I Wykład I 03.10.2010
Temat 1: Pojęcie i istota samorządu terytorialnego.
Koncepcje samorządu terytorialnego
Tradycje samorządu terytorialnego w Polsce
Pojęcie samorządu terytorialnego i jego cechy
Ad.1
1. Teoria naturalistyczna - według tej teorii samorząd terytorialny jest czynnikiem niezależnym od państwa. Teoria o wolności gminy została wyprowadzona ze stwierdzenia, że gmina jest starsza niż państwo, a samo państwo jest federacją gmin. Zgodnie z tą teorią państwo istnieje dla gmin a nie gmina dla państwa. Istota samorządu tej koncepcji polega na załatwieniu spraw niezmiennych wynikające z jej natury. Sprawy te stanowią dla państwa własny, nienaruszalny zakres działania. Teoria naturalistyczna została zrodzona z ideologii rewolucji francuskiej i doktryny praw naturalnych i obecnie ma jedynie znaczenie historyczne.
2. Teoria państwa samorządowego - teoria ta wychodzi z założenia o suwerenności państwa. Państwo wykonuję władzę bezpośrednią przez własne organy, może jednak część tej władzy przekazać miejscowemu społeczeństwu jako odrębnemu podmiotowi prawa. Istota samorządu w tej teorii polega na wykonywaniu prawa zwierzchnich odstąpionych korporacjom samorządowym jako ich zadania własne. Korporacjom tym przysługuje prawo ustanawiania w trakcie wyborów własnych organów administracji a w samorządzie widzi się skrystalizowanie publicznego prawa podmiotowego. W teorii państwowej samorząd terytorialny jest zdecentralizowany, administracja państwowa wykonywana przez lokalne organy. W teorii tej nie ma różnic między administracją rządową a samorządową. Teoria ta za zastosowanie na chwilę obecną, gdyż mówi o samorządzie jako formie administracji zdecentralizowanej
3. Teoria polityczna - upatruje ona istoty samorządu terytorialnego w dekoncentracji na gruncie tej teorii gminy zostają sprowadzone do roli najniższego ogniwa administracji rządowej. Istota samorządu terytorialnego upatrywana jest w osobowym składzie organizacji tego samorządu albo udziale społeczeństwa w administracji publicznej.
Po roku 1985 tworzone były inne koncepcje samorządu terytorialnego i demokracji lokalnej takie jak koncepcja lokalizmu, koncepcja wyboru publicznego, koncepcja podwójnego państwa, koncepcja relacji społecznych.
Koncepcja lokalizmu uznawana jest obecnie za oficjalną koncepcje ideologii rządu.
Istota samorządu terytorialnego upatruje ona w:
1. Istnienie samorządu jako przeciwwagi jako dla rządu
2. Kompetencje stanowiące samorządu wynikają z mocy prawa
3. Istnieje dostęp do władzy lokalnej
4. Występuje mechanizm dopasowania dostępnych środków do potrzeb
5. Istnieje kontrola społeczna i zaufanie społeczne
6. Samorząd terytorialny aktywizuje lokalną społeczność, generuje innowację i promocję pluralizmu
Koncepcja wyboru publicznego zakłada ona że optymalnym mechanizmem jest rynek, że ostatnimi przegrani misą milczący wyborcy. Samorząd terytorialny istnieje i rozliczany jest według gospodarki rynkowej.
Ad2.
Konstytucja z 17 marca 1921 r. ustanawiała trójstopniowy podział administracyjny z
instytucjami samorządowymi na każdym szczeblu, wskazując także na dekoncentrację
administracji państwowej. Niestety na poziomie wojewódzkim instytucje samorządowe
istniały jedynie na ziemiach byłego zaboru pruskiego, Z kolei Śląsk był województwem
autonomicznym. Konstytucja z 23 kwietnia 1935 r. utrzymywała trzy stopnie podziału
administracyjnego z samorządem na każdym szczeblu.
