Teoria i ustrój samorządu terytorialnego - dr Radosław Giętkowski

rok akademicki 2009/2010

5.10.2009

GMINA

Rodzaje gmin - wg przepisów o statystyce publicznej:

1. miejskie (miasto) - gminy które w całości mają status miasto

2. wiejskie - na obszarze gminy wiejskiej znajdują się tylko wsie

3. miejsko-wiejskie - na obszarze ich znajduje się miasto, a oprócz tego także wsie

Konsekwencją tego podziału jest nazewnictwo organów - jeśli siedziba organów gminy znajduje się w mieście mamy organy - radę miejską, burmistrza lub prezydenta natomiast w gminach wiejskich mamy radę gminy i wójta.

Nadawanie statusu miasta, ustalanie granic następuje w takim samym trybie jak tworzenie gmin. Bierze się pod uwagę infrastrukturę społeczną, techniczną, układ urbanistyczny i charakter zabudowy

W Polsce mamy około 2500 gmin. Gminy są rejestrowane przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Rejestr ten nazywa się - Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju. W tym rejestrze znajdują się także powiaty, województwa, miasta..

Tworzenie gmin i ich przekształcenia (znoszenie, łączeni, podział itp.) podejmowane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Rozporządzenie może być wydane z urzędu bądź na wniosek zainteresowanej rady gminy. Rozporządzenie takie jest poprzedzone zaciągnięciem opini zainteresowanych Rad Gmin. Z kolei te rady udzielają takich opini po wcześniejszym przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Nowe gminy muszą być jednorodne (przestrzennie, osadniczo, należy uwzględnić więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz muszą móc spełniać zadania publiczne)

Europejka Karta Samorządu Lokalnego - z książki Izdebskiego przeczytać; art. 5 jest inny niż Polskie prawo - by nastąpiła zmiana granic społeczności lokalnej musi być poprzedzona konsultacjami z zainteresowaną społecznością. Karta wymaga by było to referendum bądź instytucja podobna do referendum o ile prawo krajowe referendum lokalne przewiduje (w Polsce istnieje takie referendum). W Polsce natomiast jest wyłącznie wymóg konsultacji z mieszkańcami.

W mocny sposób wskazuje ta karta na podmiotowość wspólnoty samorządowej. W razie konfliktu miedzy potrzebą lokalną a ogólną reformą administracji (np. podział gmin) należy dążyć do kompromisu poprzez referendum, które nie musi być wiążące.

Zadania gminy:

Domniemania:

a) Pierwszeństwo dla zadań przed administracją rządową

b) Podstawową jednostką jest gmina i jeśli ust nie stanowią inaczej to gmina jest właściwa do wykonywania zadań publicznych sa właściwe dla wykonywania danego zadania

Domniemanie właściwości gminy w sprawach publicznych o znaczeniu (....) dotyczy zadań własnych.

Zadania Własne - polegają na zaspakajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zaspokajanie powinno wyrażać się w czynnościach które czynią zadość oczekiwaniom mieszkańców.

Otwarty (przykładowy) katalog zadań własnych gminy.

Zadania własne można podzielić na 5 kategorii:

a) zadania z zakresu infrastruktury technicznej - zadania dotyczące gminnych dróg, organizacji ruchu drogowego, zaopatrzeniew podstawowe nośniki energii, utrzymanie czystości; lokalny transport zbiorowy; gmine budownictwo mieszkaniowe; targowiska; cmentarze gminne; nośniki energii, oczyszczanie gminy, budownictwo mieszkaniowe, targowiska, cmentarze - to zadania tylko i wyłącznie dla szczebla gminy

b) zadania ze sfery infrastruktury społecznej - ochrona zdrowia, pomoc społeczna, edukacja publiczna, kultura, kultura fizyczna

c) zadania z zakresu ładu przestrzennego i ekologicznego - sprawy gospodarki nieruchomościami, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, zieleń gminna i zadrzewienia

zieleń i zadrzeiewienia to zadania typowo gminne

d) zadania dotyczące porządku publicznego i bezpieczeńśtwa obywateli

e) zadania dotyczące reprezentacji zewnętrzenj gminy - wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej; kwestie promocji gminy oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi, ze społęcnzościami lokalnymi, regionalnymi innych państw. Wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej jest to zadanie typowo gminne.

Ustawy szczególne mogą dodawać nowe zadania.

Zasada - Jeśli gminę obarcza się nowym zadaniem to należy zapewnić niezbędne środki finansowe na realizację tych zadań. - Dochody gminy są proporcjonalne do zadań które gmina wykonuje.

Zadania własne gminy mogą mieć charakter:

• obowiązkowy (musi być bezwzględnie wykonywane przez gminę bez względu na jakiekolwiek przeszkody; przewiduje te zadania ustawa, np. są to zadania z zakresu pomocy społecznej, o prowadzeniu działalności kulturalnej) Zadania te może gmina zlecić jakimś organizacjom pozarządowym itp. na podstawie odpowiedniej umowy

• nieobowiązkowy.(zadania te też powinny być wykonywane, bo kompetencja łączy się z obowiązkiem działania jeśli znajdą się ku temu podstawy prawne - ale już nie bez względu na sytuacje - tutaj uwzględnia się stan finansów gminy)

Zadanie zlecone - są to zadania zlecane albo w drodze ustawy, albo w drodze porozumienia (umowy publiczno-prawnej).

Zadania zlecane ustawowo to zadania z zakresu administracji rządowej (np. ewidencja ludności) lub ze sfery administracji państwowej szeroko rozumianej (zadania z zakresu organizacji i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów ogólnokrajowych).

Gmienie mogą być zlecane zadania które zostały zlecone innym gminom

Jeśli zlecenie jest ustawowe - to gmina musi wykonać takie zadanie

W drodze porozumienia gmina realizuje zadania jeśli się na nie zgodzi.

Ogólne regulacje dot zadań zleconych są skierowane do samej gminy. Ogólne regulacje nie są wystarczającą podstawą do zawarcia porozumienia.

Zlecenie zadań musi się łączyć z przekazaniem gminie środków finansowych w wysokości niezbędnej do wykonania takich zadań - jeśli gmina nie otrzyma takich środków to gmina nie ma obowiązku wykonać takiego zadania.

12 X 2009

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W GMINIE

Wspólnota samorządowa gminna - władza główna, najważniejsza

Formy demokracji bezpośredniej w gminie:

1. konsultacje z mieszkańcami gminy - forma zasięgania opinii mieszkańców - wyniki tej opinii nie są wiążące, jednak ma duże znaczenie polityczne;

Mogą być przeprowadzane w wypadkach przewidziane ustawą albo w innych sprawach ważnych dla gminy

Wypadki przewidziane ustawą to:

Ustawa przewiduje obligatoryjne (obowiązkowe) konsultacje w związku z tworzeniem i przekształcaniem gminy, w przypadku nadawania statusu miasta, w związku z tworzeniem jednostek pomocniczych

Inne sprawy ważne dla gminy to:

Określa to rada gminy, która określa także tryb i zasady (miejsce, formę, czas, reguły ustalania i ogłaszania wyników społeczności lokalnej) przeprowadzania konsultacji zarówno w przypadkach przewidzianych ustawą jak i dla innych ważnych spraw nie przewidzianych w ustawie. Zazwyczaj konsultacje przybierają formę ankiety, przeprowadza się je za pomocą środków masowego przekazu.

Europejska Karta Samorządu Lokalnego Art. 4. punkt 6 - społeczności lokalne powinny być konsultowane tak często jak tylko jest to możliwe w trakcie opracowywania planów, podejmowania decyzji we wszystkich sprawach bezpośrednio ich dotyczących. - Polska regulacje jest mało dostosowana do tej Karty (mówi się w polskiej ustawie o konsultacji z mieszkańcami a nie ze społecznością mieszkańców).

2. referendum gminne

Referendum - w charakterze materialnym - jest to wyrażenie przez mieszkańców gminy w drodze głosowania swojej woli co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej gminnej wspólnoty samorządowej (chodzi o sprawy które mieszczą się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy lub może to być sprawa odwołania organów gminy)

Wyrażenie woli przez mieszkańców gminy - krąg jest zawężony, nie przez wszystkich. Wolę mogą wyrazić wyłącznie osoby stale zamieszkujące na obszarze gminy, a także muszą posiadać czynne prawo wyborcze do rady gminy.

Charakter referendum - wiążący ale Trybunał konstytucyjny dopuszcza referenda o charakterze konsultacyjnym o ile mogą odegrać jakąś rolę w procesie decyzyjnym

Zakres spraw - wszystko z wyłączeniem spraw rozstrzyganych w trybie określonym w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego, wyłącza się także sprawy wiążące się ze zleconymi z zakresu administracji rządowej; nie można łączyć ze sobą referendum w sprawie odwołania organu z referendum w innej sprawie.

Referendum - w charakterze formalnym - to udzielenie na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo może to być dokonywanie wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami

Referenda dzielimy na:

-obligatoryjne - referenda w sprawach które mogą być rozstrzygnięte wyłącznie poprzez referendum (nie mogą być rozstrzygane w inny sposób) np. odwołanie organów gminy przed upływem kadencji oraz samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.

Samo opodatkowanie jest to szczególna forma podatku ustanawionego przez mieszkańców gminy albo jest to forma dobrowolnego gromadzenia środków finansowych w pozostałych sprawach decyzje mogą być podjęte przez referendum fakultatywne

-fakultatywne

Procedura przeprowadzania referendum - przeprowadzone z inicjatywy rady gminy albo na wniosek 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy; w pewnych sytuacjach istnieje tylko inicjatywa jednego podmiotu - w sprawie odwołania rady gminy przed upływem kadencji - tylko na wniosek mieszkańców; w sprawie odwołania wójta nie ma już takiego ograniczenia. Jest możliwość jednoczesnego odwołania rady gminy i wójta na wniosek mieszkańców. Wniosek mieszkańców jest ograniczony czasowo - nie można przeprowadzać referendum zaraz po wyborach (po upływie 10miseiący od wyborów) a także tuż przed zakończeniem kadencji (nie później niż 8 miesięcy do wyborów).

Referendum:

• Inicjator - Rada Gminy

Rada gminy podejmuje uchwałę bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała ta podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

• Inicjator - mieszkańcy

1 etap

Trzeba zacząć od grupy osób - pomysłodawców referendum - co najmniej 5 obywateli, którym przysługuje prawo do wybierania rady gminy, tylko osoby fizyczne. Pomysł może pochodzi także od statutowej struktury terenowej partii politycznej działająca na obszarze gminy jak również organizacja społeczna będąca osobą prawną której statutowy obszar działania obejmuje przynajmniej tą jedną gminę gdzie referendum ma zostać przeprowadzone.

2 etap:

Podmiot musi powiadomić wójta o zamiarze wystąpienia z inicjatyw,ą przeprowadzenia referendum.

3 etap:

Inicjator referendum podaje do wiadomości mieszkańców fakt iż dąży się do przeprowadzenia referendum w określonej sprawie. Po to aby zebrać podpisy na potrzebny jest wniosek co najmniej 10% mieszkańców. Chodzi o podpisy tych którzy mają prawo wybierania do rady gminy.

