i kotów

 

Powstawanie promieniowania RTG:

Gdy elektrony swobodne, poruszające się z dużą prędkością, zostają gwałtownie zahamowane.

 

 

Aparat RTG:

• lampa

• generator wysokiego napięcia

• stolik rozdzielczy- podłączony do zasilania, na nim wszystkie wskaźniki pomiarowe, włącznik, guziki, przełączniki i inne pierdolniki

 

Lampa- szklana bańka próżniowa z katodą (-) i anodą (+). Obie podłączone są do wysokiego napięcia, natomiast katoda połączona jest z obwodem niskiego napięcia- tzw. obwodem żarzenia (który się włącza po załączeniu prądu). Drucik wolframowy żarzy się i zaczyna wysyłać elektrony do katody, potem lecą sobie do anody.

 

Im większe napięcie, tym większa prędkość elektronów.

 

Elektrony biegną od katody do anody.

 

Promień centralny (długi)- znajduje się w środku wiązki promieni.

Rzut ogniska rzeczywistego w kierunku promienia centralnego tworzy tzw. ognisko optyczne.

 

Im mniejsze ognisko optyczne, tym ostrzejszy obraz, ale jego wielkość zależy od wielkości ogniska rzeczywistego (decyduje o mocy lampy- im większe, tym większa moc), drucika [jak ognisko może zależeć od druta?]

 

Duże ognisko- do dużych zwierząt (większych części ich ciała).

 

Rodzaje promieniowania w lampie:

• hamowania

• charakterystyczne

• trzonkowe (szypułkowe)

 

Promieniowanie hamowania- powstaje, gry elektrony zostają zahamowane na talerzu anody. Elektron zostaje przyciągnięty przez jądro atomu (+) i wprowadzony w ruch hiperboliczny wokół jądra; traci energię kinetyczną, która zostaje wypromieniowana na zewnątrz atomu w postaci promieniowania X.

 

Promieniowanie charakterystyczne- ma jedną długość fali (jest monochromatyczne). Nakłada się na widmo ciągłe promieniowania hamowania. Ma niewielkie natężenie. Powstaje, gdy elektron uderza w inny elektron znajdujący się na powłoce elektronowej najbliżej jądra i go wybija. Emitowany jest wtedy kwant energii. Ten wybity elektron jest zastępowany e- z następnej powłoki itd. Za każdym razem wypromieniowana jest określona ilość energii.

 

Promieniowanie trzonkowe- wyróżniamy tu dwa rodzaje:

• Niektóre elektrony katodowe uderzają w obudowę-> zostaje naelektryzowana (-)-> elektrony są od niej odbijane i uderzają w dowolne miejsce anody.

• e^- zamiast hamowaniu na anodzie ulegają odbiciu od jej powierzchni a następnie są znowu przez nią przyciągane. Jest to promieniowanie małe (miękkie); rozchodzi się w nieuporządkowany sposób.

 

Promieniowanie miękkie- nie daje obrazu na błonie RTG ale jest pochłaniane przez ciało.

 

Całkowite natężenie promieniowania rośnie proporcjonalnie do kwadratu napięcia na lampie i wprost proporcjonalnie do wielkości prądu płynącego przez lampę oraz do liczby atomowej pierwiastka, z którego zbudowana jest anoda.

 

Im wyższe napięcie na elektrodach, tym większa częstotliwość i energia promieniowania-> twardsze promieniowanie.

 

Własności promieniowania RTG:

• wiązka fal elektromagnetycznych rozchodzących się w próżni z prędkością 300tys. km/s

• długość fali= 10^-11 - 10^-8m

• wykazuje właściwości falowe i kwantowe

• ze swego miejsca powstania wysyłane są w postaci kwantów energii zwanych fotonami. Jednostką energii fotonów jest elektrovolt eV

• pole elektryczne i magnetyczne nie ma na nie wpływu

 

Cechy promieniowania:

• Nie wywołuje bezpośredniego wrażenia światła na siatkówce oka- utrudnia ochronę przed szkodliwym działaniem.

• Rozchodzi się prostolinijnie- wiązka wychodząca z lampy jest rozbieżna, dlatego obraz jest zwykle większy od obiektu badanego.

• Zmniejsza swoje natężenie z kwadratem odległości- im dalej, tym mniejsze natężenie

• Ma wybitną zdolność przenikania ciał- która zależy od energii promieni X i stopnia pochłaniania ich przez ciało.

• Ulega w różnym stopniu osłabieniu przy przechodzeniu przez ciało

powietrze-> tłuszcz-> woda-> kości-> metal

6. W wyniku tego powstaje promieniowanie wtórne i rozproszone

miękkie (do 70kV)- pochłanianie

twarde (>100kV)- jest źródłem rozpraszania

7. Wywołuje jonizację atomów i związków chemicznych- umożliwia sterowanie naświetleniem błon RTG- mierzenie promieniowania.

8. Wywołuje zjawisko luminescencji- wykorzystujemy to w foliach wzmacniających oraz we wzmacniaczu obrazu do prześwietleń.

9. Redukuje związki chemiczne srebra do srebra metalicznego widocznego, jako zaciemnienie błony RTG.

10. Wykazuje działanie biologiczne- niekorzystne zmiany.

 

Parametry ekspozycji regulujące ilość i jakość promieni RTG docierających do błony:

• napięcie (kV)

• natężenie prądu lampy (mA)

• czas ekspozycji (ms)

• odległość lampa- błona RTG

 

Większe natężenie prądu= większe promieniowanie

 

Intensywność opisywana jest jako iloczyn natężenia i czasu ekspozycji i wyrażana w mAs.

 

Ilość mAs decyduje o zaciemnieniu błony.

kV o kontraście obrazu.

 

Odległość lampa- błona- nie mniej niż 1m.

Jeśli zmieniamy odległość, musimy też zmienić natężenie

 

nowe mAs = stare mAs x [nowa odległość/ stara odległość]2

 

 

Wykład 2

11 października 2010

 

Współdziałanie między promieniowaniem X a atomami materii możemy podzielić na:

1. przenikanie

2. pochłanianie (fotoefekt, absorpcja)

3. rozproszenie

4. zjawisko tworzenia się par

 

Przenikanie- w tkankach o niskiej gęstości, które zawierają powietrze (płuca, zatoki nosowe). Szczególnie promieniowanie o większej energii.

 

Pochłanianie- całkowite pochłanianie promieni RTG o bardzo niskiej energii. Promieniowanie dociera do danego obiektu i przestaje istnieć.

Foton promieniowania X dociera do atomu i wybija elektron znajdujący się na powłoce. Elektron ten uzyskuje energię kinetyczną (fotoelektron, elektron wtórny) a promieniowanie RTG przestaje istnieć.

Wybicie elektronu i przeniesienie na to miejsce e- z wyższych powłok wiąże się z powstaniem bardzo słabego i miękkiego promieniowania.

Powstaje jon dodatni.

 

Pochłanianie jest większe dla długofalowego (miękkiego) promieniowania i ciał cięższych (o wyższej licznie atomowej).

Liczba powstałych fotoelektronów jest proporcjonalna do liczby atomowej Z5 i długości fali promieni λ3.

 

Pochłanianie wzrasta proporcjonalnie do gęstości pochłaniającego obiektu.

powietrze (nie ma strat)-> tłuszcz-> woda-> kości-> metal (całkowicie pochłania- biały obszar na błonie RTG).

 

Pochłanianie wzrasta proporcjonalnie do grubości obiektu pochłaniającego. Im grubszy obiekt tym bardziej pochłania.

 

Pochłanianie jest odpowiedzialne za kontrast obiektu widocznego na zdjęciu rtg.

 

Przy zastosowaniu zbyt wysokich wartości kV następuje zmniejszenie kontrastu obrazu.

 

Rozproszenie- polega na zmianie kierunku promieniowania w wyniku zderzenia się fotonu promieniowania X z elektronem w atomie. Wyróżniamy rozproszenie:

• klasyczne (spójne)- powstaje bez zmiany długości fali. Foton nie traci energii. Stanowi mniej niż 5% całkowitego rozproszenia wiązki i nie wpływa znacząco na obraz.

• zjawisko Comptona- foton oddaje energię na elektron i zmienia swój kierunek. Foton pierwotnego promieniowania posiada po rozproszeniu mniejszą energię a tym samym większą długość fali.

 

Taki elektron dociera do błony i powoduje jej zaczernienie w przypadkowych miejscach. Jest to tzw. zadymienie obrazu.

 

Powstaje przy promieniowaniu twardym i substancjach lekkich o niskiej liczbie atomowej.

 

Tkanki o gęstości zbliżonej do wody- krew, mięśnie, narządy miąższowe- wytwarzają w ciele największą ilość promieniowania rozproszonego.

 

Zjawisko tworzenia się par- bardzo rzadkie. Zachodzi przy twardym promieniowaniu (fotony o elergii większej od 1,02 MeV). Nie występuje w diagnostyce medycznej.

 

 

Powstanie obrazu RTG:

Promienie X przechodząc przez badany obiekt ulegają w różnym stopniu osłabieniu.

Wtórna wiązka promieni zawiera informacje o badanym obiekcie.

 

W miejscu, gdzie promienie dotrą do błony, widoczne jest zaczernienie= przejaśnienie, a tam, gdzie nie dotrą, błona pozostaje jasna= zaciemnienie;

np. zaciemnienie- cień wątroby, serca, nerek

przejaśnienie- gaz

 

Pochłanianie zależy od promieniowania i własności badanego obiektu jego:

• grubości

• gęstości

• rodzaju pierwiastków, z jakich jest zbudowany

 

 

Wszystkie tkanki miękkie zbudowane są z wodoru (Z=1), węgla (Z=6), azotu (Z=7) i tlenu (Z=8)- pochłaniają promieni X w małym stopniu.

 

Kości, zęby, ogniska zwapnień zawierają wapń (Z=20)- pochłaniają więc promienie X w dużym stopniu.

 

ośrodek	względna gęstość	efektywna liczba atomowa
powietrze	0,0013	7,6
płuca	0,2	7,7
tłuszcz	0,92	6,0
woda	1	7,4
krew, osocze, tkanki miękkie	od 1,01 do 1,06	7,4- 7,5
chrząstka	1,09	13
kość	1,9	14

 

Tkanki miękkie, płyny ustrojowe i woda mają zbliżoną gęstość i efektywną liczbę atomową- pochłaniają promienie X w zbliżonym stopniu.

Dlatego na rentgenogramie naczynia krwionośne nie kontrastują z mięśniami; nie widać różnicy między mięśniem sercowym a płynem osierdziowym.

 

Z punktu widzenia stopnia pochłaniania promieni, tkanki dzielimy na:

1. tkanki i narządy zawierające gaz- płuca, zatoki, jamy głowy (?), gaz w przewodzie pokarmowym

2. tłuszcz- tkanka tłuszczowa podskórna, międzymięśniowa, tłuszcz zaotrzewnowy, krezka, więzadło sierpowate (koty!)

3. tkanki nie zawierające gazu- skóra, naczynia krwionośne i chłonne, narządy miąższowe

4. tkanki zawierające wapń i fosfor- kości, zęby; zwapnienia fizjologiczne- połączenia chrzęstno- kostne żeber; patologiczne- mineralizacja krwiaka, nowotwory

 

Na radiogramie obserwujemy tylko wynik różnego stopnia pochłaniania promieni X przez poszczególne tkanki.

Aby odróżnić dwie tkanki na zdjęciu, współczynnik pochłaniania musi się różnić o co najmniej 0,1.

 

Jeśli tkanki mają ten sam współczynnik pochłaniania, odróżnimy je, jeśli się różnią grubością..

Im tkanka grubsza- tym słabiej przechodzi promieniowanie- silniejsze wysycenie cieniowania (?).

 

Fenomen dodawania cieni:

Przechodząc przez dwa narządy, promieniowanie słabiej zacienia błonę- obiekty mogą się na siebie nakładać, co sprawia złudne wrażenie, że w danym narządzie jest jakaś zmiana, np. w zdjęciu bocznym jamy brzusznej psa obserwujemy nakładający się cień nerki.

 

Aby uwidocznić na zdjęciu narządy, które nie kontrastują z otoczeniem, wprowadzamy do nich substancje kontrastowe, zawierające związki o bardzo dużej (np. siarczan baru Z= 56, jod Z= 53) lub bardzo małej (powietrze, CO2) liczbie atomowej.

mała liczba atomowa- kontrast negatywny

 

siarczan baru- doustnie=> kontrast jelit

 

Oprócz zjawiska pochłaniania, podczas przechodzenia przez ciało, promienie X ulegają też zjawisku Comptona i rozpraszaniu klasycznemu.

 

Ilość promieniowania rozproszonego zwiększa się wraz z napięciem (kV) i z objętością obiektu.

 

Promienie rozproszone biegną w dowolnym kierunku powodując zadymienie.

 

Promieniowanie rozproszone stanowi również zagrożenie dla personelu i właściciela zwierzęcia.

 

Ochrona przed promieniowaniem miękkim i rozproszonym:

Aparat rentgenowski i sposób badania powinny zabezpieczać przed:

• miękkim promieniowaniem, wywołującym negatywne skutki zdrowotne

• promieniowaniem rozproszonym które poza negatywnymi skutkami powodują zmniejszenie kontrastu radiogramu

 

Stosujemy więc:

• filtrację pierwotnej wiązki promieniowania

• ograniczenie promieniowania rozproszonego

 

Filtracja i regulacja wiązki promieni przez filtrację całkowitą. Na filtr całkowity lamy składa się:

• filtr własny

• filtr dodatkowy

• przesłony pierwotne

 

Filtr własny:

• metalowa (?) obudowa

• olej

• szkło lampy

• okienko berylowe głowicy

 

Filtr własny wystarcza do pochłonięcia miękkiego promieniowania przy stosowanym napięciu mniejszym niż 50kV (palce, nadgarstek psa, królik, chomik).

 

Filtr dodatkowy- wykonany z aluminium, miedzi, molibdenu lub rodu. Utwardza wiązkę pierwotną promieniowania.

Może zmniejszyć dawkę promieniowania pochłanianego przez skórę (miękkiego) nawet o 80%.

Grubość płytki filtru zależy od stosowanego napięcia.

 

Przesłony pierwotne:

• szczelinowa- na stałe przy lampie; stosowana, gdy wykonujemy zawsze tylko jeden typ zdjęcia

• tubusy (stożki i cylindry)- w aparatach dentystycznych

• głębinowe (kolimatory)- we wszystkich innych aparatach

 

Kolimator umożliwia:

• zawężenie pierwotnej wiązki promieniowania użytecznego

• wskazanie przebiegu wiązki i promienia środkowego

• pośrednio redukcję promieniowania miękkiego poprzez zawężenie pierwotnej wiązki

 

Ograniczenie promieniowania rozproszonego:

• ograniczenie napięcia

• zmniejszenie grubości badanego obiektu (ucisk)

• wtórne ograniczniki (przesłony wtórne)

• technika luki powietrznej

• filtracja i zawężenie wiązki

 

Ograniczenie napięcia:

W aparatach diagnostycznych używane napięcie to 40- 150kV.

W celu ograniczenia rozproszenia stosujemy 70- 90kV.

U osobników otyłych, zamiast zwiększenia kV można spróbować zwiększyć wartość mAs.

 

Ucisk wykonujemy np. za pomocą pasów uciskowych.

 

Wtórne przesłony- kratki przeciwrozproszeniowe (między obiektem a kasetą). Stosuje się je przy obiektach o grubości większej niż 10 cm lub, kiedy istnieje potrzeba użycia napięcia większego niż 60kV.

 

Kratki zwiększają kontrast 1,3- 3,5x, ale ich stosowanie wymaga zwiększenia parametrów ekspozycji- wtedy dawka pochłonięta przez pacjenta jest 3- 5x większa.

 

Rodzaje kratek:

• stała Gustawa Bucky' ego

• ruchoma- Potter- Bucky'ego- jest wprowadzana w ruch razem z anodą, dzięki temu, na zdjęciu RTG nie widać listewek kratki

 

W zależności od ułożenia listew w kratce wyróżniamy:

• kratki o listwach ułożonych równolegle- gdy lampa jest w dużej odległości od błony- ok. 2m

• ogniskowe- zogniskowane- lampa ustawiona w ogniskowej kratki 1- 1,2m

• krzyżowe- lampa musi być dokładnie w ogniskowej kasety, by nie doszło do odcinania promieni

 

Technika luki powietrznej- pomiędzy obiektem badanym a kratką jest luka.

Wada:

• otrzymany obraz jest większy od badanego

• stosujemy tu większe parametry ekspozycji

 

 

Optyka rentgenowska:

Zdolność przenikania i pochłaniania a także prostolinijność i rozbieżność promieni X wpływa na obraz otrzymany na błonie RTG. Powstaje on jako rzut środkowy a nie równoległy, gdyż wymagałoby to odsunięcia lampy nieskończenie daleko od błony (wtf?)

 

• różnica wielkości obiektu i obrazu

• im bardziej odsunięty obiekt od błony, tym większy obraz

• pozwala to na dostrzeżenie głębi obrazu

• nieostrość geometryczna

• wynika z tego, że lampa nie jest punktowym źródłem promieniowania

• promień wychodzący z brzegów lampy tworzy w obrazie półcień

• im większe ognisko, tym większa nieostrość

• im bliżej ogniska (lampy) obiekt, tym większa nieostrość

• ponieważ ognisko optyczne jest mniejsze bliżej antykatody, to w tym miejscu jest większa ostrość

• zmiany natężenia promieniowania

• promieniowanie X zmniejsza swoje natężenie z kwadratem odległości

• zniekształcenia

• tzw. przerysowanie

• powstaje, gdy badany obiekt znajdzie się w bocznej części wiązki promieniowania

• np. przy oglądaniu radiogramu kręgosłupa, do oceny szpar międzykręgowych, nie bierzemy pod uwagę kręgów leżących na krawędziach zdjęcia

• zjawisko paralaksy

• błona ma 2 światłoczułe filtry, jest obustronna

• przebiegający promień tworzy obraz z jednej i drugiej strony (jeden jest większy od drugiego)

• dlatego ustawiamy zawsze w promieniu głównym

 

 

 

 

 

Aby otrzymać prawidłowy obraz należy:

• zachować odpowiednią odległość lampa- błona

• ustawić promień centralny prostopadle do kasety

• badaną część ciała przyłożyć do kasety, równolegle do niej w centralnej części wiązki promieniowania

• stosować kratkę rozproszeniową

 

  

 

Wykład 3

18 października 2010

14:15

 

Metody obrazowania tkanek i narządów

 

Rentgenodiagnostyka:

1. Rentgenografia (zdjęcia RTG)

2. Radiografia cyfrowa

3. Rentgenoskopia (prześwietlenie, rentgenotelewizja)

4. Radiologiczne badania czynnościowe

5. Tomografia komputerowa (CT)

6. Kseroradiografia

 

 

Rentgenografia (zdjęcie RTG):

Obrazuje w pewnej postaci graficznej żądany obiekt. Stanowi rzut na płaszczyznę obrazu narządów.

Zalety:

• dostępność

• niski koszt

• trwałość

Wady:

• zarejestrowanie stanu statycznego

• ujemne skutki promieniowania X

 

Rodzaje zdjęć:

• typowe:

• ułożenie pacjenta

• położenie badanej części względem kasety

• nachylenie promienia centralnego w stosunku do kasety

• odległość lampy od pacjenta

• stosowane przesłony

• rodzaj ekranu wzmacniającego

• sposób unieruchomienia

• dane o jakości promieni

 

• przeglądowe (sumacyjne):

• daje ogólny obraz danego narządu lub danej części ciała np. zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej

 

• celowane:

• na określony narząd, okolicę

 

• upatrzone:

• podczas prześwietlenia (skopii), dotyczy określonego narządu

 

• kontaktowe:

• wykonywane jest przez bezpośrednie zbliżenie lampy do powierzchni skóry, np. badanie mostka, rzepki, stawów skroniowo- żuchwowych

 

• styczne:

• promień centralny kierujemy stycznie do badanego obiektu, np. przy urazach kości pokrywy czaszki

 

• bezekranowe:

• bez użycia ekranów lub folii wzmacniającej

• stosuje się błony o wysokiej czułości, wydłuża czas naświetlania do 5sek.

• zwiększa natężenie promieniowania

• stosuje się do zdjęć bardzo małych kości, zębów (eliminacja nieostrości powstałej przy użyciu folii wzmacniającej)

 

• bezpośrednio powiększone (makroradiografia):

• powiększenie pośrednie (lupa, tor wizyjny)- wadą jest powiększenie ziarnistości na obrazie

• powiększenie bezpośrednie (poprzez zwiększenie odległości między błoną a obiektem prześwietlanym)

 

• technika promieni twardych:

• metoda wykonywania zdjęć przy napięciu na lampie powyżej 100kV

• zalety:

• obniżamy natężenie i skracamy czas ekspozycji

• mniejsza dawka dla pacjenta

• aby uniknąć zwiększonej ilości promieni rozproszonych stosuje się mniejsze pole naświetlania

 

• zdjęcie małoobrazkowe (fluorografia):

• obecnie, ze względu na wysokie narażenie na promieniowanie metoda nie jest wykonywana

• dawniej, przy badaniach masowych, np. profilaktyce gruźlicy

 

• zdjęcia kontrastowe:

środek cieniujący (kontrast)- substancja, która osłabia promieniowanie rentgenowskie bardziej lub mniej niż tkanki ciała

• negatywne:

Minimalnie osłabiają promieniowanie: powietrze, tlen, CO2, gazy szlachetne.

Stosowane są rzadko, np. do badania pęcherza moczowego oraz w badaniach dwukontrastowych przewodu pokarmowego.

• pozytywne:

Bardzo osłabiają promieniowanie RTG. W ich skład wchodzi jod albo bar.

• wyróżniamy:

• środki cieniujące nierozpuszczalne w wodzie (np. siarczan baru= baryt)

• rozpuszczalne w wodzie (sole organiczne jodu):

• hepatotropowe

• urotropowe (w zależności od sposobu wydzielania)

 

• telefadiografia (telezdjęcie):

• lampa RTG jest oddalona około 2-3m od badanego. Rozbieżność promieni jest niewielka- niemal równoległy przebieg promieni

• otrzymany tym sposobem obraz jest bardzo wierny, nie zniekształcony

• wykorzystuje się to do zdjęć sylwetki serca u ludzi

 

 

Radiografia cyfrowa:

2 systemy:

• bezpośrednia:

Lampa rentgenowska emitująca promienie X- badany obiekt- błona rentgenowska.