Po drugiej wojnie światowej instytucje samorządu terytorialnego zostały formalnie
przywrócone. Podstawową instytucją były Rady Narodowe na poziomie gmin powiatów i
województw. W 1950 r. samorządność została oficjalnie zmieniona, zaś system Rad
Narodowych faktycznie przekształcony został w lokalne organy administracji państwowej.
Oznaczało to nieomal całkowitą likwidacje samorządności.
Po przełomie 1989 r. właśnie na bazie istniejących instytucji administracyjnych zaczęto
odbudowywać samorząd terytorialny.
8 marca 1990 r. uchwalono ustawę o samorządzie gminnym, wkrótce uregulowano status
urzędników i pracowników samorządowych. Rolę i miejsce samorządu terytorialnego
potwierdziła tzw. Mała Konstytucja z 1992 r. Gwarantowała ona jednostkom samorządu
podmiotowość, prawo własności i wskazywała na role w wypełnianiu władzy publicznej,
podstawową jednostką stała się gmina, zaś samorząd na innych szczeblach określać miano w
drodze przewidywanych ustaw. Gwarantowano powszechne, tajne i równe wybory do
organów stanowiących samorządu terytorialnego, a także możliwość przeprowadzania
referendów lokalnych.
Dopiero w 1998 r. rząd J. Buzka w ramach tzw. 4 reform przywrócił trójstopniowy podział na
gminy, powiaty i województwa, ustalając na każdym szczeblu instytucje samorządu
terytorialnego. Tym samym po raz pierwszy w Polsce zaistniał w pełni samorząd terytorialny
nie tylko na szczeblu lokalnym (gminy i powiaty) ale i regionalnym (województwa), co miało
także istotne znacznie w kontekście przygotowania kraju do akcesji do Unii Europejskiej,
gdzie jedną z podstawowych zasad jest zasada pomocniczości (subsydiarności).
Ad.3
Samorząd terytorialny można określić jako:
1. forma administracji zdecentralizowanej
2. jako instytucje prawną powołana do załatwiania części spraw publicznych niezależną od administracji państwowej
Istniej wiele definicji administracji terytorialnej zaś jedną takich definicji uprawnień europejska karta samorządu lokalne. Zgodnie z postanowieniami karty samorządu terytorialnego oznacza prawo i obowiązek obywatela do realizowania i kształtowania istotnych spraw publicznych zgodnie z wolą mieszkańców.
Samorząd ten jest to powstały z mocy praw związek lokalnego społeczeństwa powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację zadań publicznych we własnym imieniu i na własny rachunek
Cechy samorządu terytorialnego
1. korporacyjny charakter samorządu - cecha ta oznacza istnienie wyodrębnionej wspólnoty mieszkańców mającej prawo do samostanowienia.
2. przymusowość przynależności do samorządu - członkowie wspólnie z mocy prawa należą do określonej jednostki samorządu terytorialnego
3. odrębność i swoistość interesów i potrzeb wspólnoty
4. wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność
5. zarządzanie własnymi sprawami w ramach przyznanej samodzielności prawnej(decentralizacja)
6. atrybut osobowości prawnej
7. dysponowanie władztwem publicznym
8. zarządzanie sprawami lokalnymi za pośrednictwem wyłonionych przedstawicieli
Temat 2: podstawy prawne funkcjonowania samorządu terytorialnego
1. Konstytucyjne zasady określające pozycję samorządu terytorialnego.
2. Zasady subsydiarności jako podstawa do określenia pozycji samorządu terytorialnego.
3. Prawo miejscowe.
Ustrój samorządu terytorialnego i jego funkcjonowanie uwarunkowane jest w:
1. Konstytucji RP
2. Europejskiej karcie samorządu terytorialnego
3. ustawach zwykłych oraz w prawie miejscowym
Przepisy konstytucji ustanawiają szereg zadań mające bezpośrednie zastosowanie w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego oraz przesądzają o kształcie prawnym samorządu.
Ad. 2
1. zasada decentralizacji - stanowi, że ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej art. 15 ust. 1 Konstytucji RP. Zasada ta zobowiązuje do tworzenia struktur terenowych w tym funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Decentralizacja jest takim sposobem organizacji aparatu administracji w którym poszczególne podmioty mają wyraźne wyodrębnione kompetencje ustalone i przekazywane w drodze ustawowej realizowane w sposób samodzielny polegający nadzorowi weryfikacyjnemu.
