WYKŁAD 1

1. EKONOMIA - nauka gromadząca i porządkująca wiedzę o gospodarowaniu. Może być odniesiona do każdej dziedziny .

Gospodarowanie- produkcja dóbr i usług oraz jednoczesny ich rozdział na podmioty gospodarcze

Dobro - wszystko to ,co zaspokaja nasze potrzeby i ułatwia życie

Ekonomia dostarcza nam odpowiedzi na pytanie co jak i dla kogo produkować.

2. Mamy do czynienia z:

1. MAKROEKONOMIĄ- określa zjawiska dziejące się w całej gospodarce np. inflację

2. MIKROEKONOMIĄ- zajmuje się poszczególnymi podmiotami w gospodarce np. funkcjonowaniem danej gałęzi przemysłu.

3. Potrzeba- pobudza nas do działania

4. DOBRA EKONOMICZNE- artykuły lub towary o właściwościach użytecznych (stosunkowo rzadkie). Mogą być dobra różnorodnego rodzaju w zależności od gałęzi produkcyjnej:

1. konsumpcyjne

2. produkcyjne

3. komplementarne- zakup jednego powoduje konieczność zakupu drugiego dobra np. samochód i benzyna.

4. Substytucyjne

5. Aby móc gospodarować korzystamy z takich czynników produkcyjnych:

1. ziemia- każdy podmiot gospodarczy, każda produkcja odbywa się na jakimś gruncie, co wiąże się z odpowiednimi kosztami.

2. Praca

3. Kapitał- każdy producent nim dysponuje, jest ukryty w formie pieniądza, użyty jest do tego aby powstały dobra.

Modelu gospodarki nie da się zbudować i zbadać.

6. Badania ekonomistów opierają się na czterech metodach:

1. obserwacji gospodarowania

2. uogólnienia- indukcji

3. wnioskowania -dedukcji

4. krytyki

ad) a dotyczy spostrzegania, w wyniku obserwacji powstają wyrażenia i definicje oraz ich klasyfikacja

ad) b uogólnienie wiedzy zdobytej w drodze obserwacji w celu nazwania powtarzających się związków . W wyniku uogólnień powstają hipotezy.

ad) c wnioskowanie logiczne dzięki któremu na podstawie uznania prawdziwości jednych sądów uznajemy prawdziwość innych sądów.

ad) d konfrontacja teorii z rzeczywistością polega na analizie logicznej

6. Ekonomia:

1. POZYTYWNA - jest to część wiedzy ekonomicznej która nie zawiera sądów wartościujących , ale zajmuje się określaniem pewnych zjawisk ( sytuacji w gospodarce bez wartościowania)

2. NORMATYWNA- koncentruje się na utworzeniu systemu wartościującego. Tworzą się różne ideologie.

7. PODMIOTY GOSPODARCZE:

Podmiot gospodarczy- określona forma organizacji która podejmuje konkretne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem

• Rodzina ( gospodarstwo domowe) główne źródło dochodów to praca ( sprzedaż swojej pracy ) dochód ten wydatkujemy przynajmniej w dwóch strumieniach:

• wydatki konsumpcyjne

• oszczędności- lokowane w różnej formie

Gospodarstwo to uczestniczy w tworzeniu dochodu narodowego.

• Przedsiębiorstwa- w zależności od form organizacyjnych, wielkości itp. występuje rozległy ich podział np.:

• spółki akcyjne

• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Gospodaruje czynnikami produkcji: ziemią , pracą, kapitałem w wyniku czego powstają dobra ( produkcyjne, usługi, itp.) . Przedsiębiorstwo sprzedaje dobra otrzymując pieniądze. Największy nacisk na pracę.

• Gospodarstwa rolne - z jednej strony działają jak gospodarstwo domowe, a z drugiej jak przedsiębiorstwo. Podstawowym czynnikiem zaangażowanym w produkcji jest ziemia.

• Banki - instytucje finansowe

• Instytucje państwowe- rząd i z nim związane różne instytucje.

Rząd decyduje o wszystkich posunięciach i działaniach jakie mają miejsce w gospodarce narodowej.

Podmioty gospodarcze znajdują się na rynku

8. RYNEK - wolna więź między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi próbującymi sprzedać i kupić towar.

Na rynku dochodzi do spotykania się sprzedających i kupujących i ustalania ceny na każdy towar. Wyróżniamy tu dwa pojęcia:

1. popyt- ilość dóbr i usług jaką nabywcy są wstanie nabyć na rynku po określonej cenie i w określonym czasie. Pojęcie to jest związane ze stroną konsumenta. Konsument może więcej lub mniej nabywać, zależnie od swoich możliwości finansowych, dlatego wyróżniamy:

• popyt efektywny- poparty finansowymi możliwościami

• popyt potencjalny- dotyczy pragnienia nabycia jakiegoś dobra

Krzywa popytu:

D^'' D D^'

P₂ P₁ q₂ q₃q₁ q - ilość dóbr i usług

Wzrost ceny powoduje zmniejszenie ilości nabywanych dóbr i usług. Wiąże się to z prawem popytu: wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów. Wzrost cen powoduje spadek wielkości popytu ( mówi o wzroście i wielkości popytu, a nie o wzroście popytu ) .

9.CZYNNIKI KTÓRE KSZTAŁTUJĄ I DETERMINUJĄ WIELKOŚĆ POPYTU:

1. cena danego dobra - powoduje wzrost lub spadek wielkości popytu

2. cena innych dóbr- w zależności od ceny innych dóbr jest popyt na dane dobro

3. dochód- ma bardzo duży wpływ na popyt. Liczba konsumentów w danym państwie decyduje czy będzie kupowane więcej dóbr, czy mniej. Ma tu wpływ: moda , postęp techniczny, itp.

Krzywa popytu obrazuje nam ilość dobra i usługi jaką ludzie chcą nabywać przy każdym poziomie cen w danym okresie.

WZROST POPYTU-wzrost dochodów konsumentów, ceny innych dóbr czy też zmiana jakiegokolwiek innego czynnika zwiększającego zainteresowanie danym dobrem powoduje że wielkość popytu na to dobro rośnie przy każdej cenie przesunięcie krzywej popytu na prawo (D^') ( zmieniają się wszystkie pozostałe czynniki, a cena dobra pozostaje niezmieniona -cena w punkcie p₂ niezmieniona, a ilość dóbr sprzedanych wzrasta z q₂ do q₃ )

Elastyczność popytu- pojęcie służące do mierzenia siły z jaką wielkość popytu reaguje na zmieniającą się cenę

P

P₁ utarg całkowity jest równy cenie

pomnożonej przez ilość U_c=P*q

q₂ q

Rodzaje elastyczności popytu:

1. popyt elastyczny- gdy procentowa obniżka ceny P powoduje tak znaczny procentowy wzrost ilości q , że całkowity utarg rośnie

Krzywa popytu elastycznego: ( jest bardziej pozioma)

P

1000 500

1 2 3 q

całkowity utarg wynosi 1000 .

2. popyt o elastyczności równej jedności - procentowa obniżka ceny P powoduje dokładnie taki sam rekompensujący wzrost utargu P₁ jaki miał miejsce przed obniżką. Jeżeli utarg przed i po zmianie ceny jest taki sam to mamy do czynienia z popytem =1

P

1,0 U_c=P_o*a

utarg całkowity

0,5

1000 2000 q

3. popyt nieelastyczny - gdy obniżka ceny P powoduje tak mały procentowy wzrost utargu „q” że utarg całkowity zmniejsza się

P

4

3

2

1

5 10 15 q

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU jest mierzona stosunkiem względnej zmiany ilości popytu do względnej zmiany ceny

P elast . niedoskonała P elast. nieskończona

q


q

10. Elastyczność podaży ( strona producenta, przedsiębiorstwa) - ilość dóbr i usług które producenci chcą sprzedać przy różnym poziomie ceny.

P s

q

WYKŁAD 2

1. SYSTEMY GOSPODARCZE- trzy rodzaje

1. gospodarka rynkowa

2. gospodarka centralnie planowana

3. gospodarka mieszana

System gospodarki zależy od sił politycznych, ekonomicznych i gospodarczych. Celem jest nadanie kierunku i porządku rozwoju gospodarki.

System gospodarki musi określić :

1. cel gospodarowania ( wykorzystania zasobów naturalnych, pracy i innych zasobów)

2. wyzwalać aktywność gospodarczą

3. musi określać zasady podziału np. wytworzonego produktu narodowego brutto .

2. TYPY SYSTEMÓW GOSPODARKI

GOSPODARKA RYNKOWA - oparta jest na prywatnej przedsiębiorczości, własności środków produkcji. Własność- usankcjonowane przez normę prawną swobodne dysponowanie dobrami i usługami materialnymi , prawami niematerialnymi: ( tzn. jesteśmy właścicielami akcji i obligacji a przez nie właścicielami praw tkwiących w tych papierach wartościowych).

Dysponowanie- składa się z 3 części .

1. korzystamy z własności

2. zarządzanie własnością

3. swobodne przekazywanie własności

Własność daje prawo do zysku , ale także do strat w przypadku złego zarządzania.

3. RODZAJE WŁASNOŚCI:

• Własność publiczna ( państwowa). Państwowe zakłady pracy w Polsce. W 1989 r z całego produktu brutto wykorzystane zostało przez własność publiczną. Państwowe firmy i zakłady, własność organów administracji i kontroli państwowej, urzędy państwowe, spółki handlowe będące własnością skarbu państwa( skarb państwa ma kontrolny pakiet akcji). Składa się także z własności komunalnej i urzędów gospodarki samorządowej ( gminy) itp.

• Własność prywatna może występować w formie firm jednoosobowych osób fizycznych ( rodzinnych) własności w formie spółek.

Spółki:

1. cywilna

2. jawna

3. komandytowa

4. cicha

5. z.o.o.

6. akcyjna

Spółka cywilna, jawna, komandytowa, cicha zaliczają się do spółek handlowych osobowych , skład osobowy nie ulega zmianie ( 1 właściciel).

Spółka z.o.o i akcyjna są to spółki kapitałowe i kapitał ulega zmianie ( więcej niż 2 właścicieli) .

W spółkach osobowych za działalność gospodarczą spółek odpowiada się majątkiem osobistym lub firmy. Dochodzi do pierwszeństwa dochodzenia wierzytelności.

W spółkach kapitałowych udziałowcy zamiast akcjonariuszy odpowiadają za działalność gospodarczą spółki do wysokości wniesionych wkładów ( do wysokości wykupionych akcji) Nie odpowiadają majątkiem osobistym za działalność spółki.

4. Charakterystyka rodzajów spółek:

1. spółka cywilna - działa na zasadach prawa cywilnego.

Cele:

• gospodarcze ( nastawienie na zysk)

• niegospodarcze które nie przyczyniają się do osiągania zysków np. założenie wodociągu.

Może realizować cele gospodarcze w niewielkim zakresie. Mały zakres działalności gospodarczej. Nie może jako firma zaciągać zobowiązań. Nie może tworzyć wierzytelności ( nie może być dłużnikiem wekslowym). Każda osoba będąca właścicielem odpowiada na zasadzie

pierwszeństwa swoim majątkiem osobistym. Kogo się dopadnie w spółce od tego to pobiera się dług.

2. SPÓŁKA JAWNA jest to spółka która prowadzi tylko działalność gospodarczą w większym zakresie finansowym. Musi działać pod firmą, może zaciągać zobowiązania. Jest spółka handlową ( prawo handlowe) . Jest ograniczoną osobą prawną. Zasada pierwszeństwa ściągania należności.

3. SPÓŁKA CICHA- jeden ze współwłaścicieli nie ma żadnego dokumentu na potwierdzenie jego działalności w spółce. Ma prawo do zysków i strat ( wg. odpowiedniej umowy). Ma prawo do wglądu w dokumenty , bilans.

4. SPÓŁKA MIESZANA ( ze spółek osobowych i kapitałowych) . Dwa rodzaje udziałowców:

• komandytariusze

• komplementariusze

komandytariusze -osoby w spółce wnosząc swoje udziały komandytowe do spółki odpowiadają tylko do wysokości tego udziału za działalność spółki.

komplementariusze -odpowiadają za działalność spółki całym majątkiem firmy i wniesionym swoim udziałem.

5. SPÓŁKA Z O.O

Najbardziej popularna w Polsce. Występują tu tylko udziałowcy ( nie akcjonariusze !!!). Udział nie jest papierem wartościowym, musi być umowa notarialna, statut spółki, przepisy spółki. Ustalamy zarząd spółki ( nigdy jednoosobowy ponieważ udziałowcy są wówczas ubezwłasnowolnieni próbują tę osobę zdjąć ze stanowiska) zakres jej działalności.

Struktura organizacyjna spółki z. O. O

• walne zgromadzenie udziałowców- ma największe prawo do postanowień większością głosów

• walne zgromadzenie udziałowców wybiera zarząd , a zarząd prezesa

• nie ma rady nadzorczej

Rozliczenia finansowe-opodatkowanie dwukrotne udziałowców spółki. Raz opodatkowany jest dochód firmy, a drugi raz dochód z udziałów.

Nie rozlicza się strat, tylko zyski.

6. SPÓŁKA AKCYJNA - walne zgromadzenie akcjonariuszy wybiera radę nadzorczą która wybiera zarząd , a on prezesa. Podstawą działalności jest wyemitowanie akcji ( emitent - S.A. wypuszcza papiery wartościowe do obiegu pierwotnego - akcje, bony skarbowe, papiery komercyjne. Podstawowym jest akcja.

Kontrolny pakiet akcji- jego wielkość zależy od rozproszenia inwestorów ( aspekt własności ekonomiczny i prawny- musi posiadać kontrolny pakiet akcji). Im większe rozproszenie akcji tym pakiet mniejszy. Powyżej 51% akcji - staje się właścicielem.

Kiedy S.A. sprzedaje powyżej 5% akcji to musi być o tym powiadomiona komisja papierów wartościowych ( giełda). - Ponieważ może dojść do przejęcia kontrolnego pakietu akcji.

S.A.- do jej założenia potrzeba 100tys. złotych . Akcja daje akcjonariuszowi dywidendę- prawo do zysku akcjonariusza. Ten kto ma kontrolny pakiet akcji ( 51% ) decyduje o rozwoju spółki akcyjnej, o dywidendzie itp.

PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH

1. Odbywa się trzema drogami

1. prywatyzacja powszechna- za pomocą narodowych funduszów inwestycyjnych (NFI)

2. prywatyzacja kapitałowa - prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych poprzez przekształcenie ich w jednoosobowe spółki skarbu państwa i ich prywatyzacja kapitałowa poprzez wprowadzenie do obrotu publicznego ( wprowadzenie na giełdę)

3. prywatyzacja bezpośrednia- bezpośrednia sprzedaż przedsiębiorstwa państwowego

PRYWATYZACJA POWSZECHNA- prywatyzacja poprzez powszechne świadectwa udziałowe (PSU) sprzedaż pakietów wartościowych w formie niematerialnej ( papier na okaziciela) . Każde świadectwo udziałowe pozwala na zmianę na jedną akcję w 15 Narodowych Funduszach Inwestycyjnych. 512 wybranych przedsiębiorstw ( firm ) - podzielono na 15 NFI , aby każda cząstka firmy weszła do każdego NFI.

Świadectwa rekompensacyjne- wyszły w 1998 roku - papiery wartościowe . Prywatyzacja powszechna. Papier imienny zdematerializowany, wprowadzony do komputerów w najbliższym biurze maklerskim( forma zapisu komputerowego). Należy się ono najszerzej pojętej strefie budżetowej która w pierwszej połowie 1992 roku nie uzyskała podwyżek . Aby móc sprzedawać swoje rekompensaty należy założyć rachunek inwestycyjny w biurze maklera. Chcąc je sprzedać tylko na giełdzie osobie która ma rachunek inwestycyjny. Można kupić akcje od Skarbu Państwa, nabycie nieruchomości od Agencji Rolnej Skarbu Państwa można spłacić odsetki od kredytów budowlanych .

PRYWATYZACJA KAPITAŁOWA- przeznaczenie przedsiębiorstw państwowych do obrotu publicznego . Trzy możliwości:

1. oferta ogłoszona publicznie ( np. akcje Banku Śląskiego)

2. przez przetarg nie jest prywatyzowane przez giełdę . Odbywa się przetarg.

c)ofert podjętych na podstawie publicznego zgłoszenia ministra skarbu państwa.

Drogi prywatyzacji w Polsce : 42% spółki skarbu państwa sprywatyzowane przez NFI , 17% droga kapitałowa ( giełda ), ok.41% pozostałe drogi ( głównie bezpośrednio)

Prywatyzacja bezpośrednia- trzy drogi:

1. ok. 1000 przedsiębiorstw zostało sprzedanych poprzez leasing pracowniczy- oddanie do odpłatnego korzystania ( odpłatne korzystanie z własności) z przeniesieniem własności lub bez

2. zwykła sprzedaż przedsiębiorstwa- w momencie kiedy firma bankrutuje ( sprzedaż likwidacyjna firm)

3. wniesienie przedsiębiorstwa do spółki ( wnieść można całe lub część przedsiębiorstwa)

4. system mieszany- własność publiczna, państwowa, prywatna

SYSTEMY GOSPODARKI RYNKOWEJ

1. GOSPODARKA RYNKOWA - oparta jest na prywatnej własności środków produkcji , nie ma ograniczeń co do struktury produkcji.

Mechanizm sterujący :

1. motyw zysku

2. system cen

Dążenie do zysku , zdobycie rynku. Następuje ciągłe przesuwanie ( realokacja) zasobów od gałęzi mniej opłacalnych do bardziej.

Podział wytwarzanych dóbr:

1. wg ilości i jakości posiadanych zasobów- osoby posiadające większe ilości zasobów mają większy zysk ( kapitał)

CO, JAK i dla KOGO produkować?

Każdy system gospodarki można sprowadzić do tych trzech pytań. W gospodarce rynkowej zachodzą interakcje ( związki między tymi pytaniami). Rozbudowując po kolei odpowiedzi na te pytania utworzymy system rynkowy.

2. W gospodarce centralnie planowanej o wszystkim decyduje plan , który jest mechanizmem sterującym

3.Własność państwowa- państwo posiada i kontroluje środki produkcji.

Rząd sam ustala ceny. Hierarchię potrzeb i ich podział ustalają agendy państwowe ( o wszystkim decyduje rząd i planista). O odpowiedzi na te trzy pytania decydują różne plany

WYKŁAD 3

• .GOSPODARSTWO DOMOWE dostarcza czynników produkcji ( praca) w zamian za to otrzymuje dochody z czynników produkcji ; oprócz tego inwestuje otrzymując kapitał; ponosi pewne koszty , w zamian za co otrzymuje od podmiotów gospodarczych dobra i usługi.

2. W PRZEDSIĘBIORSTWIE powstają koszty. Między innymi podmiotami gospodarczymi występują interakcje. Mechanizmem regulującym jest zysk.

3. GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA - gospodarka zarządzana przez system planowania, ceny narzucane odgórnie

4. RYNEK- ogół transakcji między sprzedającymi a kupującymi prowadzący do ustalenia się jednolitej ceny na dany produkt.

Główne segmenty rynku:

1. towarów i usług- rynek towarów konsumpcyjnych

2. praca- popyt i podaż pracy, bezrobocie

3. finansowy- składa się z :

• rynek kapitałowy- składa się głównie z rynku papierów wartościowych, który funkcjonuje w formie rynku pierwotnego i wtórnego ( formie obrotu giełdowego i pozagiełdowego)

• rynek pieniężny ( banki, kredyty)

• rynek nieruchomości

• rynek czynników produkcji ( kupno , sprzedaż)

5. PODAŻ- ilość dobra, które sprzedawcy oferują przy różnych poziomach cen i pewnych warunkach stałych.

Różnica między produkcją a podażą:

• Produkty są przechowywane w przedsiębiorstwie i nie skierowane do sprzedaży

• Czynniki naturalne

• Saldo handlu zagranicznego ( eksport , import)

1. Zależności między ceną a podażą ( jest wprost proporcjonalna - cena rośnie , podaż rośnie).

Cena P S₂ S S₁ Podaż jest funkcją ceny i jest od niej

uzależniona

Ilość

dostarczanego dobra

(zwiększenie ilości ofiarowanych dóbr spowodowane zmianą technologii produkcji czyli jednego z determinantów )

2. warunki stałe :

• koszty produkcji

• technologia produkcji

• przesunięcie się krzywej podaży w prawo ; zmieniają się determinanty podaży a nie zmienia się cena.

• Ruch na krzywej podaży; wzrost podaży może być spowodowany zmianą ceny

• Gdy rosną koszty wytwarzania a cena się nie zmienia powoduje to ograniczenie produkcji

• Interwencja państwa ( rząd i jego agendy) który zmusza producentów do zmiany podaży np. wzrost podatków zmniejsza opłacalność produkcji i podaży

• Ceny dóbr substytucyjnych ( zastępcze np. masło i margaryna) i komplementarnych ( uzupełniające się np. benzyna i samochód)

• wpływ handlu i wymiany międzynarodowej

6. POPYT

popyt D₂ D D₁ D₁- gdy popyt rośnie, w wyniku zmiany

determinanta przesunięcie się krzywej w prawo

D₂- popyt maleje

Q

ZMIANY W POPYCIE SPOWODOWANE SĄ:

1. ruchem po krzywej popytu w wyniku zmiany ceny

2. przesunięcie się krzywej popytu spowodowane jest zmianami w determinancie popytu ( np. moda)

6. RODZAJE RYNKU :

1. WOLNOKONKURENCYJNY- wielkość produktów gospodarczych uczestniczących w obrocie ( jest ich bardzo dużo); najlepszą strefą jego działania jest giełda

• rynek papierów wartościowych oraz handel bazarowy

• handel dobrami standaryzowanymi - dobra którymi handluje się na giełdzie muszą być jednakowej jakości

• pełen dostęp do informacji

• swobodny przepływ kapitału z jednej gałęzi do drugiej

2. MONOPOLOWY (mono -jeden) jeden producent

• Konkurencja monopolistyczna - wynika z barier materialnych ( np. produkcja korka z naturalnego materiału - dąb korkowy lub szampana w Szampanii) i sztucznych ( monopol stworzony przez człowieka np. pierwszy twórca komputera, który opatentował ich produkcję)

• Bariery sztuczne:

• Opatentowanie produkcji danego towaru

• Licencja na wykonywanie określonych zawodów lub produkcji

• Bariery celne ( cła zaporowe) i ograniczenia w handlu zagranicznym ( np. sprawa żelatyny-zakaz jej importu)

Monopolista pod pewnymi względami może w sposób nieograniczony dyktować ( kształtować) ceny, musi on jednak brać pod uwagę stopień elastyczności popytu.

Walka z monopolem - Urząd Antymonopolowy i konsument.

3. OLIGOPOL - konkurencja monopolistyczna, mamy do czynienia z większą ilością monopolistów

Cechy tego rynku:

• Ceny kształtowane przez monopolistę

• Brak konkurencji ( gdy jest kilku monopolistów to konkurują między sobą ale nie ceną)

• Przepływ kapitału z jednej gałęzi jest ograniczony

4. NIEDOSKONAŁA KONKURENCJA- ( rynek pośredni między wolnokonkurencyjnym a monopolowym)

• Konkurencja ma charakter poza cenowy, na podstawie jakości produktów, nowoczesną technologią ( cenowa może doprowadzić do samozniszczenia).

• Wejście na ten rynek jest możliwe ( lecz trzeba mieć odpowiednie fundusze)

7. Producent powinien brać pod uwagę substytucyjne i dochodowe zmiany cen. Do ich zmierzenia służą elastyczności, czyli stopień reakcji konsumenta na zmianę ceny:

1. elastyczność podaży

2. elastyczność popytu - stopień reakcji konsumenta

Na ELASTYCZNOŚĆ POPYTU składa się:

• cenowa elastyczność popytu E_p informuje nas o stopniu reakcji na zmianę ceny ( o ile zmienia się popyt jeżeli cena zmienia się o jednostkę lub o jeden procent )

E_p- jak konsument reaguje na zmianę cen ( generalnie jest ujemna)

E_p< 1 popyt nie reaguje na zmianę ceny. Popyt na dobra pierwszej potrzeby : żywność , mieszkanie (popyt nieelastyczny, sztywny nie reaguje na zmianę ceny)

E_p> 1 popyt reaguje szybciej i mocniej na zmianę ceny o 1 % . Należą tu dobra luksusowe np.: samochody - popyt elastyczny

• mieszana elastyczność popytu - określa zmianę popytu na dane dobro w wyniku zmiany ceny dobra substytucyjnego i komplementarnego ( np. jak zmieni się popyt na masło gdy obniży się cena margaryny)

• dochodowa elastyczność popytu mówi o stopniu reakcji popytu na dane dobro w wyniku zmiany dochodów nabywcy ( popyt na określone dobro)

Rodzaj dóbr	Elastyczność dochodowa popytu	Zmiana wielkości popytu	Zmiana udziału w budżecie	Przykłady
Dobra luksusowe	>1	Popyt rośnie szybciej niż dochód	wzrost	Jachty
Dobra pierwszej potrzeby	<0,1>	Popyt rośnie wolniej niż dochód	Spadek	Żywność
Dobra niższego rzędu	ujemna	Popyt spada, gdy dochód rośnie	spadek	chleb

8. Popyt i podaż zagregowane.

Ceny koszyków

Dóbr D S - im wyższy poziom cen tym zawartość

koszyków się zmienia

P_{3 -} S przy poziomie Y₂ pionizacja krzywej S (

kiedy PNB jest wytwarzany przy P₂ pełnym wykorzystaniu zasobów

P₁

Y₁ Y₂ Y ( produkt narodowy brutto)

1. grupy nabywców od strony zagregowanego popytu

• konsumenci

• producenci

• rząd

ZAGREGOWANY POPYT- fizyczna ilość dóbr i usług gospodarczych która będzie zakupiona przy różnych poziomach cen i pewnych warunkach stałych.

Determinanty:

• podaż pieniądza w gospodarce

• wydatki budżetu państwa

• dochody budżetu państwa

ZAGREGOWANA PODAŻ - fizyczna ilość dóbr i usług oferowana na rynku przy różnych poziomach cen i pewnych wartościach stałych.

Determinanty:

• ceny zasobów

• stan technologii w gospodarce

• zachowanie się rządu

WYKŁAD 4

1. PIENIĄDZ- powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dobra i usługi oraz za zaciągnięte wcześniej zobowiązania. Powszechnie akceptowany środek wymiany . Nowoczesny rezerwuar siły nabywczej ( wynalazek Fenicjan)

2. Cechy pieniądza:

1. trwałość

2. przenośność

3. podzielność

4. ograniczoność podaży

3. FORMY WYMIANY PIENIĘŻNEJ :

1. barterowa - towar za towar . (T-T)

Musi występować podwójna zgodność potrzeb. Występuje w formie prostej :XA za XB

2. pieniężna P-T-P

3. pieniądz kruszcowy- złoto , srebro, miedź . Występuje tu prawo Gershana- Kopernika: „jeżeli w obiegu są dwa pieniądze kruszcowe , to pieniądz gorszy będzie wypierał lepszy”.

Jeżeli w obiegu występuje tylko jeden pieniądz kruszcowy to jest to monometalizm , przy dwóch pieniądzach kruszcowych bimetalizm

d) pieniądz papierowy ( XVII ) . Za zdeponowany pieniądz kruszcowy otrzymywano pieniądz papierowy- banknot. Na początku wymiana odbywała się w parytecie 1:1 . Pieniądz papierowy na kruszcowy był wymieniany do 1933 r. ( została zniesiona wewnętrzna wymienialność)

1971- absolutne zawieszenie wymiany pieniądza papierowego za złoto ( została zawieszona wymienialność) . Do tej pory występowała inflacja czekowa związana z popytem.

Od 1971 roku nowy typ inflacji- podażowy , związanej z kosztem wytwarzania. Specjalistyczne transakcje na rynku podażowym.

Pieniądz papierowy nie posiada wewnętrznej wartości użytkowej. Pieniądz ten może pełnić funkcję pieniądza ponieważ jest prawnym środkiem płatniczym . Może być wymieniany na swój duplikat.

4. Współczesne formy pieniądza:

1. dawkowy- moneta, bilon

2. papierowy - symboliczny- bilety bankowe

3. bankowy ( bezgotówkowy) czeki przelewy , weksle

CZEK- pisemne polecenie wydane bankowi przez właściciela konta bankowego do wypłacenia określonej sumy pieniędzy w określonym czasie określonej osobie lub okazicielowi.

Środek transferu pieniądza bezgotówkowego

WEKSEL-dokument zobowiązujący wystawcę lub wytypowaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej osobie lub okazicielowi w określonym czasie określonej liczby pieniędzy.

5. Potrzeba pieniądza:

1. ułatwia wymianę

2. przyczynia się do rozwoju rynku

3. ułatwia wycenę, ustalenie wartości efektów

4. umożliwia ustalenie efektywności podziału czynników produkcji.

6. FUNKCJE PIENIĄDZA:

1. środek wymiany - pieniądz to środek który pośredniczy w wymianie, jest środkiem cyrkulacji

2. miernik wartości-umożliwia ustalenie wartości różnych towarów. Gdyby nie było pieniądza, nie było by systemu cen. Pieniądz i system cen to wspólny mianownik służący do określenia wartości towarów. Różne nakłady które istnieją w towarach można sprowadzić do wspólnego mianownika

3. środek gromadzenia skarbu ( wartości) - tezauryzacja. Pieniądz ma zdolność do przechowywania wartości. Pieniądz posiada określoną wartość i w nim gromadzimy skarb- środek przechowywania i gromadzenia różnej wartości. Możemy przechowywać aktywa i mają one różne stopnie płynności - największy stopień płynności ma pieniądz gotówkowy. Wkłady w bankach ( dewizy) różnego rodzaju papiery wartościowe ( bony , akcje, obligacje) , złoto , waluta, nieruchomości, obrazy, czynniki produkcji ( maszyny, urządzenia).

7. KOSZT ALTERNATYWNY- koszt utraconych korzyści, możliwości z tytułu posiadania innych wyborów. Koszt alternatywny pieniądza- koszt utraconych korzyści z tytułu posiadania innych aktywów. Koszt alternatywny pieniądza jest uzależniony od stopy oprocentowania depozytów w bankach. Im wyższe oprocentowanie tym koszty alternatywne są wyższe ( np. trzymanie gotówki w domu)

8. POPYT NA PIENIĄDZ - trzy motywy:

1. transakcyjny- wiąże się z nierównomiernym strumieniem przychodów i rozchodów, np. przychody w gospodarstwie domowym( jeden lub dwa razy w miesiącu) , rozchody codzienne ( zakupy).

2. Przezornościowy- dążymy aby mieć gotówkę w domu z przyczyn bezpieczeństwa funkcjonowania każdego podmiotu gospodarczego, np. w przypadku nieoczekiwanego wydatku.

3. Spekulacyjny- określoną ilość gotówki lub sald gotówkowych musimy mieć aby inwestować w papiery wartościowe lub nieruchomości. Chcemy zarobić na spadku cen w innych aktywach.

9. Motywy popytu pieniądza zależą od:

1. motyw transakcyjny :

• dochodu

• stopy procentowej ( cena pieniądza, kredyty na rynku ) - im wyższa stopa procentowa tym niższy popyt na pieniądz ( gotówkę)

• ceny- im wyższe ceny tym więcej potrzebujemy pieniędzy

Stopa procentowa- ustala ją bank centralny. Banki komercyjne mogą ją trochę obniżyć lub podwyższyć w stosunku do przechowywanych depozytów i kredytów. Stopień oprocentowania depozytów bankowych.

2. przezornościowy:

• dochodu

• poziomu cen

• stopy procentowej

3. spekulacyjny- chęć osiągnięcia dodatkowego zysku:

• dochodów

• poziomu cen

• stopy procentowej

• wiedzy o rynku finansowym - uświadomienie ekonomiczne.

r% D S

r₀

A

r₁

realne zasoby pieniężne

D- krzywa popytu na pieniądz

S- krzywa podaży na pieniądz

r_o - określona cena pieniądza ( stopa %)

Gdy popyt na pieniądz się zwiększa przesuwamy się po krzywej od punktu A ( nadwyżka popytu nad podażą) w gospodarce następuje obniżenie stopy oprocentowanie do punktu r₁. Aby uruchomić powrót do równowagi na rynku ( zwiększamy podaż) i zmniejszyć popyt na pieniądz należy zwiększyć podaż obligacji Skarbu Państwa. Jeżeli obligacji jest więcej, następuje spadek ich cen, wówczas ( emitenci) państwo zwiększa oprocentowanie tych obligacji oraz zdejmuje nadwyżkę na rynku i następuje powrót do równowagi.

Emitent- osoba prawna ( S A ) która plasuje papier wartościowy na rynku.

4. środek płatniczy-środek regulacji wcześniej zaciągniętych zobowiązań np. gdy spłacamy kredyt, płacimy podatki.

5. Pieniądz światowy -pieniądz krajowy staje się światowym , gdy na rynku międzynarodowym pełni te cztery wyżej wymienione funkcje.

Pieniądz krajowy może być:

• Wymienialny- wymiana może być :

• Pełna

• ograniczona

• Niewymienialny ( nie może pełnić funkcji pieniądza światowego)

10.Pojęcia związane z pieniądzem światowym i wymianą pieniężną.

1. DEWALUACJA- spadek kursu waluty krajowej w stosunku do waluty obcej . W Polsce występuje tzw. dewaluacja krocząca: cena naszego pieniądza w stosunku do innych walut jest coraz mniejsza. Dewaluacja spowodowana jest dwoma przyczynami:

• ujemnym bilansem handlowym ( ujemne saldo handlu zagranicznego) - przewaga importu nad eksportem,

• tempem inflacji ( wzrost cen krajowych)

2. REWALUACJA- wzrost ceny krajowej waluty w stosunku do walut obcych. Spowodowana jest:

• dodatnim saldem handlu zagranicznego ( nadwyżka eksportu nad importem)

3. APRECJACJA- np. na rynku papierów wartościowych. Jest to tzw. „wzrost”. Akcje kupuje się w czasie wzrostu ich cen czyli kursu ( aprecjacji)

Aprecjacja odnośnie pieniądza - wzrost ceny nabywczej pieniądza. Siła nabywcza- ilość dóbr i usług jaką można kupić za jednostkę pieniężną.

4. DEPRECJACJA- spadek siły nabywczej np. pieniądza

11. Realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa- stopa inflacji.

Nominalna wartość- wartość pieniężna , którą fizycznie otrzymujemy

Realna wartość- wartość skorygowana stopą inflacji.

11. Dochodowość naszych papierów skarbowych jest bardzo wysoka. Do Polski następuje napływ obcego pieniądza głównie dolarów, dlatego mamy nadwyżkę rezerw dewizowych ( za dużo pieniądza w stosunku do jego popytu). W tym momencie następuje sztuczna aprecjacja złotówki.

12. 
    Podaż pieniądza:

M- globalna podaż pieniądza w gospodarce

P- poziom cen w gospodarce

T- produkt krajowy brutto ( suma dóbr i usług wykonanych w gospodarce)

V- szybkość obiegu pieniądza ( ile razy na rok dana jednostka monetarna przeznaczona jest na zakup dóbr i usług)

K- wartość towarów i usług kupionych na kredyt

B- wartość transakcji kompensacyjnych

Z- spłata zobowiązań w danym okresie

Wykład 5

1. SYSTEM BANKOWY - na system ten składają się różnorodne banki oraz prawo bankowe.

Banki: centralny , komercyjne

FUNKCJE BANKÓW :

1. pasywne - przyjmowanie wkładów, gromadzenie środków finansowych, przekształcenie ich w depozyty:

• terminowe

• na każde żądanie (avista)

Banki prowadzą rachunki operacyjne i bieżące.

2. aktywne - polegają na udzielaniu kredytów dokonywaniu przelewów. Banki przekształcają depozyty w kredyty, umożliwiają finansowanie deficytów rządu

3. usługowe - świadczenie usług w postaci wymiany walut, prowadzenie biur maklerskich, usługi na rynku papierów wartościowych i pieniężnych.

Bank może prowadzić własną działalność gospodarczą - mogą wchodzić w S.A. z innymi przedsiębiorstwami.

2. FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO

1. licencyjna - wydawanie licencji bankom na prowadzenie działalności gosp.

2. regulacyjna - reguluje podaż pieniądza w gospodarce

3. kontrolna - kontroluje działalność banków komercyjnych i prywatnych

4. sanacyjna - naprawy systemu bankowego

3. Inne 3 funkcje:

1. bank emisyjny - prawo bankowe dało prawo bankowi centralnemu do emisji pieniądza gotówkowego. Sprawdza prawdziwość banknotów . Niszczy zużyte.

2. Bank banków - bank centralny pełni taką rolę dla banków komercyjnych jak banki komercyjne w stosunku do podmiotów gospodarczych. Banki komercyjne przechowują wymagane rezerwy w banku centralnym. Bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym:

• Kredyt dyskontowy ze stopą dyskontową

• Lombardowy ( ze stopą %)

• Refinansowy ( ze stopą %)

4. STOPA PROCENTOWA I DYSKONTOWA to cena kredytu. Jest to stopa jaką banki komercyjne płacą bankowi centralnemu za udzielone kredyty. Płacona tylko przy kredycie dyskontowym. Dyskonto zaciągamy w banku centralnym na 100 mln złotych . Cena nominalna kredytu to 100mln. Dyskonto to różnica między ceną nominalną a ceną zakupu.

• 100mln zł

80- cena zakupu ( wartość kredytu który otrzymuje kredytobiorca)

dyskonto 100-20=80

cena nominalna- cena spłaty kredytu

Dyskonto- to zysk ( dochód) banku centralnego z tytułu udzielonego kredytu dyskontowego.

Stopa dyskontowa- relacja między dyskontem a ceną zakupu kredytu.

Dyskonto : Cena zakupu = stopa dyskontowa

5. KREDYT LOMBARDOWY jest zaciągany pod zastaw papierów wartościowych (najwyżej oprocentowany)

Wartość zaciąganego kredytu - 80 mln. zł.

80 20 ( odsetki)

Gdy kredyt ma stopę % to ma odsetki ( nadwyżka) ponad wartość kredytu. Koszt kredytu wyrażony w złotówkach i wynosi np. 20.

Stopa %- relacja odsetek do wartości zaciągniętego kredytu.

5. Od czego zależy wysokość stopy procentowej.

1. podaży pieniądza na rynku

2. popytu na pieniądz

3. stopy inflacji ( główny czynnik)

4. terminu na jaki jest zaciągnięty kredyt

5. rodzaju zaciągniętego kredytu

6. ryzyka zaciągniętego kredytu

7. od polityki państwa ( banki centralne prowadzą politykę stopy procentowej wyższej niż stopa inflacji)

8. stopy zysku jaką chce osiągnąć bank.

Bank centralny może stosować limity kredytowe. Jest ostatnią deską ratunku - kredytodawca ostatniej instancji.

Bank centralny ma za zadanie zapewnić bezpieczeństwo systemu bankowego- musi udzielać szybkich kredytów na wypadek ratowania systemu bankowego.

6. STOPA REDYSKONTOWA - stopa procentowa którą banki komercyjne płacą bankowi centralnemu w zamian za określone usługi.

1. gdy występuje redyskonto weksla - odkupienie przez banki centralny od banku komercyjnego w zamian za gotówkę wierzytelności

7. Bank rządu - bankier państwa przechowuje depozyty rządu , jest nabywcą papierów wartościowych które są emitowane przez rząd. a) Zajmuje się przychodami i wydatkami państwa:

finansuje deficyt rządowy i sektora publicznego.

Za pomocą trzech metod :

• dodruku ( emisji ) pieniądza

• uruchamianie pożyczek zagranicznych

• pożyczki od społeczeństwa - emisji obligacji

2. prowadzi rezerwy złota i dewiz , skup i sprzedaż. Gdy zajmuje się rynkiem dewiz powinien ustalić kurs waluty.

Kurs waluty- cena waluty krajowej wyrażona w walucie obcej.

Rolą banku centralnego jest ustalenie kursu waluty oraz interwencja na rynku walutowym ( obrona kursu walutowego)

• Zasady ustalania kursu walutowego:

Może to być kurs sztywny i płynny ( kroczący)

W Polsce do 90 roku kurs był ustalony raz na jakiś czas- kurs sztywny ( kurs waluty przez określony czas nie zmienia się). Po 91 roku mamy do czynienia z płynnym kursem waluty zmieniającym się prawie codziennie. Wynika on ze stopy inflacji , dewaluacji złotówki, podaży i popytu na pieniądz. Bank centralny w porozumieniu z bankami komercyjnymi ustala teoretyczny kurs walutowy. Gdy kurs walutowy wychyli się o + - 7% w stosunku do teoretycznego kursu walutowego banku centralnego, bank centralny dokonuje interwencji na rynku walutowym.

Bank centralny rozlicza różne transakcje zagraniczne rządu, zaciąga kredyty zagraniczne, obsługuje operacje związane z bilansem płatniczym.

8. Narzędzia banku centralnego oddziaływujące na podaż pieniądza w gospodarce.

1. operacje otwartego rynku

2. rezerwy obowiązkowe

3. stopa dyskontowa i procentowa

4. limity kredytu i kurs walutowy

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU- kupno i sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku. Ma to służyć zmianie bazy monetarnej. Papiery wartościowe kupują od banku centralnego: banki komercyjne, instytucje sektora pozabankowego. Operacje i skutki otwartego rynku:

1. sprzedaż papierów wartościowych powoduje zmniejszanie podaży pieniądza w gospodarce

2. kupując papiery wartościowe bank centralny zwiększa podaż pieniądza ( baza monetarna)

Baza monetarna - gotówka w obiegu + depozyty banku komercyjnych w banku centralnych. Pieniądz wielkiej mocy. Rozszerzamy ilość pieniądza w obiegu .

REZERWY OBOWIĄZKOWE- bank centralny ustala rezerwy obowiązkowe które są ustalane dla banków komercyjnych i są przechowywane w banku centralnym.

Licznik- rezerwy gotówkowe. Mianownik - depozyty , wkłady.

Relacja ta zależy od rodzaju depozytu:

• dla wkładów avista stopa rezerw obowiązkowych=20%

• dla dewizowych i gotówkowych =4%

Gdy stopa rezerw gotówkowych wzrasta to zmniejsza się podaż pieniądza. Gdy maleje to podaż pieniądza się zwiększa.

STOPA DYSKONTOWA I PROCENTOWA - im wyższa stopa dyskontowa i procentowa tym droższy kredyt i tym mniejszy popyt na kredyt ( tym mniej pieniądza na rynku). Uderza to w cały biznes ( gospodarstwo domowe)

Bank centralny oddziaływuje na popyt globalny ( popyt występujący w gospodarstwach zgłaszany przez rząd, ludzkość i przedsiębiorstwa - popyt całej gospodarki). Sposób:

1. przez stopę dyskontową

2. rezerwę obowiązkową

• wzrost rezerw obowiązkowych powoduje zmniejszenie podaży pieniądza

• ograniczenie podaży pieniądza powoduje wzrost stopy procentowej

• rosnące stopy procentowe powodują droższy kredyt, spadek inwestycji

• zmniejszenie inwestycji powoduje zwiększenie bezrobocia, mniejsze dochody , zmniejszenie się popytu

C_p=C:D C_b= R:D

M₁- mnożnik kreacji pieniądza ( informacja jaką ilość pieniądza możemy wykreować - wartość udzielanych kredytów). Zależy od

H ( bazy monetarnej) oraz do dwóch czynników:

• stopy C_b- stopa rezerw gotówkowych ( relacja rezerw do depozytów w banku

• stopy C_p- relacja gotówki w obiegu pozabankowym do depozytów bankowych

WYKŁAD 6

1. 
   INFLACJA - wzrost cen w gospodarce mierzona jest stopą inflacji- przyrost cen do cen w roku bazowym. Wyrażana w procentach.

ΔP= P₁- P_O

P₁- poziom cen w okresie pierwszym

P_o- poziom bazowy

Inflację mierzymy deflatorem narodowym brutto

Inflacja jest spowodowana nadmierną ilością pieniądza w gospodarce ( wzrost ilości pieniądz w obiegu)

M*V= P*T

M*V- podaż pieniądza

P*T- popyt na pieniądz

Aby nie było inflacji musi być równowaga między podażą a popytem. Inflacja jest spowodowana albo za dużą ilością pieniądza w obiegu albo za małą produkcją.

2. RODZAJE INFLACJI:

1. jawna - inflacja która polega na wzroście cen

2. ukryta - wtedy gdy nie ma wzrostu cen. Występuje ona wtedy gdy ceny są kontrolowane, ustalone przez rząd ( ma miejsce w systemie centralnej gospodarki planowane). Nie ma towarów na rynku ( czarny rynek) kolejki , wymiana barterowa.

3. PODZIAŁ INFLACJI:

1. pełzająca - ok. 10 % ( inflacja) Bardzo korzystna dla gospodarki. Inflacja pod kontrolą i łatwo na nią oddziaływać.

2. stąpająca, krocząca - inflacja do 20 % . Inflacja także pod kontrolą, nie jest groźna dla gospodarki

3. inflacja galopująca - do 100%. Inflacja groźna trudna do kontroli

4. hiperinflacja (szalejąca) powyżej 100% a nawet do kilku tysięcy procent. Zupełnie poza kontrolą . Następuje olbrzymia deprecjacja pieniądza . Występuje po wojnach lub w czasie wojny, spowodowana jest wyniszczoną gospodarką.

1990- prawie 100%( przejście od gospodarki centralnie planowanej

1991 - 70%,1998-8,3%, 1997-13,2%,1996-19%,1992 - 43%

4. Inflację spowodowana jest przez czynniki:

a)zewnętrzne ( egzogeniczne)- niezależne od gospodarki danego kraju - klęski żywiołowe, nieurodzaje

3. wewnętrzne ( endogeniczne)

5. Inflacja może być importowana w wyniku trzech czynników:

1. wzrostu cen na rynkach światowych przy stałym kursie walut

b)nadwyżką w bilansie bankowym ( który może być zrównoważony lub dodatni)

• nadwyżka eksportu nad importem- konsekwencje: nadmierny napływ obcej waluty, wzrost podaży pieniądza, wyższy popyt.

• Gdy bilans jest dodatni- zmniejsza się ilość towaru dostarczanego na rynek ( ponieważ jest nadmierny eksport)

• Wzrost stopy procentowej - napływ obcego kapitału finansowego

2. zmiana kursu walutowego pieniądza krajowego w wyniku dewaluacji ( towary importowane są coraz droższe)

6. Fisher uważa że inflacja ma charakter pieniężny.

Inflacja pieniężna:

1. budżetowa - wynika z deficytu budżetowego - dochody państwa są niższe od całego przychodu. Dochodzi do emisji pustego pieniądza. Budżet państwa dąży do kreowania inflacji . Metoda zwalczania: zwiększenie podatków.

2. Kredytowa- spowodowana nadmierną kreacją pieniądza kredytowego

Realna stopa procentowa - stopa Fishera . W 1998 wynosiła ona ok. 8%. W 1997 - 13%. Dlatego jest taka wysoka aby zachęcić do oszczędzania a nie do zaciągania kredytów.

3. płacowa- spowodowana przez nadmierny wzrost płac w relacji do wydajności prac. Płaca może rosnąć wtedy gdy rośnie wydajność pracy i zwiększa się ilość produkowanych produktów. Inflacja powstaje wtedy gdy są dochody ,a nie ma popytu.

7.PODSTAWOWY PODZIAŁ INFLACJI:

a) POPYTOWA- występuje od momentu pieniądza złotego do 1973 r. Od tego momentu pojawia się inflacja podażowa. W 1973 r. występuje kryzys naftowy ( ceny ropy wzrosły 4 krotnie)

Jest ona spowodowana:

• nadmiernym wzrostem wydatków rządowych

• ekspansywną polityką pieniężną - kredytową ( inflacja budżetowa) - ma na celu nakręcić koniunkturę tzw. polityka łatwego pieniądza - tzn. niska realna stopa %, dostępność kredytów, brak limitów kredytowych, niska stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych , operacje otwartego rynku , które powodują zwiększenie podaży pieniądza ( skupowanie papierów wartościowych z rynku)

• zwiększeniem zasobów pieniądza w obiegu- w wyniku polityki łatwego pieniądza zwiększa się podaż pieniądza w gospodarce.

Koniunktura- wzrost gospodarczy, np. niższa realna stopa % zwiększa popyt na inwestycje.

• Wzrost rozmiarów inwestycji- nadmierny wzrost popytu inwestycyjnego. Następuje w wyniku polityki łatwego pieniądza w wyniku przeznaczania właściwych rezerw przedsiębiorstw na inwestycje.

• Nadmierny wzrost popytu konsumpcyjnego-zwiększa się w wyniku łatwego kredytu, polityki łatwego pieniądza, niskiej stopy Fishera i w wyniku przeznaczania własnych rezerw na inwestycje

Mechanizm zaistnienia inflacji popytowej.

D_o D₁ D₂ D₃

P₃

P₂

P₁

P_o

Y_o Y₁ Y₂ Y_f

Mamy określoną podaż w gospodarce. Rośnie popyt pod wpływem czynników poza cenowych ( wzrost dochodu , ilości pieniądza ) przesunięcie krzywej w prawo.

Mechanizm- wzrost popytu przy rosnącej wolno podaży i następuje równowaga na rynku. Występuje wzrost cen. Wzrost popytu uruchamiają czynniki:

• wzrost cen w wyniku wzrostu popytu .

• wzrost cen w wyniku produkcji

• spadek bezrobocia

• wzrost inwestycji w gospodarce

Inflacja jest korzystna dla gospodarki gdy tylko nie występuje inflacja czysta lecz inflacja czysta, lecz inflacja niska i kontrolowana -3,4,5%.

3. PODAŻOWA spowodowana jest:

• Wzrostem ceny nośników energii

• Wzrostem ceny produktów krajowych oraz importowanych

• Wyższym wzrostem płac niż wydajności pracy

• Nieurodzajem w rolnictwie

• Podwyższeniem zysków przez monopole - im wyższe zyski monopolistów tym większe ceny na rynku.

• Dewaluacją

• Działalnością związków zawodowych i organizacji konsumpcyjnych

• Klęski żywiołowe

• Wzrost podatków, ceł

Inflacja podażowa wywołana jest przez czynniki które wywołują wzrost cen produktów . W skład cen wchodzą:

-koszty

- zyski

- podatki i różnego rodzaju opłaty

Mechanizm inflacji podażowej:

ceny

D_o

P₂

P₁

P_o

Y₂ Y₁ Y_O PNB

W krótkim czasie zmienia się podaż pod wpływem czynników pozacenowych. Popyt się nie zmienia. Krzywa podaży przesuwa się w lewo ( rosną koszty wytwarzania- ograniczenie produkcji ze względu na wysokie koszty wytwarzania; rosną podatki. Podaż zmniejsza się . Następuje wzrost cen i kosztów wytwarzania.

Mechanizm:

• Wzrost cen w wyniku zmniejszenia się podaży

• Zmniejszenie się produkcji

• Zwiększa się bezrobocie

• Zmniejszenie inwestycji

Inflacje te przeplatają się ze sobą.

8. STAGFLACJA- inflacja ze stagnacją gospodarczą ( brak wzrostu gospodarczego).

SLUMPFLACJA- inflacja + kryzys gospodarczy

Złudzenie iflacyjne - nie rozróżniamy wartości nominalnych i realnych.

Spirala inflacyjna- gonienie płac przez ceny, a ceny przez płace. Aby się pojawiła musi być impuls inflacyjny ( wzrost cen, kryzys itp.)

9. SKUTKI INFLACJI:

1. prowadzi do destabilizacji gospodarczej, brak równowagi gospodarczej - wysoka inflacja powoduje szybki wzrost cen i utrudniony rachunek ekonomiczny

2. efekt redystrybucyjny, produkcyjny - dystrybucja - podział

redystrybucja - ponowny podział dochodów pomiędzy różne podmioty gospodarcze w danym kraju. Wyróżniamy dwie grupy dochodowe:

• aktywne - korzystają na inflacji

• pasywne - tracą na inflacji

Kto traci?- grupy których dochody rosną wolniej niż inflacja np. sfera budżetowa, kredytodawcy którzy udzielili kredytu o stałej stopie procentowej

Kto zyskuje? - grupy których dochody rosną szybciej niż inflacja

( producenci których ceny artykułów rosną szybciej, na które cenowa elastyczność popytu jest sztywna)

3. osłabienie chęci do oszczędzania i inwestowania- realna stopa procentowa niewielka lub jej brak albo nawet ujemna przy wysokiej inflacji. Wysoka stopa procentowa, wysokie koszty obsługi , zniechęca do inwestycji

4. spadek wydajności pracy

5. wzrost stopy procentowej

6. utrudniony rachunek ekonomiczny

7. obniżenie dochodów realnych

10. METODY WALKI z inflacją:

1. popytowa:

• zmniejszenie wydatków rządowych

• podniesienie stopy procentowej

• kontrola rozmiaru kredytów

• ograniczenie nadmiernych inwestycji- może spowodować przegrzanie koniunktury.

• Kontrola wzrostu płac

• Sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku

• Podwyższenie podatków

• Wprowadzenie opłat administracyjnych

• Emisja akcji

• Ograniczenie inwestycji publicznych

• Wzrost podatku dochodowego

2. podażowa

• obniżenie podatków

• obniżenie stopy oprocentowania kredytów

• ustawy antymonopolowe

• zachęcanie związków zawodowych do tego aby nie domagały się podwyżek płac

WYKŁAD 7

1.RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

SEGMENTY:

a) obrót giełdowy

b)obrót pozagiełdowy- odbywa się na specjalnym rynku - centralnej tabeli ofert . Jest to obrót prywatny tzn. że papiery wartościowe nie zostały dopuszczone do publicznego obrotu. Odbywa się w sposób bezpośredni, można korzystać z pomocy notariusza. Odbywa się poza obrotem publicznym, który odbywa się na giełdzie ( jest to taka sprzedaż która jest skierowana do więcej niż 300 osób lub do bliżej nieuzgodnionego adresata). Do obrotu publicznego mogą być dopuszczone tylko spółki akcyjne, gminy, skarb państwa, i organizacje społeczne posiadające osobę prawną ( mogą być emitentem- podmiot gospodarczy wprowadza tu papiery wartościowe do obrotu publicznego lub prywatnego).

2. Inna klasyfikacja od strony emitenta to

• pierwotny

jest to rynek na którym występuje emitent oraz inwestorzy (których są dwa rodzaje instytucjonalni i nieinstytucjonalni), pośrednicy, maklerzy, brokerzy , dilerzy , biuro maklerskie.

- Inwestor nieinstytucjonalny- inwestor w postaci gospodarstwa domowego, tzw. drobny inwestor wraz z rozwojem rynku papierów wartościowych jego rola maleje.

- Inwestor instytucjonalny ( profesjonalny) fundusze powiernicze (w Polsce jest ich 7 o różnych typach i strategiach) oraz banki , towarzystwa ubezpieczeniowe i emerytalne także mogą to być przedsiębiorstwa ale raczej są to inwestorzy nieinstytucjonalni.

MAKLER- pośrednik tylko na rynku papierów wartościowych.

BROKER- pośrednik na rynku papierów wartościowych oraz na innych rynkach np. na giełdach samochodowych.

DEALER- osoba fizyczna lub prawna która na własny rachunek kupuje i sprzedaje instrumenty finansowe ( np. rynek nieruchomości, papierów wartościowych itp.)

BIURO MAKLERSKIE - może pełnić funkcje brokera oraz dealera.

TRADER- specyficzny makler ( pośrednik banku ) który reprezentuje bank na rynku papierów wartościowych)

• wtórny

Jest to rynek na którym nie występuje emitent. Występuje tu nabywca, sprzedawca, inwestorzy, pośrednicy, giełda , rynek pozagiełdowy, prywatny.

3. Giełda warszawska. 12. 04. 1991r,

Trzy rynki:

- podstawowy (ponad 100 spółek)

- równoległy ( 30 spółek)

- wolny ( 5 spółek)- powstał w 1997 r.

O wejściu spółki akcyjnej na dany rynek decyduje prężność firmy, jej obroty i zyski (kondycja finansowa) . Najłatwiej jest wejść na rynek wolny.

4. Obligacje - dwa rodzaje rynków:

1. powszechny - można kupić i sprzedać jedną akcję ( rynek dla drobnych inwestorów)

2. blokowy - akcje kupujemy i sprzedajemy w pakietach tzn.

U nas obligacje skarbu państwa.

5. RODZAJE RYNKU Z PUNKTU WIDZENIA NOTOWAŃ:

1. ciągły - cena podczas sesji giełdowej zmienia się ciągle . Notowania ciągłe są przeznaczone dla rynku blokowego. Tylko największe firmy są dopuszczone do notowań ciągłych.

2. Wg. jednolitego kursu dnia- kurs papieru wartościowego wyznacza się raz lub dwa razy w trakcie trwania sesji giełdowej ( u nas 1 raz dziennie o 12 ³⁰- sesja trwa od 9 do 12³⁰) . Te notowania były u nas przez pierwsze 5 lat.

7. Rodzaje papierów wartościowych.

PAPIER WARTOŚCIOWY - specyficzny instrument finansowy, który ma zabezpieczenie w aktywach netto emitenta. Ma zabezpieczenie w majątku spółki emitenta.

INSTRUMENT FINANSOWY- kontakt między dwoma stronami regulującymi między sobą zależność finansową np. kredyty , depozyty, bony skarbowe, weksle, czeki.

Papier wartościowy to dokument potwierdzający prawa majątkowe w nim zawarte.

1. RODZAJE PAPIERÓW:

• akcja - reprezentuje prawa majątkowe zawarte w tej akcji. Żeby móc korzystać z tych praw trzeba być dysponentem tego prawa ( akcji) . Papier wartościowy dający określone prawa akcjonariuszowi:

- do dywidendy

dywidenda- część zysku która przypada akcjonariuszowi

- do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

- prawo do udziału w masie upadłościowej . Oznacza to że kiedy firma bankrutuje jest masa do podziału i gdy coś zostanie z majątku firmy otrzymuje to akcjonariusz.

- prawo poboru ( prawo do akcji z nowych emisji).

Te prawa są jednocześnie cechami akcji zwykłych.

8. RODZAJE AKCJI:

1. akcja na okaziciela - akcja bezimienna nie mająca ograniczeń w obrocie

2. imienna- akcja przyporządkowana określonej osobie prawnej lub fizycznej obrót tymi akcjami jest ograniczony. Żeby móc sprzedać tę akcję trzeba mieć zgodę zarządu i zmienić charakter akcji. Są to akcje:

• imienne akcje wydawane w zamian za wniesione środki trwałe i obrotowe do spółki. Akcji tej nie można sprzedawać wcześniej niż po upływie dwóch lat bilansowych . Po dwóch latach można je przekształcić w akcje bilansowe i sprzedać imienne akcje wydawane w zamian za wniesione środki trwałe i obrotowe do spółki. Akcji tej nie można sprzedawać wcześniej niż po upływie dwóch lat bilansowych . Po dwóch latach można je przekształcić w akcje bilansowe i sprzedać

• uprzywilejowane- niosą ze sobą określony przywilej co do aspektów:

- uprzywilejowane co do głosu ( akcja o sile głosów od 2- 5 włącznie) . Akcje te można nabyć gdy S.A. się zawiązuje. Najczęściej otrzymują je współzałożyciele spółki .

-Co do dywidendy spółka może wypracować zysk ale nie musi go przeznaczyć na dywidendę. Prawo do dywidendy powoduje że dywidenda może być wypłacana nawet gdy jest zablokowana wypłacalność dywidendy dla spółki.

- uprzywilejowane co do masy upadłościowej

3. milczące - akcje bez prawa głosu . Zostały stworzone na potrzeby małych spółek które boją się przejęcia

4. groszowe - w USA o nominale poniżej 1 dolara. Bardzo tanie

5. pierwszorzędne ( chrupiące bułeczki) akcje najlepszych spółek giełdowych

9. SPLIT- podział akcji na części. Splitu można dokonywać wtedy gdy minimalna nominalna wartość akcji jest większa od jednego złotego ( minimalna nominalna wartość akcji w Polsce jest równa 1 zł)

10. Cena akcji.

Zakupu akcji dokonuje się w celu:

1. uzyskania dywidendy (zysku)

2. aprecjacji kursu akcji ( wzrostu kursu akcji)

Każdy papier wartościowy ma 3 ceny:

• rynkowa - cena która ukształtuje się na rynku - giełdzie , banku.

• Nominalna- powstaje poprzez podzielenie kapitału akcyjnego ( założycielskiego własnego przez ilość wyemitowanych akcji)

• Emisyjna- cena po jakiej sprzedawana jest na rynku pierwotnym. Występuje tylko raz w momencie emisji papierów wartościowych. Powstaje w wyniku negocjacji między spółką a firmą doradczą wprowadzającą akcję na rynek.

11. OBLIGACJE- papier wartościowy tzw. dłużny. Zobowiązania dłużnika emitenta do jej wykupu w określonym czasie po z góry określonej cenie w zamian za zysk. Termin wykupu obligacji określony konkretnie jako końcowy termin zapadalności zapadalności obligacji (dzień , miesiąc, rok)

Cena nominalna obligacji. - w polskich obligacjach skarbowych 100zł . Zawsze wykupywane wg. tej ceny.

Obligacja - rodzaj długu zaciągniętego u nabywcy.

• .Rodzaje obligacji:

1. z punktu widzenia terminu wykupu

• krótkookresowe - do 1 roku

• średniookresowe - do 5 lat

• długookresowe powyżej 5 lat ( w Polsce 20 letnie)

2. z punktu widzenia rodzaju emitenta

• skarbu państwa- obligacje skarbowe ( najlepsze, najbardziej pewne , płynne.

• Komunalne - ( miast i gmin) municypalne

• Przedsiębiorstw

• Różnego rodzaju organizacje społeczne posiadające osobowość prawną

13. Przyczyny emitowania obligacji :

1. zgromadzenie środków finansowych na inwestycje lub zwiększenie płynność finansowej podmiotu gospodarczego.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu i indeksowaniu

Występują tylko wtedy gdy inflacja jest wysoka. Mają nas zabezpieczyć od inflacji , dać realny dochód.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu- dochód jest uzależniony od zmian oprocentowania krótkoterminowych instrumentów finansowych np. dochód z 3 letniej obligacji zależy od oprocentowania 13 - tygodniowych bonów skarbowych.

WYKŁAD 8

Rynek papierów wartościowych i obligacji

1. OBLIGACJE O ZMIENNYM DOCHODZIE (zmiennej stopie oprocentowania)

1. obligacje indeksowane- obligacja jednoroczna indeksowana za pomocą indeksu inflacji.

Cena emisyjna+ stopa inflacji+ marża odsetkowa = wartość obligacji ( dochód)

Jeżeli chcemy się wycofać z tej obligacji musimy poczekać 3 miesiące i zapłacić prowizję.

2. obligacje sprzedawane z dyskontem -obligacja nie ma kuponu odsetkowego ( nie ma ich w Polsce) . Dochód obligacji w formie dyskonta (cena nominalna zakupu) .

3. obligacje zamienne- kupując obligacje kupujemy prawo do zamiany na akcje na inne wartości użytkowe ( towary, inne obligacje o zmiennej lub stałej stopie oprocentowania)

2. Wszystkie papiery na giełdzie mają charakter zdematerializowany

Dyskonto = C_w- C_z

C_w- cena wykupu

C_z- cena zakupu

Dochód z obligacji jest wypłacany w momencie wykupu jednorazowo.

3.OBLIGACJE O STAŁYM DOCHODZIE ( o stałej stopie procentowej)

1. obligacja 2,5 - 10 letnia , emitowane dopiero od 3 lat ponieważ wcześniej było szybkie tempo inflacji które uniemożliwiało ich wprowadzenie

4. Rodzaje obligacji z punktu widzenia emitenta:

1. skarbowe - obligacje o 100% pewności i wysokiej płynności

Kupując instrument finansowy bierzemy pod uwagę 2 czynniki:

• bezpieczeństwo

• płynność aktywu finansowego ( szybkość zamiany aktywu na gotówkę

2. komunalne - nie tak popularne ponieważ u nas nie ma odliczeń podatkowych . Bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa lecz płynność nie jest wysoka. Zbyt mała emisja - mogą być notowane na rynku pozagiełdowym.

3. Przedsiębiorstw- o dużym stopniu płynności i wiarygodności

• Obligacje tandetne- obligacje przedsiębiorstw o niekorzystnej pozycji finansowej. Ryzyko wysokie ale są wysokodochodowe.

5. BON SKARBOWY - instrument finansowy rynku pieniężnego krótkoterminowe. Emitent- skarb państwa. Okres wykupu najkrótszy 2-3 tygodnie najdłuższy 1 rok. Wśród nich 13 tygodniowe bony skarbowe. Służą do oceny opłacalności innych papierów wartościowych . Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem. Rynek bonów skarbowych jest przeznaczony dla dużych inwestorów. Za ich pomocą NBP dokonuje operacji otwartego rynku ( rząd poprzez NBP) wpływa na podaż pieniądza w gospodarce a poprzez to ma wpływ na stopę inflacji.

DOCHODOWOŚĆ ( STOPA RENTOWNOŚCI). Stopa zwrotu z papierów wartościowych . Drobni inwestorzy mogą inwestować poprzez fundusze powiernicze.

6.INSTRUMENTY POCHODNE - ( derywaty , kontrakty terminowe ) Jest to kontrakt ustalany na podstawie instrumentu bazowego ( instrument pochodny wobec instrumentu bazowego). Z góry określona cena kontraktu oraz data realizacji kontraktu. Nie jest to rynek gotówkowy (handel na giełdach towarowych).

7. Konieczność kontraktu terminowego:

1. pojawiły się po raz pierwszy na rynku handlu zbożem

2. jest to kontrakt na określony towar , na określoną jego ilość i po określonej cenie. Po pół roku dochodzi do realizacji kontraktu. Rozliczenie kontraktu odbywa się na końcu kontraktu ( cena kontraktu , a cena na rynku jedna strona traci, druga zyskuje)

3. instrumentem bazowym może być stopa % , i indeks giełdowy na podstawie którego może być zawarty kontrakt finansowy.

8. Dwa RODZAJE KONTRAKTÓW FINANSOWYCH:

1. opcje .

Prawo do kupna ( call) lub sprzedaży ( pull) określonego instrumentu bazowego po z góry ustalonej cenie i w określonym terminie

call- to prawo do kupna określonego instrumentu bazowego w określonym terminie i po określonej cenie

pull - prawo do sprzedaży określonego instrumentu bazowego w określonym terminie i po określonej cenie

Z opcji można skorzystać lub nie ( dotyczy to nabywców). Kupując opcję ponosimy określony koszt tzw. koszt opcji ( premia) - określony procent ceny instrumentu bazowego ( 5-10%) . Cena realizacji opcji ( wykonania opcji) - cena po której kupujemy lub sprzedajemy instrument bazowy.

Dwa rodzaje opcji z punktu widzenia rozliczenia:

• typu amerykańskiego

• typu europejskiego

Różnica: opcje typu europejskiego rozliczamy raz w ostatnim dniu kontraktu. Opcje typu amerykańskiego mogą być rozliczane codziennie w trakcie trwania kontraktu.

2. kontrakty futures- zobowiązanie do kupienia lub sprzedaży określonego instrumentu bazowego po z góry określonej cenie w określonym terminie. Kontrakty futures są rozliczane codziennie w trakcie trwania kontraktu ( na giełdzie dwa kontrakty 6 miesięczne). W trakcie tych 6 miesięcy kontrakt ten trzeba codziennie rozliczać . Wnoszone są depozyty zabezpieczające.

I. RODZAJE ZLECEŃ NA GIEŁDZIE:

1. Zlecenia :

1. rynkowe - zlecenia PKC i zlecenia PCR

• zlecenie PKC po każdej cenie - oznacza że inwestor państwo decyduje się na każdą cenę na giełdzie w ramach widełek . Wahania cen + - 10 %. Zarobimy lub stracimy najwyżej 10% . Zlecenie to bierze udział w ustaleniu raz dziennie kursu dnia na tzw. fixingu.

• Zlecenie PCR - po cenie rynkowej - nie bierze udziału w ustaleniu kursu dnia, bierze udział w równoważeniu rynku i w dogrywce.

2. z limitem cen - zlecenia z konkretnie ustaloną ceną. Dla kupna to maksymalna cena dla sprzedaży minimalna

3. zlecenie WAN ( wszystko albo nic) dla drobnych inwestorów . Opcja dotyczy kupna lub sprzedaży do 30 akcji, ma zapobiegać redukcji zlecenia

4. zlecenie L dla biur maklerskich w celu korekty wcześniej popełnionego błędu

II. Rodzaje notowań na giełdzie.

• rodzaje.

1. wg jednolitego kursu dnia ( charakterystyczne dla giełd mniejszych)

2. ciągłe w trakcie sesji cena podawana jest co 1 minutę ( u nas transakcje futures 5 minut) cena na otwarciu, cena max. i min , cena pierwszej i ostatniej transakcji

III. Fazy sesji giełdowej:

1 . zbieranie zleceń z biur maklerskich i budowanie arkuszy zleceń - robią to maklerzy , specjaliści - pracownik domu maklerskiego który jest specjalistą danego papieru wartościowego ( każdy papier wartościowy ma swojego specjalistę)

1. zadania maklera

• budowa arkuszy zleceń

• równoważenie rynku

• przeprowadzanie redukcji

• ustalenie kursu dnia wg. aktu kupna i sprzedaży

• rozliczenie transakcji

kurs odniesienia 100 widełki : min 90 max . 100

KUPNO			SPRZEDAŻ
Ilość akcji które chcemy kupić	Ilość skumulowana	Kurs	Ilość skumulowana	Ilość akcji które chcemy sprzedać
100	100	PKC		-
-	100	105	600	-
150 150 300 50 - 150 -	250 400 700 750 750 900 900	104 102 100 99 98 96 95 PKC	600 550 450 400 400 400 400 300	- 50 100 50 - - 100 100

Ilość skumulowana- ilość zleceń które są możliwe do wykonania przy określonym danym poziomie cen.

3. Zasady ustalania kursu dnia na giełdzie warszawskiej ( fixing) - na podstawie

a) 3 sit:

• ustalenie się kursu przy maksymalnym obrocie ( jak najmniej akcji zmienia właściciela )

• ceny przy których obrót jest taki sam- minimalizacja nadwyżki między popytem a podażą ( sprzedaż)

• minimalizacja różnicy kursowej ( między kursem dnia a kursem odniesienia)

2. ustalenie charakteru rynku

3. ustalenie kursu dnia

4. faza oferty ( przy niezrównoważonym rynku makler specjalista próbuje zrównoważyć rynek)

5. faza dogrywki ( między 10 a 12 ) odbywa się tylko wówczas gdy rynek jest zrównoważony. Można kupować i sprzedawać po cenach rynkowch

4. RODZAJE RYNKU NA GIEŁDZIE

1. zrównoważony - n. k. ( nadwyżka kupna)

n. s. ( nadwyżka sprzedaży)

2. niezrównoważony ( transakcyjny)

r. k ( redukcja kupna)

r. s ( redukcja sprzedaży)

c) niezrównoważony ( nietransakcyjny)

oferta kupna = ofercie sprzedaży

Przy braku transakcji giełda nie handluje tylko podaje cenę.

WYKŁAD 9

1. ZASADY REFORMY EMERYTALNEJ:

2.Na czym była oparta stara forma ubezpieczenia?

System emerytalny był oparty na zasadzie repartycji, na umowie pokoleniowej ( to była wada gdyż mogło to doprowadzić do inflacji) . Bieżące emerytury były wypłacane ze składek ZUS. Wysokość emerytury nie zależała od wysokości opłacanej składki i efektów zarządzania nimi ( pieniądz tu nie pracuje). Ludzie bogaci mogli dostać tylko 250 % średniej krajowej.

2. Obecna reforma jest oparta na 3 filarach:

I FILAR

1.Zreformowany ZUS - filar obowiązkowy oparty na umowie pokoleń.

Struktura składki:

• 80 % składki przeznaczane jest na zreformowany ZUS

• 37% od płacy brutto jest przeznaczane na ubezpieczenie społeczne ( 18,5% pracownik , 18,5% pracodawca)

2.Fundusze:

1. emerytalny

2. rentowy

3. chorób i macierzyństwa

4. chorób zawodowych i nieszczęśliwych wypadków

a+b+c+d = 37% płacy brutto

5. zdrowotny 7% dochodu netto

3. Składka emerytalna - 12,2 % odprowadzane jest do ZUS, 7,3 % może być odprowadzane do OFE ( Otwartego Funduszu Emerytalnego).

II FILAR

O charakterze kapitałowym. Otwarte Fundusze Emerytalne

Obowiązkowy dla osób poniżej 30 roku życia

Składki gromadzone w OFE są dziedziczone. Gromadzi się je na indywidualnych kontach , pieniądze „pracują” są lokowane.

• 95% jest inwestowane w papiery krajowe

z tego 45% w akcje , 50 % w obligacje ( papiery bezpieczniejsze)

• 5%- inwestowane w papiery zagraniczne

III FILAR

Dobrowolne zabezpieczenia emerytalne

1. Mogą być w formie:

1. zabezpieczenia indywidualnego

• można kupić indywidualną polisę z funduszem inwestycyjnym czyli tzn. że jesteśmy ubezpieczeni oraz jest zgromadzony kapitał na nasza emeryturę

2. zabezpieczenia grupowego

• Pracowniczy Fundusz Emerytalny. Firma zakłada fundusz.

• Grupowe ubezpieczenia na życie z funduszem emerytalnym.

Pracodawca może wykupić dla pracowników ubezpieczenie z funduszem emerytalnym.

• Inwestowanie pracodawcy w fundusze inwestycyjne. Jest to najlepsze dla pracownika

IV. ZABEZPIECZENIA SYSTEMU

1. kapitał akcyjny od 200 mln do 17 mln zł.

2. Struktura akcjonariuszy - kto jest współwłaścicielem , kto wniósł kapitał- wybieramy firmy mające znanych i dobrych akcjonariuszy i są silnie związane z polskim rynkiem

3. Fundusz gwarancyjny- gromadzi pieniądze na ratowanie firmy mającej kłopoty. Gdy zabraknie mu kapitału pozostaje Skarb Państwa który wypłaca pieniądze nominalne bez zwaloryzowanej wartości

4. Prowizja towarzystwa lub koszty manipulacyjne

V STRUKTURA FUNDUSZY EMERYTALNYCH

1. OFE- jest dostępny dla każdego. Są to zbierane i ewidencjonowane nasze składki.

2. Powszechne Towarzystwa Emerytalne- mają charakter spółki akcyjnej o kapitale 17 mln zł . Mają za zadanie zarządzanie pieniędzmi z OFE i zabezpieczenie ich wypłacalności

3. Bank Depozytariusz - są tu zdeponowane pieniądze z OFE. Nie może być powiązany z Powszechnym Towarzystwem Emerytalnym.

4. Skarb Państwa- ostatnia deska ratunku. Jest to system zabezpieczeń który zobowiązuje się do gwarantowania pieniędzy zebranych w funduszu.

VI CECHY ZREFORMOWANEGO SYSTEMU

• Emerytura złożona z 2 lub 3 źródeł

• Wysokość emerytury jest zależna od wysokości wpłacanych składek i od efektów zarządzania nimi

• Funduszy jest 23 - możliwość wyboru

• Składki emerytalne są płacone w równych częściach płaconych przez nas i przez pracodawcę

• Składki są gromadzone w ZUS-ie oraz w OFE na indywidualnym koncie

• W ZUS- ie składki są waloryzowane ( zapewnia to utrzymanie realnych wartości pieniądza) - odbywa się to przez mnożenie wartości pieniądza przez wskaźnik wzrostu cen.

• Wysokość składki jest limitowana ( do 500 mln starych złotych (do 30 krotności średniej krajowej ) istnieje obowiązek płacenia całej składki 37% . Po przekroczeniu tej składki nie ma obowiązku opłacenia całej składki. Daje to efekt dochodowy - płaca jest 16 krotnie wyższa )

• Pieniądze zgromadzone w OFE są nasze i są dziedziczone wg. prawa o dziedziczeniu majątku. Natomiast zgromadzone w ZUS-ie nie podlegają dziedziczeniu

• Wiek emerytalny kobiety 60 lat , mężczyzny 65 nie ma możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę

• Można być członkiem tylko jednego funduszu emerytalnego

• Liczy się jedna podpisana umowa

• Przez 2 lata nie warto zmieniać funduszu

• Śmierć członka funduszu emerytalnego przed osiągnięciem przez niego wielu emerytalnego: 50 % dostaje współmałżonek lub osoby wskazane przez członka w formie bezgotówkowej na rachunek OFE

50% uzyskują wskazane osoby

• Wypłata emerytury możliwa w 4 formach:

• emerytura indywidualna dożywotnia przeznaczona dla osób samotnych po których nikt nie dziedziczy

• indywidualna emerytura z okresem gwarantowanym ( Długość życia emeryta 16,5 roku- okres tzw. gwarantowany w którym pieniądze mogą być dziedziczone. Jeśli żyjemy dłużej niż 16,5 roku ( na emeryturze) dalej dostajemy emeryturę ale nikt po nas nie dziedziczy, leczy gdy umieramy wcześniej - reszta pieniędzy jest dziedziczona

• emerytura małżeńska - małżonkowie otrzymują ją wspólnie. Po śmierci jednego z nich drugi dostaje 60% tej wspólnej emerytury

- emerytura małżeńska z okresem gwarantowanym.

2007

Strona 32 z 32

PLAN

CO?

DLA

KOGO?

JAK?

CO?

JAK?

DLA

KOGO?

JAK?

DLA

KOGO?

CO?

PLAN

---