Zmiany natężenia promieniowania po przejściu przez ciało pacjenta są rejestrowane przez układ detektorów.

Uzyskane dane zostają zapisane w postaci cyfrowej w matrycy układu pamięciowego komputera.

• pośrednia:

W miejsce błony rentgenowskiej wprowadzona jest folia pamięciowa, w której rolę bromku i jodku srebra spełniają związki fosforu lub selenu.

Po naświetleniu folii promieniami rentgenowskimi powstaje w niej, podobnie jak w emulsji fotograficznej obraz utajony. Obraz ten odczytuje się za pomocą czytnika laserowego i zapisuje w postaci cyfrowej w układzie pamięciowym komputera.

 

Zalety:

• mniejsza dawka o ok. 40- 50% promieniowania jonizującego w porównaniu do zdjęć konwencjonalnych

• dowolne przetwarzanie i korekta obrazu

• możliwość elektronicznej archiwizacji wyników badań i przesyłanie ich na odległość

Wada:

• duży koszt niezbędnych urządzeń i ich eksploatacji

 

 

Rentgenoskopia- prześwietlenie:

W metodzie tej, chory leży między lampą a ekranem fluoryzującym, który pod wpływem promieni rentgenowskich świeci

 

Zalety:

• pomocne przy badaniu czynnościowym pracy narządów, np. przewodu pokarmowego (czynność odźwiernika), mięśnia sercowego, przepony

• możliwość w zorientowaniu się w przestrzennym ułożeniu narządów (obracanie pacjenta)

• dokładne ustalenie wymiarów i kształtów poszczególnych narządów, określenie ruchomości czynnej i biernej

Wady:

• mało skuteczne przy badaniu układu kostnego

• znacznie większe narażenie na promieniowanie zarówno dla pacjenta, jak i dla badającego

• powstaje obraz ulotny, wymagający wykonania zdjęcia lub nagrań video

 

Elektronowy wzmacniacz obrazu (EWO):

• wzmocnienie następuje dzięki zamianie obrazu RTG na elektronowo (strumień elektronów), a następnie, skupienie ich na małym ekranie

• dzięki EWO zmniejszono o ok. 25% obciążenia promieniowaniem pacjentów i radiologów

 

 

 

Endoskopia- metoda badania wnętrza ciała przy wykorzystaniu wziernika (endoskopu)

 

endo- w środku

skopein- oglądać, obserwować

 

Hipokrates- opisał anoskopię (oglądanie odbytu) i poeracje wykonywane w tym rejonie pod kontrolą anoskopów

 

Filip Bozzini- wykorzystał światło lampy gazowej i ukształtował rurkę cynową zawierającą lusterko do zbadania dróg moczowych

 

Adolf Kussmaul- w 1886r. wykonał pierwszą gastroskopię.

 

Jan Mikulicz- Radecki- opisał gastroskopię, w czasie której rozpoznał raka żołądka

 

Schindler- Wolf- półgiętki endoskop

 

Bruce Kenmore- wyprodukował pierwsze endoskopowe kleszcze biopsyjne do pobierania materiału do badań histopatologicznych

 

Basil Hirsowitz- w 1957r. przedstawił endoskop zbudowany z włókien światłowodowych z tzw. zimnym źródłem światła.

 

W fiberoskopie znajdują się dwie wiązki światłowodu:

• jedna doprowadza światło do dalszej części endoskopu

• druga przekazuje obraz do okularu, przez który dokonuje się obserwacji

Fiberoskop:

• obraz przedmiotu powstaje w obiektywie zbudowanym z układu soczewek.

• następnie pada na zeszlifowany pęk włókienek szklanych (np. 40 000).

• zostaje rozbity na ok. 40 000 punkcików o różnej barwie i różnym natężeniu jasności.

• dzięki zjawisku całkowitego wewnętrznego odbicia każdy z tych punkcików zostaje przeniesiony na drugi koniec wiązki, tworząc obraz wtórny.

• obraz wtórny jest następnie powiększony przez zespół soczewek okularu.

 

Wideoendoskop:

• 1 światłowód doprowadza światło do końcówki endoskopu

• na końcówce endoskopu umieszczona jest miniaturowa kamera

• obraz z kamery jest przetwarzany cyfrowo, przekazywany do wideoprocesora i oglądany na monitorze

• nie ma okularu

• zaleta:

• obróbka cyfrowa umożliwia otrzymanie obrazu lepszej jakości i jego zapamiętanie w formie elektronicznej

• wada:

• średnica przewodu roboczego jest większa niż 5-6mm, co uniemożliwia wprowadzenie go do struktur o wąskich przekrojach (np. drzewa oskrzelowego lub przewodów nosowych kota)

 

Sztywny endoskop:

• w kanale zawiera serie soczewek i włókna szklane

• w dalszej części wziernika znajduje się okular, do którego można podłączyć kamerę

• zaleta:

• dają obraz znacznie lepszej jakości niż endoskopy światłowodowe

• są prostsze i tańsze

• cechują się długą żywotnością

• wada:

• ograniczenie pola widzenia

 

 

Badania układu oddechowego:

• rhinoskopia- badanie wnętrza jam nosowych

• bronchoskopia- wnętrze tchawicy i oskrzeli (1897 Killian- pierwsza bronchoskopia przy pomocy sztywnej rurki)

• bronchofiberoskopia- badanie bronchoskopowe przy użyciu fiberoskopu

• laryngoskopia- badanie krtani

 

Badania przewodu pokarmowego:

• panendoskopia- badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, przełyku, żołądka i dwunastnicy

• egzofagoskopia- wziernikowanie przełyku

• gastroskopia- żołądka

• gastroduodenoskopia- żołądka i dwunastnicy

• duodenoskopia- dwunastnicy

• intestinoskopia- jelita czczego

• kolonoskopia- badanie całego jelita grubego, dzieli się na:

• anoskopię- koniec prostnicy

• rektoskopię- prostnica

• rektoromanoskopię- rektoskopia poszerzona o końcowy odcinek esicy

• sigmoidoskopię- rektoskopia poszerzona o esicę

• endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna- badanie umożliwiające diagnostykę schorzeń dróg żółciowych

• endoskopia kapsułkowa- badanie umożliwiające diagnostykę całego jelita cienkiego (pacjent połyka kapsułkę zawierającą miniaturową kamerą, która przechodząc przez przewód pokarmowy pacjenta wykonuje ok. 50 tys. zdjęć. Zdjęcia te są przekazywane do urządzenia zamocowanego na brzuchu pacjenta. Po przejściu przez układ pokarmowy, kapsułka jest wydalana. Wadą jest niemożność pobrania wycinków do badań histopatologicznych.

 

Inne badania endoskopowe:

• artroskopia- wziernikowanie stawu (np. kolanowego)

• kolposkopia- pochwy i szyjki macicy- rozpoznawanie ciąży pozamacicznej, guzów jajnika czy endometriozy

• cystoskopia- pęcherza, cewki moczowej, moczowodów oraz prostaty- cystoskop wprowadzany jest przez cewkę moczową; cel badania: rozpoznanie zakażeń, polipów, nowotworów złośliwych, kamicy nerkowej

• laparoskopia- badanie wnętrza jamy otrzewnej- np. żołądka, wątroby, żeńskich organów płciowych itp. Endoskop wprowadzany jest przez niewielkie nacięcie powłok brzucha

• endoskopia igłowa- np. endoskopia oczna, angioendoskopia korzystają z ultracienkich włókien optycznych, umożliwiających oglądanie np. wewnętrznych struktur oka czy zastawek serca i naczyń wieńcowych

 

Operacje endoskopowe:

• polipektomia- usunięcie pojedynczego polipu, np. z jelita grubego

• cholecystektomia- wycięcie pęcherzyka żółciowego, usunięcie kamieni z przewodów żółciowych

• splenektomia- wycięcie śledziony

• tamowanie niewielkich krwawień, np. z wrzodów żołądka lub przełyku

• przezskórna endoskopowa dyscektomia- w leczeniu dyskopatii lędźwiowej

 

Zestaw do endoskopii:

• urządzenie zasilające:

• źródło światła i sprężonego powietrza

• butla z wodą

• butla sprężonego powietrza (CO2)

• ssak

• procesor i monitor

• endoskop:

• złącze:

• łączy przewód zasilający ze źródłem światła i powietrza, z butlą z wodą oraz ssakiem

• przewód zasilający:

• łączy urządzenie zasilające z głowicą

• głowica kontrolna:

• umieszczona jest między przewodem zasilającym a korpusem endoskopu

• posiada:

• pokrętła do sterowania ruchomą końcówką endoskopu

• przyciski do wpompowywania wody, przepłukiwania wodą i odsysania

• kanał narzędziowy:

• cewniki do przepłukiwania i odsysania

• kleszczyki biopsyjne

• szczoteczki do pobierania materiału cytologicznego

• kleszczyki do usuwania ciał obcych

• igły do ostrzykiwania

• korpus z ruchomą końcówką:

• zakończony jest częścią ruchomą

• na ruchomej końcówce znajdują się:

• zakończenie światłowodu

• wylot powietrza i wody

• dalszy koniec kanału narzędziowego

• soczewki lub mikroprocesor

• okular

• zestaw do mycia

 

Obecnie nie są znane skuteczne techniki odkażania endoskopów!

W kanałach występują miejscowe uszkodzenia powierzchni, co sprzyja zwiększonej adhezji drobnoustrojów, a budowa endoskopu uniemożliwia mechaniczny dostęp do niektórych wąskich kanałów.

Stąd, po myciu endoskopu zawsze pozostają na nim drobnoustroje:

• bakterie z grupy m. in. Clostridium, Pseudomonas, Salmonella

• grzyby- drożdżaki

• wirusy

Dlatego, należy unikać stosowania tych samych końcówek do badania przewodu pokarmowego i następnie układu oddechowego (ryzyko zawleczenia drobnoustrojów).

 

Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Trawiennej oraz Europejskiego Towarzystwa Pielęgniarek i Asystentów Gastroenterologii i Endoskopii:

• sprzęt medyczny powinien być przekazany do odkażenia w jak najkrótszym czasie po badaniu:

• ogranicza to namnażanie się drobnoustrojów, a przez to ich wzrost w postaci biofilmu

• po procesie dezynfekcji, sprzęt medyczny powinien być prawidłowo wysuszony:

• środowisko wilgotne sprzyja wzrostowi tych drobnoustrojów, które przeżyły proces dezynfekcji

 

 

Badanie endoskopowe wykonywane jest po podstawowych badaniach, których celem jest wykluczenie podstawowych przyczyn objawów klinicznych występujących u danego pacjenta (np. zaburzenia metaboliczne, czynnościowe).

 

Zwykle wykonuje się je po przeprowadzeniu innych badań obrazowych (USG, RTG).

 

Należy pamiętać, że wprowadzone podczas badania endoskopowego powietrze do jam ciała uniemożliwi przeprowadzenie badania USG!!!

 

Zalety endoskopii:

• możliwość pobrania wycinków do badania mikroskopowego

• jest to badanie mało obciążające chorego, krótkotrwałe i bezpieczne

 

Przeciwwskazania:

• bezwzględne:

• świeży zawał serca

• wstrząs

• niewydolność oddechowa i krążeniowa (zwierzę do badania musi zostać uspokojone farmakologicznie)

• ostre oparzenia przełyku

• obraz kliniczny "ostrego brzucha" (podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego)

• choroby zakaźne gardła i krtani

• względne:

• tętniak aorty

• niewyrównania koagulopatia

• wczesny okres po operacji jamy brzusznej

 

 

Wykład 4

25 października 2010

20:28

 

Tomografia komputerowa

 

Radiografia pozwala przedstawić ciało tylko w 2 wymiarach.

 

Tomografia- jest to metoda radiograficzna, polegająca na wyodrębnieniu z ciała badanego tylko JEDNEJ warstwy i przedstawienie jej na błonie RTG.

 

Zasada działania tomografu wywodzi się ze zjawiska paralaksy, a więc przesuwania się cieni. Oś obrotu tomografu wyznacza płaszczyznę ciała, która zostaje na filmie przedstawiona ostro i czytelnie. Jest to warstwa przekroju tomograficznego.

 

Płaszczyzna przekroju tomograficznego posiada określoną grubość kilku mm.

 

Twórcy pierwszego tomografu:

Allan MacLeod Cormack

Godfrey Newbold Hounsield

 

Pierwszy tomograf- EMI Mark- 1971r.- małe rozmiary otworu, w którym dokonywano pomiarów- służył tylko do rekonstrukcji obrazów głowy.

 

Generacje aparatów tomograficznych:

• I:

• lampa RTG i pojedynczy detektor są ze sobą sprzężone i poruszają się ruchem okrężnym wokół punktu centralnego w bramie

• równoległa wiązka promieniowania

• czas skanowania dla jednego przekroju= 5min

• płaszczyzna przekroju tomograficznego posiada określoną grubość kilku mm

• po wykonaniu wszystkich projekcji wykorzystywanych do rekonstrukcji jednego przekroju stół przesuwa się i cała procedura zaczyna się od początku

• II (1972r.):

• na płaskiej tablicy 3 do 52 detektorów

• wiązka promieniowania uformowana w wachlarz

• lampa i tablica detektorów przesuwają się po okręgu i wzdłuż

• czas skanowania dla jednego przekroju= 300sek.

• III (1976r.):

• wiązka promieniowania uformowana w wachlarz o kącie rozwarcia 40- 55^o, co umożliwia objęcie promieniowaniem całego pacjenta

• zwiększona liczba detektorów do 1000 na tablicy (kształt wycinka okręgu)

• tablica i lampa poruszają się synchronicznie po okręgu

• czas skanowania dla jednego przekroju= 5sek.

• IV (1978):

• tablica detektorów nieruchoma, umieszczona na obwodzie koła o promieniu większym niż okrąg zataczany przez lampę

• liczba detektorów do 5000

• czas skanowania dla jednego przekroju= 5sek.

• spiralne aparaty tomograficzne (1989):

• zastosowano połączony ruch lampy wokół pacjenta z jednoczesnym przesuwem stołu w otworze bramy

• tor poruszania się układu projekcyjnego wokół pacjenta przyjmuje kształt spiralny

• tomograf spiralny z pojedynczym rzędem detektorów:

Tablica detektorów w postaci wycinka koła jak w generatorach III generacji.

• wieloprzekrojowy (wielorzędowy) tomograf spiralny:

Na tablicy, detektory ułożone w rzędy (rok 1998)- od 8 do 34.

• tomograf komputerowy ze stożkową wiązką promieniowania 2001/2:

• stożkowa wiązka promieniowania

• umożliwia rekonstrukcję przestrzennych trójwymiarowych obrazów

• wykorzystywane w weterynarii

 

Tomograf komputerowy:

• brama, okole (ang. gantry); zawiera:

• lampę RTG

• tablicę detektorów

• konsolę do programowania badania i jego oceny

• stół

• generator HF

• pulpit sterowniczy z monitorem

• komputer

 

Topogram (toposcan)- obraz, prezentujący poszczególne przekroje ciała pacjenta. Podobny jest do standardowego zdjęcia rentgenowskiego. Na topogramie za pomocą znaczników (FOV- fidel of view) wyznaczany jest planowany przekrój badania.

Zestaw obrazów tomograficznych będzie służył do postawienia rozpoznania.

Dodatkowe funkcje oprogramowania tomografu:

• powiększenie wybranych obszarów

• mierzenie odległości

• wyznaczenie współczynników absorpcji promieniowania w dowolnym miejscu przekroju itp.

Oprogramowanie użytkowe tomografu umożliwia uzyskanie szeregu innych efektów wizualnych- rekonstrukcja trójwymiarowa wybranego narządu, wirtualna endoskopia, cieniowanie, podświetlenie itp.

 

Lekarz radiolog wybiera obrazy najbardziej przydatne w danym przypadku i przeznacza je do archiwizacji.

Standardowo wynik badania zapisywany jest na nośniku (płyta CD) i drukowany na kliszy, na której widoczne są poszczególne tomogramy ustawione w odpowiedniej kolejności.

Obowiązuje kolorystyka standardowych radiogramów (obrazy są monochromatyczne: czarno- białe).

 

Tworzenie obrazu:

Lampa RTG krąży dookoła kanału zdjęciowego, w którym ułożony jest chory. Promienie X są przepuszczane pod różnymi kątami przez badany obiekt. Następnie, osłabione przez absorpcję i rozproszenie, padają na detektory rozłożone w kształcie pierścienia wokół chorego i lampy.

W detektorze promienie X wzbudzają impulsy elektryczne o napięciu odpowiadającym energii promieni X.

Sygnały elektryczne przekształcane są na sygnały cyfrowe przez przetwornik analogowo- cyfrowy (ADC- analod- to- digital converter) i przesyłane do komputera.

W komputerze następuje konstruowanie obrazu, który zostaje przedstawiony na monitorze.

 

Rekonstrukcja obrazu:

1. Każdy obiekt jest dzielony na części (voxele), reprezentujące fragment obrazowanej objętości.

2. Do każdego voxela przypisywana jest liczbowa wartość proporcjonalna do stopnia, w którym osłabia on promieniowanie. Wartości osłabienia promieniowania przez określony materiał opisuje tzw. liniowy współczynnik osłabienia.

3. Liczona jest suma liniowych współczynników osłabienia wszystkich voxeli znajdujących się na drodze wiązki promieni RTG.

4. Zasada Radona:

"Obiekt można zrekonstruować w idealny sposób z nieskończonej liczby projekcji uchwyconych pod nieskończoną liczbą kątów".

Czyli, jeśli znane są sumy osłabienia promieni przechodzących pod różnymi kątami, to można określić składniki tych sum, czyli wartość osłabienia promieniowania, pochodzące z każdego voxela oraz ich przestrzenne położenie.

5. Z zebranych danych, komputer oblicza współczynniki pochłaniania dla każdego z pikseli tworzących obraz.

6. Wartości współczynników pochłaniania ulegają standaryzacji.

Do tego celu stosowana jest skala, w której punktem odniesienia jest współczynnik pochłaniania dla wody.

W ten sposób, dla poszczególnych tkanek, przypisuje się tzw. jednostki Hounsfielda (HU- Hounsfield units) lub liczby CT (liczby TK).

 

Wartości HU dla przykładowych tkanek ludzkich:

kości	1000- 2000
wątroba	50- 70
śledziona	40- 50
nerka	25- 45
mózg- istota biała	20- 35
mózg- istota szara	35- 45
woda	-5- 5
tłuszcz	-100- -25
płuca	-1000- -400

 

Dla potrzeb wizualizacji wyznaczone wartości są zamieniane na odcienie szarości.

W nowoczesnych skanerach można otrzymać ponad 4000 różnych odcieni szarości (od bieli do czerni).

Jednak oko ludzkie rozróżnia od 40 do 100 odcieni szarości. Dlatego nie można wyświetlić wszystkich odcieni szarości jednocześnie.

 

Powstanie obrazu na podstawie wartości HU odbywa się poprzez definicje okna. Zwykłe okno to definiuje się na 2 sposoby:

• wartość maksymalna i minimalna zakresu, który chcemy zobrazować

• środek oraz szerokość okna

 

Wybrane okno określa odpowiedni odcinek skali szarości. W obrazie:

• białe- tkanki, których wartości HU znajdują się powyżej górnej granicy okna

• czarne- tk. o wartościach HU znajdujących się poniżej dolnej granicy okna

• różne odcienie szarości- tk. o wartościach HU znajdujących się w zakresie okna

 

Zawężenie okna, tak, by zawierało tylko interesujący nas obszar, umożliwia lepsze rozróżnienie odcieni szarości i tym samym, dostrzeżenie różnic w strukturze tkanek. Szerokie okno stosowane jest przy ocenianiu wielu różnych tkanek.

 

Zastosowanie tomografii komputerowej:

• ocena mózgu i innych struktur położonych wewnątrzczaszkowo

• diagnostyka klatki piersiowej i struktur śródpiersia (np. procesy nowotworowe, stany zapalne, urazy)

• badania narządów miąższowych jamy brzusznej (wątroba, trzustka), jeżeli w USG obraz jest wątpliwy

• ocena przewodu pokarmowego

• badania układu kostno- stawowego (np. ocena struktur kostnych kręgosłupa i ich stosunku do rdzenia kręgowego, uwidocznienie krążków międzykręgowych, diagnostyka chorób stawów, np. rozpoznawanie pewnych nieprawidłowości stawowych, ocena mineralnej gęstości kości, badania czaszki)

• ocena zmian naczyniowych

• diagnostyka guzów nowotworowych

• diagnozowanie zaburzeń perfuzji takich, jak zawały i krwawienia

 

Zalety tomografii:

• uwidocznienie/ przedstawienie przekrojów ciała zwierzęcia z dokładnością zbliżona do atlasów anatomicznych

• uwidocznienie niedostępnych dotychczas dla badania takich narządów jak mózg, trzustka, wątroba

• możliwa jest obróbka komputerowa pozwalająca na przestrzenną rekonstrukcję poszczególnych narządów, czyli również dokładniejsze umiejscowienie anatomiczne zmian patologicznych w porównaniu do radiografii

• większa rozdzielczość obrazu, która umożliwia rozpoznanie różnego rodzaju tkanek i dokładne ich przedstawienie w obrazie za pomocą różnych odcieni szarości, bądź poziomów jasności

 

Wady:

• znaczne obciążenie pacjenta promieniowaniem (otrzymuje dawkę 400 do 1000x większą w porównaniu do klasycznego zdjęcia)

• pacjent leży w wymuszonej pozycji przez około 30- 45min, co w warunkach weterynaryjnych wymaga uspokojenia farmakologicznego

• przed badaniem wymagana jest 12-godzinna głodówka

• niektórzy pacjenci uczuleni są na środki cieniujące, które zwykle zawierają związki jodu

 

Przeciwwskazania:

• bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania TK jest ciąża!!!

• Niektóre jednostki chorobowe, również mogą uniemożliwić wykonanie badania TK lub podania środka kontrastowego. Dlatego też w przypadku występowania u pacjenta:

• schorzenia w obrębie tarczycy

• astmy oskrzelowej

• alergii

• paraproteinemii (szpiczak, choroba Waldenstroma)

• niewydolności układu krążenia lub oddechowego

• niewydolności nerek (kreatynina w surowicy > 2mg%) lub wątroby

przed badaniem konieczna jest konsultacja z lekarzem radiologiem, który będzie je przeprowadzał, a pacjent musi dostarczyć odpowiednie wyniki badań potwierdzające możliwość przeprowadzenia badania TK.