Zasada decentralizacji oznacza, że jednostki samorządu terytorialnego posiadają samodzielność określoną w ustawie o organizacji władzy państwowej. Mogą ingerować w tą samodzielność tylko na podstawie ustawy i tylko w formach przewidzianych w ustawach, w których podstawowym kryterium jest zgodność z prawem.
Art. 15 ust 2 Konstytucji RP
Zasada zdolności do wykonywania zadań publicznych przez samorząd.
Zasada ta oznacza, że podział terytorialny państwa musi uwzględnić więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe by zapewnić jednostce samorządowej tą zdolność wykonywania zadań publicznych określonych ustawami, oznacza to że konstytucja że nie przesądza na jakim szczeblu jednostki samorządowej terytorialnej mają zostać usytuowane jedynie wskazuj w jaki sposób podziała ten ma zostać stworzony na potrzeby funkcjonowania samorządu terytorialnego.
Zasada kompetencji samorządu terytorialnego na gruncie Konstytucji RP ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału administracyjnego stanowi z mocy prawa wspólnotą samorządu podmiotem tej wspólnoty jest społeczność zamieszkała na określonym terytorium. Zorganizowana w związku samorządu przy czym przynależność do tej społeczności jest przymusowa.
Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, a przysługująca mu istotna część zadań publicznych wykonywana jest przez samorząd w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
Art. 163 Konstytucji RP
Zasada domniemania kompetencji samorządu terytorialnego . samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez konstytucje lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Zasada ta oznacza, że jeżeli określone zadanie nie jest wyraźnie przypisane innym organom administracji publicznej to obowiązek wykonania takiego zadania spoczywa na samorządzie terytorialnym. Samorząd terytorialny ma obowiązek wykonywania takich zadań które uwzględniają partykularne interesy danej wspólnoty i potrzeb jednostki.
Art. 164 Konstytucji RP
Zasada szczeblowości samorządu terytorialnego Konstytucji RP. Artykuł ten stanowi, że podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina natomiast inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. Konstytucja określa pozycję gminy jako podstawowej jednostki co oznacza że na gminie opiera się samorządy terytorialnego . Pozostałe jednostki samorządu terytorialnego pełnią funkcję uzupełnienia w stosunku do funkcji gmin. W artykule tym zawarta jest również zasada domniemania kompetencji gminy, oznacza ona, że gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu.
Zasada posiadania osobowości prawnej i prawa do ochrony sądowej jednostek samorządu terytorialnego posiada osobowość prawną co oznacza że są oni podmiotami praw i obowiązków przysługują im własności oraz inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego polega ochronie sądowej oznacza to, że w przypadku naruszenia samodzielności jednostka samorządu terytorialnego ma prawo do dochodzenia roszczeń przed niezawisłym sądem powszechnym i administracji.
Art. 166 Konstytucji RP
Dualizm zadaniowy jednostek samorządu terytorialnego zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty są wykonywane jako zadania własne ustawami może zlecić jednostka samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych.
Art. 167 Konstytucji RP
Zasada samodzielności finansowej samorządu terytorialnego
Art. 169 Konstytucji RP
Zasada demokracji pośredniej w samorządzie terytorialnym
Art. 170 Konstytucji RP
Zasada demokracji bezpośredniej
Art. 170 Konstytucji RP
Nadzorowanie nad samorządem terytorialnym
Art. 172 Konstytucji RP
Prawo zrzeszania się samorządu terytorialnego
Wykład II 09.10.2010
Temat: Zadania jednostek samorządu terytorialnego
1. rodzaje zadań samorządu terytorialnego
2. zadania własne jednostek samorządu terytorialnego
3. zadania zlecone jednostek samorządy terytorialnego
Ustawa o samorządzie gmin tekst jednolity z 2001 r. rozdział zadania gminy
Ustawa o samorządzie gminnym
Ustawa o samorządzie wojewódzkim
Podział zadań jednostek samorządu terytorialnego wynikające z konstytucji RP i jest podziałem na zadania własne oraz na zadania zlecone. Kryterium rozgraniczającym zadania własne i zadania zlecone są:
1) charakter zadań
2) sposób przekazania zada
3) sposób finansowania, wykonywania zadań
4) zakres samodzielności w wykonywaniu zadań
O charakterze zadań nie decydują jedynie przepisy ustrojowe ale przede wszystkim przepisy materialne
Ad2.