Dalsze etapy zależą czy chodzi o odwołanie organu czy o inną sprawę.

4 etap a):

Referendum o odwołanie organu - wniosek z zebranymi podpisami przekazywany jest komisarzowi wyborczemu który przeprowadza jego kontrolę. Wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum określając jego termin. Postanowienie musi być opublikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym Jeśli wniosek nie spełnia wszystkich norm to komisarz zwraca wniosek do uzupełnienia inicjatorowi albo wydaje postanowienie o odrzuceniu wniosku. Inicjator może zaskarżyć oba te postanowienia komisarza do sądu administracyjnego.

4 etap b):

referendum w innych sprawach - kiedy zebrane są już podpisy, wniosek przekazywany jest wójtowi. Wójt przekazuje go przewodniczącemu rady gminy. Rada gminy powołuje specjalną komisję ze swojego składu która bada wniosek pod względem formalnym. Po przeprowadzeniu kontroli rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum. Uchwała jest publikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Decyzję rady można zaskarżyć do sądu administracyjnego.

Referendum odbywa się po 50 dniach od publikacji w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Ustaleniem wyników, frekwencji, stwierdzeniem ważności referendum zajmuje się Gminna komisja ds. referendum i komisje obwodowe. Referendum jest ważne gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawninych do głosowania. W sprawie odwołania organu gminy potrzebny jest udział 3/5 mieszkańców.

W następującej kolejności po odbytym referendum ustala się:

1. Ważność (frekwencja)

2. a następnie bada się rozstrzygnięcie - jest rozstrzygające jeśli za jednym z rozwiązań oddano więcej niż połowę głosów. W przypadku samoopodatkowania potrzebna jest większość 2/3 ważnych głosów.

Wyniki referendum ogłaszane są w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym

Skutki referendum:

Jeśli wynik jest rozstrzygający to właściwy organ gminy ma obowiązek niezwłocznie przystąpić do realizacji woli mieszkańców.

Jeśli referendum dotyczyło odwołania organu/organów to z chwilą ogłoszenia wyników kończy się działalność organu/organów z mocy prawa. Do czasu wyboru nowych organów funkcje ich pełni osoba wyznaczona przez premiera.

Mieszkańcy którzy mieli prawo wziąć udział w referendum mogą wnieść protest do sądu powszechnego.

3. wybory do organów gminy (stan prawny na dzień najbliższych wyborów samorządowych):

19 X 2009

• wybory do rady gminy/rady miejskiej

Mają charakter 5 przymiotnikowy: powszechne, równe, bezpośrednie, w głosowaniu tajnym, 5 przymiotnik zależy od wielkości gminy - granicą tą jest 20 tys mieszkańców, gmina mająca do 20 tys. Mieszkańców wybory mają charakter większościowy, a w gminach powyżej 20 tys. Są wybory proporcjonalne

Czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) - ma każdy obywatel Polski, jak również obywatel UE, który nie ma obywatelstwa polskiego pod warunkiem że najpóźniej w dniu głosowania kończy taki obywatel 18 lat oraz trzeba stale zamieszkiwać na obszarze gminy w której rady gminy ma być dokonywany przez takiego obywatela

Bierne prawo wyborcze (prawo wybieralności) - te same warunki jak powyżej

Kandydat do Rady gminy nie może jednocześnie kandydować do innego organu stanowiącego innej jednostki samorządu terytorialnego.

Wybory do rady gminy zarządza się nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji. Data tych wyborów niekoniecznie musi się w tym czasie mieścić - ma przypadać w ciągu 60 dni po upływie kadencji.

Zarządzenie wyborów/wybranie daty następuje w drodze rozporządzenia, które wydaje prezes rady ministrów.

Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje komitetom wyborczym. Mogą być one tworzone przez podmioty trojakiego rodzaju: 1. partie polityczne i koalicje tych partii 2. Stowarzyszenia i inne organizacje społeczne 3. Komitety wyborcze wyborców (co najmniej 5 osób mające czynne prawo wyborcze)

Komitety wyborcze prowadzą kampanię wyborczą. Prowadzenie na zasadach wyłączności - tylko komitety wyborcze mogą prowadzić kampanię.

Gdy kandydatów jest mniej niż miejsc do obsadzenia - wyborów nie ma, a kandydaci zarejestrowani do wyborów wchodzą z automatu do rady gminy.

Do bezpośredniego przeprowadzania wyborów powołuje się gminne komisje wyborcze i komisje obwodowe.

Sposób ustalania kto został wybrany zależy od liczby mieszkańców gminy. W gminach liczących do 20 tys. mieszkańców głosuje się jak w wyborach do senatu - wybory większościowe. Znaków x można zaznaczyć maksymalnie tyle ilu jest radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym.

W gminach powyżej 20 tys. mieszkańców głosuje się tak jak w wyborach do sejmu. W pierwszej kolejności należy wybrać listę kandydatów i następnie z tej listy stawiamy x przy nazwisku jednego z kandydatów którego preferujemy.

W gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców o wyborze rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów. W gminach powyżej 20 tys. mieszkańców najpierw dokonuje się rozdziału mandatów między listy kandydatów proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na poszczególne listy. Mamy tutaj prób wyborczy 5%.

Można wnieść protest przeciwko ważności wyborów. Może dotyczyć zarówno wyborów patrząc na nie całościowo jak też może dotyczyć tylko jakiegoś określonego radnego. Protest wnosi się do właściwego sądu powszechnego okręgowego.

Wygaśnięcie mandatu. Jeśli w trakcie kadencji rady gminy wygaśnie mandat radnego, w gminie do 20 tys. mieszkańców, należy zarządzić wyboru uzupełniające (jak w przypadku senatu). Zarządza je wojewoda.

Jeśli nie wszystkie mandaty zostaną obsadzone w normalnych wyborach to także wojewoda zarządza wybory uzupełniające.

W gminach powyżej 20 tys. mieszkańców - jeśli podczas kadencji wygaśnie mandat radnego na miejsce radnego którego mandat wygasł wstępuje kandydat z tej samej listy który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Do tego wstąpienia potrzebna jest uchwała rady gminy.

• wybory na wójta/burmistrza/prezydenta - obowiązuje odrębna ustawa z 2002

roku o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Wybory 4 przymiotnikowe - powszechne, równe, bezpośrednie, głosowanie tajne

Czynne prawo wyborcze, prawo do wybierania, przysługuje wszystkim kto w danej gminie ma prawo wybierania rady gminy.

Bierne prawo wyborcze - nie może być wybrany na wójta obywatel UE nie mający obywatelstwa Polskiego (a radny może być taką osobą). Może nim być wyłącznie obywatel Polski. Wójt jest organem zawodowym, a nie społecznym jak rada gminy. Najpóźniej w chwili głosowania potrzebne jest lat co najmniej 25. Nie ma tu wymogu stałego zamieszkania na obszarze gminy w której kandyduje. Kandydat na wójta może kandydować jednocześnie wyłącznie w jednej gminie. Nie ma ograniczeń co do pełnionych liczby kadencji.

Wybory wójtów są zarządzane w skali całego państwa tak samo jak wybory do rady gminy. Jest rozporządzenie premiera. Wójtów wybiera się w tym samym terminie co radę gminy.

Przedterminowe wybory wójta są zarządzane też w drodze rozporządzenia premiera.

Prawo zgłaszania kandydatów na wójta przysługuje tym samym podmiotom co w przypadku radnych: 1. partie polityczne i koalicje tych partii 2. Stowarzyszenia i inne organizacje społeczne 3. Komitety wyborcze wyborców (co najmniej 5 osób mające czynne prawo wyborcze). Wymagane jest zebranie odpowiedniej liczby podpisów.

W razie braku chętnych do objęcia funkcji wójta wyborów się nie przeprowadza - nie ma powszechnych wyborów. Dokonuje wówczas wyborów rada gminy. Dokonuje tego bezwzględną większością głosów ustawowego składu. W razie zarejestrowania chociaż jednego kandydata wybory już przeprowadzić można. Jeśli jest jeden to uznaje się go za wybranego jeżeli uzyska więcej niż połowę ważnych głosów. Jeśli kandydat nie uzyska więcej niż połowy ważnych głosów wówczas wyboru dokonuje rada gminy większością bezwzględną ustawowej części składu. Gdy rada gminy dokonuje wyboru to kandydaci są zgłaszani przez grupę radnych w grupie co najmniej 1/3 ustawowego składu rady. Jeśli wybory się i tak się nie powiodą to funkcję wójta do końca kadencji pełni osoba wyznaczona przez premiera.

Kampania prowadzona przez komitety wyborcze. Podczas samego głosowania wyboru dokonuje się poprzez postawienia x przy jednym kandydacie. Po podliczeniu głosów ustala się kto został wybrany. Aby dany kandydat został wybrany musi otrzymać więcej niż połowę ważnych głosów. Jeśli żaden z kandydatów połowy ważnych głosów nie uzyskał przeprowadza się II turę w 14 dniu po pierwszym głosowaniu. Podczas tej tury wyboru dokonuje się spośród 2 kandydatów którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę głosów. W drugiej turze nie ma wymogu aby otrzymać więcej niż połowę ważnych głosów - wystarczy otrzymać większą liczbę ważnych głosów.

4. zebranie wiejskie / zebranie mieszkańców osiedla

26 X 2009

DEMOKRACJA POŚREDNIA

1. rada gminy - organ kolegialny (liczba radnych względnie proporcjonalna do liczby mieszkańców gminy - od 15 do 45 radnych)

Kadencja trwa 4 lata, które liczymy od dnia wyborów. Po tym okresie kadencja wygasa z mocy prawa. Może wcześniej zakończyć swoją działalność:

• może być odwołana w drodze referendum. Odwołanie jest możliwe wyłącznie w odniesieniu do pełnego składu tego organu. Odwołać gminę można także w wypadkach:

• wypadek uregulowany w ustawie o referendum lokalnym - sytuacja kiedy rada gminy wystąpiła z inicjatywą odwołania wójta z innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium (przyczyna polityczna) i w wyniku referendum przeprowadzonego z takiej inicjatywy nie dojdzie do odwołania wójta to wówczas rada gminy kończy swoją działalność z mocy prawa

• wynik z ustawy o samorządzie gminnym - sytuacja związana z nadzorem nad samorządem gminnym - gdy ma miejsce powtarzające się przez radę gminy naruszenie konstytucji bądź ustaw to wówczas sejm na wniosek premiera może radę gminy rozwiązać

W tych wszystkich sytuacjach zanim nie dojdzie do wyboru nowej rady gminy funkcję rady gminy pełni osoba wyznaczona przez premiera.

Zawieszenie rady gminy (instytucja łagodniejsza) - nie jest rada gminy definitywnie rozwiązana, po okresie zawieszenia może kontynuować swoją działalność. Dochodzi do tego gdy jest przedłużający się stan małej skuteczności wykonywania zadań publicznych i brak jest nadziei na poprawę tego stanu. W razie takiego stanu premier może zawiesić organy gminy (radę gminy/wójta) i ustanowienia zarządu komisarycznego na czas określony. Przejmuje on wszelkie zadania i kompetencje rady gminy/wójta.