 

 

Zalety wielorzędowej tomografii komputerowej:

• skrócenie czasu trwania badania

• zredukowanie dawki promieniowania

• możliwość badania większego obszaru ciała podczas wstrzymania oddechu

• badanie organów w czasie ruchu fizjologicznego (np. praca serca- 4D)

• dokonywanie pomiarów objętościowych

• zmniejszenie ilości podawanego kontrastu= zmniejszenie ryzyka powikłań

• zwiększenie komfortu badania pacjenta

 

Pozytonowa tomografia emisyjna PET:

Jest techniką obrazowania, w której rejestruje się promieniowanie powstające podczas anihilacji pozytonów.

 

W wyniku anihilacji pary elektron- pozyton, powstają dwa kwanty promieniowania elektromagnetycznego (fotony).

 

W badaniu PET wykorzystuje się fakt, że określonym zmianom chorobowym towarzyszy podwyższony metabolizm cukrów, wzmożona synteza protein oraz DNA.

W badaniach wykorzystuje się znakowaną deoxyglukozę.

 

Jednym z najnowszych osiągnięć w dziedzinie obrazowania diagnostycznego jest połączenie pozytonowej tomografii emisyjnej z tomografią komputerową (CT) zwane PET- CT (jest to badanie z dziedziny medycyny nuklearnej).

 

Zastosowanie PET- CT:

• wczesna diagnoza procesów nowotworowych

• określenie złośliwości nowotworu

• diagnostyka przerzutów

• perfekcyjne zlokalizowanie ogniska chorobowego

• monitorowanie efektów terapii

 

 

Ultrasonografia

 

Badanie ultrasonograficzne (USG, sonografia):

Jest badaniem diagnostycznym, w którym za pomocą fal ultradźwiękowych, uzyskuje się obrazy narządów, a dokładniej- obrazy przekrojów poprzecznych ciała.

Wykorzystywane są dźwięki o częstotliwości 1-18MHz

 

Badanie pozwala ocenić:

• narządy miąższowe w aspekcie anatomicznym

• echogeniczność narządów, ich jednorodność lub zmiany ogniskowe

• charakter zmian ogniskowych

• stosunki topograficzne

• nieprawidłowe zbiorniki płynu lub wolny płyn

• miejsce nakłucia igłą w przypadku biopsji lub drenażu

• płód (prawidłowość budowy, cechy życia)

 

 

Podstawy fizyczne:

Ultradźwięki- są to fale akustyczne o wysokich częstotliwościach przekraczających 20000 cykli na sekundę= 20kHz.

Ultradźwięki rozchodzą się w postaci fal w ośrodku materialnym.

Fale ultradźwiękowe wymagają do rozprzestrzeniania ośrodka tkankowego (materii). Dlatego nie przechodzą przez próżnię i powietrze.

 

Charakterystyka fali dźwiękowej obejmuje:

1. Częstotliwość- w diagnostyce medycznej używane są ultradźwięki w zakresie 1- 18 MHz.

2. Długość fali- mierzona w mm.

3. Prędkość- zależy od gęstości tkanki oraz jej sprężystości. Z reguły, prędkość fali dźwiękowej jest wyższa w ciałach stałych niż w płynach i znikoma w gazach (czyli w badaniu USG, największą prędkość fala, będzie miała w kości a najmniejszą w tk. płucnej).

 

Prędkość dźwięku w poszczególnych tkankach (m/s):

powietrze	331
woda	1496
tłuszcz	1476
mięśnie	1568
kość	3360

 

Aparaty ultrasonograficzne zakładają, że fala ultradźwiękowa przemieszcza się ze stałą prędkością= 1540m/sek. (w tkankach miękkich)

 

Rozdzielczość obrazu:

Najmniejsza odległość między 2 punktami będącymi obrazem cech widocznych na ekranie monitora.

Zależy od długości fali, jej częstotliwości i czasu trwania.

Generalnie, zwiększenie częstotliwości decyduje o zwiększeniu rozdzielczości obrazu i tym samym uzyskaniu lepszej jakości obrazu.

 

Głębokość przenikania fali w tkankach jest odwrotnie proporcjonalna do częstotliwości:

częstotliwość (MHz)	zasięg (mm)
3,5	500
5,0	100
7,5	70
10	50

 

wysoka częstotliwość- obraz bardzo wyraźny, ale penetracja tkanek bardzo płytka (oko, tarczyca)

 

niskie częstotliwości- obraz słabszy, ale penetracja głęboka (klatka piersiowa i jama brzuszna)

 

 

 

Wykład 5

8 listopada 2010

13:47

 

Ultrasonografia

 

Oddziaływanie fali ultradźwiękowej z tkankami:

• odbicie

• załamanie

• rozproszenie

 

Fale ultradźwiękowe wymagają do rozproszenia elastycznego ośrodka, który może się deformować.

Nie przechodzą przez powietrze!

 

Oporność akustyczna- opór stawiany przez cząsteczki tkanek, drganiom wymuszonym przez falę ultradźwiękową

 

Na granicy tkanek o różnej oporności następuje częściowe odbicie fali.

Część fali wnika do ośrodka po drugiej stronie powierzchni granicznej. Im większa różnica w oporności akustycznej pomiędzy dwoma ośrodkami (np. płyn- kość, płyn- gaz), tym większa część fali ulegnie odbiciu a mniejsza przeniknie dalej.

 

Na granicy:

• wątroba- nerka 0,6%

• mięśnie- kość- 64,6%

• tkanki miękkie- gaz- 99% fali ulegnie odbiciu

 

Zarówno kości, jak i gaz w jelitach lub płucach, stanowią barierę dla fali ultradźwiękowej i uniemożliwiają uwidocznienie tkanek leżących za nimi.

 

Dlatego, aby pozbyć się powietrza na granicy między głowicą a skórą, usuwamy sierść ze skóry i pokrywamy skórę żelem.

 

Kość:

• jest ośrodkiem o znacznie większej oporności akustycznej

• posiada też znacznie większe zdolności absorpcyjne w porównaniu do tkanek miękkich

Dlatego osłabia natężenie fali padającej i stanowi przeszkodę dla powracającego echa struktur leżących za nią.

 

Tkanki zmineralizowane (kości) i złogi zawierające wapń (kamienie) tworzą tzw. cień akustyczny.

Obecność cienia bez złogów w świetle pęcherzyka traktowana jest jako pośredni objaw kamicy.

 

Jeśli fala pada prostopadle na granicę 2 ośrodków o różnej oporności akustycznej, część fali zostaje odbita i wróci do sondy.

 

Jeśli fala pada na granicę 2 ośrodków tak, że jest odchylona od pionu o więcej niż 3°, to echo powstające na skutek odbicia, nie wróci do sondy i nie będzie tworzyło obrazu.

 

Załamanie:

Jeśli fala pada pod kątem różnym od prostopadłego, na gładką granicę dwóch ośrodków i prędkość dźwięku zmienia się na tej granicy, następuje odchylenie od pierwotnego kierunku wiązki, która przechodzi z pierwszego do drugiego ośrodka.

Wielkość odchylenia zmienia się wraz z wielkością kąta padania.

 

W aparacie USG wszystkie powracające echa są traktowane jakby fala ultradźwiękowa poruszała się po linii prostej.

Jeżeli powracające do głowicy echo przebywa inną drogę niż fala padająca, co może być przyczyna mylnej interpretacji obrazu, tzn. ultrasonograf może wykryć powstawanie ech w miejscu, w którym nie ma żadnych odbić.

Dlatego istotne jest, aby podczas badania, fala padająca była ustawiona prostopadle do granicy warstw.

 

Rozproszenie:

Zjawisko to zachodzi, gdy przeszkoda, do której dociera fala jest mniejsze od długości samej fali.

Fala jest wówczas odbijana we wszystkich kierunkach. Tylko jej niewielka część zostaje odbita w kierunku przeciwnym do fali padającej.

 

Wewnętrzna struktura tkanek jest niejednorodna, co decyduje o sile i układzie przestrzennym powracającego echa i umożliwia rozróżnianie narządów i tkanek w obrazie sonograficznym.

 

Przykładem ośrodków rozpraszających są narządy miąższowe, np. wątroba, nerki.

 

Tłumienie fali ultradźwiękowej:

Amplituda drgań fali maleje w miarę wnikania w głąb tkanek.

 

Odpowiedzialne są za to dwa zjawiska:

• absorpcja akustyczna- zachodząca w wyniku przekształcania części energii fali w ciepło (zależy od stężenia białek w tkankach, dominuje w tk. miękkich)

• rozproszenie

 

Zasięgowa regulacja wzmocnienia powoduje wzmocnienie ech powracających z głębszych warstw ciała.

 

Rozdzielczość obrazu zależy od długości fali ultradźwiękowej.

 

Jeżeli będziemy dążyli do zwiększenia rozdzielczości obrazu zmniejszając długość fali, zwiększymy tym samym zjawisko tłumienia fali i tym samym zmniejszymy głębokość penetracji.

 

Jeżeli zwiększymy głębokość penetracji fali ultradźwiękowej zmniejszając jej częstotliwość, obniżymy tym samym rozdzielczość obrazu.

 

Konieczny jest kompromis.

 

Tłumienie fali ultradźwiękowej w płynach jest mniejsze niż w tkankach miękkich.

 

Echa powstające w strukturach położonych za np. torbielami lub pęcherzem moczowym, są silniejsze- w obrazie powstaje obszar o zwiększonej echogeniczności.

Jest to tzw. wzmocnienie akustyczne.

 

Rekonstrukcja obrazu w aparacie USG:

Cechy powracającego echa:

• czas

• natężenie

 

Czas miedzy wysłaniem impulsu dźwiękowego a jego odbiorem, zależy od:

• odległości miedzy źródłem dźwięku i powierzchnią odbijającą

• prędkości przechodzenia dźwięku w ośrodku

 

Prędkość fali zależy od:

• gęstości tkanki

• sprężystości tkanki

 

Jednak średnia prędkość w tkankach miękkich, wynosząca 1540m/s jest uznana za wartość odniesienia dla badań USG.

Czyli automatycznie, dłuższy czas powrotu echa do sondy decyduje o uznaniu, że miejsce odbicia fali znajduje się dalej od sondy i odpowiednie przedstawienie tej informacji na obrazie.

Dodatkowo, zakłada się, że fala porusza się wyłącznie po linii prostej. Te założenia są źródłem przekłamań, czyli artefaktów powstających podczas badania ultrasonograficznymi.

 

Natężenie powracającego echa- jest wprost proporcjonalne do różnicy oporności akustycznej między tkankami.

 

Jeśli tkanki nie różnią się między sobą opornością akustyczną, nie następuje odbicie fali ultradźwiękowej (fala przenika dalej) i nie powstanie obraz.

 

Jeśli między tkankami występuje duża różnica oporności akustycznej, wtedy większość fali ultradźwiękowej na granicy między tkankami ulega odbiciu.

 

Obraz:

• prezentacja typu A- wykres

• typu B- obraz narządów

• typu M- do badania pracy np. serca

 

Podstawy interpretacji obrazowania:

Konwencją jest używanie białego obrazu na czarnym tle.

 

• obraz hypoechogeniczny (niskoechogeniczny)- tkanki miękkie

• aechogeniczny (bezechowy, echoprzejrzysty)- płyn

 

Kości i gaz zapobiegają przechodzeniu dźwięku.

 

Echostruktura może być:

• prawidłowa, zaburzona

• homogenna, niehomogenna

• wzmożona, obniżona

 

Budowa aparatu UGS:

• pulpit sterowniczy

• komputer

• monitor

• głowica (sonda)

 

W sondzie, fale ultradźwiękowe wytwarzane są i odbierane za pomocą przetworników zbudowanych z materiałów krystalicznych.

Przetworniki są pobudzane elektrycznie i na skutek odwrotnego efektu piezoelektrycznego powstają synchroniczne drgania grubości przetwornika- wysyłana jest fala ultradźwiękowa.

Zaburzenia mechaniczne przyłożone do przetwornika i wywołujące jego zmiany grubości wytwarzają różnicę potencjałów między elektrodami w wyniku efektu piezoelektrycznego (fala zamieniana jest na sygnał elektryczny).

 

Czas emisji ultradźwięków przez sondę trwa 1% czasu jej pracy a pozostałe 99% zajmuje odbieranie fali powrotnej.

 

Rodzaje sond:

• liniowa- przetworniki ułożone w linii prostej

• convex lub microconvex

• sektorowa

 

Na podstawie miejsca ustawienia kryształów w sondzie wyróżniamy:

• sondy end- fire- kryształy umieszczone na końcu sondy (przezskórne badanie jamy brzusznej, serca)

• side- fire- kryształy umieszczone wzdłuż bocznej ściany sondy (badanie per rectum)

 

Badania USG wchodzą w zakres badań dodatkowych!

 

Wyniki tego badania powinno się interpretować mając dane z historii choroby, wyniki innych badań dodatkowych i badania klinicznego.

 

Należy pamiętać, że obydwa najpopularniejsze typy obrazowania (RTG, USG) często wzajemnie się uzupełniają i dopiero zastosowanie obydwu metod umożliwia postawienie diagnozy.

 

Rzadko zdarza się, by wynik badania sonograficznego był jednoznaczny (kamienie w cewce moczowej).

 

Częściej otrzymany wynik obrazowania jest niespecyficzny, np. ognisko o dużej echogeniczności w wątrobie może być dowodem przerzutu nowotworowego lub obecności łagodnego naczyniaka.

 

Zalety:

• dostępne i stosunkowo niedrogie

• możliwe do wykonania u każdego pacjenta wielokrotnie (trzeba tu brać pod uwagę też skutki uboczne badania)

• nieinwazyjne, szybkie i dobrze akceptowane przez pacjentów

• pozwala śledzić obraz i pracę narządów w czasie rzeczywistym, uzyskany obraz jest dynamiczny (narządy w ruchu)

• umożliwia precyzyjne wykonanie:

• pomiarów narządów i głębokości ich położenia

• innych zabiegów diagnostycznych (biopsja) i leczniczych

 

Wady:

Ultradźwięki mogą powodować:

• wzrost temp. tkanek

• kawitację (wydrążenie)

• działanie biologoczne:

• cytolizę

• hemolizę

• spadek długości życia

 

Tkanki embrionalne są szczególnie wrażliwe na ultradźwięki, następuje wzrost liczby zniekształceń płodów (poprzez wzrost temperatury tkanek).

 

W badaniu należy stosować zasadę ALARA!

 

 

Wykład 6

22 listopada 2010

 

Klatka piersiowa

 

Projekcja boczna (co widzimy na zdjęciu):

• żyła główna tylna

• łuk aorty

• cień naczyń płucnych

• płaty przeponowe płuc= pola tylne płuc

• przed sercem- płaty wierzchołkowe/ szczytowe= przednie pola płuc

• kąt sercowo przeponowy (jego spłycenie oznacza powiększenie lewej komory serca

• kąt kręgosłupowo- przeponowy

• przed sercem- śródpiersie przednie (naczynia, przełyk- niewidoczne, tchawica)

• między sylwetką serca a przeponą- więzadło osierdziowo- przeponowe

• tchawica- część szyjna i piersiowa- szerokość tchawicy powinna być równa szerokości (światłu) krtani albo stanowi 1/5 wpustu do klatki piersiowej

 

Żeby zrobić zdjęcie, psa kładziemy na boku, łapy wyciągamy maksymalnie do przodu, głowę ustawiamy tak, żeby szyja tworzyła jedną linię z grzbietem (szczególnie, jeśli chcemy określić szerokość tchawicy). Nadgarstkami powinien dotykać pyska.

 

rozwidlenie tchawicy znajduje się na wysokości podstawy serca

 

Esowate wygięcie tchawicy na wysokości łuku aorty- u psów ras brachycefalicznych i u osobników starych jest normalne

 

Pectus excavatum- klatka lejowata:

Zaburzenie rozwojowe występujące u niektórych psów i kotów. Polega na wciśnięciu wyrostka mieczykowatego mostka w głąb klatki piersiowej, co powoduje również wygięcie żeber. Może powodować to np. ucisk na serce czy płuca-> duszności, zaburzenia pracy serca, ale nie musi.

Należy odróżnić od złamania mostka.

 

Zmiany w mostku mogą decydować o objawach klinicznych lub nie.

 

Skóra powłok kończyn przednich- pojawia się na zdjęciu, jeśli łapy są cofnięte do tyłu.

 

Grasica:

Maksymalny czas "trwania"- do 2 lat- w kształcie żagla. Bardzo cienka, trójkątna, tuż przed sylwetką serca po stronie lewej.

 

Pogrubienie opłucnej płucnej i mostkowej:

Na skutek gromadzenia tkanki tłuszczowej lub płynu, następuje odsunięcie od siebie blaszek opłucnej.

zmiany rozrostowe, nowotworowe- nie można odróżnić od stanów zapalnych

Opłucna płucna jest widoczna tylko wtedy, gdy jest zgrubiała (przesięk, wysięk w przestrzeni międzypłatowej) i gry promień główny lampy biegnie stycznie do niej.

 

Przełyk:

Niewidoczny na zdjęciu RTG. Uwidacznia się dopiero wtedy, gdy jest w nim gaz.

Prawidłowo, gaz może się pojawić w przełyku psa, który jest poddany sedacji; gdy występuje duszność lub, gdy zwierzę jest zdenerwowane- łyka wtedy powietrze.

Aby uwidocznić przełyk, podajemy baryt i natychmiast po podaniu robimy zdjęcie.

U psa, fałdy przełyku na całej długości są podłużne.

U kota, 2/3 przednie- fałdy podłużne, 1/3 tylna- obraz jodełki.

 

Węzły chłonne:

Prawidłowo niewidoczne. Gdy są powiększone- w 3 punktach anatomicznych okrągłe lub owalne cienie:

• tchawiczo oskrzelowe- nad sylwetką serca, przed rozwidleniem tchawicy

• śródpiersiowe- naciskają na płat płucny od góry

• mostkowe- naciskają na płat od dołu

Limfadenopatia uogólniona- powiększenie wszystkich węzłów chłonnych-> może wskazywać na chłoniaka.

Badanie krwi może nie wykazać zmian, dlatego, do zdiagnozowania chłoniaka, konieczna jest biopsja lub histopatologia.

 

Sylwetka serca:

• kształt owalny

• między 3-7 żebrem

• zajmuje około 3 przestrzenie międzyżebrowe

• u psów z wąską klatka piersiową- 2,5

• u psów z beczkowatą klatką- 3,5

• oś długa serca- od wierzchołka do podstawy serca; odchyla się nieco do tyłu

• najwyższy punkt serca- na poziomie 5 żebra na wysokości 3/4 klatki piersiowej

• do 4-6 miesiąca życia- pozorne powiększenie narządów (w tym serca!!!)- należy ostrożnie oceniać radiogram

• po 6 miesiącach- norma

• pozorne powiększenie może wystąpić też u mocno wytrenowanych zwierząt lub u otłuszczonych (tłuszcz wokół worka osierdziowego, nieraz w worku)

 

Podział serca na komory i przedsionki:

• zegarowy:

• 12- 2-> lewy przedsionek

• 2- 5-6-> lewa komora

• 5-6- 9-> prawa komora

• 9- 11-> prawy przedsionek

• 11- 12-> tętnice płucne i czasem aorta

 

 

 

• granice sylwetki serca- przy niektórych chorobach następuje zatarcie danej granicy:

• przednia- od aorty w dół, ogranicza prawy przedsionek i prawą komorę

• dolna- równoległa do mostka- ogranicza obie komory

• tylna- ogranicza lewą komorę- przy wydechu łączy się z przeponą

• górna- najmniej widoczna, bo jest przesłonięta przez duże naczynia, tchawicę i oskrzela; ogranicza oba przedsionki

 

 

 

 

Wcięcia tworzące talię serca:

• 1- między aortą a przedsionkiem prawym- jeśli przedsionek jest powiększony- wcięcie zanika

• 2- między lewym przedsionkiem i lewą komorą- powiększenie lewej komory- wcięcia brak

 

 

• wyznaczanie linii:

• od rozwidlenia tchawicy do wierzchołka serca prowadzimy linię- dzieli nam serce na prawą i lewą część (2/3 z przodu- prawa; 1/3 z tyłu- lewa)

• druga linia między godziną 2 a 9 dzieli nam na przedsionki i komory

 

 

 

[Współczynnik VHS- zmienia się w zależności od wieku i rasy zwierzęcia.]

 

Aorta:

Nakłada się na prawy przedsionek i biegnie do tyłu. U starszych, na wysokości, na której "mija się" z tchawicą, może być esowate ułożenie.

 

Żyła główna doogonowa:

• między lewym przedsionkiem a przeponą

• tworzy cień prosty

• wdech- płaty płuc się rozprężają, naciskają na żyłę- może być węższa przy przeponie

• wydech- równa szerokość na całej długości; kąt sercowo- przeponowy wydaje się być mniejszy przy wydechu, bo przepona zbliża się do serca

• zwężenie żyły głównej na całej długości= hypowolemia- jeśli jest zaawansowana to mamy też zmniejszenie sylwetki serca

 

Żeby móc ocenić tkankę płucną, musimy najpierw ocenić jakość techniczną zdjęcia. Patrzymy wtedy na kręgosłup. Jeśli jest on słabo widoczny-> dobre zdjęcie.

Jeśli dobrze widoczny kręgosłup-> zdjęcie jest zbyt twarde, aby móc oceniać tkankę płucną.

W bardzo twardym zdjęciu, widać naczynia wieńcowe.

 

 

Ułożenie brzuszno- grzbietowe= pies leży na brzuchu= projekcja grzbietowo- brzuszna

 

cień środkowy- cień utworzony przez:

• tchawicę

• śródpiersie przednie

• sylwetkę serca

• śródpiersie tylne

• żyłę tylną

 

Wierzchołek serca zawsze schodzi na stronę lewą.

Żyła główna tylna- zawsze po prawej.

 

W tej projekcji:

• widoczne łopatki zwierzęcia

• kąt żebrowo- przeponowy prawy i lewy

• sylwetka serca

 

Sylwetka serca:

• 1-2- tt. płucne

• 2-3- lewy przedsionek

• 3- 5-6- lewa komora

• 5-6- 9- prawa komora

• 9- 11- prawy przedsionek

• 11- 1- przednie śródpiersie (żyła główna doczaszkowa, prawe uszko, łuk aorty)

 

 

 

• szerokość- 1/2- 2/3 szerokości klatki piersiowej na wysokości 5 żebra

 

Duże naczynia:

• na zewnątrz oskrzela- tętnice

• wewnątrz- żyły

 

Różnice:

• młody pies do 4-6 miesiąca- pozorne powiększenie sylwetki serca

• żebra u młodego- nie jest widoczna część chrzęstna

• żebra u starego- zwyrodnienia, nieregularne zrosty- norma

 

Podczas skurczu, serce nieznacznie się zmniejsza, ale nie jesteśmy w stanie tego zauważyć na RTG.

 

Wdech- cofnięcie przepony- pozorne powiększenie kąta sercowo- przeponowego.

Wydech- na odwrót.

 

Zmiany powodujące spadek przejrzystości tkanki płucnej:

• zmiany pęcherzykowe

• śródmiąższowe

• cień okrągły

• zwapnienia

Mogą występować przy dowolnych chorobach. Zestawienie ich z wynikami badań klinicznych i innych pozwala na postawienie rozpoznania.

 

• Zmiany pęcherzykowe

Gdy pęcherzyki wypełnią się czymś (wysięk, przesięk, krew, komórki). Występują przy:

• zapaleniu płuc

• obrzęku

• krwotokach

Bardzo delikatne i drobne, widoczne jako zaciemnienia (jakby zamglone). Zmiany mogą być lokalne lub rozlane.

Zatarte krawędzie- charakter ostry.

Ostro odgraniczone- charakter przewlekły.

 

• Zmiany śródmiąższowe:

Tkanka śródmiąższowa:

• osiowa (okołooskrzelowa i okołonaczyniowa)

• pęcherzykowa (stanowi podporę dla pęcherzyków)

• obwodowa (między opłucną płucną a płucami)

Prawidłowo, u osobnika zdrowego może nie być widoczna.

U starszych, zwiększa się gęstość- widoczne drobne pojedyncze zmiany.

Widoczna, gdy gromadzi się płyn albo rozrasta się tkanka łączna-> zaburzenia krążenia, zapalenia, zmiany pozapalne, zmiany nowotworowe.

Rodzaje zmian śródmiąższowych:

• siateczkowate:

• najdrobniejsze

• na zdjęciu bocznym

• w okolicy łuku aorty- delikatne linie nakładające się na rysunek płuc

• uogólnione lub lokalne

• guzkowate:

• guzki 2-3mm

• owalne, zwykle bardzo dobrze widoczne

• tylko kilka chorób:

• gruźlica- teoretycznie też powiększenie ww. chłonnych; jeśli ww. chłonne są zwapniałe, to na 100% mamy gruźlicę

• pylica

• sarkoidoza

• hemosyderoza

• rakowatość prosówkowa

• pasmowate:

• wyraźne grube linie

• dość intensywnie cieniują, ostre brzegi

• różny przebieg

• pojedyncze lub kilka

• obraz szyn tramwajowych- po zapaleniu płuc- zmiany bliznowate; przy zaawansowanych zmianach mogą się wiązać z dusznością

 

Zwłóknienia tkanki płucnej- stan zaawansowany:

• obszary mocno cieniujące

• nie można ocenić sylwetki serca- rokowanie niepomyślne; sylwetki nie można też ocenić, jeśli w jamie klatki piersiowej znajduje się płyn

 

 

• Cień okrągły:

• zmiana nieswoista

• kształt okrągły lub owalny, brzeg ostry, wyraźnie widoczny na tle powietrznej tk. płucnej

• kilka- kilkadziesiąt mm (>0,5cm)

• może to być:

• nowotwór przerzutowy

• nowotwór pierwotny

• ropień

• gruźlica

• ziarniniak (grzybica)

• torbiel pasożytnicza wypełniona płynem

 

Przy szukaniu pojedynczej zmiany na zdjęciu, musimy pamiętać o tym, że jeśli pies leży na prawym boku, po kilku minutach tworzą się tzw. zmiany opadowe- spada powietrzność płuca, które jest uciskane. Wszelkie zmiany są gorzej widoczne!

Wtedy przewracamy psa na lewy bok- następuje prawidłowe rozprężenie i mamy kontrast między zmianą a cieniującymi płucami.

 

Jeśli nie można zrobić zdjęcia w ułożeniu brzusznym (gdy zwierzę leży na mostku), to robimy wtedy 2- z prawej i z lewej strony!!!

 

Jeśli robimy kilka badań, takich jak echo serca, RTG itd., musimy wybrać odpowiednią kolejność. Przy robieniu echa serca, pacjent długo leży- zmiany opadowe- zakłócenie obrazu RTG.

 

Przy ułożeniu na lewym boku, sylwetka serca wygląda jakby była ustawiona bardziej pionowo.

 

Zwapnienia:

• fizjologiczne:

• pierścienie tchawicze- już u 2-letniego psa

• ściany oskrzeli u starych- ostre, cienkie; nieregularne, pogrubiałe- gdy stan zapalny

• zwyrodnienia połączeń kostno- chrzęstnych żeber

• patologiczne:

• ww. chłonne:

• gruźlica

• kokcydiomykoza

• histoplazmoza

• tkanka płucna:

• grzybica

• pylica

• przerzuty

• pozostałości po robaczycach

• choroba Cushinga

 

Zmiany ogniskowe niecieniujące:

Wypełnione powietrzem- duże przejaśnienie ze ścianą.

• torbiele:

• okrągłe

• cienka ścianka

• widoczne na bardzo miękkim zdjęciu

• mogą pękać

• jamy:

• ściana gruba i nieregularna

• powstają gdy jest miejscowa martwica, a następnie tkanka martwicza zostaje odkrztuszona:

• gruźlica

• nowotwory

• przebyte zapalenie płuc

Zmiany te mogą być pojedyncze lub mnogie.

 

Okrągła sylwetka serca- wskazuje na płyn w worku osierdziowym.

 

Można wykonać bronchoskopię.

 

zamknięcie oskrzela-> niedodma płata płucnego

 

BŁĄD: kładzenie na plecach pacjenta z dusznością lub wodobrzuszem!!!!!

 

Przepuklina przeponowa:

• brak linii przepony na pewnym obszarze

Zdjęcie grzbietowo- brzuszne:

• po stronie uszkodzonej:

• zgrubienie linii przepony

• … się w kierunku dogłowowym…

• wzrost gęstości i zajmowanie przez niego większości tej połowy klatki piersiowej; wepchnięcie i stłoczenie płuc

• po stronie przeciwnej:

• prawidłowy obszar płuc i przesunięcie śródpiersia w tym kierunku

• przeniesienie do klatki piersiowej przewodu pokarmowego, wątroby, śledziony lub sieci

• żołądek lub jelito w worku przepuklinowym, mogą być rozpoznane, jeśli zawierają gaz

 

 

Zachłystowe zapalenie płuc:

Aby uniknąć- bezpieczne podawanie kontrastu:

• nie podajemy, gdy zwierzę jest mało przytomne

• nie używamy siły

• podajemy, gdy zwierzę ma opuszczoną głowę w dół

• podajemy w kieszonkę policzkową

 

Zachłyśnięcie barytem- przez wiele lat widoczny w pęcherzykach płucnych lub w ww. chłonnych ale stosunkowo nieszkodliwy.

Olej parafinowy- skleja oskrzela lub pęcherzyki-> zachłystowe zapalenie płuc-> zwłóknienie danego płata płuc-> podatność tego płata na zapalenia.

 

W pozycji pionowej- zachłyst idzie zawsze do prawego płata przeponowego.

W ułożeniu mostkowym- zmiany w okolicy mostka (przymostkowe płaty płuc).

 

 

  

Wykład 7

29 listopada 2010

 

Jama brzuszna

 

Zdjęcie prawoboczne:

• wątroba

• śledziona

• pęcherz moczowy

• pętle jelit

• przepona

• żołądek

• nerki

 

prawidłowe jajniki, trzustka i ww. chłonne- są niewidoczne na zdjęciu RTG.

 

Między pęcherzem moczowym a prostnicą powinien być trzon macicy ale nie zawsze jest on widoczny na zdjęciu.

Rogi macicy- przed pęcherzem; powiększone- spychają jelita.

 

Przestrzeń zaotrzewnowa- ostatnie kręgi lędźwiowe- tam ww. chłonne wątrobowe

 

Gruczoł krokowy:

Za pęcherzem okrągły cień o gładkich brzegach, Ø nie przekraczająca 1/2 odległości między dolną przednią krawędzią kości krzyżowej a spojeniem łonowym.

 

Żołądek w obrębie łuku żebrowego.

 

Zdjęcie brzuszno- grzbietowe:

• wątroba

• śledziona

• pęcherz

• nerki

• żołądek

• jelito grube

• jelito ślepe

 

Tylne nogi pacjenta wiążemy i trzymamy go przy głowie (żeby nie próbował się poderwać), najlepiej złapać na wysokości łokci i odciągnąć łapy od klatki piersiowej, jednocześnie przytrzymując głowę, żeby zwierzę się nie ruszało.

 

Wątroba:

Tuż za przeponą. Powinna być widoczna z obu stron tak samo, ale po stronie lewej, dno żołądka przesłania tą część.

 

Nerki:

P- teoretycznie, powinna być wysunięta bardziej do przodu niż lewa

L- ma dłuższa krezkę więc tak czy siak, może być bardziej z przodu niż prawa

 

Pęcherz moczowy:

Po lewej.

 

Żołądek:

W poprzek długiej osi psa.

 

Dwunastnica:

Otacza z zewnątrz prawą nerkę.

 

Jelito ślepe:

Znajduje się po prawej stronie zwierzęcia.

 

Z lewej strony okrężnica wchodzi do jamy miednicznej.

 

Płyn w jamie otrzewnej:

• jednolite zacienienie; przejaśnienie= gaz w żołądku lub jelitach

• duża ilość- jednolite zaciemnienie

• mała ilość- zatarcie krawędzi narządów

• dobrze widoczny gaz

 

Zdjęcie boczne psa stojącego:

• przy małej objętości płynu zacieniona jest dolna część jamy brzusznej

• pętle jelit wypełnione gazem- uniesione do góry

 

Zapalenie otrzewnej:

Widać narządy, ale ogólny obraz jest zamazany, "ciapki" na tle jelit-> włóknik

 

Ropnie:

• po głębokich pogryzieniach

• zatruciach

• zabiegach operacyjnych

• dużo gazu w ropniu- może imitować przerwanie ściany jamy brzusznej

 

Guzy:

• cień dobrze wysycony

• najczęściej okrągły/ owalny (ale nie jest to reguła)

• unikamy określenia skąd się ten guz wywodzi (bo nie wiemy tego)

• charakter guza- histopatologia

• opisujemy brzegi guza:

• ostre- rokowanie lepsze

• zatarte- guz pękł i wystąpiło krwawienie albo następuje rozsiew do otrzewnej- rokowanie złe

• jeżeli podstawowy guz jest duży, możemy nie zauważyć mniejszych zmian

• rozlanie krawędzi kości-> proces nowotworowy, nieoperacyjny-> rokowanie złe

• duży guz może uciskać na narządy i je przemieszczać- może dojść, np. do zamknięcia światła jelita poprzez ucisk z zewnątrz

 

Powiększenie ww. chłonnych zaotrzewnowych:

• pod ostatnimi kręgami lędźwiowymi

• cieniujący obszar

• ucisk na jelito grube i np. na pęcherz moczowy

• rokowanie złe

 

Żołądek:

• dno

• trzon

• część odźwiernikowa:

• jama

• kanał

• odźwiernik

Wszystkie te elementy cz. odźwiernikowej nakładają się na siebie na zdjęciu.

 

Może być wypełniony- np. karmą.

W pustym można zauważyć fałdy błony śluzowej- prawidłowo, biegną zgodnie z długą osią żołądka (oś jest zgodna z osią długą żeber).

 

W projekcji strzałkowej:

• żołądek poprzecznie do osi długiej ciała

• w lewej okolicy podżebrowej- dno żołądka

• pośrodkowej- trzon

• w prawej- część odźwiernikowa

 

Podejrzenie niedrożności:

 

niedrożności

↙ ↘

mechaniczna czynnościowa

↙ ↘ ↙ ↘

prosta z zadzieżgnięcia porażenna odruchowa

• c. obce uwięźnięcie zap. otrzewnej ostre zap. trzustki

• ucisk z zewn. zrosty mocznica krwiak zaotrzewn.

• guzy przepukliny toksemia urazy kręgosłupa

nowotworowe skręt bakteriemia urazy nerek

wgłobienie po operacjach kolka nerkowa

perforacja wrzodu

 

Ciała obce cieniujące:

• kamień

• kość

• metal

 

W żołądku- miejscowy stan zapalny, wymioty (połknięta psia zabawka).

Jeśli ciało obce znajdzie się w jelitach- wtedy jest niedrożność i problemy.

 

Dłuższa niedrożność- na zdjęciu widoczne ciało obce i wzdęcie jelit (2-3 dni).

Do wzdęcia, dochodzi tylko wtedy, gdy ciało obce znajduje się w dalszych odcinkach jelita. Nie będzie wzdęcia, gdy ciało obce jest w dwunastnicy.

 

Wzdęcie- gdy Ø jelita wypełnionego gazem jest większa, niż długość trzonu kręgu lędźwiowego

 

Ciała obce niecieniujące- nie widać ich, ale są pośrednie dowody niedrożności:

• wzdęte jelita

• niefizjologiczne ułożenie jelit:

• po prostej lub po łuku na dłuższym odcinku

• równolegle do siebie 2 lub więcej pętli

• klika jelit wychodzących z jednego miejsca (palczaste ułożenie)

 

Żeby ocenić błonę śluzową żołądka podajemy pacjentowi 2-3 łyżeczki barytu (pies średniej wielkości).

Więcej barytu- jeśli chcemy znaleźć ciało obce.

 

Linijne ciało obce (sznurek, nitka):

Charakterystyczny obraz- jelito nanizane na ciało obce, pofałdowane, na zdjęciu RTG widoczne paciorkowato ułożone pęcherzyki gazu (który gromadzi się z zagłębieniach jelita).

 

Wszystkie jelita cienkie wzdęte-> skręt jelit.

Nie bawimy się w dalszą diagnozę tylko leczymy!

Zwykle dochodzi do martwicy; rokowanie zależne od stopnia uszkodzenia jelita (ile go trzeba usunąć i czy można usunąć, czy trzeba uśpić zwierzę).

 

Wgłobienie jelit:

Jeden odcinek jelita wchodzi w drugi. Na zdjęciu widoczne- rozszerzone jelito- ściana (w miejscu wgłobienia)- znowu rozszerzone jelito.

 

Zrosty:

Przy niedrożnościach mechanicznych (zwykle po zabiegach, gdy doszło do usunięcia macicy, np. przy ropomaciczu).

 

Koprostaza- zaleganie zbitych mas kałowych:

• ból brzucha

• wymioty

• niemożność wypróżnienia

Koprolity- ucisk na pęcherz moczowy; naciąganie krezki jelita grubego-> ból.

 

Uchyłek prostnicy- przede wszystkim badanie rektalne, bo może być zapchany kałem.

 

Wskazania do badanie kontrastowego:

• podejrzenie obecności niecieniujących ciał obcych

• zwężenie kanału odźwiernika

• ocena ściany i błony śluzowej żołądka i jelit

 

Przeciwwskazania:

• wypełnienie żołądka i jelit karmą

• premedykacja

• zły stan ogólny pacjenta

• cieniujące ciała obce

• stwierdzenie w badaniu przeglądowym zmian, które zagrażają życiu pacjenta i są przyczyną choroby pierwotnej

 

Środki kontrastowe:

• baryt- zawiesina (w postaci pudrowej nie zalecany)

• gastrografin- smak anyżkowy, niechętnie łykany przez psy

 

Wybór środka:

• przy podejrzeniu perforacji przewodu pokarmowego lub przed gastroskopią- gastrografin (preparat jodowy, mniej drażniący i przezroczysty); baryt jest lepki; przy perforacji- wywoła zapalenie otrzewnej

• barty łagodzi stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego, ale może wywołać zaparcia (szczególnie u osobników starych)

• gastrografin może wywołać lub zaostrzyć stan zapalny błony śluzowej jelit i biegunkę, a przy zachłyście-> obrzęk płuc

 

Badanie kontrastowe:

• zawsze zaczynamy od zdjęcia przeglądowego (pustego):

• sprawdzenie, czy przewód pokarmowy jest pusty (niezbędny warunek do wykonania badania kontrastowego)

• stwierdzenie zmian zagrażających życiu pacjenta

• podajemy baryt- ok. 30ml na średniego psa

• robimy zdjęcia RTG, żeby sprawdzić pasaż kontrastu przez przewód pokarmowy

 

Prawidłowy czas pasażu barytu w przewodzie pokarmowym:

• żołądek- opróżnienie zaczyna się po 5- 10 min

• dwunastnica-wypełnia się po 30 min.

• jelito cienkie- wypełnia się po 2-4h

• jelito cienkie- opróżnienie po 8h

 

Po 15 minutach wykonujemy zdjęcie celowane na żołądek, żeby sprawdzić, czy jego opróżnianie się rozpoczęło.

Żołądek musi się całkiem opróżnić w ciągu 4h. Jeśli to nie nastąpi-> zaburzony pasaż związany ze zwężeniem kanału odźwiernika.

Jeśli pasaż na początki (po 15 min.) jest dobry- następne zdjęcie po ok. 3-4h.

 

Jeśli zwierzę silnie wymiotuje, podajemy atropinę- rozluźnia skurcz odźwiernika.

Jeśli baryt nie przechodzi po 1h z żołądka-> atropina; następne zdjęcie za godzinę.

 

Jak atropina nie pomogła-> niedrożność, np. guz w ścianie odźwiernika, ciało obce. Można zrobić USG- będzie widoczna zmiana guzowata.

 

Gruba ściana żołądka, krawędź zatarta, nieprawidłowe ułożenie fałdów błony śluzowej-> stan zapalny.

 

Zdjęcie skośne celowane na żołądek:

• gdy chcemy zobaczyć odźwiernik

• pies na prawym boku

• przednie łapy podnosimy i podpieramy czymś, żeby mostek nie przylegał do stołu

• łuki żeber powyżej tronów kręgowych wskazują na zdjęcie skośne

 

Krypty Liberkina- tylko w dwunastnicy, regularne wgłębienia w głąb ściany

 

Gastritis:

• widoczne ostre, nieregularne ubytki w błonie śluzowej żołądka, wypełnione barytem

• po opróżnieniu żołądka- pojedyncze pozostałości barytu

• podejrzenie owrzodzeń żołądka

• nieregularne ułożenie fałdów

 

Skurcz odźwiernika:

• zdjęcie przeglądowe- żołądek pusty

• kontrast- po 2,5h zalega w żołądku

• zwężony kanał odźwiernika (dzióbek)

• po podaniu atropiny, baryt przemieszcza się do jelit

 

Wyjątek:

U psów z wirusowym zapaleniem jelit (np. u nieszczepionych) występują wymioty i silny skurcz odźwiernika, ale atropina tu NIE DZIAŁA!

 

Przerost odźwiernika:

• mimo podania atropiny, baryt nie przechodzi dalej

• zwężony kształt odźwiernika

 

Enteritis:

• teoretycznie przyspieszony pasaż

• ściana jelita na zdjęciu przeglądowym- pogrubiała

 

• jelita atoniczne (nie widać zwężeń po fali perystaltycznej), wypełnione treścią

• wpuklenie w głąb ściany jelita-> uszkodzenie

• kropelki albo kreski po barycie-> wrzodziejące zapalenie jelita (ewentualnie resztki karmy, z którą się baryt miesza)

 

Wrzodziejące zapalenie jelita- Colitis ulcerosa:

• baryt przeszedł ale są pozostałości

• przyspieszony pasaż

• u starych osobników sprawdzamy wątrobę i nerki, bo w nich może leżeć problem

 

Ciała obce niecieniujące:

• guma

• kasztan

• folia

• materiał

• orzech- widoczny, jeśli pod skorupką znajduje się powietrze

 

Niedrożność dwunastnicy- bardzo silne wymioty; brak pośrednich objawów niedrożności!!!

 

Niedrożność w dalszych odcinkach jelit- baryt płynie szybko do miejsca niedrożności.

Przed niedrożnością- rozszerzenie jelita.

 

Pilobezoar- u kotów- sierść zbita w kulki.

Mogą być powodem niedrożności.

Jeśli stan ogólny pacjenta jest dobry, czekamy- może sobie z tym poradzi.

Jeśli stan jest zły- zabieg operacyjny.

 

Worek foliowy, rajstopy:

• niewidoczne na zdjęciu

• baryt po nich spływa i też nie widać

• powód stanów zapalnych

 

Wątroba:

• na zdjęciu bocznym kształtu trójkątnego

• dobrze wysycona cieniem

• ostre brzegi

• w projekcji brzuszno- grzbietowej- po prawej stronie

• pęcherzyk i drogi żółciowe- niewidoczne- można je ocenić w badaniu USG

 

Mała wątroba- nie sięga do granic łuku żebrowego.

Duża- wystaje poza łuk żebrowy.

 

Przy małej- długa oś żołądka niezmieniona.

Przy dużej- żołądek kładzie się na wątrobie, oś ułożona bardziej poziomo

 

Znacznie powiększona- może sięgać niemal do pępka; jelita są odpychane. USG- żeby wiedzieć co się dzieje z miąższem, np. uwidocznienie guzków (widoczne tylko wtedy, gdy ich struktura rózni się od miąższu, jeśli się nie rożni- widoczne w tomogramie)

 

Trzustka:

• na zdjęciu niewidoczna

• przy chorobach trzustki- biegunki i wymioty

• różnicujemy z:

• zapaleniem otrzewnej

• ostrym zapaleniem jelit i żołądka

• niedrożnością jelit [lepsze badania laboratoryjne]

• obszar hypoechogeniczny w okolicy trzustki-> zawsze wskazuje na stany zapalne lub nowotwór

 

Śledziona:

• na zdjęciu bocznym lewym kształt języka w dwóch ostatnich p.m.ż. -jak pies leży na lewym boku

• jak leży na prawym- dopuszczalna większa różnorodność w jej ułożeniu

• jeśli brzegi są ostre a kształt prawidłowy- nie czepiamy się jej

• projekcja grzbietowo- brzuszna:

• koniecznie musi przylegać do ściany brzucha

• przy skręcie żołądka przemieszcza się razem z nim

• powiększona- może być po zastosowaniu środków uspokajających (barbiturany)

• mała- przy odwodnieniu

 

Na ułożenie śledziony ma wpływ:

• jej przekrwienie

• rozszerzenie żołądka

• zastosowanie barbituranów

 

Jeśli śledziona jest odsunięta (zwierzęta po urazie!)- np. krwiak wskutek uszkodzenia śledziony; USG żeby ocenić wielkość uszkodzenia.

 

 

 

Wykład 8 6 grudnia 2010

 

Układ moczowy

 

Nerki:

 

Radiograficznie można ocenić:

• wielkość

• kształt nerek

 

Na zdjęciu bocznym:

• P nerka wysunięta do przodu i do góry

• L (dłuższa krezka) do tyłu i w dół

 

Wielkość nerek- 2-3 długości trzonów pierwszych kręgów lędźwiowych (u kotów do 3,5)

 

Małe nerki- destrukcja, marskość

Powiększone- zmiany guzowate, torbiele, wodonercze

 

Kamienie w miedniczkach nerkowych- różnego kształtu i wielkości; aby zobaczyć drobne kamienie, musi być pusty przewód pokarmowy.

 

Moczowody:

Nie są widoczne na zdjęciu (tak jak cewka), trudno zobaczyć w badaniu USG; przebieg można uwidocznić w badaniu kontrastowym- urografia dożylna.

 

Pęcherz moczowy:

W tylnej części jamy brzusznej, kształt jajowaty, cieniuje jak tk. miękka; jeśli sięga do linii pępka- nieznacznie wypełniony.

Można określić kształt; czy jest pęknięty, czy są cieniujące złogi; niecieniujące- skrzepy krwi, kamienie cysteinowe, moczanowe- nie widać ich.

 

Badanie USG pęcherza umożliwia:

• ocenę ściany pęcherza (zmiany rozrostowe- przewlekłe zapalenie, zmiany nowotworowe)

• zawartość pęcherza (skrzepy, piasek, kamienie)

• pęknięcie ściany- podejrzenie

 

Emphysematosus cystis- zapalenie pęcherza wywołane przez bakterie beztlenowe, w ścianie pęcherza powstają pęcherzyki gazu; przy cukrzycy, zakażeniach E. coli, Klebsiella

 

Kamica- różne wielkość i kształt, nie liczymy, podajemy, że są i że są liczne, oraz Ø największego. Sprawdzamy pęcherz i cewkę.

 

Kamienie odlewowe- duże kamienie odlewające światło.

 

Nadmierne wypełnienie pęcherza moczowego- niedrożność cewki moczowej, ze względów neurologicznych- uszkodzenie włókien nerwowych, zwichnięcie kręgosłupa [zawsze sprawdzamy kręgosłup!].

 

Cewka moczowa:

Jest niewidoczna na zdjęciu przeglądowym, dopiero po wprowadzeniu cewnika lub środka kontrastowego.

 

Wskazania do badania:

• kamica

• inne przyczyny, np. zwężenie (zamknięcie światła cewki moczowej- nowotwory, ucisk z zewnątrz)

 

Projekcja skośna u psa:

• u samicy- cewka prosta

• u samca- zagięta, w jamie brzusznej, łatwo ocenić przebieg i obecność złogów, w okolicy kości prąciowej ciężko

• zdjęcie skośne celowane na pęcherz, odciągnąć łapę dalej od kasety

 

Badania kontrastowe układu moczowego:

• pneumocystygrafia:

• wypełnienie pęcherza moczowego powietrzem (kontrast negatywny)

• wskazania:

• przewlekłe przerostowe zapalenie pęcherza

• nowotwory

• kamienie niecieniujące (dalmatyńczyk, jamnik)

• przemieszczenie pęcherza

• przerwanie ciągłości pęcherza- gdy podajemy gaz, może on dojść do naczyń krwionośnych-> zator

Dokładne badanie USG!!!

• cystografia:

• wprowadzenie do pęcherza pozytywnego kontrastu (urografin, uropolina)

• wskazania:

• nowotwory

• przemieszczenia pęcherza- przy przepuklinach, torbielach

• ocena śluzówki pęcherza moczowego i cewki

Dokładnie badanie USG!

• szukamy niecieniujących ciał obcych- kontrast je przesłoni, dlatego, nie używamy pozytywnego kontrastu do szukania kamieni

• uretrografia wsteczna:

• wprowadzenie środka kontrastowego do cewki moczowej

• wskazania:

• zgrubienie (blizna, zapalenie) ściany cewki

• nowotwory

• kamienie niecieniujące- cewka ma małą Ø, jeśli jest w niej kamień, powstaje ubytek w wypełnieniu kontrastem

• przerwana ciągłość cewki

• urografia dożylna:

• polega na wprowadzeniu pozytywnego środka kontrastowego (urografin), który jest wydalany przez nerki

• badanie pozwala ocenić:

• funkcję wydalniczą nerek (tylko to badanie)

• wielkość i kształt nerek (inne badania też)

• kształt miedniczek nerkowych i ich zachyłków (tu też wykorzystujemy inne badania)

• kształt i drożność moczowodów (tylko to)

• prawidłowość budowy ściany pęcherza moczowego (też inne badania)

• przygotowanie pacjenta:

• opróżnienie przewodu pokarmowego z treści, gazu i mas kałowych

• badanie rozpoczyna się od wykonania zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej, które pozwoli wykazać:

• stan przygotowania pacjenta do badania

• występowanie zmian, które zagrażają życiu pacjenta i są przyczyną choroby pierwotnej

• przygotowujemy leki przeciwwstrząsowe (na wszelki wypadek); właściciel podpisuje zgodą na wykonanie badania

• środek cieniujący- zapoznać się z ulotką, uropolina 0,2ml/kg m.c.; najpierw 1ml podać i sprawdzić, czy pies nie jest nadwrażliwy; jeśli jest ok- podajemy całość; następnie, ucisk tylnej części jamy brzusznej, aby ucisnąć na moczowody, aby kontrast nie spływał za szybko-> do kłębków-> przesączanie-> do kanalików i miedniczek=> ten okres to faza nefrograficzna a obraz- nefrogram (wielkość, kształt, położenie nerki)

• drugie zdjęcie- najwięcej kontrastu w miedniczkach nerkowych--> faza miedniczkowa=> pielogram (pozwala ocenić funkcję wydalniczą nerki i kształt miedniczki nerkowej, zachyłków oraz moczowodów)

 

• podajemy kontrast i robimy zdjęcie-> nefrogram

• po 5min.-> pielogram

• po 15min.-> ładnie zaznaczone miedniczki, zachyłki i moczowody, do miejsca uciśnięcia, kontrast jest jeszcze w obrębie kory, można ocenić kształt i miąższ nerki

 

• zwolnić ucisk, gdy wszystko jest ok- następne zdjęcie- ocena moczowodów i pęcherza moczowego

• gdy nie jest ok- brak kontrastu w nerce/ śladowe ilości- zdjęcie po 30 min, potem zwolnić nacisk, zdjęcie po 2,6 i 24h

 

Gruczoł krokowy (stercz):

• na zdjęciu bocznym ma postać dobrze wysyconego okrągłego cienia, leżącego między wpustem do jamy miednicznej a pęcherzem moczowym

• widoczna jest nie więcej niż jego połowa; prawidłowo, jego Ø jest większa niż dwukrotna odległość między przednią dolną krawędzią kości krzyżowej a przednią krawędzią spojenia miednicznego

• przy powiększonej prostacie- kłopoty z oddawaniem kału, napinanie, przepuklina kroczowa

 

Macica:

• między pęcherzem moczowym a prostnicą

• fizjologicznie na zdjęciu nie powinna być widoczna lub mieć Ø 1cm u psa średniej wielkości (nieznacznie powiększona w rui, ciąży, patologia, nowotwory)

• poszerzone rogi- są widoczne

• 3 trymestr ciąży- radiologicznie wcześniej widać tylko powiększenie rogów macicy (ampułkowate rozszerzenie) -> teoretycznie

• co się dzieje z macicą- sprawdzamy w badaniu USG

 

Na zdjęciu przeglądowym nie widać jajników! (uwidaczniamy je w USG)

 

Ciąża:

• pierwsze centra kostnienia w III trymestrze tj. ok. 42- 45 dnia ciąży u suk i 35- 39 dnia ciąży u kotek

• w pierwszych 2 trymestrach widać tylko powiększone rogi macicy

• gdy nie wiadomo kiedy było krycie- lepsze jest USG

• w III trymestrze ciąży wykrywalność ciąży w badaniu RTG wynosi 100%; określenie liczebności miotu- 93%

• liczenie płodów- liczenie czaszek i kręgosłupów

 

Cechy żywego płodu:

• kości trzewioczaszki w kształcie głowy orła

• linia kręgosłupa prosta/ lekko wygięta (C lub S)

• płód otoczony płynem bez obszarów przejaśnień-> przejaśnienie= gaz= gnicie

 

Cechy płodu martwego:

• złamana linia kręgosłupa

• stłoczenie punktów kostnienia/ ich nieregularne ułożenie- nieprawidłowy kształt/ rozmiar płodu

• efekt Spaldinga - nakładanie się kości pokrywy czaszki

• gaz na tle płodu- świadczy o procesie gnilnym, który rozprzestrzenia się od przełyku 

Badanie USG:

• pod koniec I trymestru osoba doświadczona może stwierdzić obecność pęcherzyków płodowych

 

 

pies	kot	obraz
dzień po kryciu 18	18	pęcherzyk płodowy
19	15	zarodek
28	27	ruch płodu, bicie serca
III trymestr		widoczny żołądek, pęcherz moczowy
ostatni trymestr		widoczne komory serca

 

I trymestr (0- 22 dni)- pęcherzyk płodowy

II trymestr (23- 42 dni)- pewne wykrycie ciąży, wielkość miotu w 20- 38%

III trymestr (43- 64 dni)- wielkość miotu wykrywalna z 50% zgodnością

 

Zarodek- mały pęcherzyk wypełniony płynem w środku coś, ustawiamy sondę o 90° inaczej, bo wtedy może okazać się, że to jelito; badanie robić, gdy suka nie jest najedzona, dobrze, żeby był wypełniony pęcherz, bo mamy odniesienie.

 

Cechy martwego płodu w USG:

• mało płynu owodniowego

• brak bicia serca

• płód nie porusza się

 

 

Budowa kości

 

Kość składa się z:

• części nieorganicznej:

• 85% bezpostaciowy fosforan wapniowy i krystaliczny hydroksyapatyt

• 13% węglan wapniowy

• 2%- fosforan magnezowy

• organicznej:

• substancja podstawowa (wodny roztwór wielocukrów- siarczan chondroityny A, siarczan keratyny, kwas hialuronowy), w której ułożone są włókna kolagenowe, kratkowe i sprężyste

• komórki

 

W młodej kości przeważa fosforan wapniowy, a w dojrzałej- hydroksyapatyt.

 

Komórki mezenchymalne mezodermy:

• fibroblasty

• osteoblasty:

• osteocyty:

• osteogenne

• degenerujące

• martwe

• osteolityczne

• chondroblasty

 

Osteoblasty- komórki małej, jednojądrzaste. Wytwarzają:

• istotę podstawową (tzw. warstwa wierzchnia= osteoid)

• włókna kolagenowe

• fosfatazę zasadową (enzym kierujący procesem mineralizacji substancji podstawowej)

 

Mineralizacja osteoidu- 5- 10 dni

Najkrótszy okres oceny kości- 14 dni

 

Osteoklasty- komórki duże, wielojądrzaste, pochodzenia monocytarno- makrofagowego

Kierują niszczeniem kości-> osteolizą poprzez zawarte w nich kwaśne enzymy- hialuronidazę i koagulazę.

Pojedynczy osteoklast niszczy taką objętość kości, do odtworzenia której potrzebna jest aktywność 150 osteoblastów.

 

W ciągu całego życia trwa niszczenie i tworzenie kości (w podanej kolejności).

 

Ciągła przebudowa dotyczy części organicznej i nieorganicznej.

 

Równowaga między niszczeniem a tworzeniem zależy od działania:

• fosfatazy zasadowej

• parathormonu

• wit. D₃

 

Budowa kości:

• nasada- epiphysis

• blizna nasadowa- pozostałość po chrząstce wzrostowej- physis

• guz, guzowatość- apophysis

• przynasada- metaphysis

• trzon- diaphysis

 

 

Rentgenowski obraz kości jest odbiciem tego, co nazywamy kością zmacerowaną!

 

Niewidoczne są części miękkie kości:

• szpik

• chrząstki

• naczynia krwionośne i chłonne

• nerwy

• okostna

 

Własności kości:

• kość jest sprężysta, wytrzymała na rozciąganie, a zwłaszcza na ściskanie, znacznie mniej oporna na zginanie

• kość posiada duże zdolności regeneracyjne (np. gojenie złamań)

• ma zdolność do przebudowy- modelowania struktury beleczkowej kości

• ma zdolność do metaplazji (przekształcenie jednej dojrzałej tkanki w drugą)

• ulega ciągłemu procesowi niszczenia i odbudowy (ok. 2% kości u zwierząt jest dziennie resorbowana; najbardziej podatna na resorpcję jest struktura gąbczasta kości- stanowi tylko 20% masy kości, ale ma 3x większą powierzchnię od warstwy korowej)

• ma zdolność do demarkacji ognisk patologicznych

 

Technika badania układu kostnego:

• stosować małe ognisko lampy

• w urazach wykonywać dwie projekcje w prostopadłych płaszczyznach

• rentgenogram oglądać tylko na negatoskopie

• jeśli zdjęcie nie zawiera pożądanej struktury anatomicznej, należy je powtórzyć

• zdjęcie należy oglądać z odległości

• zwrócić uwagę na wysycenie cieniowe poszczególnych tkanek

• sprawdzić każdą kość pod kątem zmian jednostkowych

• ocenić warstwę korową i jamę szpikową

• ocenić strukturę beleczkową

• ocenić szpary stawowe

• ocenić tkanki miękkie

• porównać radiogram z radiogramem typowym

• można wykorzystać powiększalniki

 

Otwór/ kanał odżywczy- ubytek otoczony ścianką- miejsce, w którym pod skosem wchodzi do kości naczynie; wchodzą w ok. połowie długości kości, nie muszą być na tej samej wysokości w obu kościach

 

Zewnętrzna ściana kości gładka- oprócz przyczepu więzadeł i ścięgien

Warstwa korowa- przy nasadach ma się zwężać, najgrubsza w środku.

 

Beleczki kostne luźno ułożone- istota gąbczasta, przy nasadzie beleczki bardziej rozrzucone

 

Blizna nasadowa- dobrze gdy widoczna od cz. korowej do korowej (?)

 

Ułożenie beleczek wzdłuż sił, jakie na nie działają-> linie oporu kości

 

Naczynia:

• t. nasadowa

• t. przynasadowa- nie kontaktuje się z tt. nasadowymi; proces chorobowy nie przejdzie na nasadę u młodych

• t. odokostna- dostarcza GnRH i T₄; osteoklasty i osteoblasty

• nn. odżywcze

 

 

 

 

Wykład 9

Kości c.d.

 

Zdjęcie RTG tkanki kostnej musi być wykonane tak, aby widoczne były również tkanki miękkie.

 

Przy zwichnięciu- pies nie obarcza kończyny; jest obrzęk tk. miękkich otaczających staw.

Podejrzenie zwichnięcia w stawie łokciowym- zdjęcia idealnie strzałkowe (żeby uchwycić nieprawidłowości w stawie)- jeśli pies układa kończynę inaczej, konieczne jest wymuszenie wyprostowania jej (ostrożnie, żeby bardziej nie uszkodzić!)

 

brak granic między mięśniami = stan zapalny

gaz w tkankach miękkich = zakażenie beztlenowcami (często przy pogryzieniach). Brak leczenia może prowadzić do przejścia stanu zapalnego z tkanek miękkich na kość.

 

Linie Macha- zjawisko pozorne. Powstają podczas nakładania się na siebie 2 linii wypukłych; np. paliczki palców.

 

Powstawanie kości

 

Pierwotne centra kostnienia- w okresie płodowym, zawiązek przyszłej kości tworzony jest początkowo przez tkankę mezenchymalną, która zostaje zastąpiona przez tkankę szklistą (chrzęstną).

 

Zawiązek kości nieco przypominający docelowy kształt kości-> do środka trzonu wnika naczynie odżywcze, za którym wnikają osteoblasty i osteoklasty. W środku trzonu komórki chrzęstne się rozrastają i ulegają degeneracji. Chrzęstna substancja podstawowa ulega martwicy a następnie- mineralizacji.

Dookoła trzonu, na zasadzie kostnienia błoniastego powstaje-> kołnierz kostny.

Osteoklasty (które się ciągną za naczyniem krwionośnym) niszczą komórki chrzęstne a na zmineralizowanych beleczkach, osadzają się osteoblasty.

Osteoblasty wytwarzają osteoid-> beleczki kostne.

Beleczki są początkowo rozmieszczone nieregularnie-> pierwotne centrum kostnienia (pierwotna struktura beleczkowa).

Nadal pozostaje dużo chrząstki- osteoklasty to niszczą, blasty budują beleczki, które teraz są rozłożone równomiernie, wzdłuż naprężeń kości; następuje tworzenie jamy szpikowej. Migracja komórek do przynasady- trzon kostnieje.

Kiedy kostnienie dochodzi do przynasady-> następuje poród zwierzęcia.

Kostny jest tylko trzon, nasada jest chrzęstna.

 

Po porodzie, w różnych kościach i różnych okresach powstają wtórne centra kostnienia: chrząstka-> rozrost-> degeneracja-> mineralizacja.

W środku nasady wtórne centrum kostnienia- podział chrzęstnej części kości na:

• chrząstkę wzrostową- między przynasadą i nasadą; decyduje o wzroście kości na długość

• kompleks składający się z:

• chrząstki stawowej i wzrostowej

Jest to część otaczająca nasadę kości (pokrywa wtórne centrum kostnienia).

 

Chrząstki wzrostowe narastają od strony nasady a od przynasady przekształcają się w kość. Nie wszystkie chrząstki wzrostowe zamykają się w tym samym czasie.

 

Kościozrost trzonowo- nasadowy- powstaje wtedy, gdy chrząstka wzrostowa się zamknie (czyli ulegnie zanikowi); następuje koniec wzrostu kości.

 

kość	część	miesiąc w którym się zamyka	w ilu % decyduje o wzroście kości na długość
promieniowa	dalsza	8- 12 miesiąc	60%
	bliższa	11 miesięcy	40%
łokciowa	dalsza	10 m-c	85%
	bliższa	6- 10 m-cy	15%

 

W momencie, kiedy jedna kość przestaje rosnąć, mamy nieprawidłowy nacisk na drugą lub na staw nadgarstkowy-> problemy ortopedyczne.

 

Uszkodzenie chrząstki wzrostowej- bardziej niebezpieczne na początku wzrostu zwierzęcia, niż bliżej zamykania się tej chrząstki.

 

Na zamknięcie się chrząstki ma wpływ np. rasa, żywienie, ruch.

 

Chrząstkę wzrostową tworzą 3 tkanki:

• chrzęstna (zawiera zróżnicowane histologicznie strefy)

• przynasada kostna

• część włóknista (obwodowo, zawiera bruzdę Ranviera i ochrzęstny pierścień La Croix)

 

Tkanka chrzęstna:

Od strony nasady:

• warstwa komórek rezerwowych- prawdopodobnie, będących komórkami wyjściowymi dla komórek rozrodczych

• warstwa kom. rozrodczych- podział i układanie w różne szeregi, tworzenie substancji podstawowej

• warstwa kom. przerosłych- degeneracja kom.

• strefa uwapnienia (czasowej mineralizacji/ czasowego zwapnienia)- obumarłe kom. chrząstka zmineralizowana, substancja podstawowa je otaczająca. Tu wnikają naczynie przynasadowe z osteoblastami i klastami. Pierwotna struktura kości przekształca się w strukturę wtórną.

 

Od strony nasady naczynia nasadowe- sięgają do warstwy komórek rozrodczych; dalsza część chrząstki nie jest odżywiana.

Naczynia przynasadowe- tylko do strefy uwapnienia.

 

Od nasady- rośnie.

Od przynasady- przekształca się w kość.

 

Przyrost kości na szerokość- dzięki rowkowi Ranviera- komórki się dzielą;

Pierścień La Croix- zbudowany z tkanki włóknistej- chroni tworzącą się kość przed urazem.

 

Obecność chrząstki wzrostowej w obrazie RTG:

Prawdopodobnie kość rośnie, ale może być już nieaktywna, ale jeszcze niezamknięta (najpierw ustają procesy fizjologiczne, a potem to wszystko ulega wapnieniu).

Przy uszkodzeniu chrząstki wzrostowej- możliwe powikłania, bo nie wiemy na ile są uszkodzone naczynia. Kontrola po miesiącu.

 

Unaczynienie kości w zależności od wieku:

  

 

noworodek dojrzewanie ukł. kostnego dojrzały układ kostny

na skutek ciężaru rosnącego zapalenie od nasady do trzonu

zwierzęcia, naczynia w nasadzie

zanikają

i nie mają połączenia (przynasada

i nasada

ukrwienie oddzielne)

[w przypadku stanu zapalnego

rozprzestrzenia się on w kierunku

trzonu; nasady nie obejmuje]

 

 

 

Pierwotne centra kostnienia- powstają w życiu płodowym i dotyczą centralnych części kości, czyli trzonów.

 

Wtórne centra kostnienia- oddzielone obszary tkanki kostnej, powstające w chrząstkach nasadowych kości i najczęściej powstające w życiu pozapłodowym.

[wyjątek: u ludzi dalsza nasada kości udowej; u psa- kość piętowa i skokowa-> tuż przed porodem]

 

nasady, guzy, guzowatości-> wtórne centra kostnienia

 

Rodzaje kostnienia:

• śródchrzestne (ossificatio endochondralis)- zapewnia wzrost kości na długość, wytwarza istotę gąbczastą kości

• ochrzęstne- okostnowe (ossificatio perichondralis)= śródkostne/ (przywarstwienie- apositio)- wzrost kości na grubość; wytwarza warstwę korową kości

• błoniaste- dotyczy kości pokrywy czaszki (przekształcenie tk. łącznej mezenchymalnej w kość)

 

Koń:

• najdalszy paliczek= kość kopytowa- brak chrząstki wzrostowej

• kość koronowa- tylko bliższa chrząstka 8- 12 miesiąc

• pęcinowa- bliższa 12 miesiąc

• śródręcza 3-6 miesiąc

 

Należy umieć odróżnić chrząstkę wzrostową od chrząstek stawowych.

 

4 tyg. szczeniak- jeśli doszło do złamania, nie widać tego, bo większa część jest jeszcze chrzęstna; zdjęcie w porównaniu z drugą łapą.

 

Zrosty u młodych- ok. 3 tyg.

 

drobne kości nadgarstka i stępu- wtórne centra kostnienia

 

Chrząstka wzrostowa kości łokciowej dalsza- prawidłowo ma kształt litery V. Zmiana kształtu wskazuje na zaburzenie jej rozwoju.

 

Staw biodrowy- w wieku 4tyg. wygląda na otwarty, bo ma dużo elementów chrzęstnych.

 

70% główki ma być zagłębione w panewce; inaczej- dysplazja.

 

Panewka składa się z:

• kości biodrowej

• łonowej

• kulszowej

• i panewkowej! (w samym środku panewki)

 

Staw skokowy- dalsza chrząstka jest nierówna i pofałdowana; trudna ocena

 

Złuszczenie- zsunięcie nasady z trzonu, często przy urazach prostopadłych na poziomie chrząstki wzrostowej- spada całkowicie lub częściowo; następuje rozdzielenie między warstwą komórek rozrodczych a kom. przerosłych. Nie są uszkodzone żadne naczynia docierające do chrząstki wzrostowej.

No nastawieniu nasady i odpowiednim usztywnieniu- kość będzie nadal rosła na długość.

 

Kanał odżywczy- mniej więcej w 1/2 trzonu-> nie mylić z pęknięciem kości! Kanał idzie zawsze pod skosem i ma ściankę.

 

Kręgosłup:

• pierwotne centra kostnienia:

• 1 trzon

• 2 centra na łuk

• wtórne:

• 1 wyrostek kolczysty

• 4 wyrostki stawowe

• 2 wyrostki poprzeczne

• 2 płytki krańcowe (u starszych połączone z trzonem)

 

Pobudzenie wzrostu kości:

• hormon wzrostu

• tyroksyna

• insulina

• witamina A

• działanie fizjologicznych sił nacisku i pociągania (szczeniak nie może skakać!)

• prawidłowe ukrwienie i unerwienie kości

 

Glikokortykoidy- hamują wzrost kości na długość!!!

 

Błąd w sztuce- podanie sterydów psu w okresie wzrostu układu kostnego (zahamowanie wzrostu może być chwilowe lub całkowite).

 

Zmiany jednostkowe kości:

• zanik

• zagęszczenie utkania

• niszczenie kości

• reakcja okostnej- periostosis

-gładki linijny cień- równoległy do warstwykorowej i łączy się z nia na brzegach; 7-10 dni widoczne. Poczatkowo dosyć waski i rośnie, a potem zlewa się z warstwa korowa i powstaje lokalne zgrubienie

-Osteofity albo igiełki kostne/ spikule kostne, 7-10 dni od dział czynnika dział- ropa, zap. Mijscowe, powtarzające urazy, proces now. Igielki wystające z 1 miejsca- wybuchające słońce. Prostopadle na dłuższym odcinku- zęby grzebienia, sztachety płotu. Na tym odcinku, gdzie okostna została podrażniona. Delikatne i cienkie- proces agresywny, aktywny. Im grubsze, tym proces trwa dłużej.

 

Zanik kości- Atrophia osium, osteoporosis:

Zmniejszenie masy kostnej w jednostce objętości, przy prawidłowo zachowanej ilości składników mineralnych w jednostce masy.

Jest mniej beleczek kostnych, zostają głównie te pionowe- poziome zanikają.

 

Za zjawisko to odpowiedzialne są:

• osteocyty osteolityczne

• osteoklasty

• czynniki humoralne wytwarzane przez nowotwory- aktywują układy

• hormonalne oddziływujace na układ kostny

enzymy-trawia włókna kolagenowe, parathormon.. Jest mniej beleczek kostnych

 

Rodzaje zaniku:

• uogólniony- wszystkie kości zajęte zanikiem.

Choroby, przy których występuje:

• osteoporoza starcza

• osteoporoza postmenopauzalna

• nadczynność przytarczyc (chorobowa lub wynikająca z diety)

• choroba Cushinga

• krzywica

• cukrzyca

• rozsiana choroba nowotworowe (przerzuty, szpiczak)

• charłactwo

• regionalny- kończyna lub część ciała:

• unieruchomienie (nieużywanie części ciała)

• miejscowy- ogniskowa osteoporoza w jednym lub w wielu miejscach kości: (jednoogniskowy lub rozsiany) -WYMAGANE TO!!!

• zapalenie kości

• zapalenie stawów (gruźlica, reumatoidalne zapalenie stawów)

• nowotwory

na zdjęciu- tam gdzie jest struktura beleczkowa i najwieksza przemiana materii- przy nasadach kości. Utrata 30-50% utraty masy kostnej dopiero jest widoczna na zdjęciu

Zanik uogólniony-zaczyna się od blaszki zębodołowej, przynasady i nasady kości długich, potem reszta.

Twarde zdjęcie- kość słabiej cieniuje (muszą być dobre parametry, żeby uwidocznić zanik).

 

Zanik uogólniony- środek trzonu kręgu cieniuje, jak narząd miąższowy.

 

Ocena radiograficzna uogólnionego zaniku:

• umiarkowane zmiany:

• ścieńczenie warstwy korowej kości

• zanik części beleczek kostnych i rozszerzenie przestrzeni międzybeleczkowych (resorpcja dot. głównie beleczek pionowych)

• zmiany zaawansowane:

• zmiany kształtu kręgów "kręgi rybie"- od strony płytek granicznych są wklęsłe do środka

• guzki Schmorla (?)- wpuklenie się jądra miażdżystego w kierunku trzonu kręgu

• złamania patologiczne

Blizna nasadowa zaczyna zanikac.

Zanik może się wycofać, lecz nie odbudowują się wszystkie beleczki.- przerostowy zanik kostny- miał kiedyś zanik

 

Utrata gęstości mineralnej jest widoczna…

Kość zaczyna cieniować jak okoliczne tkanki miękkie. Środek trzonu kręgu cieniuje.

Koty- lordoza i wykrzywienie kosci miednicy i krzyżowej-tylko w zaaw. Stanach. U kotów wziętych z ulicy, u kocia, których matki sa niedożywione

 

Zanik- proces odwracalny przy podjęciu prawidłowego leczenia. Nie wcześniej niż za 6 tyg.- przerostowy zanik kostny (więcej pionowych, grubych beleczek; mało poziomych).

 

Niedożywione koty- bardzo zaawansowany zanik kostny. Kręgi cieniują słabiej niż tk. miękka; kość krzyżowa wygięta dachówkowato- charakterystyczny obraz!; wygięcie kości miednicy; wygięty kręgosłup. Zdjęcie miękkie.

 

Złamania patologiczne: przy prawidłowym ociazeniu kosci, gdzie zdrowa kosc by sobie poradziła. Będzie się słabo lub nawet wcale goiła. Prowadzi do nich zmniejszona mineralizacja kości

• kompresynje- jeden fragment kości wklinowuje się w drugi (kość wygląda na zdjęciu RTG na krótszą) dot, krego, kosci roznokształtnych

• z wygięcia

• zielonej gałązki- u młodych, złamanie bez przemieszczenia, bo okostna jest bardzo gruba- kosci długich

• mikrozłamania- niewidoczne na RTG- złamania pojedynczych beleczek kostnych

 

Podejrzany kręg porównujemy z dwoma sąsiednimi.

 

Przy bardzo zaawansowanym zaniku, może być kilka złamań kości i mogą być one w różnych stadiach gojenia się. Mogą też pojawiać się wielokrotne złamania- bardzo trudne do wyleczenia, trwa bardzo długo- może łamać się na granicy opatrunku

 

Złamania patologiczne- niemożliwość wyleczenia lub nikłe szanse.

 

Zagęszczenie utkania kości- osteosclerosis, hyperostosis

Zwiększenie masy kostnej w jednostce objętości. Odpowiedzialne sa osteoblasty. Jest więcej beleczek niż ooczekujemy i mocniej cieniuje. Warstwa korowa- mogą wtapiać się w strukturę beleczkowa- nie wiemy gdzie się konczy. Jest wtedy krucha i podatna na złamania. ZAWSZE ŚWIADCZY O TYM, ŻE PROCES MA CHARAKTER PRZEWLEKŁY

• uogólnione: (rzadko)

• choroba marmurowa- przekazywana dziedzicznie i osobniki były eliminowane

• -choroba pageta

• miejscowe:

• krwiopochodne zapalenie kości

• panosteitis

• zwyrodnienie

• pierwotne nowotwory złośliwe

• przerzuty do kości

 

Za to zjawisko odpowiadają:

• osteoblasty

• niekiedy nowotwory

 

Niszczenie kości- osteolysis: osteoliza

Zawsze lokalne; w danym miejscu brak beleczek kostnych.

Widoczne po upływie przynajmniej 7- 10 dni.

Występuje w procesach zapalnych i nowotworach kości.

 

• bezodczynowe- ognisko słabo odgraniczone od zdrowej kości:

• czynnik bardzo agresywny, masywny, z którym organizm nie może sobie poradzić- nie widzimy dobrze granic niszczenia- nie ma bariery ochronnej dla kości

• ostre zapalenie kości

• nowotwory złośliwe

• odczynowe- dobrze odgraniczone; na granicy niszczenia i zdrowej kości- gęste beleczki: org. Jest w stanie się od niego odgrodzić od zdrowej kości. Org. Sobie z nim radzi. Ognisko niszczenia ma regularny kształt.

• przewlekłe zapalenie kości

• nowotwór

 

Odpowiedzialne są:

• osteoklasty- w procesach zapalnych

• osteocyty osteolityczne

• czynniki humoralne wytwarzane przez nowotwory i osteoklasty- w nowotworze

 

Niszczenie w warstwie korowej-> erozja, nadżerka- od zewnątrz i nie przekracza jej grubości.

Poza warstwą korową, w głąb-> jama, kawerna

 

Nadbudowa z gładkim brzegiem- zakończenie procesu gojenia się złamania.

Trójkąt codmana- now. Przerasta kosc, odsuwa okostna od kosci i ulega ona niszczeniu. Powstaje liniowy cien ustawiony pod kątem. Na granicy zdrowej i chorej kości. Przy złośliwych nowotworach kości. Źle rokuje. Widoczne dodatkowo guzy w tk. Miękkich.

-cebulkowate nawarstwienia- tylko now. Złośliwe kości. Gdy guz now przerasta kosc i odsuwa okostna, zatrzymuje się, linijny cien, znow się aktywuje, odsuwa i kolejny linijny cien. Nastepnie znów się zatrzymuje i tak dalej. Cienie wygladaja jak łuski cebuli.

-nadbudowa kostna- pojedyncze miejsce urazu- może być jeden poważny lub powtarzające się mniejsze- nadbud. Z wlasna wasrtwa beleczkowa i korowa, zwykle o kształcie regularnym.

13 grudnia 2010






























 








 

Wykład 10

10 stycznia 2011

 

Badanie radiologiczne pozwala ocenić:

• rodzaj uszkodzenia:

• złamanie całkowite

• złamanie niecałkowite- złamanie z wgłobieniem, przerwanie jednej warstwy korowej,

• złamanie śród i pozastawowe- przechodzi przez powierzchnię stawową (śród- gorsze)

• zwichnięcie

• złuszczenie nasady- u młodych zwierzat gdy jest jeszcze chrzastjaka wzrostowa, która się rozdziela i mamy odzielnie nasade i trzon kości

• charakter złamania:

• złamanie powstałe w wyniku urazu (czyli kość została nadmiernie obciążona)

• złamanie patologiczne ( kość jest zmieniona, są duże ogniska niszczenia -zapalne, nowotworowe, lub torbiel kostna) które sprawia że kość jest słabsza i dochodzi do jej złamania nawet przy fizjologicznym obciążeniu. Rokowanie ostrożne- wolno lub nigdy się nie zagoi

• linie przełomu i przemieszczenia:

• złamanie poprzeczne - poprzecznie do długiej osi kości

• złamanie poprzeczne z odłamem

• złamanie skośne

• złamanie skośne z odłamem

• złamanie spiralne

• złamanie z rozkawałkowaniem odłamów- wymiary największego odłamu, nie liczymy wszystkich

• strzaskanie - powyżej 5 odłamów- tez nie liczymy

• linie przemieszczenia (odłam dalszy względem bliższego):

• złamanie bez przemieszczenia- nie sa przesuniete

• przemieszczenie do boku- miesnie mogą przyciagnac odłamy do siebie

• przemieszczenie do boku ze skróceniem odłamów

• przemieszczenie z wydłużeniem odłamów- odłamy rozsuniete

• przemieszczenie ze skręceniem odłamów-

• przemieszczenie pod kątem-pod katem ustawione

• rotacja odłamu- obrót

• przebieg gojenia

• ewentualne powikłania

Opisujemy przemieszczenie odłamu dalszego do bliższego. Kręgosłup- bliższy względem dalszego.

Nie pomijać peknięć w opisie- będzie to kierowało sposób postepowania- nie wbijemy wtedy gwoździa, bo się rozsypie

U młodych zwierzat- zdjecie chorej i młodej konczyny w tych samych miejscach

Kość uwidoczniona z dwoma przyległymi stawami!!!!!!!!!!!! 

Do oceny stawu- dwa zdjęcia w prostopadłych płaszczyznach, często wykonuje się także zdjęcie porównawcze zdrowej kończyny.

W stawie łokciowym zdjęcie strzałkowe- kłykieć nie przysłania obrazu.

 

Złamanie awulsyjne stawu kolanowego - element kostny stanowiący przyczep mięśni zostaje oderwany. Czasami z dużym przemieszczeniem.

Musimy zrobić zdjęcie tak by były widoczne 2 sąsiednie stawy. Przy stawie łokciowym zwichnięcie kości promieniowej jest zawsze powiązane z urazem kości łokciowej (staw bardzo ścisły).

 

Określenie stopnia i rodzaju przemieszczenia jest ważniejsze od opisywania charakteru przełomu. W rzeczywistości przemieszczenie jest większe niż widoczne na zdjęciu. Rzadko ułożymy kość tak by wszystkie odłamy były ustawione równolegle do lampy.

 

Zdjęcie kręgosłupa w całości po urazie.

 

Urazy po postrzale- pocisk niesie dużą energię, którą przekazuje do tkanki miękkiej i kości- uraz tkanki miękkiej jest dużo większy niż kanał przelotu pocisku- obraz dużej martwicy.

 

Okostna nie jest widoczna, dopiero odwarstwiona przez krwiak, ropę, nowotwór wytwarza blaszkę kostną widoczną na zdjęciu. (gładki linijny cień)- dopiero po kilku dnaich widać

Ocena tkanek miękkich. Zatarcie planu mięśni w wylewach krwawych, obrzęku, zapalenia, guzy.

Ciała obce widoczne jeśli cień jest bardziej intensywny niż otaczających tkanek. Przy pogryzieniu np. kawałek zęba w tkankach miękkich.

ZATARCIE PLANU MIESNIOWEGO

-WYLEWY KRWAWE…

 

Zakażenie beztlenowcami w tkankach miękkich- w obszarze przejaśnienia widoczne pęcherzyki gazu

w tkankach miękkich [może być tez przy złamaniu otwartym].

Ciała obce widoczne sa tylko jeśli jest intensywniejsze od cienia otaczających tkanek.

Zdjęcia nie zawsze pokazują wszystkie złamania- większość w tk

 

Badanie czaszki w 80% wykrywalność zmian pourazowych, w innych obszarach układu kostnego

100%.- długich. Głowa- zdjecie celowane., tak żeby wykonać zdjecie urazu.

 

U zwierząt młodych:

Szukamy centrów kostnienia wzgl. Siebie- zdjecie obu konczyn, szukamy linii złamania

• duży uraz może nie spowodować złamania

• urazowe złuszczenie nasady, złamanie zielonej gałązki bez naruszenia ciągłości okostnej- tylko u nich

• szybsze gojenie złamań np.złamanie kości udowej trwa 2 tygodnie u noworodków, a u młodych zwierząt 3-6 tyg.

• nieprawidłowe ustawienie odłamów może ulegać samoistnej korekcji w czasie gojenia

• należy wykonać zdjęcie porównawcze zdrowej kończyny

• często występują złamania patologiczne- dotyczą chorób całego ukł. Kostnego- np. przy uogólnionym zaniku kostnym.

 

 

Przełom złamania może przechodzić przez część chrzęstną kości, a chrząstki na zdjęciu nie widzimy. Dlatego złamania bez przemieszczenia centrum kostnienia to trudno zdiagnozować.

 

Złamanie przebiegające przez chrząstkę wzrostową: tylko u młodych. Im wyższa klasa tym gorsze orkowanie

I(stopień)-przebiegające przez chrząstkę wzrostową

II- przebiegające przez przynasadę i chrząstkę wzrostową

III- przebiega przez nasadę i chrząstkę wzrostową

IV- przebiega przez wzrostowa przynasadę i nasadę

V- złamanie ze ściśnięciem chrząstki wzrostowej (zrośnięcie)

 

Złuszczenie nasady -epiphysiolisis - nasada zsuwa się z trzonu kości. W chrząstce wzrostowej rozdzielenie warstwy komórek rozrodczych i przerosłych. Nie ma uszkodzenia unaczynienia kości. Kość będzie rosła na długość przy dobrym postepowaniu. Dochodzi tuz przed zamknieciem chrząstki wzrostowej. Często złuszczenie głowy kości udowej i w stawie kolanowym

• Całkowite- całkiem zsuwa się z trzonu- brak kontaktu

• Częściowe- ciężko zobaczyć, nieznaczne przemieszczenie

 

Uraz chrząstki wzrostowej- może spowodować zahamowanie wzrostu kości na długość albo wadliwy wzrost-> koślawość, szpotawość kończyn.

Uszkodzenie stawów (o rozpoznaniu decyduje dobre badanie kliniczne)

• uraz stawu z naderwaniem więzadeł bez zwichnięcia

• zwichnięcie

• nadwichnięcie

• złamanie

Pęknięcie łąkotki widoczne jedynie przy artrografii.

Rozerwanie torebek , więzadeł- niewidoczne na zdjęciu RTG.

Objawy pośrednie- asymetryczne zwężenie szpary stawowej.

 

TYPY SZKODZEN STAWÓW

-uraz stawu z naderwaniem wiezadeł bez zwichniecia

-Zwichnięcie- całkowite zgubienie kontaktu między powierzchniami stawowymi kości

 

-Nadwichnięcie- częściowa utrata kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi.

-złamanie przechodzące przez powierzchnie stawowa którejs z kości

Pęknięcie łąkotek można wykazac za pomocą artrografii. Rozerwanie wiezadeł i torebek stawowych nie jest widoczne na zdjęciu rtg.

Objawy pośrednie tych uszkodzeń- asymetrycznr zwężenie szpary stawowej- sa niepewne

Obraz kliniczny jest bezsporny i nie wymaga potwierdzenia

W stawie łokciowym- szukamy w kościach podramienia- nie ma 1 zwichniecia, musi być cos jeszcze, ze względu na 3 wiezozrosty

Uszk. Stawu krzyżowo biodrowego- przebieg nerwów odp. Za wydalanie i chodzenie.

 

Gojenie złamania:

• złamanie (krwiak)- 2-3 dni; odłamy o brzegach ostro zarysowanych, przy dobrym zdjęciu widać ząbkowanie, odłamy są ruchome, widoczny przełom złamania

• tkanka ziarninowa- 10 dni; usuwanie komórek martwych, wypłukanie soli mineralnych z końców odłamków, szczelina ulega poszerzeniu (dlatego przy niepewności czy jest złamanie- zdjęcie kontrolne po 10-14 dniach)- przy złamaniu kosci stepu lub nadgarstka

• unaczynienie tkanki ziarninowej- 10-15 dni; pojawiają się pierwsze komórki chrzęstne, kostne, brzegi odłamów są zatarte, rozmyte, pojawia się kostnina łąćznotkankowa

• tworzenie tkanki kostnawej- 5-10 tyg. pojawiają się pierwsze beleczki kostne, ustawione bezwładnie, tkanka kostnawa nie ustabilizowała odłamów, widoczne jest lekkie zagęszczenie na zdjęciu-> obłoczki, kłaczki waty. Czas zależy od wieku

• przebudowa tkanki kostnawej w tkankę kostną- 3-8 miesięcy. Tk. Kostna dostowuje się do sił działających na kość. Zarys czasami może być widoczny po złamaniu 1,5 roku.

Wszystko zależy od wieku, kondycji, technik unieruchomienia, opieki pooperacyjnej

Elementy zewnętrzne, bardzo często przeszkadzają w ocenie przełomu złamania- przy robieniu zdjęcia rtg w opatrunku gipsowym, usztywnieniu zewnetrznym

 

 

 Czas zrostu odłamów kostnych (stan niepowikłany):

  

	Wiek zwierzęcia	Gwóźdź	Płytka
	Do 3 m-cy	2-3 tyg	4 tyg
	3-6 m-cy	4-6 tyg	2-3 m-ce
	6-12 m-cy	5-6 tyg	3-4 m-ce
	>1 rok	7-12 tyg	5-8 mcy

 

Elementy metaliczne przeszkadzają nam w ocenie procesu gojenia.

Usztywnienie elementami metalowymi wyłączającymi z ruchu odłamy sprzyja gojeniu z wytwarzaniem odczynu okostnego i śródkostnego.

Osteoliza wokół gwoździa oznacza że jest on ruchomy. Nie stabilizuje do końca odłamów - chirurg decyduje czy utrzymać taką stabilizację, jeżeli niszczenie jest wyraźne, gwóźdź czasem sam wypada. Jeśli ruch jest nieznaczny i zaczęło się gojenie to zostawiamy.

 

Jeżeli stabilizacja jest idealne i odłamy wcale nie poruszają się względem siebie może się zdarzyć, że nie zobaczymy żadnej blizny kostnej (idealnie zdrowy osobnik). Pamiętamy by nie poszarpać okostnej przy wstawianiu płytek lub gwoździ.

Ruch odłamów może powodować „bujanie” - wytworzenie kostniny zewnętrznej. Brak stabilizacji może pogłębić uszkodzenie kości.

Zmiana kształtu kosci pozłamaniu- zmiany zwyrodnieniowe w najbliższym stawie i zmiany zwyrodnieniowe przeciazeniwowe następnie drugiej konczyny. 

Powikłania po złamaniu:

• zespół Sudecka- zanik kostny na odłamach dalszych (na obwodzie) od miejsca złamania, zanik jest duży, nasilony. Mamy obrzęk i bolesność. Zanik naczyń krwionośnych i nerwów.

• zrost opóźniony- mimo nastawienia odłamów, unieruchomienia przez wystarczający okres czasu jest nadal ruchomość odłamów. Na zdjęciu- różnie zaznaczona osteoporoza końców odłamów i rozszerzenia szpary przełomu, zanik kostny na krawedziach. Elementy zapalne, któryś z elementów; odłamków jest martwy (patrz niżej) Gdy nieprawidłowo unieruchomilismy

• proces gojenia opóźniony przez martwaki (duży obszar martwej kości). Tak długo jak martwak tam pozostanie, tak długo kość nie będzie ulegała gojeniu. Ropienie martwaka może zająć nawet pół roku. Traktowany przez org,. Jako ciało obce i najpierw zajmuje się jego usunieciem, a nie zrostem kosci

• staw rzekomy- początkowo widoczne cechy zrostu opóźnionego lub całkowity brak wytworzenia blizny kostnej. Stopniowe zaokrąglanie i domodelowanie końców odłamów a na koniec zagęszczenie utkania kostnego tych odłamów. Najbardziej charakterystyczne sklerotyzacja przyczepów odłamów z zarośnięciem jamy szpikowej. Trudno uchwycić moment tworzenia się stawu rzekomego, można wykonać badanie scyntygraficzne.

• nieprawidłowy zrost pod kątem lub do boku

• zwyrodnienie sąsiadujących stawów- zmieniona kość powoduje drażnienie okolicznych tkanek=> objawy zapalenie, ból, kulawizna. Przy dużym zniekształceniu kości. Gdy łapa jest krótsza i krzywa to pies będzie obciążał zdrową łapę i przeciążał ją, po dłuższym czasie stawy w zdrowej kończynie ulegną zwyrodnieniu.

• zapalenie kości- osteitis- zakażenie w chwili złamania (otwarte - zawsze zakładamy zakażenie)), zabieg operacyjny, nieodpowiednie postępowanie pooperacyjne. Objawy jak przy zapaleniu krwiopochodnym. (więcej o zapaleniu za tydzień :) )

• przedwczesne połączenie trzonowo- nasadowe- uszkodzenie chrząstek wzrostowych => zaburzenia kostnienia śródchrzęstnego-> zahamowanie wzrostu kości. Panewka ulega spłaszczeniu, kość jest krótsza, wyraźna kulawizna

1cm roznicy nie jest widoczny- więcej- przeszkadza (koniec 04.12.2014)- klatka piersiowa, brzuch, młode kości, złamania kości przedwczesne- nauczyć się na cwiczenia

Przyczyny:

• kompresyjne złamanie chrząstki wzrostowej,

• mikrozłamania w pierwotnej strukturze beleczkowej kości,

• zamknięcie przez uraz naczyń nasady i torebki stawowej,

• złamanie przez chrząstkę wzrostową,

• złamanie przy nasadzie lub trzonie kości (uszkodzenie naczyń przynasadowych docierających do chrząstki wzrostowej).

Na zdjęciu tego nie zobaczymy bo sprawa dotyczy naczyń. Może być całkowite lub częściowe. Najpierw wyłącza się działanie fizjologiczne chrząstki, później połączenie anatomiczne, dopiero wtedy widzimy coś na radiogramie. Jeżeli chrząstka jest widoczna na zdjęciu jej funkcja nie może być oceniona bo połączenie fizjologiczne trzonowo- nasadowe pojawia się przed anatomicznym.

 

Przedwczesne połączenie trzonowo- nasadowe w dalszym odcinku kości łokciowej:

• częściowo lub całkowite zmniejszenie przepuszczalności dla promieniowania X w chrząstce wzrostowej.

• Boczne skrzywienie- wykoślawienie łapy (palce na zewnątrz)

• kość promieniowa wygina się w kierunku dogłowowym i dośrodkowym.

• Nadwichnięcie kości promieniowej w stawie z kością łokciową lub zwyrodnienie w tym samym stawie

• złamanie z wygięcia (kość promieniowa), rozciągnięcia (kość łokciowa)

 

Przedwczesne połączenie trzonowo- nasadowe w dalszym odcinku kości promieniowej:

• częściowo lub całkowite zmniejszenie przepuszczalności dla promieniowania X w chrząstce wzrostowej.

• Nadwichnięcie i zwyrodnienie w stawie ramienno- łokciowym

• poszerzona przestrzeń ramienno- promieniowania

• przemieszczenie dalsze wyrostka rylcowego

• zwyrodnienie stawu nadgarstkowego

• wykoślawienie nadgarstka

Dużo zależy od wieku zwierzaka. Im młodsze tym gorzej, bo u 6 miesięcznego psa gdy kość miała jeszcze urosnąć 1 cm to nie jest tak źle.

 

Przedwczesne połączenie trzonowo- nasadowe w bliższym odcinku kości promieniowej:

• Kulawizna (jedyny objaw), ciężar łapy przeniesiony na kość łokciową.

• Zmiany zwyrodnieniowe

 

 

ZWYRODNIENIE STAWÓW

 

Zmiana zwyrodnieniowa- uszkodzenie funkcji lub budowy chrząstki wzrostowej. Nie może pełnić roli bufora, ani funkcji poślizgowej. Reperacyjne procesy wytwórcze sklerotyzacji podchrzęstnej zwyrodniałych kości i tworzenie wyrośli kostnych- osteofitów.

Zmiany zwyrodnieniowe nie powodują wzrostu temperatury ani bolesności, ale powodują przeciążenia - te z kolei mogą powodować bolesność.

 

Osteoarthritis deformans:

Przewlekły proces wsteczny chrząstki z odczynem wytwórczo-zwyrodnieniowym błony maziowej i innych elementów tworzących staw. Brak objawów klinicznych - brak zmniejszonej ruchomości lub braku ruchomości, bolesności, wzrostu temperatury.

O chorobie zwyrodnieniowej mówimy gdy te objawy się pojawią, jest to choroba postępująca

która jest się w stanie jedynie zaleczyć lecz nie można wyleczyć. Utrzymanie jak najlepszej kondycji, ale nie możemy cofnąć już istniejących zmian w chrząstkach.

 

zmiany zwyrodnieniowe- brak objawów klinicznych

 

choroba zwyrodnieniowa- ból, upośledzenie funkcji

 

• pierwotna- przyczyna nie znana, proces starzenia

• wtórna- chrząstki, kości; często występuje u zwierząt, spowodowane nieprawidłowymi czynnikami mechanicznym, nieprawidłowy rozwój kości, nabyta deformacja, uraz stawu, choroby systemowe stawów

Szkodliwe czynniki: otyłość, cukrzyca, ciąża, dźwiganie ciężarów, nadmierne ćwiczenia. Pies ma być lekki, aby odciążyć stawy. To przedłuża sprawność zwierzaka. Nie ma równoległości między objawami klinicznymi a objawami radiologicznymi.

 

Wczesne objawy radiologiczne:

• zagęszczenie (osteosclerosis) utkania w miejscu największego obciążenia

• pęknięcie nadmiernie obciążonej chrząstki kości kości

• zniekształcenie stawu- powierzchnie stawowe ulegają spłaszczeniu, są asymetryczne. (chrząstka stawowa jest cienka i popękana)

Późne objawy radiologiczne:

• zwężenie szpary stawowej (asymetria)

• zmiany strukturalne kości- jeśli proces przebiega powoli-> zagęszczenie

- jeśli proces przebiega szybko (choroby układu nerwowego lub naczyniowego)-> torbielowate twory tuż pod chrząstką stawową

• wytworzenie zmian zwyrodnieniowych

• osteofity- brzeżne wewnątrzstawowe

• wyniosłości kostne powierzchni stawowych

• myszy stawowe- wolne ciała śródstawowo corpora libera (fragment kości lub błony maziowej, pływają sobie luźno w stawie, są traktowane jako ciała obce, rosną i ulegają mineralizacji

 

 

Wykład 11

13 stycznia 2011

 

Dysplazja stawu biodrowego CHD, HD

 

Dysplazja stawu biodrowego- poligeniczne zaburzenie rozwoju stawu biodrowego, dotyczy psów dużych ras (ponad 12 kg) szybko rosnących.

Istotą jest nieprawidłowy rozwój stawu biodrowego w sposób utajony, rozpoczyna się na kilka tygodni po urodzeniu. Nieprawidłowo ukształtowany staw biodrowy, którego poluzowanie prowadzi do niestabilności, wtórnych zmian zwyrodnieniowych, nadwichnięcia lub zwichnięcia.

Najwcześniej wykrywalną zmianą jest poluzowanie w stawie.

Okres krytyczny 8-20 tydzień życia- główka i panewka oddziałują na siebie prawidłowo.

Dysplazja polega na nieprawidłowym formowaniu głowy kości udowej , panewki torebki, więzadeł.

 

Brak przylegania głowy do panewki:

• zniekształcenia

• wydłużenie

• pogrubienie

• uszkodzenia

Następują nadwichnięcia, zwichnięcia, zmiany zwyrodnieniowe. Najczęściej rasy duże i ciężkie (bernardyny 73% nowofunlandy, mastify, labradory, berneńskie psy pasterskie, rottweilery, dogi niemieckie, owczarki niemieckie, setery,nie odnotowano u amerykańskich greyhoundów). Wskazaniem do badania radiologicznego jest więc zarówno kulawizna jak i program hodowlany.

Warunkowana genetycznie, zależy od wielu genów.

 

Prawdopodobieństwo dysplazji szczeniąt:

• oboje rodzice wolni 24-37,5%

• jeden rodzic 44,7-50%

• oboje 84-100%

• jeśli wszyscy dziadkowie i rodzice wolni - 8,7%

 

 

Zasady zwalczania dysplazji:

• kojarzyć psy o normalnych stawach

• psy normalne, pochodzące od normalnych rodziców, dziadków

• normalni rodzice 75% zdrowego potomstwa

• partnerzy z najwyższym % normalnego potomstwa min. 75%

• suki o doskonale ukształtowanych stawach biodrowych

 

Warunki środowiskowe:

• zbyt kaloryczne żywienie

• zbyt duża ruchliwość

 

jeśli w wieku 8 tyg masa > 9kg + geny dysplazji = rozwinie się dysplazja

 

Objawy kliniczne:

• pies dużo leży - niechętnie wstaje, porusza się

• gdy pies stoi, prostuje jednocześnie staw biodrowy i skokowy

• w stępie wykrok i zakrok skrócony

• w kłusie "kaczy chód" przy nagłej zmianie zachwianie zadu

• w galopie "królicze skoki"

• bolesność

przy długotrwałej chorobie następuje przenoszenie ciężaru ciała na przednie kończyny, rozbudowane mięśnie przedniej części ciała, słabe tylnej. Część psów z dysplazją nie wykazuje objawów klinicznych. Rozpoznanie dopiero przez zdjęcie RTG.

 

RTG ma na celu:

• wykazanie nieprawidłowego rozwoju główki i panewki

• wykazanie zmian zwyrodnieniowych powstałych w ich wyniku

 

Objawy radiologiczne:

• początkowo nieznaczne spłycenie panewki (zmiana zarysu doczaszkowej krawędzi panewki, nie jest trójkątna, staje się zaokrąglona)

• poszerzenie przyśrodkowej okolicy stawu biodrowego

• zmniejszone pokrycie głowy kości udowej przez krawędź panewki

• zarys głowy staje się zbliżony do kwadratu

• szyjka staje się grubsza, sprawia wrażenie krótszej

• zmiany zwyrodnieniowo- wytwórcze-> tworzenie się osteofitów na krawędziach panewki

• panewka nie obejmuje głowy -> patologiczne zwichnięcie

 

Rozwój struktur kostnych stawu biodrowego:

6 miesiąc - głowa kości udowej ma ostateczny kształt

8-12 miesiąc - połączenie między głową a trzonem

13 miesiąc …

u kilku tygodniowych szczeniąt - rozluźnienie stawów biodrowych które nie musi decydować o dysplazji

w wieku 6 miesięcy zdjęcie RTG obarczone błędem (90%)

 

Wiarygodność RTG:

• 12 miesięcy 68,9%

• 18 miesięcy 82%

• 24 miesiące 95,4%

Najkorzystniej jest więc wykonać zdjęcie w wieku 24 miesięcy ale ze względów hodowlanych w wieku 8 mies.

 

Przygotowanie psa do badania w kierunku dysplazji:

• przygotowanie dietetyczne:

• 2 dni przed badaniem - karma płynna (pusta prostnica)

• 1 dzień przed badaniem- głodówka (przygotowanie farmakologiczne)

• przygotowanie farkamakolgiczne - pełne znieczulenie, całkowite zwiotczenie mięśni i zniesienie czucia bólu

 

Ocena dysplazji:

Ocena obydwu stawów jednocześnie, zależy od stawu bardziej zmienionego.

• staw normalny:

• 2/3 główki w prawo

• główka okrągła

• spłaszczenie tylko w miejscu przyczepu więzadła obłego

• 1/3 przednioobwodowej i tylnoobwodowej krawędzi

• prawie normalny:

• główka kości udowej zgłębiona w panewce 60-75%

• nieznacznie rozszerzone szpary stawowe:

• nieznacznie spłaszczona głowa

• płytsze jej osadzenie

• dysplazja nieznaczna:

• nieznaczne zmiany zwyrodnieniowe

• niezgodność powierzchni główki i panewki

• głowa kości udowej zagłębiona w 40-50%

• rozszerzone szpary stawowe

• głowa "za mała", spłaszczona

• szyjka za gruba

• rozmycie części korowej

• dysplazja umiarkowana:

• nadwichnięcie

• spłycenie panewki z obecnością zmian

• dysplazja ciężka:

• niekształcenie głowy

• nadwichnięcie/zwichnięcie

• panewka spłycona

• zniekształcona głowa (kwadratowa, z zębem)

 

Głębokość panewki można ustalić przy pomocy pomiaru. Wyznacza się środki obu głów, łączy się linią prostą, następnie za pomocą kątomierza mierzy się kąt między prostymi biegnącymi stycznie do przedniej krawędzi panewki, a prostą łączącą środki głów kości udowych. Jest to tzw. kąt Norberga.

Im większy kąt tym głębsza panewka.

 

Ułożenie do zdjęcia:

• metoda OFA (orthopedic foundation for animals)

• zwierzę w pozycji brzuszno- grzbietowej, wyciągnięte kończyny, rotacja kolan - przechylone do środka, kości równolegle do siebie

• metoda PennHIP

• pies w pozycji grzbietowej, kości udowe ułożone tak jak fizjologicznie w pozycji stojącej,

• pierwsze zdjęcie - powierzchnie stawowe uciskane tak aby powierzchnie stawowe jak najbardziej do siebie przylegały

• drugie zdjęcie - urządzenie odsuwające od siebie kości udowe

• otrzymujemy stopień poluzowania w stawie określany jako indeks odciągania DI (distraction index)

• duża dokładność w badaniu młodych zwierząt (6 miesiąc)

 

Dysplazja biodrowa u kotów:

• częściej u kotów rasowych (12,3%), u Maine Coon nawet 18-21%

• nadwichnięcie w stawie biodrowym

• tworzenie się entezofitów na krawędzi panewki

• zmiany zwyrodnieniowe główki kości udowej na przednio-górnej krawędzi panewki

• rzadko dochodzi do przebudowy głowy i szyjki kości udowej

 

Aseptyczna martwica głowy kości udowej choroba Perthesa (typu Legga-Calvégo-Waldenströma-Perthesa) (osteochondrosis)

 

Dotyczy:

• małych psów

• młodych

• głównie samców

Może wystąpić u kilku osobników z jednego miotu w okresie 4-11 miesiąca życia (8 mies.)

Zazwyczaj jednostronna, jedynie u 10% przypadków dwustronna, przy czynniku rozwijającej się w jednej później w drugiej.

Etiologia nieznana (przyczyna - niedokrwienie) możliwe - zaburzenia krążenia śródchrzęstnego.

Niedokrwienie, podchrzęstna martwica lokalna ->cała głowa ->odwapnienie kości ->liczne złamania ->procesy naprawcze → zniekształcenie główki / zmiany zwyrodnieniowe

 

Upośledzenie ukrwienia jądra kostnienia głowy kości udowej powoduje martwicę podchrzęstnej, podczas gdy chrząstka stawowa kontynuuje wzrost. Pojawiająca się rewaskularyzacja penetrująca defekt i martwą kość powoduje tworzenie ubytku cienia w głowie kości udowej. Niekompletne usunięcie martwicy oraz rozwijająca się ziarnina przeszkadzają w gojeniu się zmian co skutkuje niekształtną głową kości udowej i niejednolitym cieniowaniem

 

Objawy:

• początkowo nie wykazuje większych zaburzeń

• kulawizna przemijająca

• z czasem zwierzęta przestają obarczać chorą kończynę

 

Ze względu na początkowo bezobjawowy przebieg do badania trafiają zazwyczaj psy z zaawansowanymi zmianami.

 

RTG:

1. okres bezobjawowy

2. spłaszczenie kości udowej, rozszerzenie szpary stawowej, nierówna powierzchnia stawowa głowy kości udowej (szczelinowate zachyłki)

3. zanik kostny głowy kości udowej, zniekształcenie szyjki

4. sekwestracja (rozkawałkowanie kości)

5. gojenie- głowa ma kształt grzyba, szyjka zniekształcona, krótka, zwyrodniała

 

Leczenie:

• unieruchomienie kończyny

• resekcja głowy kości udowej

 

 

Panosteitis eosinophilica

młodzieńcze zapalenie kości

• rasy szybko rosnące, młode zwierzęta

• w wieku 4-5 miesięcy, do 2 lat (ale zdarza się też u 5-7- letnich)

 

Etiologia:

• wysokokaloryczne żywienie ↑ Ca i ↑ P

• stres

• bakterie, wirusy, zarobaczenie, alergie

• (Thral twierdzi, że etiologia jest nieznana)

Zmiany kości długich kończyn, zwykle najpierw przednich, k. ramienna w większości .

Proces rozwija się w jednej kości 6-8 tygodni później w drugiej kości.

Całość trwa 3-4 miesiące (1 rok!). Kończy się samoistnie.

Ogniska panosteitis mogą być pojedyncze, mnogie, w jednej kości lub w wielu kościach. Najczęściej pojawiają się wokół kanału odżywczego.

 

Badania histologicze wykazały zmiany zapalne rozproszone w szpiku.

(Thral twierdzi że wykazano zwiększenie aktywności osteoblastów i fibroblastów w obszarach szpiku kostnego, śródkostnym i okołookostnowym - nie ma dowodów na zapalny charakter ?!)

 

nadmiar wapnia → zaburzenie w formowaniu kości → stawy obrzękają

→ przekrwienie szpiku nasila się → wytworzenie tkanki osteoidowej-> następuje kostnienie.

Pierwsze zmiany wokół kanałów tranzytowych... komórki kostne ulegają regeneracji

 

Objawy:

• nagła kulawizna (brak związku z urazem) kilkanaście dni

• kulawizna wędrująca, z jednej łapy na drugą

• w okresie kulawizny bolesność w trzonie objętym procesem chorobowym

• eozynofilia - 2 pierwsze dni od wystąpienia objawów

 

RTG:

1. zatarcie obrazu jamy szpikowej (zagęszczenie struktury beleczkowej)

2. ostro odgraniczone zagęszczenie w jamie szpikowej zaczynając od kanału odżywczego (największa kulawizna)

3. jama szpikowa przejrzysta (pusta kostka) wyraźny odczyn okostnej (gładkie, ciągłe) wewnątrz - cienkie szpikulce pogrubienie wewnętrznej warstwy korowej

 

Panosteitis może występować łącznie z innymi chorobami okresu dojrzewania szkieletowego.

 

 

 

Wykład 12 17 stycznia 2011

 

Ropne nieswoiste zapalenie kości

 

Ostitis- proces zapalny wszystkich elementów tworzących kość, głównie jej tkanek miękkich: szpiku, okostnej i naczyń krwionośnych

 

Myelitis- zapalenie szpiku kostnego- powstaje na skutek krwiopochodnego zakażenia, nie daje objawów radiologicznych, zwykle przechodzi w osteomyelitis

 

Osteomyelitis- zapalenie szpiku kostnego i tkanki kostnej

 

 

Drogi zakażenia:

• zakażenie z zewnątrz- otwarte złamania, postrzały oraz kostne zabiegi chirurgiczne

• zakażenie przez ciągłość- z otaczających tkanek: z ropnych ognisk skóry lub innych tkanek miękkich

• zakażenie krwiopochodne (ostitis hematogenes)- często u młodych zwierząt

• rany: otwarte, kłute, penetrujące, kąsane

 

Zakażeniom sprzyja obniżenie odporności organizmu zwierzęcia przez np.:

• zmniejszony przepływ krwi- obrzęk lub uszkodzenie okolicznych tkanek miękkich

• ciało obce- postrzał, implant np. gwóźdź

• nieustabilizowane złamanie- utrudnia wrastanie naczyń krwionośnych i gojenie

• uszkodzenie okolicznych tkanek miękkich

• wydzielanie się martwaka

 

Czynniki zakaźne:

• bakterie:

• Staphylococcus spp. (>50% przypadków)

• Streptococcus spp.

• E. coli

• Pseudomonas spp.

• Proteus spp.

• bakterie beztlenowe

• Brucella spp.

• Mycobacterium (???)

• grzyby (rzadko):

• coccidiomycosis

• blastomycosis

• histoplasmosis

• actinomycosis

• nocardiosis

• cryptococcosis

• aspergillosis

 

Obraz kliniczny zależy od rozległości i ciężkości choroby, jej przebiegu (ostry, podostry, przewlekły), wieku, stanu ogólnego, chorób współistniejących i wielu innych czynników.

Do klasycznych objawów zapalenia kości należy:

• gorączka

• apatia

• ból ogniskowy i obrzęk

• wzrost ilości leukocytów

• przyspieszony opad

• dodatni posiew krwi

• punkcja wskazująca często ropę

Jednak objawy zapalenia mogą być niewyraźne i mogą utrzymywać się przez długi czas w postaci podostrej z powodu powszechnego używania antybiotyków. Zjawisko to szczególnie często występuje w przypadku zapalenia kręgosłupa, dla którego opóźnienie rozpoznania wynosi średnio od 2 do 6 miesięcy.

 

Rozpoznanie RTG jest późne!

 

Tylko wcześnie rozpoczęte leczenie, przed wytworzeniem martwaków, daje szansę całkowitego wyleczenia.

 

Wcześniejsze rozpoznanie umożliwiają:

• rezonans magnetyczny

• badanie scyntygraficzne

• tomografia komputerowa

 

Obraz ostrego zapalenia kości:

• 2-3 dzień:

• obrzęk tkanek miękkich otaczających kość- poprzeczne smugi w tkance podskórnej spowodowane najprawdopodobniej zastojem limfy, zwiększenie objętości mięśni położonych najbliżej kości, zatarcie planu mięśniowego

• od 8 dnia:

• zanik kostny istoty gąbczastej- w miejscu największego nasilenia procesu zapalnego

• osteoliza istoty korowej i gąbczastej

• delikatny, igiełkowaty odczyn okostnej

• kilka dni później:

• w przynasadzie lub trzonie w pobliżu przynasady jednostronne rozwarstwienie i nierówność istoty korowej z drobnymi ubytkami osteoklastycznymi ("wyżarte przez mole"). Zniszczenia istoty gąbczastej są większe niż istoty korowej i mają postać owalnych ubytków wielkości ziarna ryżu ułożonych równolegle do osi długiej kończyny

 

Zmiany radiologiczne widoczne są 8- 14 dni od rozpoczęcia choroby!

 

 

Okres zaawansowany i późny- przewlekłe zapalenie kości:

Jeśli nie zastosowano leczenia lub było ono nieskuteczne, proces ostry przechodzi w przewlekły- dzieje się tak dopiero po upływie 3-4 tygodni od początku choroby.

 

Przeważają wtedy procesy martwicze.

Zakażenie szerzy się wzdłuż kanału szpikowego, pozbawiając kość ukrwienia i sprzyjając powstaniu martwicy. Z kolei nekrotyczna kość jest z trudem resorbowana lub oddzielana w formie martwaków, co sprzyja dalszemu rozwojowi drobnoustrojów.

 

Obraz radiologiczny przewlekłego zapalenia kości:

• zmiany mogą obejmować całą przynasadę i szerzyć się w kierunku trzonu

• zniszczenia kostne stają się szersze

• silniej wyrażone nawarstwienia okostnowe

• po 3-6 tygodniach trwania choroby zaczynają się procesy wytwórcze (osteoskleroza) i oddzielania się martwaków

 

Tworzenie tkanki kostnej podejmują wszystkie ocalałe tkanki:

• wytwarzana przez okostną ścienną nowa kość przywarstwia się do istoty korowej, powodując jej nierówność i zgrubienie

• kość wytwarzana przez śródkostną zmniejsza a nawet zarasta jamę szpikową

• tworzenie kości przez istotę korową i gąbczastą może spowodować znaczne zagęszczenie kości

Cały proces może przebiegać z różnym natężeniem, co spowoduje "mozaikowaty/ pstry" wygląd kości.

 

Tworzenie martwaków (sekwestracja) zdarza się w 70- 80% ostitis.

 

Rodzaje martwaków:

• z warstwy korowej

• z istoty gąbczastej

• martwak totalny

Ropa gromadzi się pod okostną i ją odsuwa.

 

Martwaki z istoty korowej:

• spotykane są częściej

• oddzielenie martwaka trwa od 2- 6 miesięcy

• stanowią dobrze wysycany fragment kostny długości kilku cm i szerokości kilku mm- kształt gotycki

 

Martwak z istoty gąbczastej:

• zdarza się rzadko

• oddzielenie trwa 2-3 tygodnie

• jest nieregularny, rozmaitej wielkości, nie przekracza kilkunastu mm w najszerszym wymiarze

• wysycenie cieniowe jest niewielkie

• kształt porównywalny do prawie rozpuszczonego w płynie kawałka cukru

 

Losy martwaka:

• zniszczenie przez otaczającą ziarninę- jeśli ma niewielkie rozmiary

• rewaskularyzacja i ponowne przyłączenie do kości- jeśli jest dobrze ustabilizowany

• całkowite oddzielenie- martwak otacza wał demarkacyjny z ziarniny wytwarzającej ropę, która oblewa martwak w jamce kostnej- tzw. trumience; przez powstające z czasem w jej ścianie przetoki, ropa i resztki mogą wydostawać się na zewnątrz.

Całkowite oddzielenie martwaka zajmuje przynajmniej 6miesięcy.

 

Po przebytym zapaleniu przewlekłym kość pozostaje zmieniona:

• wykazuje nierówną powierzchnię

• przebudowę utkania kostnego, głównie osteosklerozę

• pozostałości po martwakach w formie jamek

Niektóre jamki są puste (martwak usunięty operacyjnie lub samoistnie) w innych mogą tkwić martwaki w różnych fazach oddzielania się.

Przy obniżeniu odporności organizmu będą stanowiły punkt wyjścia wznowy procesu zapalnego kości.

Po odczynach okostnej powstaje nierównomierne zgrubienie warstwy korowej kości.

Nawrót choroby może nastąpić w każdym czasie.

 

 

Powikłania:

• wczesne:

• posocznica, wstrząs aseptyczny

• złamanie patologiczne jako efekt niszczenia kości- może wtedy powstać staw rzekomy

• staw rzekomy

• ropne zapalenie stawu- jeśli torebka stawu sięga poza chrząstkę stawową do przynasady, np. staw biodrowy, skokowy

• późne:

• wydłużenie kończyny- proces zapalny umiejscawia się w trzonie

• skrócenie- proces uszkadza chrząstkę wzrostową, grożąc zniekształceniem tej okolicy

• zaburzenia osi długiej kości

• amyloidoza

• metaplazja nowotworowa

 

 

Nowotwory kości

 Badanie RTG:

• pozwala zróżnicować zapalenie od procesu nowotworowego kości

• ocenić aktywność biologiczną procesu patologicznego

• określić cechy złośliwości nowotworu

 

NOWOTWÓR KOŚCI	ZAPALENIE KOŚCI
zazwyczaj w przynasadzie (wyjątek- guz Ewinga- trzon i guz olbrzymiokomórkowy- nasada)	zaczyna się w przynasadzie i ewentualnie schodzi w kierunku trzonu
bardzo silne niszczenie od początku	niszczenie słabiej wyrażone
odczyny okostnowe: trójkąt Codmana, igiełki mięsakowe i cebulkowe nawarstwienie okostnej	odczyny okostnowe bardziej regularne
brak martwaków	w przewlekłym zapaleniu obecność martwaków
plan mięśniowy zachowany ewentualnie guz w tkk. miękkich	zanik planu mięśniowego

 

 

Cechy złośliwości nowotworu:

• niszczenie i nowotworzenie kości

• odczyny okostnowe, zwapnienia i skostnienia

• obecność lub brak guza w otaczających tkankach

 

Najważniejsze znaczenie rozpoznawcze mają:

• niszczenie kości

• odczyny okostnowe

 

Różnicowanie pomiędzy guzem łagodnym a mięsakiem opiera się na takich cechach ubytków jak:

• regularność okonturowania

• utkanie otaczającej kości

• obecność lub brak odczynów okostnowych, zwapnień i skostnień o charakterze złośliwym lub łagodnym

 

Nowotwory powodują poważne ubytki kości.

Zagęszczenie i nowotworzenie utkania kostnego jest niewielkie.

Wyjątek- kostniaki, wyrośla kostne, sarcoma osteogenes scleroticans

 

Początkowe ubytki porównywane do "wyżartych przez mole"- zlokalizowane są na niewielkiej przestrzeni.

Później zniszczenia kości są rozległe.

 

W pewnych przypadkach mięsaków dość duże zniszczenia kości mają wygląd mozaikowaty, podobny do zapalenia kości, ale bez wytwarzania martwaków.

 

Wytwory kostne regularne, ziarniste- wskazują na proces łagodniejszy niż wytwory kłaczkowate, delikatne, nieregularne.

 

Odczyny okostnowe:

• ostroga mięsakowa Codmana (trójkąt Codmana)

• igiełki mięsakowe (spikule)- ustawione promieniście-> wybuchające słońce

• cebulkowate nawarstwienia okostnej

 

Guz w tkankach miękkich należy z reguły do mięsaków, w przerzutach jest bardzo częsty, w nowotworach łagodnych i zmianach guzopodobnych znacznie rzadszy.

Obecność guza w tkankach miękkich przechyla rozpoznanie w kierunku mięsaka.

 

W kościach tułowia, zwłaszcza miednicy, guz w tkk. miękkich może być bardzo duży, a zmiany w kości nieznaczne.

 

Nowotwory kości:

• pierwotne nowotwory kości:

• łagodne

• złośliwe

• przerzuty nowotworowe do kości

 

Sarcoma osteogenes- mięsak kościopochodny- stanowi 80% wszystkich nowotworów pierwotnych kości u psów.

Na drugim miejscu pod względem częstotliwości występowania znajduje się chondrosarcoma a następnie fibrosarcoma i hemangiosarcoma.

 

Nowotwory łagodne:

• są pojedyncze i nie dają dolegliwości

• czasem uciskają na sąsiednie narządy powodując zaburzenia wzrostu u osobników młodych

• powodem zgłaszania do lekarza jest wada kosmetyczna (guz) lub patologiczne złamanie

• wyleczenie po operacji jest regułą

 

Cechy guzów łagodnych to:

• powolny wzrost

• bezobjawowy przebieg kliniczny

• wzrost rozprężający (nie niszczy warstwy korowej tylko na nią naciska osłabiając ją)

 

Obraz RTG nowotworu łagodnego:

• odgraniczone ostro ognisko nowotworzenia

• istota korowa jest niezniszczona nawet, jeśli bardzo rozdymają kość

• brak odczynów okostnowych i guza w tkk. miękkich

• jamy kostne (torbiele, włókniaki, chrzęstniaki) są dość regularne, okrągłe lub owalne, często otoczone obrąbkiem sklerotycznym

• guzy tworzące kość i chrząstkę (wyrośle) mają charakterystyczne kształty i budowę bezładnej kości zbitej i gąbczastej

 

Nowotwory łagodne pierwotne:

• cysta kostna= torbiel kostna (cystis solitaria)

• włókniak niekostniejący= niekościopochodny włókniak (fibroma non ossificans) i korowy ubytek łącznotkankowy (defectus fibrosus)

• kostniak (osteoma)

• kostniak kostniowy lub kostnawy (osteoid- osteoma)

• chrzęstniak (chondroma):

• wewnątrzkostny (enchondroma)

• zewnątrzkostny (ecchondroma)

 

Guz olbrzymiokomórkowy (tumor gigantocelulare, osteoclastoma) uważany jest za nowotwór wykazujący skłonności do zezłośliwienia.

 

Nowotwory złośliwe:

• są to zazwyczaj mięsaki

• dają nasilający się miejscowy ból i narastające objawy ciężkiej choroby nowotworowej

• towarzyszy im prawie zawsze guz w tkk. miękkich: twardy, niebolesny, podstawą związany z kością

• we krwi stwierdza się znacznie zwiększone stężenie fosfatazy zasadowej

• często na krótko przed zgonem daje liczne przerzuty do płuc

 

Obraz RTG nowotworu złośliwego:

• postać jednoogniskowa

• niszczy warstwę korową

• niszczenie bezodczynowe- nieostre, zatarte granice, naciekające zmienioną, zwykle osteoporotyczną kość

• zagęszczenie utkania kostnego w postaci różnej wielkości nieregularnych plan "jak po rozlanym atramencie"

• odczyny okostnowe:

• ostroga mięsakowa Codmana

• igiełki okostnowe (spikule) rzadziej

• cebulkowate nawarstwienia

• guz w tkk. miękkich i w jego zrębie widoczne nieprawidłowe skostnienia lub zwapnienia

 

Obraz rentgenowski może być jednakowy w guzach złośliwych i łagodnych!!!

Tylko biopsja lub badania histologiczne mogą określić rodzaj guza i zadecydować o postępowaniu lekarskim!!!

 

Nowotwory złośliwe pierwotne:

• mięsak kościopochodny- sarcoma osteogenes, osteosarcoma- najczęstszy, najbardziej złośliwy guz narządu ruchu, o szybkim i niepomyślnym przebiegu:

• sa. osteogenes osteoliticum

• sa. osteoplasticum (sclerosans)

• sa. mixtum

• włókniakomięsak- fibrosarcoma

• chrzęstniakomięsak- chondrosarcoma:

• postać centralna

• postać obwodowa

• guz ewinga- sarcoma ewing

 

Nowotwory w szpiku:

• szpiczak- myeloma, plasmocytoma:

• pojedynczy- plasmocytoma solitare

• mnogi- plasmocytoma multiplex

• maziówczak

 

Nowotwór palca:

• rak płaskonabłonkowy- sznaucery średnie i olbrzymie, pudle, rottweilery

• czerniak złośliwy- czarne umaszczenie

 

Przerzuty z kości do płuc występują w formie wielu ognisk nowotworowych.

 

Jeśli spotkamy jeden guz w płucach, to może on dać przerzuty do kości.

 

Przerzuty nowotworowe do kości:

Powstają w szpiku kostnym wskutek osadzania się i rozwoju komórek nowotworowych, przyniesionych droga krwi z ogniska pierwotnego.

Umiejscawiają się w dobrze unaczynionych, bogatych w czerwony szpik kostny, kościach:

• kręgosłupie

• bliższych końcach kości udowych

• miednicy

• żebrach

• mostku

• sklepieniu czaszki

 

 

 

Wykład 13 24 stycznia 2011

 

Osteochondroza- Dyschondroplasia

 

Osteochondroza- to zaburzenie przekształcania chrząstki w kość.

Dotyczy chrząstki wzrostowej i kompleksu złożonego z chrząstki wzrostowej i stawowej.

Chondrocyty w części chrzęstnej chrząstki wzrostowej dzielą się lecz nie różnicują na kolejne warstwy. Nie powstaje płytka przygotowawczego kostnienia. Nie powstaje więc także struktura beleczkowa kości. Chrząstka wzrostowa ulega jedynie pogrubieniu.

Zjawisko występuje w danej chrząstce lokalnie (tylko na pewnym jej odcinku), choć może dotyczyć wszystkich kości. Prowadzi do zaburzeń w prawidłowym rozwoju kości i często- do zmian zwyrodnieniowych w stawach (bolesność i kulawizna).

 

Choroba rozpoczyna się od zmian w chrząstce, a następnie w kości, dlatego nazwa "osteochondroza" nie jest poprawna (powinna być "dyschondroplasia"). Jednak ze względu na rozpowszechnienie pierwszego określenia, jest ono używane.

 

Stosowane są 2 terminy:

• osteochondrosis- gdy mówimy ogolnie o tym procesie chorobowym

• osteochondritis- gdy wtórnie dołączą się objawy zapalenia

 

Do rozwoju osteochondrozy przyczyniają się:

• czynniki genetyczne:

• decydujące m.in.. o przyspieszonym wzroście (przerasowane świnie częściej chorują, współczynnik odziedziczalności FCP u rottweilerów i labradorów samców wynosi 0,77 a u suk 0,45)

• nadmiar kalorycznego żywienia:

• popierający gwałtowny przyrost masy ciała

• nieprawidłowo zbilansowana karma pod względem mineralnym:

• nadmiar wapnia

• niedobór miedzi

 

O miejscu pojawienia się osteochondrozy decydują czynniki lokalne:

• w stawie ramiennym

• w stawie łokciowym:

• przyspieszony wzrost k. łokciowej- powoduje uniesienie przyśrodkowego wyrostka dziobiastego, co sprzyja jego fragmentacji

• przyspieszony wzrost k. promieniowej- powoduje nacisk na bloczek k. ramiennej i dalej na wyrostek łokciowy dodatkowy, uniemożliwiając jego połączenie z k. łokciową

 

W przypadku psów 2 razy częściej chorują samce (szybszy wzrost w porównaniu do samic), ras dużych (powyżej 20kg), szybko rosnących.

Zbyt szybki przyrost masy ciała sprawia, że rozwijający się układ kostny jest nadmiernie obciążony poprzez sam ciężar ciała zwierzęcia i przez nadmierne działanie na niego mięśni (siły pociągania i popychania).

 

Oprócz tego gwałtowne zabawy lub długotrwałe ćwiczenia sprzyjają mikrourazom, które pojawiają się w miejscach najbardziej wrażliwych na nie. Do takich miejsc należą chrząstki wzrostowe.

 

Objawy osteochondrozy u psów (od 4-7 miesiąca):

• skryty (dyskretny) początek choroby

• kulawizna nasilona po odpoczynku lub po wysiłku

• reakcja bólowa na zginanie i prostowanie stawu

• często dotyczy obu analogicznych stawów

• może dotyczyć różnych stawów u jednego zwierzęcia

• mogą wystąpić różne formy osteochondrozy u jednego zwierzęcia

 

Większość populacji niektórych ras psów objęta jest osteochondrozą, choć nie u wszystkich osobników występują objawy kliniczne choroby.

 

Formy osteochondrozy:

• osteochondroza oddzielająca

• niepołączenie wyrostka łokciowego dodatkowego

• fragmentacja przyśrodkowego wyrostka dziobiastego

• przetrwała chrząstka wzrostowa

• złuszczenie nasady

• niepełne kostnienie przyśrodkowego kłykcia k. ramiennej

• niepołączenie przyśrodkowego nadkłykcia k. ramiennej

 

Formy osteochondrozy występujące w stawie łokciowym:

• osteochondroza oddzielająca przyśrodkowego kłykcia k. ramiennej

• fragmentacja przyśrodkowego wyrostka dziobiastego

• niepołączenie wyrostka łokciowego dodatkowego

• niedopasowanie powierzchni tworzących staw łokciowy

Określane są wspólną nazwą dysplazji łokciowej.

 

Stwierdzenie obecności dysplazji łokciowej (w wieku 12 mies.) powinno eliminować zwierzę z hodowli, gdyż uznaje się, że jest to choroba dziedziczna.

 

Dysplazja stawu łokciowego występuje u:

• 45- 50% rottweilerów

• 36- 70% berneńskich psów pasterskich

• 12- 14% labradorów

• 20% golden retrieverów

• 30% nowofunlandów

• 180 21% owczarków niemieckich

stanowi poważny problem dla hodowców, właścicieli zwierząt i lekarzy opiekujących się zwierzętami.

 

Pod uwagę należy wziąć 2 główne problemy:

• wyeliminowanie z hodowli osobników dotkniętych dysplazją łokciową oraz

• postępowanie medyczne w przypadku choroby w określonych przypadkach (decyzja czy zabieg chirurgiczny, czy postępowanie zachowawcze)

 

Osteochondroza oddzielająca, osteochondrosis dissecans (OCD), kostno- chrzęstna oddzielająca martwica jałowa- dotyczy kompleksu złożonego z chrząstki wzrostowej i stawowej.

Rozwija się u dużych ras psów poniżej pierwszego roku życia (około 6-7 miesiąca życia).

Może być 1 lub 2- stronna.

 

Niepołączenie wyrostka łokciowego dodatkowego- United Anconeal Process (UAP)- choroba manifestowana wtórnym zwyrodnieniem stawu łokciowego, spowodowanym brakiem połączenia wyrostka łokciowego dodatkowego z kością łokciową.

 

Wtórne centrum kostnienia wyrostka łokciowego pojawia się w 10- 12 tygodniu życia, a połączenie z trzonem następuje w około czwartym miesiącu życia u psów.

 

Ostateczna diagnoza nie jest możliwa przed upływem 4,5- 5 miesiąca życia.

 

Ponieważ UAP dotyczy często obydwu kończyn, powinny być badane obydwa łokcie mimo braku zmian klinicznych.

 

Obecność wtórnych zmian zwyrodnieniowych pogarsza rokowanie.

 

 

Fragmentacja przyśrodkowego wyrostka dziobiastego- Fragmentation Coronoid Process (FCP)- przerost kości łokciowej, sprawia, że przyśrodkowy wyrostek dziobiasty naciska na przyśrodkowy bloczek k. ramiennej i ulega uszkodzeniu- fragmentacji. Wyrostek w tym okresie (czyli od 20- 23tyg. życia) jest jeszcze zbudowany z tk. chrzęstnej.

Fragmenty wyrostka uszkadzają przyśrodkowy bloczek k. ramiennej prowadząc do zmian zwyrodnieniowych w stawie.

Wystarczy tylko pęknięcie chrząstki tworzącej wyrostek, by doszło do powstania niezgodności w stawie łokciowym i zaczęły rozwijać się zmiany zwyrodnieniowe.

 

Rozfragmentowany wyrostek jest rzadko identyfikowany radiologicznie, ponieważ jest widoczny na tle bocznej części k. promieniowej.

Obecność zwyrodnienia stawu może być jedynym radiologicznym świadectwem fragmentacji.

 

W diagnozie pomocne jest porównywanie dwóch stawów łokciowych, gdyż zmiany są bardzo często delikatne. Chociaż proces może dotyczyć obydwu kończyn, zmiany w obu łokciach rzadko są identyczne.

 

Jeśli u młodego 6-7 miesięcznego psa radiologicznie nie stwierdzono zmian mimo wyraźnej bolesności w stawie łokciowym, zalecane jest wykonanie zdjęcia kontrolnego po upływie 6-9 tygodni.

 

Zmiany w FCP rozwijają się powoli!!!

 

Niezgodność w stawie łokciowym- Elbow Incongruity (EI, JI).

Przyczyny:

• zbyt długa kość promieniowa

• zbyt długa kość łokciowa

• niedopasowanie powierzchni stawowych k. promieniowej i łokciowej do kształtu kłykcia kości ramiennej

Samodzielnie występujące JI rzadko wywołuje zmiany zwyrodnieniowe i daje objawy kliniczne.

Często JI występuje łącznie z FCP lub UAP- wtedy zmiany są większe.

 

Wszystkie formy osteochondrozy mogą występować w stawie łokciowym pojedynczo lub razem w dowolnej konfiguracji.

W większości przypadków występuje w obu stawach jednocześnie, choć w każdym mogą wystąpić różne jej formy.

 

Przetrwała chrząstka wzrostowa- Retained Cartilage (RC)- polega na braku przekształcania chrząstki wzrostowej w kość. Efektem jest zahamowanie wzrostu kości łokciowej na długość i deformacja kątowa kończyny. Objawy dotyczą obu kończyn w stopniu jednakowym.

 

Obraz RTG:

przepuszczalny dla promieni X, odwrócony stożek, rozciągający się z części środkowej dalszej chrząstki wzrostowej w kierunku przynasady

 

 

"Syndrom luźnego nadgarstka":

Przyczyny:

• najczęściej nieprawidłowo zbilansowana (Ca,P), zbyt kaloryczna dieta-> nierównomierny rozwój układu szkieletowego, mięśni i więzadeł-> więzadła zbyt "krótkie" lub zbyt "długie" i związane z tym nieprawidłowe ustawienie łapy w nadgarstku

---