Ogólna charakterystyka zadań własnych
- są to zadania o charakterze lokalnym lub regionalnym
- jednostka samorządu terytorialnego otrzymuje te zadania na zasadzie decentralizacji
- finansowanie wykonywania zadania własnego następuje z dochodów własnych i jednostki samorządu terytorialnego
- wykonując zadania własne jednostka samorządu terytorialnego działa we własnym imieniu i są one pozostawione do względnie samodzielnego wykonania
- służą one do zaspokojenia potrzeb konkretnej wspólnoty samorządowej
Zadania własne mają charakter obowiązkowy.
Gmina ma obowiązek zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty. Sformułowanie to oznacza zasadę domniemania kompetencji gminy. Ustawa o samorządzie terytorialnym nie uwzględnia wszystkich zadań, które spoczywają na gminie a jedynie zadania przykładowe. Zadaniami przykładowymi gminy są w szczególności jako sprawy są:
- ładu przestrzennego, gospodarowanie nieruchomościami ochronna środowiska i przyrody oraz gospodarki rolnej
-sprawy gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego
- sprawy wodociągów: zaopatrywanie w wodę, kanalizacji usuwanie i oczyszczanie ścieków, utrzymywanie czystości: porządku, urządzeń sanitarnych, wysypisk, unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrywanie w energie elektryczna i cieplna oraz gaz
- sprawy działalności w zakresie komunikacji
- sprawy lokalnego transportu zbiorowego
- sprawy ochrony zdrowia
- sprawy pomocy społecznej w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych
- sprawy gminnego budownictwa mieszkalnego
- spraw edukacji publicznej( do końca gimnazjum)
- sprawy kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
- sprawy kultury fizycznej i turystyki w tym terenów rekreacji i urządzeń sportowych
- sprawy targowisk i hal targowych
- sprawy zieleni gminnej i zadrzewienia
- cmentarze gminne
- sprawy porządku publicznego i obywateli bezpieczeństwa ochrony przeciwpowodziowej i przeciw pożarnej
- sprawy utrzymania gminnych obiektów użytku publicznego
- sprawy polityki prorodzinnej
- sprawy promocji gminnej
- sprawy współpracy i działalności na rzecz organizacji porządkowych
- sprawy współpracy ze społeczeństwem lokalnymi i regionalnymi innych państw
Zadania własne uszczegółowione są dodatkowo innymi określonymi ustawami
Zadania własne powiatu
Zadania własne powiatu zostały zawarte enumeratywnie w ustawie
Powiat wykonuje zadania własne o charakterze ponad gminnym. Zadania te obejmują następujące sprawy:
- edukacji publicznej
- sprawy promocji i ochrony zdrowia
- sprawy pomocy społecznej
- polityka prorodzinna
- wspieranie osób niepełnosprawnych
- sprawy transportu zbiorowego i dróg publicznych
- sprawy kultury , ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
- sprawy kultury fizycznej i turystyki
- sprawy geodezji kartografii i katastry
- sprawy gospodarki nieruchomościami
- sprawy administracji archi te- budowlanej
- sprawy gospodarki wodnej
- sprawy ochrony środowiska i przyrody
- sprawy rolnictwa leśnictwa rybactwa śródlądowego
- sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli
- ochrona przeciw powodziowa i pożarna
- przeciwdziałanie bezrobociu
- ochrona praw konsumenta
- utrzymywanie powiatowych urządzeń użyteczności publicznej
- sprawy obronności
- sprawy promocji powiatu
- współpracy na rzecz promocji pozarządowej
- działanie w zakresie telekomunikacji
- zapewnienie wykonywania zadań i kompetencji kierowania powiatowej administracji zespolonej
Opracować użyteczności publicznej własne województwa zadania zlecone co to
Temat :Samorząd jako forma demokracji bezpośredniej
1. referendum lokalne
2. ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i samorządów województw. Wybory bezpośrednie wójta, burmistrza, prezydenta miasta
