Chromoterapia...

Czym właściwie są barwy i do czego mogą być przydatne?

Na podstawie: Wanda Karpińska, Barwy emocji a holistyczne uzdrawianie, artykuł zamieszczony na stronie www.e-medica.pl, dostępny pod adresem www.e-medica.pl/Chromoterapia/barwy_emocji.htm, data pobrania: 8.08.2005r.

Według encyklopedycznych danych barwy są wrażeniem zmysłowym powstającym na siatkówce oka, kiedy pada na jej receptory fala elektromagnetyczna o długości od 400 do 700 nm (zakres światła widzialnego).

Każda długość fali jest postrzegana przez oko człowieka jako konkretna barwa, a więc jako czerwona, pomarańczowa, żółta, zielona, niebieska lub fioletowa.

Barwy te można uzyskać przez rozszczepienie białego światła w pryzmacie, obserwuje się je również jako składowe tęczy.

Poprzez mieszanie w różnych proporcjach barw podstawowych: czerwonej, zielonej i niebieskiej można otrzymać różne odcienie, rzecz jasna nie będą już miały jednej długości fali, a kilka. Te mieszanki postrzegane są przez nasze zmysły jako kolory, inaczej - odcienie barw.

Zarówno światło białe, słoneczne, jak i poszczególne barwy proste, czy ich odcienie w postaci kolorów można z powodzeniem wykorzystywać zarówno w celach leczniczych, jak i za ich pomocą badać stan energetyczny organizmu, określić poziom zdrowia lub stopień zaawansowania choroby.

Prawie dla każdej barwy o określonej długości fali można dobrać dopełniającą, w wyniku czego barwa ulega neutralizacji. Powstaje barwa biała postrzegana jako brak koloru.

Ludzkie ciało, tak jak wszystko, co znajduje się we Wszechświecie, jest mniej lub bardziej zagęszczoną mieszaniną fal świetlnych oraz dźwięków, a więc fal elektromagnetycznych o różnych częstotliwościach i długościach. Każda komórka, tkanka, każdy narząd promieniuje określonym, stałym kolorem. Wypadkową tych wszystkich promieniowań powinien stanowić kolor biały, co oznaczałoby osiągnięcie absolutnej równowagi organizmu, czyli idealnego zrównoważenia kolorów.

Barwy aury a zdrowie

Aura to energetyczna powłoka okalająca ciało fizyczne każdego żywego organizmu, inaczej mówiąc to pole energetyczne o różnych kształtach i barwach zmieniających się dynamicznie w zależności od rodzaju i intensywności kontaktów z innymi ośrodkami energii środowiska, a w przypadku człowieka - od przeżywanych przy tym nastrojów czy emocji.

Barwy aury są uzależnione od jakości promieniowania czakr, rozumianych jako wirujące barwne centra energetyczne rozmieszczone wzdłuż kręgosłupa.

Im człowiek zdrowszy, im lepsza jest kondycja jego czakr, tym czystsze i silniejsze barwy aury. Aura promieniuje z określoną siłą (siła witalna) , która z kolei jest zależna od stanu zdrowia. Silne promieniowanie oznacza dobre zdrowie, słabe - chorobę lub niedomaganie.

Do niedawna zdolność postrzegania barw aury mieli tylko nieliczni dzięki posiadanej właściwości rejestrowania długości fal świetlnych leżących poza zakresem widzialnym.

Od 1960 roku, dzięki pracom Rosjan, Walentyny i Siemiona Kirlianów, utrwaloną na kliszy fotograficznej aurę mogli już obejrzeć wszyscy. Na podstawie jej wyglądu można było ocenić nie tylko kondycję zdrowotną organizmu, a także wpływ zastosowanego leku, diety, psychoterapii, a nawet muzyki.

Badania nad niewidocznymi gołym okiem polami energetycznymi kontynuował i rozwijał angielski uczony Harry Oldfield, który metodę kirlianowską udoskonalił. Udało mu się bowiem sfilmować ludzką aurę.

Stwierdził przy tym, że „zdrowa” aura ma wygląd czystych barw tęczy, natomiast w „chorej” pojawiają się brudne kolory, zaciemnienia, przewężenia, ścienienia co wiąże się jednoznacznie z chorobą.

Analiza utrwalonych na filmie portretów aury pozwoliła również wnioskować o przyczynach dolegliwości fizycznych. Okazała się też niezwykle przydatna w śledzeniu wpływu różnych energii uzdrawiających, w tym homeopatycznych esencji kwiatowych.

Emocje, kolory a zdrowie

Już przedstawiciele starożytnej Medycyny Chińskiej uważali organizm ludzki jako jedność psychosomatyczną (ciała - soma i umysłu - psyche). Dostrzegali blokujący wpływ przeżywanych emocji, zwłaszcza o negatywnym zabarwieniu, na przepływ energii w ciele. Stwierdzali przy tym, że uzewnętrznianie pozytywnych emocji przepływ ten ułatwia i świadczy jednocześnie o zrównoważonej pracy narządów wewnętrznych.

Ustalili również, że każdemu narządowi wewnętrznemu odpowiada inna emocja i tak:

• Miłość oraz radość uzewnętrzniana jako zdrowy śmiech wiąże się z sercem. Nadmiar w elemencie daje euforię i histeryczny śmiech, deficyt ujawni się ponurością. Na energię serca negatywnie wpływają samotność i rozdzielenie.

• Gniew, złość, drażliwość, wściekłość, zazdrość - z wątrobą. Nadmierna aktywność elementu - to agresja i oskarżanie innych, słaba - to brak asertywności i oskarżanie siebie.

• Strach, obawy, lęki, fobie, depresje - z nerkami,

• Wzajemne zrozumienie, współczucie, wiara, ufność - ze śledzioną/trzustką. Nierównowaga to brak tych emocji lub osłabiające element nadmierne współczucie.

• Niepokój, smutek, rozpacz - z płucami. Zaburzenie równowagi może powodować nadmierną wrażliwość na wpływy i emocje innych ludzi lub zupełny brak wrażliwości.

Skoro tak, to każde zachwianie równowagi w narządzie ujawni się poprzez konkretne zaburzenie emocjonalne i odwrotnie, przeżywane silnie emocje będą działać destrukcyjnie na odpowiadający im narząd.

Konstytucja człowieka a narząd (element) - emocja

Wątroba (Drzewo) - zachowanie: choleryk, nerwowy, hałaśliwy, nieśmiały lub nieustraszony, zasypia poźno.

Płuca (Metal) - zachowanie: powolny, ospały, męczy się, zrzęda, chudy, blady, zmarzluch, zasypia wcześnie.

Serce (Ogień) - zachowanie: labilny emocjonalnie, nadwrażliwy, niespokojny, drażliwy, nieposłuszny, krnąbrny lub łatwo ulegający.

Nerki (Woda) - zachowanie: zasmucony, zamknięty w sobie, tajemniczy, nadwrażliwy, wątły, łatwo marznie, wstaje wcześnie.

Śledziona/Trzustka (Ziemia) - zachowanie: wesoły, żwawy, beztroski, spóźnialski, łakomy, zwłaszcza na słodycze, wstaje późno.

Współzależność występuje również między organem wewnętrznym a odpowiadającym mu kolorem:

• serce - kolor czerwony,

• wątroba - żółty,

• śledziona/trzustka - pomarańczowy,

• płuca - biały,

• nerki - czarny.

Niedobór określonego koloru, na przykład w spożywanej żywności, skutkuje osłabieniem któregoś narządu i odwrotnie, nadmiar powoduje nadaktywność danego kręgu funkcjonalnego.

Kolory a instynktowne zachowania człowieka

Człowiek przebywał od zawsze w otoczeniu kolorów i barw i umiał je instynktownie wykorzystać w łagodzeniu różnych stanów duszy i ciała. Potrafił otaczać się potrzebnymi barwami, nosił odpowiednie do swoich nastrojów i emocji ubrania, gustował w określonej barwy kwiatach. Zamiłowanie lub niechęć do jakiegoś koloru mogło wiele o nim powiedzieć. Niechęć do określonej barwy, np. ubioru mogła świadczyć o nadaktywności czy nadmiarze tego koloru w jakiejś części organizmu, a pragnienie ubierania się w określoną barwę - o niedoborze bądź słabej aktywności któregoś narządu. Dziś człowiek zagubił swój instynkt i często, chociaż nie czuje się dobrze z jakimś kolorem, otacza się nim, goni za modą, ulega presji robiąc coś wbrew swoim potrzebom lub bez głębszego zastanowienia. A kolory oddziałują swoją mocą na jego system energetyczny, na jego ciało, emocje i psychikę, pozytywnie lub negatywnie. Mogą pobudzić lub uspokoić, podrażnić lub złagodzić, ogrzać lub oziębić.

Patrząc na nie z tej strony, znaczenia nabierają takie określenia, jak: „spojrzeć przez różowe okulary”, „mieć szare życie”, „widzieć wszystko w czarnych barwach”, „marzyć o niebieskich migdałach”, a także pojęcia: kolory ciepłe , zimne, żywe, stonowane, ponure czy mdłe.

Najwyższy więc czas docenić ich wpływ na nasze organizmy i powrócić do prawidłowego korzystania z ich właściwości.

Opracowano wiele testów psychologicznych ułatwiających poznanie zapotrzebowania na kolory. Już w roku 1810 Johann Wolfgang Goethe sygnalizował związek barw z emocjami. Oto jego koło kolorów: Psychologię koloru rozwijało wielu naukowców, wśród nich Hermann Rorschach i Max Lüscher. Ten pierwszy potrafił określić cechy osobowości pacjenta w sferze uczuć, pragnień, dążeń, postaw, przekonań i woli na podstawie zdolności rozpoznawania przez niego kolorowych plam. Ten ostatni opracował szczegółowy test kolorów wyjaśniający ich wpływ na osobowość człowieka.

Oddziaływanie kolorów na psychikę człowieka:

Czerwony

To kolor ciepły, ekstrawertyczny.

Stymuluje do energicznego, aktywnego działania. Człowiek noszący ten kolor sygnalizuje posiadanie dużej siły witalnej, ognia, namiętności seksualności. Ubieranie się w ten kolor ten to chęć zwrócenia na siebie uwagi.

Zbyt duże nasycenie kolorem może powodować gniew, furię, upór, bunt, brutalność, bezwzględność, skłonność do obrażania innych, a także gruboskórność.

Kolorem można oddziaływać pozytywnie przy braku energii do działania, w bezradności i zniechęceniu, w stanach depresyjnych i melancholii. Koloru nie stosować u ludzi o temperamencie sangwinicznym, cholerycznym lub histerycznym.

Kolorem dopełniającym, inaczej neutralizującym (aby zapobiec przedawkowaniu koloru lub by zniwelować jego nadmiar) jest turkusowy.

Pomarańczowy

To kolor mniej ciepły od czerwonego, ekstrawertyczny, i asertywny i bardziej od poprzedniego konstruktywny, inspirujący i twórczy. To źródło energii i sił psychicznych.

To kolor mniej ciepły od czerwonego, ekstrawertyczny, i asertywny i bardziej od poprzedniego konstruktywny, inspirujący i twórczy. To źródło energii i sił psychicznych.

To kolor ludzi, którzy są lub chcą być śmiali i żądni przygód, pełni entuzjazmu i zapału do działania.

Ludzie preferujący ten kolor są pewni siebie i zdecydowani, uśmiechnięci i zadowoleni z życia, pełni humoru, chętnie podejmujący każdą dyskusję czy rozmowę, przedsiębiorczy.

Kolor nie jest wskazany dla ludzi łatwo irytujących się lub cierpiących na stresy.

Kolorem - będącym dobrym uzupełnieniem czerwonego - można leczyć melancholię, apatię, zniechęcenie, smutek, paraliż myślowy, a krańcowo - całkowitą utratę witalności.

Kolorem dopełniającym jest niebieski.

Żółty

Jest kolorem najbardziej lekkim, przejrzystym i ciepłym.

To ulubiony kolor ludzi na wysokich stanowiskach oraz ludzi wykonujących wszelkie prace umysłowe. Kolor ten stymuluje staranność wykonywanej pracy, pracę mózgu, inspiruje, oświeca, ułatwia przyswajanie wiedzy, logiczne myślenie, zwiększa otwartość, bystrość i wnikliwość umysłu, daje mądrość i ułatwia zajęcie się szczegółami.

Ludzie noszący dodatki do strojów w tym kolorze chcą być bardziej pozytywnie i optymistycznie nastawieni do życia. Pragną nadziei i poczucia, że wszystko potoczy się szczęśliwie.

Przedawkowanie koloru to skłonność do samokrytyki, niedobór to krytyczne nastawienie do innych.

Nadmiar koloru może wiązać się z wystąpieniem wyrachowania, złośliwości, mściwości i skłonności do oszustw, a także przebiegłości, chytrości, postawy kontrolującej czy schlebiającej komuś.

Kolor pozwala zwalczać melancholię, zniechęcenie, apatię, również depresje i głęboki pesymizm.

Kolor nie jest zalecany dla osób cierpiących na ostre choroby umysłowe, lękliwe i bojaźliwe.

Kolorem dopełniającym (neutralizującym) jest fioletowy.

Zielony

To kolor odświeżający, uspokajający, kojący nerwy, zaprowadzający równowagę, przywracający spokój i wyciszenie. To kolor przyrody, odnowy życia.

Ktoś noszący stroje w tym kolorze nie chce wyróżniać sie z tłumu. Jego główne cechy to uczciwość, przyzwoitość, skrupulatność i zrozumienie. Kolor ten łagodzi odczuwanie strachu i szoku doznawanych w sytuacjach traumatycznych, wzmacnia poczucie bezpieczeństwa, koi nerwy i ataki wściekłości, działa ogólnie pozytywnie na psychikę.

Zastosowany w nadmiarze nazbyt uspakaja powodując senność, również zmęczenie i rozdrażnienie.

Koloru nie można stosować dłuższy czas.

Kolorem dopełniającym jest malinowy.

Turkusowy (kolor mieszany - niebieski i zielony).

Kolor ulubiony przez ludzi o osobowości cichej, przystępnej, pełnej odświeżającej, młodej energii i dobrego samopoczucia. Cechuje ich otwartość umysłu, spostrzegawczość, również uczynność. Stosowanie tego koloru sprzyja uwydatnieniu takich cech oraz sygnalizuje chęć zwrócenia na siebie uwagi.

Negatywny aspekt koloru to zamęt i niezdolność do dokonania zmian w swoim życiu, niedojrzałość, izolacja od życia, odseparowanie od ludzi, uczucie bezsensu i pustki, chwiejność emocjonalna.

Kolor dopełniający- czerwony.

Niebieski

To kolor chłodny.

To kolor osoby nieagresywnej, solidnej, uporządkowanej, oddanej ideałom, taktownej, godnej zaufania, pragnącej ciszy i spokoju, czasami nawet odosobnienia.

Kolor uspakaja, odświeża i regeneruje system nerwowy.

Nadmiar koloru może powodować roztargnienie i zmienność, poczucie winy, nieufność, niedowierzanie, niechęć do dokonywania zmian, brak taktu, zazdrość. Sprzyja pogrążaniu się w marzeniach oraz niedbalstwu, lenistwu, znudzeniu.

Niebieskiego nie poleca się w leczeniu melancholii czy depresji.

Kolorem dopełniającym jest pomarańczowy.

Indygo

To kolor zimny, bardzo czynny, o tendencji znieczulającej, co pozwala na złagodzenie odczuwania ostrych bólów somatycznych. Od strony emocjonalnej stymuluje ostrość pięciu zmysłów, intuicję oraz wycisza podniecenie umysłowe.

Fioletowy

To kolor dla osoby, która chce zaznaczyć swoją szlachetność, pokorę, idealizm i świętość (np. osoba duchowna).

Ma własności kreatywne i duchowe. Noszenie tego koloru sprzyja rozwinięciu w sobie poczucia własnej wartości, godności osobistej i poczucia szacunku do siebie samego i do swoich poczynań, ambicji. Pomaga w określeniu swojej tożsamości. Wiąże się z tolerancją i rozwagą.

Zbyt duże nasycenie kolorem powoduje u człowieka dumę, arogancję, brak wytrzymałości, nierozważność, ujawnia postawę konfliktową, roszczeniową i pełną wymagań, pozbawiona krytycyzmu wobec siebie.

Kolor stosuje się w silnych nerwicach o podłożu psychicznym, przy występowaniu irytacji, w stanach wściekłości, nienawiści, zazdrości, a także niepokoju, podnieceniu, w nieuzasadnionym strachu, nerwowości.

Kolorem dopełniającym jest żółty.

Malinowy (różowy)

To kolor miłości, serdeczności, ciepła, troski i współczucia. Oznacza miękkość, delikatność i łagodność, ułatwia niesienie pomocy dla innych i sobie samemu. Ze względu na obecność czerwieni, jest sygnałem zmysłowości.

Negatywne aspekty koloru to snobizm i arogancja, dominacja i fanatyzm, izolowanie się, brak poczucia własnego bezpieczeństwa i własnej wartości, niedocenianie i niezauważanie własnych potrzeb.

Kolorem dopełniającym jest zielony.

Brązowy

To kolor związany z ziemią i trwałym w niej osadzeniem. Oznacza osobę dobrze zakotwiczona w realiach rzeczywistości, poważną, praktyczną i konkretną, pewną siebie, wierzącą w swoje możliwości i umiejętności, osobę, na której można polegać, chętnie spełniającą codzienne obowiązki, oddaną rodzinie, przyjaciołom, pracy.

Czasem jednak cierpi na brak poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.

Czarny

To kolor ciepły, uspakajający i wyciszający. Postrzegany przeważnie jako kolor smutku, pokuty i śmierci.

To kolor dla osób, które chcą podkreślić swoją klasę, szacowność, autorytet. Preferują go ludzie odrzucający lub buntujące się wobec norm społecznych, pragnące odizolowania.

Biały

To brak koloru, to czystość, niewinność i nieskazitelność, czyli doskonałość. Harmonizuje i przywraca równowagę w organizmie.

„Kolorowa: pierwsza pomoc”

Dolegliwość psychiczna/emocjonalna*	Jaką barwę / kolory zastosować*
bezsenność	niebieski
lęk przestrzeni (agorafobia)	pomarańczowy/czerwony
jadłowstręt (anoreksja)	pomarańczowy/niebieski
choroby umysłowe, nerwowe jak obsesje, zaburzenia osobowości	fioletowy
depresja	pomarańczowy
jąkanie się	niebieski
lęk przed zamkniętą przestrzenią (klaustrofobia)	zielony
lęki	niebieski
napięcie	turkusowy/niebieski
omdlenia	malinowy/różowy
zachowania agresywne i gwałtowne, również w załamaniu nerwowym	malinowy
schizofrenia	żółty/biały
stres	turkusowy/niebieski
wstrząs	malinowy/zielony
zmęczenie umysłowe	turkusowy
zmęczenie emocjonalne	zielony
zmęczenie fizyczne	niebieski/pomarańczowy
nadwrażliwość na światło (fotofobia)	niebieski

* za Poradnikiem Living Colour

Kolor ubioru a modelowanie własnej osobowości

Aby osiągnąć zamierzony efekt, nie trzeba ubierać się w pożądany kolor od stóp do głów. Wystarczy szalik, apaszka, krawat lub inny akcent kolorystyczny lub, a może przede wszystkim kolorowa bielizna.

Jaki kolor dla kogo

Czerwień

potrzebna jest dla osoby, której brakuje siły, energii lub odwagi do działania, która czuje się odtrącona, niepotrzebna czy niechciana, którą cechuje negatywne myślenie.

Róż

korzystny jest dla kogoś nie akceptującego i nie umiejącego kochać ani siebie, ani innych, niezdolnego do poświęcenia się innym, również nie dostrzegającego własnych potrzeb. Kolor zniweluje też doznane urazy psychiczne.

Pomarańcz

jest potrzebny osobie pozbawionej energii i motywacji do działania oraz wyrazistego celu, chwiejnej w decyzjach, niepewnej.

Żółć

dobra jest dla osoby depresyjnej, pogrążonej w rozpaczy, często z poczuciem osamotnienia, lękliwej, mającej trudności w komunikowaniu się ze światem.

Blada zieleń

będzie wygaszać nadmiernie pobudzone emocje, nadpobudliwość, niecierpliwość czy wściekłość.

Jasna zieleń

będzie dobra dla osoby z dużym napięciem emocjonalnym, do tego uzależnionej od innych, zagubionej, z poczuciem przytłoczenia i nie dostrzegającej dla siebie żadnych perspektyw na przyszłość.

Ciemna zieleń

będzie właściwa dla kogoś łatwo irytującego się, niestabilnego i rozchwianego emocjonalnie.

Błękit morski

zaakceptuje osoba której brakuje optymizmu, która straciła nadzieję i wiarę w rozwiązanie swoich problemów, która stała się zdezorientowana i nieszczęśliwa.

Błękit

wybierze ktoś niepraktyczny, nie potrafiący się zmusić do podjęcia wysiłku umysłowego, niezdecydowany.

Granat

jest dla osób odczuwających nieuzasadnione lęki, nie umiejących się na nic zdecydować, przeżywających kryzys tożsamości.

Wrzos

skutecznie wyciszy i zrelaksuje pobudzone emocje, złagodzi zmęczenie fizyczne, wyostrzy intuicję.

Fiolet

będzie korzystny dla osoby przeżywającej niepokój wewnętrzny, zamartwiającej się bez uzasadnienia o wszystkich i o wszystko, często z poczuciem winy i z kompleksem niższości, również dla osoby nadgorliwej, podekscytowanej, pełnej wewnętrznego napięcia z powodu potrzeby wprowadzania swoich pomysłów, idei za wszelka cenę. Osobę taką fiolet skutecznie „sprowadza na ziemię”.

Brąz

ubierze z dobrym skutkiem osoba doświadczająca niepokoju o swoją przyszłość, niestabilna emocjonalnie, o niskiej wytrzymałości fizycznej.

Szary

potrzebny jest osobie silnie zestresowanej z racji zbyt dużego angażowania emocji, znużonej umysłowo i mającej obawy czy lęki przed naruszeniem prywatności.

Czerń

chętnie będzie nosić osoba, która potrzebuje ochrony przed wykorzystaniem, która jest nadwrażliwa i podatna na stresy.

Biel

tego koloru powinno się unikać, ponieważ jego nadmiar może spowodować utratę energii. Ten kolor będzie korzystny dla osoby pragnącej wolności i większej swobody wynikające z chęci wyzwolenia się od swoich zmartwień, czy złych nawyków.

Metody wprowadzania kolorów do organizmu:

• Otaczanie się kolorami: ścian, tapet, zasłon, mebli, przedmiotów dekoracyjnych, noszenie ubrań, bielizny, dodatków o potrzebnych barwach,

• spożywanie żywności związanej z daną barwą,

• przyjmowanie ziół promieniujących odpowiednimi długościami fali (o potrzebnym zabarwieniu),

• aplikowanie koloru w postaci leku chemicznego, homeopatycznego, kwiatowego,

• naświetlanie ciała barwnymi filtrami,

• zażywanie kąpieli białym, słonecznym światłem,

• kąpiele wodne z barwnymi lampami podwodnymi lub z wodą nasyconą olejkami aromatycznymi i solami kąpielowymi o odpowiedniej barwie,

• picie wcześniej naświetlonej na słońcu wody umieszczonej w butelkach z barwnego szkła o aktualnie potrzebnym kolorze,

• stosowanie różnych kamieni szlachetnych przekazujących organizmowi potrzebne wibracje koloru za pomocą wahadła lub poprzez układanie kamieni w określonych miejscach ciała,

• dostarczanie potrzebnego koloru wahadłem radiestezyjnym przeznaczonym do chromoterapii,

• aplikowanie koloru poprzez folie barwne: noszenie przy sobie, przykładanie do ciała, patrzenie na nie, stymulowanie nimi punktów akupunkturowych, energetyzowanie wody, leków czy żywności lub przez przesyłanie z ich pomocą wibracji kolorów na odległość, np. poprzez zdjęcie,

• oddychanie wyobrażonym kolorem,

• wizualizowanie kolorów i inne terapie medytacyjne.

Może więc warto spróbować - pospołu świadomie i intuicyjnie - "zaprząc" kolory do pracy dla zrównoważenia własnych niedostatków emocjonalnych, również i dla naszego wspólnego dobra?

Bibliografia

1. Stephen Gascoigne, Tajniki Chińskiej Medycyny, DIOGENES, 2001

2. Zbigniew Królicki, Radiestezja Zdrowia, RAVI, 1996

3. Leszek Matela, ABC Chromoterapii , Studio Astropsychologii, 2000

4. Henryk Ladorski, W Kręgu Radiestezji, FIRMA CISZAK, Poznań, 1998

5. Jan Pincel, Metody diagnostyki i leczenia wykorzystujące prawo pięciu elementów, POLIGRAF, 1999,

6. Liz Simpson, Przez Czakry do Zdrowia, DIOGENES, 2000

---