Kompetencje rady gminy - w gminie mamy domniemanie kompetencyjne na rzecz rady gminy. Kompetencje rady gminy są dwojakiego rodzaju:

• stanowiące - mamy tutaj grupę dla wyłącznej właściwości rady gminy (nikomu innemu nie można ich zlecać; wójt może delikatnie uczestniczyć/pomagać w wykonywaniu zadań); w grupie tej kompetencji można wyróżnić:

• kompetencje o charakterze organizacyjnym - kompetencja do uchwalania statutu gminy (statut reguluje ustrój gminy jako całości, reguluje organizacje wewnętrzną organów gminy, a także reguluje tryb pracy organów gminy); w pewnych sytuacjach rada gminy w gminach powyżej 300tys. mieszkańców projekt statutu podlega uzgodnieniu z premierem (ustalenie wspólnego stanowiska); do tej grupy kompetencji stanowiących należy także ustalenie zakresu działalności jednostek pomocniczych, ustala także zasady przekazywania im składników mienia do korzystania czy środków budżetowych

• kompetencje finansowo-majątkowe - uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu. Podejmowanie uchwały w udzielenia sprawie absolutorium; rada gminy podejmuje uchwały dotyczące podatków i opłat lokalnych w granicach ustaw. Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, które przekraczają zakres zwykłego zarządu. Czynność przekraczające zwykły zarząd to rozporządzanie rzeczą - potrzebna jest uchwała rady gminy

• kompetencje osobowe - stanowienie o kierunkach działania wójta oraz przyjmuje sprawozdanie z jego działalności. Powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy. Dokonuje tego na wniosek wójta.

• Kompetencja do stanowienia aktów prawa miejscowego

• Kompetencje planistyczne - plany związane z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym - uchwalanie studium, kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy; rada gminy może uchwalać programy gospodarcze

• Kompetencje dotyczące współdziałania z innymi jednostkami - podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań zleconych

• Inne kompetencje np. podejmowanie uchwał w sprawach nazw ulic, w sprawach wznoszenia pomników, nadawania honorowego obywatelstwa gminy

• Kontrolne - Rada gminy kontroluje działalność wójta, a także gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych; Rada gminy powołuje organ wewnętrzny rady gminy czyli komisja rewizyjna

Organizacja wewnętrzna rady gminy:

Ustawa o samorządzie gminnym reguluje organizacje wewnętrzną rady gminy. Nie ma regulaminu jest tylko statut gminy, który uszczegóławia organizację wewnętrzną.

Przewodniczący i wiceprzewodniczący (od 1 do 3, konkretną ilość ustala statut) - wybór dokonywany większością kwalifikowaną (bezwzględną większością), głosowanie ma charakter tajny. Przewodniczący ma za zadanie organizować pracę rady gminy i prowadzi jego obrady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania tych zadań swoich wiceprzewodniczących. Czynności podejmowane przez przewodniczących należy zakwalifikować jako czynności materialno-techniczne. Jest to organ wewnętrzny, ale nie jest to organ administracji publicznej.

Komisje rady gminy - powoływane z grona rady gminy. Mogą mieć charakter stały lub doraźny (do realizacji określonego zadania). Rada gminy musi określić zakres działania komisji i skład osobowy. Komisja rewizyjna ma charakter obligatoryjny, jako jedyna musi zawsze funkcjonować. Inne komisje mogą opiniować projekty uchwał przygotowanych przez wójta.

Komisja rewizyjna powinna być reprezentatywna dla całej rady gminy. W jej skład mają wchodzić przedstawiciele wszystkich klubów działających w radzie gminy. Nie może w jej skład wchodzi przewodniczący ani wiceprzewodniczący rady. Komisja rewizyjna zajmuje się kontrolą, rada gminy wskazuje zadania jakimi komisja rewizyjna ma się zająć. Ustawowym zadaniem dla komisji rewizyjnym jest opiniowanie wykonania budżetu gminy i występowanie do rady gminy z wnioskiem dot. absolutorium.

Tryb pracy rady gminy:

Określa go statut gminy. Ogólne założenia w ustawie o samorządzie gminnym. Rada gminy działa w trybie sesyjnym. Na sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych.

- Zwyczaje są to sesje zwoływane przez przewodniczącego w zależności od potrzeb nie rzadziej niż raz na kwartał.

- Sesje nadzwyczajne zwoływane są na wniosek wójta albo na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady. Przewodniczący jednak bezpośrednio też tą sesję zwołuje.

W obu przypadkach do takiego zawiadomienia o zwołaniu sesji należy dołączyć porządek obrad i projekty uchwał. Rada gminy podejmuje decyzje w formie uchwał. Do podjęcia uchwały potrzebne jest quorum - co najmniej połowa ustawowego składu rady. Uchwały zapadają zwykłą większością głosów. Głosowanie jest co do zasady jawne.

Radni:

Reprezentanci swoich wyborców. Zanim przystąpią do sprawowania mandatu powinni złożyć ślubowanie. Radny powinien kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy. Radny ma obowiązek utrzymywać stałą więź z mieszkańcami i organizacjami mieszkańców. Wyraża się ona w tym, że radny jest pośrednikiem między wspólnotą mieszkańców a radą gminy. Może przyjmować wszelkiego rodzaju wnioski, postulaty i przekazywać je do rozpatrzenia organom gminy. Aczkolwiek radny nie jest związany instrukcjami wyborców. Mają obowiązek brać udział w pracach rady gminy, komisjach, innych organów samorządowych do których został desygnowany.

Uprawnienia radnych: tworzenie klubów radnych, kluby mają uprawnienia opiniodawcze, wnioskodawcze dot. samej organizacji jak i trybu działania rady gminy. Funkcja radnego ma charakter społeczny - radny nie jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy, może jednak otrzymywać diety i zwroty kosztów służbowych. Radny jest uprawniony do zwolnienia z pracy zawodowej przez swego pracodawcę w celu brania udziału w pracach organów gminy. Radny w związku z pełnioną funkcją publiczną korzysta ze szczególnej ochrony prawnej - dotyczącej osoby radnego (korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego) oraz jego stosunku pracy (rozwiązanie stosunku pracy z radnym wymaga uprzedniej zgody rady gminy; rada gminy ma obowiązek odmówić udzielenia takiej zgody jeśli podstawą rozwiązania stosunku pracy są zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu radnego)

9.11.2009

Wygaśnięcie mandatu radnego:

Wygasa wraz z wygaśnięcie kadencji/funkcjonowanie całej rady gminy. Nie ma możliwości odwołania jednego radnego - tylko całą radę gminy. Przyczyny wygaśnięcia mandatu radnego z mocy prawa:

• odmowa złożenia ślubowania przez radnego

• w przypadku nie złożenia w terminie oświadczenia o swoim stanie majątkowym.

• Zrzeczenie się mandatu

• Naruszenie ustawowego zakazu łączenia tego mandatu z wykonywaniem pewnych funkcji czy prowadzeniem określonej działalności

• Wybór na wójta

• Utrata prawa wybieralności lub stwierdzenie braku tego prawa w dniu wyboru

• Śmierć radnego

Rada gminy stwierdza wygaśnięcie mandatu w drodze mandatu, uchwała deklaratoryjna o wygaśnięciu mandatu.

2. wójt/burmistrz (w miastach) /prezydent (miasto o liczebności powyżej 100 tysięcy mieszkańców, lub w miastach mniej liczebnych jeśli taka była tradycja przed reformą) - organ wykonawczy gminy, zwłaszcza względem rady gminy - wykonuje uchwały rady gminy. (Europejska Karta Samorządu Lokalnego, wydana przez Radę Europy, chciałaby żeby wójt był tylko i wyłącznie organem wykonawczym rady gminy).

Wójt jest funkcjonariuszem publicznym, podlega szczególnej ochronie prawnej, a przestępstwa związane z pełnieniem tej funkcji są karane surowiej.

Kadencja wójta:

Zaczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy. Ewentualnie od chwili wyboru wójta przez radę gminy. Trwa do dnia upływu kadencji rady gminy. Z wójtem nawiązywany jest stosunek pracy w urzędzie gminy, a objęcie obowiązków przez wójta następuje z chwilą złożenia ślubowania wobec rady gminy. Po upływie kadencji mandat wójta wygasa z mocy prawa, jednakże do chwili objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta osoba dotychczas pełniące funkcję wójta obowiązki pełni w dalszym ciągu (jest p.o. wójta)

Przypadki szczególne wygaśnięcia mandatu (ustawa o bezpośrednim wyborze wójta i ustawa o samorządzie gminnym):

• odwołanie w drodze referendum w związku z nie udzieleniem wójtowi absolutorium; jednak nie udzielenie absolutorium nie jest jeszcze równoznaczne z wygaśnięciem mandatu, oznacza to tylko inicjatywę uruchomienia referendum, które i tak nie jest jeszcze pewne czy dojdzie do skutku.

• Uchwała w sprawie absolutorium - nie ma sensu przeprowadzać referendum parę miesięcy po wyborach lub przed wyborami. Uchwała w sprawie absolutorium musi być poprzedzona wnioskiem komisji rewizyjnej i zapoznaje się z opinią regionalnej izby obrachunkową. Uchwała w sprawie absolutorium jest podejmowana większością kwalifikowaną - bezwzględną większością głosów. Gdy nie udzielono absolutorium, podstawą takiej uchwały może być tylko i wyłącznie negatywna ocena wykonania budżetu. Nie może być podstawą nie udzielenie absolutorium za np. nieefektywną pracę wójta w ogóle. Po nie udzielenie absolutorium trzeba podjąć decyzję o przeprowadzeniu referendum w terminie 14 dni - czas na zastanowienie czy przeprowadzić referendum. Po upływie tego termin Rada Gminy może podjąć uchwałę aby przeprowadzić referendum większością kwalifikowaną - głosowanie jest imienne.

• odwołanie w drodze referendum zainicjowanego przez radę gminy, ale z przyczyn innych niż nie udzielenie absolutorium - uchwała taka nie powinna być przeprowadzania krótko po lub przed wyborami. Uchwała może być podjęta na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady. Uchwała podejmowana większością kwalifikowaną - większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady i także jest głosowanie imienne. Jeśli społeczność wypowie się przeciwko odwołaniu wójta to z mocy prawa następuje odwołanie rady gminy. (regulacja ta mocno wójta wzmacnia, a Europejska karta Samorządu lokalnego mówi, że wójt powinien być pod kontrolą rady gminy)

• odwołanie w drodze referendum na wniosek mieszkańców

• odwołanie przez premiera na wniosek wojewody, a podstawą tego wniosku jest powtarzające się naruszanie konstytucji lub ustaw. Możliwe jest zawieszenie działalności wójta.

• Odmowa złożenia ślubowania

• Nie złożenie w terminie ustawowym oświadczenia o swoim stanie majątkowym

• Pisemne zrzeczenie się mandatu

• Utrata prawa wybieralności, brak tego prawa w dniu wyborów

• Naruszenie ustawowych terminów łączenia funkcji z inną czy z prowadzeniem działalności gospodarczej

• Orzeczenie trwałej niezdolności do pracy

• Śmierć

Wygaśnięcie mandatu następuje z mocy prawa. Potrzebne jest podjęcie deklaratoryjnej uchwały rady gminy. Wygaśnięcie mandatu jest równoznaczne z przeprowadzeniem nowych wyborów. Do chwili objęcia obowiązków przez nowego wójta, gdy ten nie może pełnić już swoich obowiązków, obowiązki wójta pełni osoba wyznaczona przez premiera.

Gdy wójt tymczasowo nie może pełnić swoich funkcji to jego zadania i kompetencje przejmuje zastępca. A gdy jest kilku zastępców to wówczas pierwszy zastępca. Przemijające przeszkody to:

• tymczasowe aresztowanie

• odbywanie kary pozbawienia wolności, ale wymierzonej za przestępstwo nieumyślne

• odbywanie kary aresztu

• niezdolność do pracy z powodu choroby trwająca dłużej niż 30 dni

Zadania i kompetencje wójta:

• Związane z funkcją organu wykonawczego względem rady gminy

• Wykonywanie uchwał rady gminy

• Przygotowuje projekty uchwał

• Określa sposoby wykonania uchwał

• Wykonuje budżet

• związane z zadaniami całej gminy

• zadania własne gminy - podlega wyłącznie radzie gminy

• zadania zlecone - jest w miarę samodzielny

• kierowanie bieżącymi sprawami gminy

• ma kompetencje do reprezentowania gminy na zewnątrz

• może wydawać w imieniu gminy oświadczenia woli - zwłaszcza w sprawach zarządu mieniem komunalnym gminy

• gospodaruje mieniem komunalnym w zakresie nie przekraczającym zwykły zarząd

• wydaje decyzje administracyjne

• zadania rządowe

• w przypadkach nie cierpiącej zwłoki może wydawać przepisy porządkowe

• Kompetencje o charakterze wewnętrznym

• zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych

• Jest kierownikiem urzędu gminy

• Nadaje temu urzędowi regulamin organizacyjny

• Jest zwierzchnikiem służbowym w stosunku do pracowników urzędów gminy i w stosunku do kierowników gminnych jednostek organizacyjnych

Aparat pomocniczy wójta:

• Zastępca lub zastępcy, sam ich powołuje i odwołuje, określa ich liczbę na podstawie ustawy (od 1 do 4) w zależności od liczby mieszkańców. Jeśli jest kilku zastępców wójta należy wskazać ich kolejność co do rangi.

Zadania zastępców: w bieżących sprawach podczas nieobecności wójta, w czasie niemożności sprawowania mandatu przez wójta, może prowadzić określone sprawy gminy powierzone mu przez wójta w szczególności może to być upoważnienie do wydawania w imieniu wójta decyzji administracyjnych.

• Sekretarz - pracownik zatrudniany przez wójta - funkcje określa statut gminy

• Skarbnik gminy - jest powoływany i odwoływany przez radę gminy na wniosek wójta; główną funkcją jest funkcja głównego księgowego budżetu; pozostałem funkcje określa statut gminy. Może prowadzić określone sprawy gminy powierzone przez wójta i w jego imieniu. Wójt przekazuje często skarbnikowi funkcje kierownika urzędu gminy.

• Urząd gminy/miasta - regulamin organizacyjny urzędu wójt nadaje w drodze zarządzenia. Ma charakter wewnętrznie obowiązujący. W ramach urzędu gminy działa urząd stanu cywilnego. Kierownikiem tego urzędu jest wójt, ale może on lub ma obowiązek w gminach większych zatrudnić na tym stanowisku inną osobę. Poszczególni pracownicy urzędu gminy także mogą być upoważnieni przez wójta do wydawania decyzji administracyjnych w jego imieniu.

16.11.2009

Inne organy działające w gminie (nie są to organy w znaczeniu ustawowym)

• Gminne jednostki organizacyjne - jednostki tworzone przez gminę w celu wykonywania jej zadań własnych. Ich zadaniem jest np. zaopatrzenie w wodę - miejskie przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji; lokalny transport zbiorowy - miejskie zakłady komunikacyjne; ochrona zdrowia - zakłady opieki zdrowotnej; edukacja - szkoły itd.

Są to albo zakłady administracyjne albo są to podmioty tworzone i działające na podstawie ustawy o gospodarce komunalnej. Straże gminne, gminne zawodowe straże pożarne są podmiotami innego rodzaju.

Najczęściej gminne jednostki organizacyjne nie posiadają osobowości prawnej. Osobowość prawną mają np. gminne instytucje kultury, samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej.

Gminne jednostki organizacyjne są tworzone/przekształcane/likwidowane są w trybie uchwały rady gminy. Także w drodze uchwały rada gminy wyposaża te jednostki w majątek.

Wewnętrznymi organami jest najczęściej jednoosobowy organ wewnętrzny kierujący pracą takiej jednostki. Kierowników tych jednostek zatrudnia i zwalnia wójt. Wójt również jest ich zwierzchnikiem służbowym.

Konkretne zadania tych jednostek wynikają z uchwał rady gminy bądź z ustaw. Ustawa o samorządzie gminnym wspomina o tym że rada gminy może upoważnić kierownika (bądź inne organy tej jednostki) jednostki organizacyjnej do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej w szczególności może tu chodzić o wydawanie decyzji administracyjnych.

• Jednostki pomocnicze gminy - to takie podmioty jak sołectwa (w gminach wiejskich) oraz dzielnice i osiedla (w gminach miejskich, miastach). Mogą to być również inne jednostki nie wymienione w ustawie np. w obrębie sołectwa tworzy się kolonie, w ramach dzielnicy tworzy się osiedla, miasto położone w gminie miejsko-wiejskiej itd.

Utworzenie w gminie jednostek pomocniczych ma charakter fakultatywny.

Zasady tworzenia tych jednostek określa statut gminy. Organ tworzący jednostkę pomocniczą to rada gminy, utworzenie jednostki musi być poprzedzone konsultacjami z mieszkańcami (nie są potrzebne gdy z inicjatywą utworzenie jednostki wystąpią mieszkańcy).

Każda jednostka pomocnicza musi posiadać swój statut, który jest uchwalany przez Radę Gminy. Uchwała w sprawie statutu też musi być poprzedzona konsultacjami z mieszkańcami. W statucie określa się organizację i zakres działania jednostki pomocniczej np. zakres zadań przekazywanych przez gminę do realizacji (ogólne obowiązki określa ustawa).

Powinny one wykonywać zadania pomocnicze - o charakterze nie władczym. Do przekazywania zadań potrzebna jest wyraźna podstawa ustawowa - zwłaszcza do kompetencji władczych. Ustawy nie przewidują zlecania zadań władczych jednostkom pomocniczym. Dlatego jednostki pomocnicze mają zadania nie władcze. Jednostki pomocnicze są powołane do zarządzania/korzystania z mienia komunalnego i rozporządzanie dochodami z tego źródła. Statut powinien określać czynności które jednostka pomocnicza w zakresie działalności komunalnej może wykonywać. Ustawa dopuszcza formę władczą na zasadzie wyjątku - upoważnienie do załatwiania indywidualnych spraw administracyjnych

Jednostki pomocnicze gminy są jednostkami podziału samorządu terytorialnego, są one jednak czymś więcej. Jest to jednostka o określonej organizacji i zadaniach. Trzeba uznać że są to podmioty administracji publicznej. Nie można tutaj mówić o samorządzie bo jednostka ta działa w ramach struktury samorządowej. Brak jest tutaj osobowości prawnej. Istnienie jednostek pomocniczych w gminie wiąże się z dekoncentracją w ramach gminy niektórych zadań.

• Sołectwo - wyróżniamy 3 organy: uchwałodawczy (zebranie wiejskie) - potencjalnie zebranie wszystkich mieszkańców sołectwa. Organ ten jest organem któremu przysługuje domniemanie kompetencji dla zebrania wiejskiego; wykonawczy (sołtys) - wybierany w głosowaniu tajnym i bezpośrednim przez stałych mieszkańców sołectwa, to organ wykonawczy względem zebrania wiejskiego, jest organem wykonującym zadania na podstawie uchwał rady gminy w szczególności na podstawie statutu sołectwa.; opiniodawczy (rada sołecka) - doradza, wyraża opinie w związku z działalnością sołtysa; skład, zadania określają statuty jednostek pomocniczych

• Dzielnice i osiedla - organ uchwałodawczy (rada dzielnicy/osiedla), organ wykonawczy (zarząd) - na jego czele stoi przewodniczący; w osiedlach przypominających wieś statut może przewidywać, że zamiast rady jest ogólne zebranie mieszkańców (forma demokracji bezpośredniej), jeśli jest ten organ to zarząd jest wybierany właśnie przez ogólne zebranie mieszkańców, a nie wyborach.

Przewodniczący organu sołeckiego/sołtys może uczestniczyć w pracach rady gminy w zakresie określonym przez statut. Ma on charakter doradczy, zapoznaje radę z problemami danej jednostki pomocniczej. Nie może brać udziału w głosowaniu.

Gminy o specjalnym statusie - odrębności ustroju gmin które wykonują zadania o szczególnym charakterze określają szczególne ustawy. Gminami tymi są - Miasto Stołeczne Warszawa, Gminy uzdrowiskowe.

Miasto Stołeczne Warszawa - Ustawa z 2002r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy. W-wa to miasto na prawach powiatu. Charakterystyczne dla tego miasta to wykonywanie szczególnych zadań wynikających ze stołecznej funkcji. W-wa poza zadaniami gminnymi i powiatowymi ma także ustawowo zlecone zadania z zakresu administracji rządowej. To zadania ściśle związane z tym, że jest to stolica państwa. Chodzi o takie zadania jak:

• zapewnienie warunków niezbędnych do funkcjonowania w tym mieście naczelnych i centralnych organów państwowych

• ma obowiązek zapewnić warunki niezbędne do funkcjonowania obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, organizacji międzynarodowych

• zapewnia warunki niezbędne do przyjmowania delegacji zagranicznych

• zapewnienie funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym które mają znaczenie dla stołecznych funkcji miasta

Szczególny status gminy warszawskiej wynika także z wielkości i liczebności miasta.

Swoistości ustrojowe Warszawy:

• obszerniejszy skład rady miasta - więcej niże 45 radnych

• obowiązkowe istnienie jednostek pomocniczych - dzielnic

• ustawowe określenie zakresu działania dzielnicy

• organ stanowiący w dzielnicy czyli rada dzielnicy jest mocno upodobniona do rady gminy - w Wwie rada dzielnicy jest nie tylko organem stanowiącym ale ma też funkcje kontrolne , tak jak rada gminy; wybory do rady dzielnicy w Wwie odbywają się na zasadach prawie tak samych jak wybory do rady gminy; do radnych dzielnicy z mocy ustawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące radnych w radzie gminy;

• organ wykonawczy w dzielnicy - zarząd, ustawa w Wwie określa skład (od 3 do 5 osób) i jest wybierany przez radę. W skład tego zarządu w Wwie wchodzi burmistrz dzielnicy, zastępcę/ców i pozostałych członków

• ustawowe określenie minimalne środki budżetowe miasta, które muszą być przeznaczone do dyspozycji dzielnicy czego w innych gminach nie ma

Dzielnice nie posiadają osobowości prawnej. W Warszawie dzielnice są podobne do gmin, ale nimi nie są. Gminą jest cała Warszawa.

Gmina uzdrowiskowa - ustawa z 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym; gmina uzdrowiskowa to gmina której obszarowi albo w części nadano status uzdrowiska. Status uzdrowiska nadaje gminie rada ministrów w drodze rozporządzenia. Uwzględnia się naturalnych surowców leczniczych jak również właściwości lecznicze klimatu.

Gmina ta dodatkowo realizuje zadania własne związane z zachowaniem funkcji leczniczych uzdrowiska. Mamy tu też pewną swoistość ustrojową jest funkcjonowanie dodatkowego organu - Komisję Uzdrowiskową, która jest organem działającym przy radzie gminy i ma funkcje względem tej rady opiniodawcze-doradcze w sprawach dotyczących uzdrowiska.

23.11.2009

wykład od Grzesia

POWIAT

2 rodzaje, pojęcia potoczne:

1. ziemskie - jednostka złożona z sąsiadujących ze sobą gmin

2. grodzkie (miasto na prawach powiatu - termin ustawowy) - tylko 1 gmina (miejska); wykonuje też zadania powiatu

Miasta na prawach powiatu:

1. minimum 100 tys. mieszkańców pod koniec 1998 roku

2. byłe siedziby wojewodów

3. miasta, którym nadano status powiatu, np. Sopot, mimo że nie było ani a) ani b)

Zasady tworzenia, likwidowania powiatów - analogicznie jak w przypadku gmin.

Rada gminy tu analogicznie Rada Powiatu

Zadania powiatu:

1. zadania własne:

• zadania publiczne o charakterze ponadgminnym (nie mogą naruszać właściwości gminy)

• zadania podobne do gminnych, ale inny zakres (np. gmina zajmuje się szkolnictwem podstawowym i gimnazjalnym, a powiat szkolnictwem ponadgimnazjalnym)

• zadania powiatu mają charakter uzupełniający w stosunku do gminy

Katalog zamknięty zadań własnych powiatu (+zadania w ustawach szczegółowych) - nie ma tu wyróżnienia zadań obowiązkowych i pozostałych, wszystkie są tu obowiązkowe

a) sfera infrastruktury społecznej:

• przeciwko bezrobociu

• ochrona praw konsumenta

b) infrastruktra techniczna:

• zadania w tym samym zakresie

c) ład przestrzenny i ekologiczny:

• sprawy rolnictwa

• sprawy leśnictwa

• sprawy rybactwa śródlądowego

d) bezpieczeństwo i porządek publiczny

• zadania związane z obronnością państwa

2. zadania zlecone powiatu:

• zlecone ustawą z zakresu administracji rządowej i państwowej pozarządowej (wybory powszechne, referenda) - jak w gminie;

tu tylko dla powiatu: rządowa administracja zespolona (starosta) - zapewnienie wykonywania zadań przez kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży tych powiatów

• zlecone w drodze porozumienia (jak w gminie) - między wojewodą a powiatem, między powiatami - (zadania zlecone z wyższego na niższy jak już)

Można zlecić czynności w ramach zadań własnych powiatu (zlecają organy rządowe np. ustawa o stanach nadzwyczajnych) - zagrożenie bezpieczeństwa i porządku publicznego (przy większych akacjach, to powiat może mieć zadania zlecone do wykonania poza terytorium tego powiatu).

Formy demokracji bezpośredniej:

1. konsultacje z mieszkańcami powiatu

Różnice:

Regulacja analogiczna organem właściwym jest Rada Powiatu, też charakter obligatoryjny i fakultatywny

Konsultacje obligatoryjne - tylko przy tworzeniu i przekształcaniu powiatu

2. referendum powiatowe

Też referendum obligatoryjne (tylko przy odwołaniu Rady Powiatu przed upływem kadencji) i fakultatywne

Może być z inicjatywy Rady Powiatu lub z inicjatywy mieszkańców (min. 15 osób, w gminie było to 5 osób)

O inicjatywie zawiadamia się starostę: przekazuje się mu wniosek o przeprowadzenie referendum w innych sprawach niż odwołanie Rady Powiatu. Gdy dojdzie do odwołania w drodze referendum Rady Powiatu automatycznie odwołuje się Zarząd Powiatu

3. wybory

Podstawowa różnica: wybory (mniej więcej podobne zasady) dotyczą tylko organu stanowiącego (Radę Powiatu)

Tu praw wyborczych nie mają obywatele UE nie posiadający polskiego obywatelstwa

Wybory do Rady Powiatu według zasad wyboru radnych gmin

Powyżej 20tys mieszkańców (tu wybory proporcjonalne) - 1 głos na kandydata z określonej listy i podział mandatów; przy wygaśnięciu mandatu, wchodzi następny z listy o najwyższej liczbie głosów

Demokracja pośrednia - organy powiatu:

Rada Powiatu (organ stanowiący):

• jeden z 2 organów powiatu (zarząd - organ wykonawczy)

• starosta też jest organem

Liczebność (mniejsza niż w gminie): 15-29, proporcjonalnie do liczby mieszkańców

Wcześniejsze zakończenie działalności (dodatkowo poza gminą):

• nie dokonanie wyboru zarządu w określonym terminie (3 miesiące od ogłoszenia wyników)

• rozwiązanie z mocy prawa: tu przeprowadza się wybory przedterminowe (do czasu wyboru zarządu PRM wyznacza osobę pełniącą funkcje organów powiatu). Gdy nowa rada powiatu też nie dokona wyboru Zarządu, też ulega rozwiązaniu z mocy prawa

• tu już nie ma wyborów; zadania przejmuje Komisarz rządowy (ustanowiony przez Premiera)

Różnice dotyczące kompetencji Rady Powiatu:

Nie ma tu domniemania kompetencji na rzecz organu stanowiącego (jak w gminie)

1. kompetencje organizacyjne

• statut powiatu jest uchwalony samodzielnie

• nie ma kompetencji do tworzenia jednostek pomocniczych (nie ma ich w powiecie)

2. kompetencje osobowe

- Rada Powiatu (wybiera zarząd) Zarząd (Rada Gminy Wójt)

3. kompetencje planistyczne

• uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałaniu bezrobociu

• uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości

4. kompetencje inne

• brak kompetencji do nadawania nazw ulic, stawiania pomników, nadawania honorowego obywatelstwa

Organizacja Rady Powiatu: liczba wiceprzewodniczących (od 1 do 2)

30 listopad 2009

Organy wykonawcze powiatu:

Zarząd powiatu - organ kolegialny, złożony ze starosty jako przewodniczącego, wicestarosty i pozostałych członków, których jest od 1 do 3 - konkretną ilość pozostałych członków decyduje statut powiatu

Organ jest wybierany przez organ stanowiący. Wybór wygląda tak że w pierwszej kolejności rada powiatu dokonuje wyboru starosty jako przewodniczącego zarządu powiatu. Wicestarostów i pozostałych członków wybiera się na wniosek starosty. Do wyboru starosty wymagana jest bezwzględna większość głosów w głosowaniu tajnym. Do wyboru pozostałych członków i wicestarosty wymagana jest już tylko zwykła większość. Rada powiatu może wybrać zarząd ze swojego grona ale mogą to być także osoby spoza rady powiatu.

Z członkami zarządu co do zasady jest nawiązywany stosunek pracy tzn. jest nawiązywany stosunek pracy jeżeli tak stanowi statut powiatu.

Zarząd powiatu działa od momentu wyboru do dnia wyboru nowego zarządu. Są wyjątki od tej zasady:

1. gdy rada powiatu nie wybierze w przewidzianym ustawowo czasie nowego zarządu (3 msc od dnia wyborów) - wówczas radę powiatu się rozwiązuje, kończy się działalność dotychczasowego zarządu, a f. rady powiatu pełni osoba wyznaczona przez premiera

2. przypadek wiążącego referendum za odwołaniem rady powiatu, zarząd kończy swoje funkcje - wówczas także f. rady i zarządu pełni osoba wyznaczona przez premiera.

3. jeśli w drodze nadzoru zostanie rozwiązana rada powiatu to jest to równoznaczne z rozwiązaniem zarządu

4. gdy zarząd dopuszcza się naruszania konstytucji lub ustaw to zarząd w drodze nadzoru jest rozwiązywany

5. jeśli jest przedłużający się stan niskiej skuteczności wykonywania zadań powiatu, to wówczas można ustanowić zarząd komisaryczny, który może funkcjonować nie dłużej niż do chwili wyboru nowego zarządu

Są sytuacje gdy następuje przedwcześnie zakończenie działalności zarządu, ale i tak pełni swoje funkcje dopóki nie będzie nowe zarządu:

1. odwołanie w związku z nie udzieleniem absolutorium. Uchwała ta nie oznacza wszczęcie procedury referendalnej o odwołanie wójta (tak jak w przypadku gminy), w powiecie jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o rozwiązanie zarządu. Uchwała o rozwiązanie zarządu musi wynosić większość 3/5 głosów.

2. Odwołanie starosty z przyczyn innych niż nie udzielenie absolutorium - nie ma referendum w sprawie odwołania, jest tylko uchwała o odwołaniu starosty większością 3/5 głosów

3. Złożenie rezygnacji przez starostę i przyjęcie tej rezygnacji przez radę - przyjęcie rezygnacji następuje zwykłą większością głosów. Złożenie rezygnacji starosty to jest to równoznaczne z odwołaniem zarządu. Można także w trakcie kadencji odwoływać poszczególnych członków zarządu na wniosek starosty - wówczas zarząd nie ulega rozwiązaniu.

Kompetencje zarządu powiatu:

Porównywalne są z kompetencjami wójta z wyjątkiem tych które w powiecie przypadły staroście.

Zarząd działa poprzez uchwały i są one podejmowane co do zasady zwykłą większością głosów, quorum co najmniej wymagana jest połowa ustawowego składu zarządu; głosowanie co do zasady jest jawne.

Pracę zarządu organizuje starosta jako przewodniczący tego organu. Przygotowuje projekty porządku obrad, zwołuje posiedzenia zarządu, przewodniczy tym obradom.

Konkretnie tryb pracy zarządu określony jest w statucie powiatu.

Starosta

Kompetencje:

• Kieruje bieżącymi sprawami powiatu

• Reprezentuje powiat na zewnątrz

• Jest organem właściwym do wydawania decyzji administracyjnych w powiecie

• W nadzwyczajnych sytuacjach może wykonywać kompetencje zarządu - sytuacje nie cierpiące zwłoki związane z nadzwyczajnymi zagrożeniami (nie może to jednak dotyczyć wydawania przepisów porządkowych), wymagają one zatwierdzenia przez zarząd w późniejszym terminie

• Jest kierownikiem starostwa powiatowego

• Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa, powiatowych jednostek organizacyjnych

• Pozostałem kompetencje które posiadał wójt, a nie zostały teraz wymienione należą do kompetencji zarządu

Podmioty pomocnicze w powiecie:

w stosunku do starosty i zarządu do ich dyspozycji pozostaje starostwo powiatowe. Zasady funkcjonowania starostwa określa regulamin organizacyjny z tym, że inaczej jest z trybem uchwalania - w gminie regulamin urzędowy nadawany był przez wójta, tutaj regulamin organizacyjny starostwa uchwala rada powiatu (organ stanowiący) na wniosek zarząd

pracownicy starostwa mogą być upoważnieni do wykonywania kompetencji

W strukturze urzędu także jest sekretarz i skarbnik powiatu

Funkcjonują tu powiatowe (w gminie gminne) jednostki organizacyjne; wyjątkiem jest tu powiatowy urząd pracy

Szkoły średnie, powiatowe ośrodki zdrowia itp. znajdują się pod jurysdykcją powiatu

Organizację, zasady funkcjonowania powiatowych jednostek organizacyjnych określają regulaminy organizacyjne uchwalane przez zarząd powiatu

Miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie):

Miasto ma zadania gminne, ale także zadania powiatu wg zasad określonych w ustawie o samorządzie powiatowym

Podstawową regulacją prawną jest jednak ustawa o samorządzie gminnym.

W miastach na prawach powiatu występują organy typowe dla gminy.

Organem stanowiącym jest rada miasta.

Organem wykonawczym jest prezydent miasta. Prezydent wykonuje funkcję zarządu powiatu i starosty.

Rada miasta wykonuje zadania rady powiatu.

WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE

Porównanie województwa z powiatem.

Co do zasady województwa są tworzone w drodze ustawowej. Jedynie zmiana granic województwa, ale związana z tworzeniem czy przekształcaniem powiatów następuje w drodze rozporządzenia rady ministrów. W gminie i powiecie społeczność samorządowa miała udział w procesie przekształceń granic. Na szczeblu województwa nie ma w ogóle konsultacji z mieszkańcami, nie ma nawet zaciągania opinii organów samorządu województwa. Nieformalne konsultacje mogą być jednak prowadzone. Jedynie zmiana granic województwa w związku z przekształceniami granic powiatu wymaga zaciągnięcia organów samorządów terytorialnych których te zmiany dotyczą.

Zadania województwa

• cywilizacyjny rozwój regionu, nacisk jest kładziony na rozwój gospodarczy

• wspiera rozwój szkół wyższych

• specjalistyczne zakłady zdrowotne

• jest tutaj mocno rozbudowana administracja rządowa

• pojawia się w województwie domniemanie że samorząd wojewódzki zajmuje się wykonywaniem zadań publicznych o charakterze wojewódzkim o ile nie są zastrzeżone na rzecz organów rządowych

• zadania województwa samorządowego muszą być szczegółowiej określone niż w gminie czy powiecie, bo każde województwo musi określić swoje cele w akcie Strategii rozwoju województwa - uchwala ją sejmik. W strategii bierze się pod uwagę pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, ochronę środowiska, kultury, elementem strategii powinny być sprawy związane z ładem przestrzennym a także kształtowanie tożsamości lokalnej, samorządowej. Aktem wykonawczym w stosunku do strategii są programy wojewódzkie i poprzez regionalny program operacyjny, które są uchwalane przez zarząd. Regionalny program operacyjny jeszcze jest zatwierdzany przez Komisję Europejską. Może on być dofinansowany na podstawie szczególnej umowy - kontraktu wojewódzkiego między ministrem właściwego ds. rozwoju regionalnego a zarządem województwa.

• Samorząd województwa prowadzi także bezpośrednio politykę rozwoju województwa.

• Samorząd aby jak najlepiej prowadzić strategię rozwoju województwa współpracuje z różnymi podmiotami które mogą mu w tym pomóc np. z jednostkami lokalnymi samorządu, z innymi samorządami działającymi na tym obszarze, z administracją rządową, organizacjami pozarządowymi, szkołami wyższymi itp.

7.12.2009

Szczególna rola współpracy międzynarodowej - współpraca o charakterze regionalnym, polityka współpracy musi być zgodna z prawem wewnętrznym oraz z zobowiązaniami międzynarodowymi Polski.

W Województwie jest także podział na zadania własne i zlecone. Katalog zadań własnych nie jest katalogiem zamkniętym

Zadania zlecone - zlecenie co do zasady następuje tylko w drodze ustawy (zadania dwojakiego rodzaju tzn. mogą to być zadania rządowe jak i zadania państwowe pozarządowe dot. wyborów powszechnych bądź referendów), wyjątkowo może to być porozumienie między województwami.

Formy demokracji bezpośredniej w województwie:

Mniej więcej tak samo uregulowane jak w powiecie.

- Konsultacje z mieszkańcami - faktycznie nie ma konsultacji obligatoryjnych. Ustawa o samorządzie województwa dopuszcza jednak możliwość konsultacji obligatoryjnych, ale żadna ustawa szczegółowa takiego obowiązku nie przewiduje

- Referendum - inna wielkość wymaganego poparcia dla wniosku o przeprowadzenie referendum: jeśli jest przeprowadzane z inicjatywy mieszkańców to wniosek mieszkańców musi być poparty podpisami co najmniej 5% osób uprawnionych do głosowania w województwie.

- Wybory - analogicznie jak w powiecie

Organy województwa samorządowego:

1. sejmik województwa - podobne zadania jak w przypadku rady powiatu, z różnicami:

inna liczebność (też względnie proporcjonalna do liczby mieszkańców województwa, z tym że dolna granica to minimum 30 radnych, a górna granica nie została określona)

Kompetencje organizacyjne - uchwalanie statutu, ale uchwalany po uzgodnieniu z premierem

Kompetencje osobowe - brak kompetencji do stanowienia o kierunkach działania zarządu

Kompetencje planistyczne - nie ma planów typowych dla powiatu, są inne plany np. priorytety współpracy zagranicznej województwa, uchwalanie strategii rozwoju województwa, plan zagospodarowania przestrzennego

Kompetencje w sferze działania z innymi jednostkami - podejmowanie uchwał w sprawach uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych

Priorytety współpracy zagranicznej - uchwała wyznaczająca główne cele współpracy, priorytety geograficzne czy zamierzenia co do przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych; uchwalanie tych priorytetów wymaga zgody ministra ds. zagranicznych

Inna liczba wiceprzewodniczących sejmiku niż w powiecie, tyle samo co w gminie - od 1-3

2. zarząd województwa

- inny skład niż w powiecie - marszałek województwa jako przewodniczący, od 1 do 2 wicemarszałków i pozostali członkowie - stała liczba członków zarządu, w którego skład zawsze wchodzi 5 osób

- w razie równej liczby głosów w czasie głosowanie rozstrzyga głos marszałka

- domniemanie kompetencji na rzecz zarządu

- kompetencje zarządu województwa są analogiczne z kompetencjami zarządu powiatu poza organizacją współpracy międzynarodowej

- zarząd województwa nie ma kompetencji do wydawania aktów prawa miejscowego

3. marszałek - nie jest wymieniany w ustawie jako organ samorządu województwa, ale ma taki charakter (tak samo jak starosta w powiecie) - jego zadania są analogiczne jak zadania starosty, ale nie ma tu funkcji zwierzchnika nad kierownikami powiatowych służb, inspekcji i straży.

W stosunku do zarządu województwa i marszałka jest urząd marszałkowski, a zasady funkcjonowania tego urzędu określa regulamin organizacyjny, ale inaczej niż w powiecie uchwalany jest on przez zarząd.

PRACOWNICY SAMORZĄDOWI

Regulacja ustawowa jest po to aby zapewnić zawodowe, bezstronne, rzetelne wykonywanie zadań publicznych. W sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu Prawa pracy.

Pracownicy samorządowi są to:

1. osoby zatrudnione w urzędach jednostek samorządów terytorialnego jak i związków jednostek samorządów terytorialnych

2. osoby zatrudnione w samorządowych jednostkach organizacyjnych

3. pracownicy biur jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego to aparat pomocniczy innych samorządowych podmiotów np. biuro gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych

Sposób zatrudniania:

W oparciu o 3 podstawy:

1. wybór - na podstawie wyboru zatrudnia się członków zarządu województwa, powiatu (pod warunkiem że statut tak stanowi), wójt, członkowie zarządu związku jednostek samorządu terytorialnego (pod warunkiem, że tak stanowi statut)

2. powołanie - z zastępcą wójta oraz ze skarbnikami

3. umowa o pracę - pozostali pracownicy samorządowi

Kategorie stanowisk:

1. urzędnicze

2. doradcy, asystent - zatrudniani przez wójta, starostę, marszałka na czas pełnienia przez nich funkcji

3. pomocnicze - stanowiska obsługi

Szczególna kategoria pracowników wyróżniona przez ustawę - Sekretarze - mogą być upoważnieni przez kierownika urzędu do wykonywaniu zadań z zakresu prawidłowej organizacji pracy urzędu oraz prowadzenia polityki kadrowej.

Wymogi, które trzeba spełnić by być pracownikiem samorządowym:

1. Być co do zasady obywatelem Polskim

2. Posiadać pełną zdolność do czynności prawnych

3. Korzystać z pełni praw publicznych

4. Trzeba posiadać kwalifikacje zawodowe do pracy na danym stanowisku

Oraz czasami dodatkowo:

5. brak karalności za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego

6. nieposzlakowanej opinii

7. wyższe wykształcenie

8. odpowiedni staż pracy

Nabór kandydatów na stanowiska urzędnicze jest otwarty i konkurencyjny. Nie musi być przeprowadzany żaden konkurs. O wolnym stanowisku urzędniczym musi być odpowiednie ogłoszenie - w biuletynie informacji publicznej oraz na tablicy informacyjnej w jednostce gdzie nabór jest prowadzony.

Osoba przyjęta na stanowisko urzędnicze musi złożyć ślubowanie przed rozpoczęciem wykonywania obowiązków. Odmowa powoduje wygaśnięcie stosunku pracy.

Jeśli jest to pierwsze zatrudnienie na stanowisku urzędniczym to pracownik przechodzi przez służbę przygotowawczą, trwa ona maksymalnie 3 miesiące i kończy się egzaminem. Jeśli nie zaliczy się egzaminu to nie można dalej pracownika zatrudniać.

Mają szereg dodatkowych obowiązków, których nie mają inni pracownicy:

• dyspozycyjność pracownika - można czasowo (max na 3 miesiące) zmienić rodzaj wykonywanej pracy bez wypowiedzenia zmieniającego; za zgodą pracownika można przenosić do pracy w innej jednostce

• na polecenie przełożonego mają obowiązek wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych jeśli wymagają tego potrzeby jednostki, wyjątkowo pracownik może pracować w porze nocnej, w niedziele lub święta

• dbałość o wykonywanie zadań publicznych

• dbałość o środki publiczne

• zachowywać się z godnością w miejscu pracy i poza miejscem pracy

• obowiązek stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych

14 XII 2009

• obowiązek starannego i sumiennego wykonywania poleceń przełożonego - nie jest to obowiązek absolutny, jeśli pracownik dojdzie do wniosku że polecenie jest niezgodne z prawem, albo jest pomyłka w treści polecenia to powinien o tym poinformować bezpośredniego przełożonego w formie pisemnej. Jeśli przełożony na piśmie potwierdzi to polecenie to wówczas pracownik ma obowiązek je wykonać i jednocześnie pracownik powinien o tym poinformować kierownika urzędu czy jednostki w której pracuje. W żadnej sytuacji - nawet jeśli polecenie jest potwierdzone na piśmie - nie może pracownik wykonać polecenia jeśli w przekonaniu pracownia wykonanie polecenia skutkowałoby popełnieniem przestępstwa, wykroczenia lub niepowetowanymi stratami. Też musi niezwłocznie poinformować kierownika jednostki w której jest zatrudniony.

Podczas trwania stosunku pracy pracownicy samorządowi (najważniejsi - zatrudnieni na stanowisku urzędniczym) podlegają okresowym ocenom. Ocena jest dokonywana przez bezpośredniego przełożonego, nie rzadziej niż raz na 2 lata. Ocena dotyczy wywiązywania się pracownika z jego obowiązków. Jeśli jest ocena negatywna to wówczas co najmniej po upływie 3 miesięcy należy dokonać ponownej oceny. Jeśli kolejna ocena jest nadal negatywna będzie to skutkować rozwiązaniem umowy o pracę.

Pracownicy samorządowi mają pewne uprawnienia - wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska i posiadanych kwalifikacji; mogą korzystać z różnego rodzaju dodatków np. funkcyjny, specjalny (gdy okresowo zwiększany jest zakres zadań pracownika).

Ograniczenia antykorupcyjnych dotyczących funkcjonariuszy samorządowych (osoba pełniąca funkcje publiczne w strukturach samorządu terytorialnego, pracownicy, ale zwłaszcza ci mający funkcje urzędnicze; także radni)

Korupcja oznacza wykorzystywanie publicznego stanowiska dla własnych korzyści przez osobę je zajmującą. Może to w szczególności być łapownictwo, płatna protekcja, kradzież, uchylanie się od obowiązków podatkowych, nielegalne sposoby finansowania kampanii wyborczej.

Ograniczenia antykorupcyjne:

1. radnych na podstawie ustawy o gminie, powiecie i województwie - istnieją zakazy łączenia mandatu radnego z innymi określonymi funkcjami tzn. z funkcją parlamentarzysty, wojewody czy wice wojewody, z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego, z zatrudnieniem w urzędzie organu wykonawczego własnej jednostki, z funkcją kierownika czy zastępcy kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej we własnej jednostce samorządu.

Radni mają zakaz podejmowania dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców.

Zakaz przyjmowania darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców. Wystarczy prawdopodobieństwo.

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia tej jednostki samorządu w której uzyskali mandat oraz nie wolno im zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem albo pełnomocnikiem w takiej działalności.

Zakaz pełnienia funkcji w zarządach, radach nadzorczych i komisjach rewizyjnych spółek akcyjnych i spółek z o.o. z udziałem samorządowych osób prawnych lub z udziałem przedsiębiorców w których takie osoby uczestniczą. Nie mogą być także pełnomocnikami takich spółek.

Radni w powyższych spółkach nie mogą posiadać więcej niż 10% akcji lub udziałów.

Radny nie może brać udziału w głosowaniu jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego.

2. pozostałych funkcjonariuszy samorządowych - ograniczenia są surowsze; na podstawie:

1. ustawy antykorupcyjnej z 1997r. (odnosi się do członków organów odwoławczych, sekretarzy, skarbników, kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych, osób wydających decyzje administracyjne) - zakaz bycia członkiem organów wszelkich spółek handlowych, zakaz prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej z wyjątkiem prowadzenia rodzinnego gospodarstwa rolnego; przed upływem roku od zaprzestania pełnienia funkcji były funkcjonariusz nie może być zatrudniony u przedsiębiorcy jeśli brał udział w wydawaniu rozstrzygnięcia dotyczącego indywidualnie tego przedsiębiorcy

2. ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa - podobne jak w odniesieniu od radnych zakazy łączenia funkcji, ale nie ma tutaj zakazu łączenia funkcji w zatrudnieniu w urzędzie czy z funkcją kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej; są wyższe rygory - nie mogą łączyć wszelkich stanowisk w administracji rządowej

3. ustawa o pracownikach samorządowych - zakaz zatrudniania w jednostkach samorządowych by powstał stosunek bezpośredniej podległości służbowej między osobami najbliższymi; pracownicy samorządowi zatrudnieni na stanowisku urzędniczym nie mogą wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności z ich obowiązkami służbowymi, nie mogą wykonywać zajęć wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość czy interesowność;

Obowiązek składania oświadczeń majątkowych - dotyczy on generalnie radnych i podmiotów wymienionych przy omawianiu ustawy antykorupcyjnej. Powinno zawierać informacje dotyczące zarówno majątku osobistego jak również majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie majątkowe składane jest co roku, a także bezpośrednio po objęciu funkcji oraz z chwilą zakończenia sprawowania funkcji. Oświadczenia są kontrolowane. Przeprowadzają ją generalnie przewodniczący organów wykonawczych, a samych przewodniczących kontroluje wojewoda. Są te oświadczenia także analizowane przez urzędy skarbowe. Oświadczenia są jawne np. w BIPie. Pozostają niejawne informacje o adresie zamieszkania i miejscu położenia ujawnionych nieruchomości.

W przypadku pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowisku urzędniczym, inni niż o których była mowa do tej pory, jak również doradcy i asystenci mają obowiązek składać takie oświadczenia majątkowe, ale wyłącznie na żądanie pracodawcy.

Akty prawa miejscowego samorządu terytorialnego

Są kategorią źródeł prawa o mocy powszechnie obowiązującej. Zajmują miejsce równorzędne z rozporządzeniami. APM są wydawane na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych. Wystarczy upoważnienie ogólne, nie musi być szczegółowe, nie musi być wytycznych, APM nie musi być w celu wykonania ustawy.

Upoważnienie do wydawania APM może mieć charakter

• obowiązkowy np. uchwały dot. stawek podatku od nieruchomości

• fakultatywne np. podatek od posiadania psów;

APM obowiązują na obszarze działania organów wydających te akty. Można wprowadzać te akty tylko na części danej jednostki samorządu terytorialnego.

21 XII 2009

Akty prawa Miejscowego

| |

Samoistne wykonawcze

| |

Ustrojowo- porządkowe

-organizacyjne

| |

Statuty pozostałe

J.S.T

Samoistne - wydawane w oparciu o upoważnienie zawarte w ustawie o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim

Ustrojowo-organizacyjne -

Statuty J.S.T -

Pozostałe - to przede wszystkim statuty jednostek pomocniczych w gminie; uchwały dotyczące zasad zarządu mieniem określonej jednostki samorządu terytorialnego; akty określające zasady i tryb korzystania z samorządowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej

Porządkowe - są to akty wydawane w sytuacjach nagłych i nadzwyczajnych zagrożeń gdy ich wydanie jest niezbędne dla ochrony podstawowych dóbr społecznych pod warunkiem że brak jest w tym zakresie odpowiednich regulacji w ustawach czy innych aktach o powszechnie obowiązującej mocy prawnej. Wydaje je się dla ochrony życia, zdrowia obywateli, dla spokoju i porządku publicznego - w gminie; w powiecie oprócz tych wartości dochodzi jeszcze ochrona mienia obywateli i ochrona środowiska naturalnego; w województwie te akty nie są wydawane

Wykonawcze - w stosunku do ustaw; podstawą dla ich wydania są szczegółowe upoważnienia ustawowe; te upoważnienia nie są zawarte w ustawach samorządowych, ale w innych ustawach szczególnych np. w ustawie dotyczącej oświaty, handlu, komunikacji.

Co zrobić gdy akty prawa miejscowego np. powiatu są sprzeczne z aktami prawa miejscowego gminy?

Sytuacja taka może dotyczyć tylko przepisów porządkowych. Można zastosować regułę, że akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy, albo trzeba wykorzystać podstawę ustawową

Forma aktów i organy wydające

W gminie akty uchwala rada gminy w formie uchwały, ale w przypadkach nagłych przepisy porządkowe może także wydać wójt w formie zarządzenia, które podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Jeśli nie zostanie to zarządzenie wójta przedłożone do zatwierdzenia, albo rada gminy nie uchwali tego zarządzenia to wówczas traci ono moc w terminie ustalonym przez radę. Ustawa nie precyzuje co może być podstawą odmowy zatwierdzenia zarządzenia, może to być jednak naruszenie prawa, względy celowościowe.

W powiecie akty stanowi rada powiatu w formie uchwały. Wyjątkowo na zasadach analogicznych jak w gminie akt porządkowy może wydać zarząd, ale w formie uchwały porządkowej.

W województwie akty porządkowe wydaje wyłącznie sejmik w formie uchwał.

APM są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a dodatkowo przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń i w sposób zwyczajowo przyjęty lub w środkach masowego przekazu.

APM stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego co do zasady wchodzą w życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia. Wyjątkowo może to być termin krótszy dla przepisów porządkowych lub dłuższy.

Mienie samorządowe - jest kategorią mienia w rozumieniu cywilistycznym - jest to własność i inne prawa majątkowe, które przysługują jednostkom samorządu terytorialnego i samorządowym osobom prawnym. Z punktu widzenia prawa administracyjnego to rzeczy publiczne, a konkretniej środki rzeczowe za pomocą których administracja publiczna wykonuje swoje zadania. Są szczególne zasady rozporządzania takim mieniem i regulacje dotyczące nadzoru i kontroli, aby zabezpieczyć interes publiczny.

Nabywanie mienia

W gminie - na podstawie ustawy z 1990 - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym - ustawa ta przekazała znaczną część mienia państwowego gminom, nabycie to następowało z mocy prawa z deklaratoryjną decyzją wojewody; przekazanie mienia w związku z utworzeniem czy zmianą granic gminy na podstawie porozumienia między zainteresowanymi gminami lub decyzji premiera; przekazanie przez administrację rządową; w wyniku własnej działalności gospodarczej (dot. głównie gminnych osób prawnych); przez inne czynności prawne np. umowa sprzedaży, umowa dzierżawy; inne przypadki określone przepisami np. w drodze spadkobrania

W powiecie - analogiczne jak w gminie, ale inna była ustawa która uwłaszczyła powiaty - przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną - nabycie to następowało z mocy prawa z deklaratoryjną decyzją wojewody

W województwie - tak jak w powiecie

Zasady zarządzania mieniem:

1. Zasada samodzielnego decydowania - podmioty którym przysługują prawa majątkowe samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania praw majątkowych;

2. Zasada specjalnego upoważnienia do składania oświadczeń woli w zakresie zarządu mieniem - w gminie te oświadczenia składa albo jednoosobowo wójt albo jednoosobowo upoważniony przez niego zastępca albo upoważniony zastępca wójta z inną upoważnioną przez wójta osobą; w powiecie składają je zawsze dwie osoby - albo dwaj członkowie zarządu, albo jeden członek zarządu wraz z inną osobą upoważnioną przez zarząd; w województwie składa je marszałek województwa wspólnie z innym członkiem zarządu

Jeśli z tym oświadczeniem woli łączyłoby się powstanie zobowiązań pieniężnych do zawsze potrzebne jest do skuteczności takiego oświadczenia kontrasygnata skarbnika albo osoby upoważnionej przez skarbnika. Jeśli otrzyma pisemne polecenie zwierzchnika to wówczas skarbnik musi kontrasygnować, ale powinien w takim przypadku powiadomić o tym organ stanowiący jednostki oraz regionalną izbę obrachunkową.

3. Zasada szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu mieniem i przy jego ochronie

4. Zasada rozdzielenia odpowiedzialności - jednostka samorządu terytorialnego nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych jej osób prawnych, a te samorządowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania jednostki samorządowej jako całości.

Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego

- może być prowadzona jedynie w sferze przypisanych zadań publicznych - powinna być nakierowana na zaspokajanie potrzeb wspólnoty, a nie na zysk. Ta działalność ma przede wszystkim charakter usługowy, może być także charakter handlowy, budowlany. Aktem prawnym regulujące te zagadnienie jest ustawa z 1996 r. o gospodarce komunalnej. Gospodarka komunalna obejmuje zadania w szczególności o charakterze użyteczności publicznej których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

Wyjątkowo gmina i województwo może prowadzić działalność gospodarczą poza sferą użyteczności publicznej. W powiecie tak nie można.

O formie prowadzenia gospodarki komunalnej decydują organy stanowiące jednostek samorządu. Głównymi formami prowadzenia takiej gospodarki są samorządowe zakłady budżetowe i spółki prawa handlowego.

Samorządowe zakłady budżetowe mogą być tworzone wyłącznie do wykonywania zadań w zakresie użyteczności publicznej.

Spółki prawa handlowego - jednostki mogą tworzyć jak i przystępować do nich, ale co do zasady mogą to być tylko spółki kapitałowe (z o.o. i S.A.), wyjątkowo dopuszczalne jest tworzenie spółek komandytowych i komandytowo-akcyjne, ale wyłącznie jako spółki osobowe i w celu wykonywania umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Spółki prawa handlowego mogą być tworzone zarówno do wykonywania zadań w sferze użyteczności publicznej jak i poza tą sferą (z wyjątkiem powiatu).

Zawsze w spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego działa w nich rada nadzorcza, która sprawuje funkcje kontrolne.

4 stycznia 2010

JST mogą wykorzystywać do prowadzenia gospodarki komunalnej podmioty nie mające charakteru samorządowego - mogą powierzać te zadania osobom fizycznym, osobom prawny, jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. To powierzenie zadań dokonywane jest w drodze umowy cywilno-prawnej (umowa zlecenia, umowa agencji)

FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Samodzielność finansową gwarantuje konstytucja.

Ustawy samorządowe

Ustawa o dochodach JST

Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych

Podstawą gospodarki finansów JST opiera się na uchwałach budżetowych. Są to akty o wewnętrznie obowiązującej mocy na okres roku budżetowego. To uchwała o charakterze planistycznym.

Podstawowe kategorie dochodów JST:

• wpływy z podatków

• udziały we wpływach z podatków dochodowych (od osób fizycznych i prawnych pod warunkiem że płatnik podatku jest związany z daną jednostką)

• wpływy z opłat np. targowej

• subwencje ogólne z budżetu państwa

• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej jak również na dofinansowanie zadań własnych

• dochody uzyskiwane przez samorządowej jednostki organizacyjne

Za prawidłową gospodarką finansową, a zwłaszcza za prawidłowe wykonanie budżetu odpowiada organ wykonawczy - wójt i zarządy.

Organy wykonawcze na zasadzie wyłączności mogą zaciągać zobowiązania mające pokrycie w kwotach wydatków przewidzianych w uchwale budżetowej. To zaciąganie zobowiązań musi odbywać się w ramach upoważnień wydanych przez organ stanowiący.

Na zasadzie wyłączności mogą też zgłaszać propozycje zmian w budżecie, mogą emitować papiery wartościowe.

Prawo do informacji publicznej w kontekście samorządu terytorialnego - gwarantowane przez konstytucje o działalności organów władzy publicznej i działalności osób pełniących funkcje publiczne.

Istnieje prawo wstępu na posiedzenie organów kolegialnych pochodzących z wyborów powszechnych.

Obowiązuje wobec gminy/powiatu/województwa zasada jawności działań JST. Wyjątki muszą mieć charakter ustawowy - np. dostęp do protokołów z posiedzeń, a w szczególności chodzi o:

• jawność podejmowania uchwał przez organy JST - wyjątkiem jest głosowanie tajne

• jawność gospodarki finansowej - jawność debaty budżetowej, jawna jest uchwała budżetowa, jawny jest pełen wykaz kwot dotacji celowych udzielanych z budżetu powiatu i województwa; w gminie wójt ma obowiązek informować mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu oraz ma obowiązek informować o wykorzystywaniu środków budżetowych.

• Jawność aktów prawa miejscowego

• Jawność oświadczeń majątkowych

FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Współdziałanie krajowe

Jest ono gwarantowane przez konstytucję, Europejskiej karty samorządu lokalnego, ustaw samorządowych.

Współdziałanie w szczególności obejmuje prawo do zrzeszania się, które ma na celu realizację zadań. Współdziałanie ma zawsze charakter całkowicie dobrowolny.

Zrzeszanie może mieć formę:

• związków JST

• stowarzyszeń JST

Związki mogą mieć charakter wyłącznie między gminny lub między powiatowy. Związek jest odrębnym podmiotem administracji publicznej mającym osobowość prawną. Związki tworzone są w celu wspólnego wykonywania zadań. JST które tworzą związek działają jedynie wspólnie w momencie przekazania zadań związkowi, natomiast zadania są realizowane przez sam związek a nie JST należące do związku.

Związki realizują zadania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. JST które związek tworzą pokrywają koszty jego działalności.

Związek wykonuje zadania przekazane przez JST - mogą to być wszystkie zadania własne, ale z wyjątkiem tych których realizacja wynika z wyraźnego, odrębnego upoważnienia ustawowego. Przekazanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej na rzecz związków budzi pewne wątpliwości - można chyba że jest wyraźne upoważnienie ustawowe, ustawy tego zakazują itp.

Tryb tworzenia związków:

1. Uchwały organów stanowiących o utworzeniu związku

2. Organy tych jednostek które zdecydowały się utworzyć związek przyjmują statut związku są tam m.in. zasady udziału w kosztach wspólnej działalności

3. Zarejestrowanie związku w rejestrze prowadzonym przez ministra właściwego ds. administracji publicznej

4. Ogłoszenie statutu związku we właściwym wojewódzkim dzienniku urzędowym - ogłoszenie to ma skutek nabycia osobowości prawnej i może zacząć działać.

Struktura związku - określa ją statut, ale musi istnieć:

• Zgromadzenie związku - organ stanowiący i kontrolny; w jego skład wchodzą reprezentanci JST które związek utworzyły, ale w skład zgromadzenia związku między gminnych wchodzą wójtowie gmin, ewentualnie zastępca wójta lub określony radny, ale w tych dwóch sytuacjach potrzebna jest uchwała rady gminy. Natomiast w związkach między powiatowych zawsze jest dwóch reprezentantów każdego powiatu. Ustawa nie przesądza kto takim reprezentantem może być, określają to poszczególne rady powiatów.

Uchwały podejmowane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków. Każdy członek zgromadzenia może także wnieść pisemny sprzeciw wobec podjętej uchwały. Sprzeciw ten powoduje wstrzymanie wykonania uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.

• Zarząd - organ wykonawczy - jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków, ale maksymalnie 1/3 członków zarządu może pochodzić spoza członków zgromadzenia.

Stowarzyszenia JST

Mogą je utworzyć co najmniej 3 jednostki samorządu terytorialnego tego samego, albo różnych szczebli. Także posiada osobowość prawną oraz jest odrębnym podmiotem. Mają do niego zastosowanie ustawa Prawo o stowarzyszeniach. Zadania, funkcjonowanie określa statut.

Wobec gminy ustawa przewiduje, że celem stowarzyszeń tworzonych przez gminę jest wspieranie idei samorządu terytorialnego i bronić wspólne interesy. Jedną z form tych celów jest np. wykonywanie zadań należących do właściwych jednostek.

Stowarzyszenia tworzone przez powiaty i województwa mogą działać dla realizacji każdego celu o ile nie jest on sprzeczny z prawem.

Przykładem stowarzyszenia jest Związek Miast Polskich, Związek Powiatów Polskich, Związek Województw RP, Związek Gmin Jurajskich;

Inne formy współdziałania JST:

• Porozumienie ws zlecania zadań publicznych

• Wzajemne udzielanie pomocy (w tym pomocy finansowej)

Międzynarodowe Współdziałania JST

Gwarantują je te same akty co przy współdziałaniu krajowym, ale spośród ustaw samorządowych najwięcej regulacji znajduje się w ustawie o samorządzie województwa.

Jedną z głównych form współpracy są międzynarodowe zrzeszenia (lokalne jak i regionalne). Polskie JST mogą przystępować do nich, mogą je współtworzyć - zasady określa odrębna ustawa o zasadach przystępowania JST do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych.

Polskie JST mogą przystępować do takich zrzeszeń jedynie w granicach swoich zadań i kompetencji. Przystępowanie, uczestniczenie w takim zrzeszeniu musi być w zgodzie z prawem polskim, w zgodzie z polską polityką zagraniczną, w zgodzie z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski. W przypadku województw musi być jeszcze zgodność z priorytetami współpracy zagranicznej.

Uczestniczenie w tych zrzeszeniach nie może prowadzić do przekazywania im zadań publicznych. Nie można także takim zrzeszeniom przekazywać nieruchomości czy praw majątkowych na dobrach niematerialnych, które przysługują polskim jednostkom samorządu.

Procedura przystępowania jak i współtworzenia takich zrzeszeń:

1. Podjęcie uchwały przez organ stanowiący bezwzględną większością głosów

2. Uchwała musi być przekazana wojewodzie, który opiniuję tą uchwałę, a następnie wojewoda przesyła ją razem ze swoją opinią ministrowi spraw zagranicznych. Minister powinien także otrzymać całą dokumentację związaną ze zrzeszeniem do którego chce się przystąpić bądź którą chce się utworzyć. Województwo powinno dostarczyć ministrowi priorytety współpracy zagranicznej.

3. Minister mając to wszystko albo wyraża zgodę na przystąpienie, albo odmawia zgody - w formie decyzji administracyjnej. Z chwilą wyrażenia ostatecznej zgody uchwała o przystąpieniu wchodzi w życie.

Jeśli dojdzie do naruszenia tej procedury/wymogów to uchwała o przystąpieniu czy współtworzeniu jest z mocy prawa nie ważna.

28

---