Ustawa z 15.09.2000 r. o referendum lokalnym Dz. U. 88 poz. 985 ze zmianami
Ustawa z 16.07.1999 r. ordynacja wyborcza z 2003 Dz. U. 199 poz. 1547
Ustawa z 20.06.2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta
Referendum lokalne:
- cele referendum
- kto ma prawo przeprowadzenia referendum,
- tryb przeprowadzania referendum z inicjatywy organu stanowiącego jednostkę samorządu terytorialnego,
- tryb przeprowadzania referendum na wniosek mieszkańców,
- tryb przeprowadzania referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego
- ważność referendum
Ordynacja wyborcza
Wybory do rad gminy, powiatu i sejmików wojewódzkich są powszechnie równe , bezpośrednie i tajne. Wyborca może głosować osobiście lub przez pełnomocnika. Czynne prawo wyborcze (wybieranie) ma każdy obywatel RP, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania danej rady, sejmiku. Prawo wybierania posiada również obywatel UE niebędący obywatelem Polski na tycg samych zasadach
Nie mają prawo wybierania osoby:
- pozbawienia praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu
- pozbawione praw wyborczych wyrokiem Trybunału Stanu
- ubezwłasnowolnienie prawomocnym orzeczeniem Sądu
Prawa wybierania nie posiada obywatel UE pozbawiony tego prawa w państwie, którego jest obywatelem.
Bierne prawo wyborcze przysługuje osobie mającej prawo wybierania
Nie mają prawa wybieralności osoby:
- karane za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego
- wobec którego wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawach jak wyżej
- wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu o utracie prawa wybieralności
Prawa wybieralności nie ma obywatel UE pozbawiony tego prawa w państwie, którego jest obywatelem.
Wybory przeprowadzają terytorialne komisje i obwodowe komisje wyborcze.
Terytorialne komisje powołuje najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów Komisarz Wyborczy. W skład komisji wojewódzkiej, powiatowej oraz w mieście na prawach powiatu z urzędu jako prowadzący wchodzi sędzia wyznaczony przez Prezesa Sądu Okręgowego.
Obwodowa komisja powołana najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów przez Gminą Komisję Wyborczą.
Wybory zarządza się nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji rad. Data wyborów wyznaczona jest na dzień wolny od pracy poprzedzający w ciągu 60 dni po upływie kadencji rad.
Data wyborów wyznaczona jest przez Premiera po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej w formie rozporządzenia
Jeżeli wybory są wyborami przedterminowymi, wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 30 dni od wystąpienia przyczyny.
Wybory do rad gmin
Radni są wybierani w okręgach wyborczych , bezpośrednie spośród zgłoszonych kandydatów. W gminie do 20 tysięcy mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów 15 radnych . W gminie powyżej 20 tysięcy mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważne oddanych głosów na kandydatów z tej listy. W podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów, na które oddano minimum 50 % ważnie oddanych głosów
W Każdym okręgu wyborczym w gminie do 20 tysięcy mieszkańców wybiera się od 1 so 5 radnych. W gminie powyżej 20 tysięcy mieszkańców wybiera się w okręgach od 5 do 8 radnych.
Podmioty wyborców:
W gminie powyżej 20 tysięcy mieszkańców każda lista musi zawierać co najmniej 150 podpisów wyborców. W gminie do 20 tysięcy 25 podpisów wyborców
Listy kandydatów zgłaszane są do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów wraz z wykazem osób popierających. Lista jest rejestrowana,
1. dokonywanie określeń z listy
2. unieważnienie rejestracji listy
3. tryb głosowania
4. ważność głosowania
5. dokonywanie podziału mandatów
USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO