Ogólne zasady ekonomiki produkcji leśnej 1Zakresy produkcji leśnej W odróżnieniu od innych działów gospodarki narodowej w warunkach leśnych wyróżnia się dwa zakresy produkcyjne: 1) Zakres produkcji leśnej przy pniu(Ppp)- Jest to wielkość (mią ższość) pozyskiwanych i wyrabianych sortymentów drzewnych rocznie 2) Zakres produkcji leśnej na pniu (Pnp) jest to wielkość (miąż sześć) rocznego przyrostu bieżącego drzewostanu Wielkość (Ppp) mierzy się wielkością stosowanego rozmiaru użytkowania (Ru), natomiast wielkość (Pnp) mierzy się miąższością rocznego przyrostu bieżącego drzewostanu (Pb) W Polsce rozmiar pozyskiwania wynosi 19mil m3, a przyrost 32mil m3. Z różnicy tych wielkości wynika, że około 13mil m3 Rocznie pozostaje w lesie Pb-Ru=Zz(zmiana zapasu drzewnego na pniu) Zmiana zapasu (Zz) w ekonomice leśnictwa traktowane jest jako rezultat działu zagospodarowania lasu, a rozmiar użytkowania lasu traktowany jest jako rezultat działu użytkowania lasu. Zdaniem wielu ekonomistów Zz powinna wchodzić do rachunku produkcji globalnej leśnictwa(obecnie nie wchodzi) 2 OKRESY PRODUKCJI LEŚNEJ Wyżej wymienione zakresy związane są ściśle z odpowiednimi okresami w produkcji leśnej. Zakres (Ppp)związany jest z rocznym okresem produkcji( okresem obrachunkowym), ponieważ rok rocznie pozyskuje się, wyrabia i przeznacza do sprzedaży określone ilości drewna. Okres ten (Ppp) trwa od momentu ścinki i wyrobu drewna do momentu zmagazynowania pozyskanego i wyrobionego drewna. Zakres (Pnp) związany jest z wieloletnim okresem produkcji i okres ten trwa od momentu wysiania nasion do momentu ścinki i wyrobu drewna. Przyjęto że okres ten trwa 100lat (wiąże się to z okresem rębności) W ekonomice lasu pod pojęciem gosp-leśnego rozumie się realizację obydwu zakresów produkcyjnych. 3 CZYNNIKI PRODUKCJI LEŚNEJ Produkcja leśna przy pniu jak i na pniu podobnie jak, każda inna produkcja materialna jest wypadkową współdziałania odpowiednich czynników tj. odpowiednich środków produkcyj nych i czynnika ludzkiego (zasób ludzki pracy) Ogół środków produkcyjnych i czynnika ludzkiego składa się na pojęcie siły wytwórczej (zasobów produkcyjnych) SIŁY WYTWÓRCZE
ŚRODKI PRODUKCYJNE ZASOBY LUDZKIE
ŚRODKI PRACY PRZEDMIOTY PRACY
LAS W gospodarstwie leśnym podstawowym środkiem produkcyj nym jest sam las(d-st) Jest on bowiem przedmiotem pracy jak i środkiem pracy. Przedmiotem pracy las jest w trakcie wykonywania wszystkich podstawowych czynności gospodar czo-leśnych, zarówno zarówno dziale użytkowania lasu jak i w dziale zagospodarowania lasu( nasiennictwo, odnowienia, pielę gnacja, zagospodarowanie łowieckie, hodowla, ochrona, remon ty, zagospodarowanie turystyczne) We wszystkich tych czynno śćiach las jest przedmiotem pracy, natomiast środkiem pracy las jest w trakcie procesu wzrastania poszczególnych drzew i całych d-st zarówno na grubość jak i na wysokość, dając w efekcie przy rost miąższości. Stąd istotnym znaczeniem w ekonomi leśnictwa ma utrzymanie lasów w optymalnym stanie produkcyjnym. Opró cz lasów bardzo ważnym czynnikiem produkcji są środki produ kcyjne akcyjne postaci środków trwałych zaangażowane w proce sy produkcyjne w gosp. leśnym (budynki, budowle, drogi, masz yny urządzenia, środki transportu) Cechą charakterystyczną środ ków trwałych jest to, że ponad 80% wartości środków trwałych stanowi unieruchomiony majątek trwały w postaci budynków, budowli, dróg. Według danych z 1995 ogólna wartość środków trwałych wynosi 3592mln zł w tym budynki i budowle 3062mln zł Za środek trwały za środek trwały uważa się taki składnik mająt ku dla którego ustala się dolną granicę wartości oraz jest używany (użytkowany) co najmniej jeden rok. Dolna granica wartości wynosi obecnie -w Polsce 2 tys zł 4 CZYNNIK LUDZKI Ewidencjonowany jest na podstawie odpowiednich kategorii zatrudnienia 1 Grupa eksploatacyjna - tu zalicza się pracowników bezpoś rednio i pośrednio zatrudnionych w realizacji procesów produ kcyjnych (robotnicy leśni, pracownicy administracji) 2 Grupa pozaeksploatacyjna - tu zalicza się pracowników obsłu gi nie związanych, ani bezpośrednio, ani pośrednio z realizacją procesów produkcyjnych (obsługa socjalna: przedszkole, służba zdrowia, stołówki) W leśnictwie od 1992r pracowników zatrudnionych na stanowis kach administracyjnych dzieli się na pracowników zaliczonych do służby leśnej oraz pracowników poza służbą leśną. Służba leśna to dyrektorzy, naczelnicy wydziałów, nadleśniczy, leśnicy, zastępcy. Zaliczanie lub nie zaliczanie do służby leśnej wynika tylko z odpowiednich zarządzeń 5 KOSZTY PRODUKCJI Pod tym pojęciem należy rozumieć wartość nakładów zarówno pracy żywej jak i uprzedmiotowionej poniesionej na wytworze nie określonych produktów (wyrobów) Przez koszty należy rozumieć wartość zużytych środków pracy, przedmiotów pracy i czynnika ludzkiego w procesie produkcyj nym Płaca w ekonomice traktowana jest jako rekompensata za zużyc ie sił, zdrowia, dlatego wyciągana jest w poczet kosztów. Ogół kosztów dzieli się na koszty: MATERIALNE- koszty materiałów, energii, surowców, paliw oraz kosztów amortyzacji (zużycia środka trwałego) NIEMATERIALNE- koszty robocizny (płace) oraz składki za ZUS AMORTYZACJA- Przez amortyzację należy rozumieć wartość zużytych środków trwałych w danym wieku. Koszty amortyzacji przenoszone są na wartość wytworzonej w danym roku produkt ji. Koszty amortyzacji składają się na tzw. Fundusz amortyzacyjny który służy do odtworzenia (zakupu) składników majątku trwałego. Innym podziałem kosztów jest to podział na koszty własne prod ukcji oraz społeczne koszty produkcji. Koszty własne są sumą C- kosztów materialnych i V- niematerialnych Kw= C+V 6 WARTOŚĆPRODUKCJI LEŚNEJ Przez wartość rozumiemy społeczną pracę ludzką urzeczywistnioną w towarze, wyrażona pieniężnie. Wartość występuje tylko tam, gdzie istnieje produkcja i wymiana towarów towarów leśnictwie za produkcję towarową uważa się rezultaty działu użytkowania lasu tj. rok rocznie pozyskiwane i przekazyw ane do sprzedaży sortymenty drzewne oraz użytki uboczne Wartość tak rozumianej produkcji leśnej jest sumą kosztów C-materialnych i V- niematerialnych wydatkowanych wydatkowan ych w danej jednostce leśnej(organizacyjnej) CZYM RÓWNA SIĘ TEORETYCZNA WARTOŚĆ PRODUKCJI LEŚNEJ Słuszność zasady ustalania wartości produkcji leśnej za pomocą bieżących kosztów wydatkowanych na gosp. leśne uzasadnił Sudaczkow na przykładzie modelu lasu normalnego Podstawa analizy Sudaczkowa jest 100 hektarowy, jednogatunko wy obręb leśny zagospodarowany 100-u letnią koleją rębu. W tym to 100 ha obrębie 1ha zajmuje 100-u letni d-stan rębny podl egający użytkowaniu, zaś pozostałe 99ha zajmuje d-stan stan wieku od 1 do 99lat. Sudaczkow postawił pytanie co należy przyjąć za produkcję towarową tego produkującego 100ha obrębu oraz jaka jest wartość towarowa tego fikcyjnego 100ha obrębu produkcji Produkcją towarową jest suma pozyskanych i wyrobionych sortymentów z 1ha 100-u letniego letniego d-st (pomijając użytki przedrębne) 1 Wskaźnik kosztu własnego produkcji 1m3 drewna na pniu
C+V- koszty materialne i niematerialne wydatkowane na zagospodarowanie lasu Pb-roczny przyrost bieżący Mówi nam jakie musimy ponieść koszty, żeby przyrósł 1m3 dre wna (poza działaniem sił przyrody). Służy min. do obliczenia wartości zmiany zapasu drewna na pniu
SZACOWANIE ZA POMOCĄ METOD STATYSTYCZNYCH
1- W przypadku zniszczenia uprawy względnie młodnika wartości straty oblicza się za pomocą metody kosztów reprodukcji Kj- koszt jednorazowy założenia uprawy Kk- koszt kilkakrotny związany z pielęgnowaniem n- liczba zabiegów pielęgnacyjnych ko- koszt ochrony i administracji i-wiek młodnika
2 W przypadku zniszczenia D-s średniej klasy do wieku rębności straty obliczamy za pomocą metody wartości spodziewanej (wzór Glasera- modyfikacji świdra)
Au- wartość d-s w wieku rębności c- koszt założenia 1 ha lasu i2- wiek szacowania2 u2- wiek rębności 2
3 W przypadku gdy zniszczony d-s nie osiągnął wieku kulmi nacji przeciętnego przyrostu miąższości d-s dodatkowo należy doliczyć wartość strat na przyroście za pomocą formuły Si2 Str= Ai+Si2 Problem ten dotyczy tylko d-st średniej klasy wieku 4 W przypadku zniszczenia rębnego i przeszłorębnego szacujemy za pomocą wartości sprzedażnej Au=(C1*M1+….Cn*Mn) - kp kp- koszt pozyskania wszystkich sortymentów C1; Cn- cena poszczególnych sortymentów M1; Mn-miąższość poszczególnych sortymentów
SZACOWANIE STRAT ZWIĄZANYCH Z PRZEDTEM MINOWYM WYRĘBEM Przedterminowy wyrąb powodowany jest najczęściej koniecznością przekazania powierzchni na cele inwestycyjne 1 W przypadku usunięcia uprawy lub młodnika, wartość strat oblicza się z różnicy wartości Wr(według wyłożonych kosztów) pomniejszoną o wartość pozyskanych sortymentów Str= Wr-W pozyskanych sort Wr= (Kj+Kk*n+Ko*i)*z*p*BWP Kj- koszt jednorazowy założenia uprawy Kk- koszt kilkakrotny związany z pielęgnowaniem n- liczba zabiegów pielęgnacyjnych Ko- koszt ochrony i administracji i-wiek młodnika p- powierzchnia z- wskaźnik zadrzewienia/ pokrycia uprawy 2 W przypadku przedterminowego wyrębu d-st jeżeli d-st nie Pozyskane i wyrobione sortymenty pozostają do dyspozycji nadleśniczego w związku z tym nie są przedmiotem wyceny.
3 Jeżeli usuwamy d-st który osiągnął kulminacje przyrostu strat na przyroście nie szacujemy Str=0 Drzewostany rębne i przeszłorębne. W związku z faktem że drewno pozostaje do dyspozycji N-ctwa a d-st jest w wieku po kulminacji przeciętnego przyrostu, strat na przyroście nie obliczama się SZACOWANIE STRAT D-ST ZA POMOCĄ TABLIC WARTOŚCI D-ST 1 Szacowanie strat w przypadku przedterminowego wyrębu dla młodszych klas TWD posiadają wartość Wk wartość strat oblicza się (Dotyczy nowych tablic) Str=Wki*z*p*GUS 2 W przypadku przedterminowego wyrębu d-st starszych kw wykazują wartość sprzedażną w tabl. Wart. Straty oblicza się według wart. spodziewaną Str=(Wi-Wspi)*z*p*(CGus) Wi= Wi tab. * CGUS Wspi=Wspi tab * Cgus 3 W przypadku zniszczenia d-st wart. Strat obl. Str= Wi*z*p* C gus 4 W przypadku częściowego uszkodzenia d-st wartość straty oblicza Str=(Wik-Wi)*(Zi-Zs)*p*C GUS
A. Wartość spodziewaną w wieku i Wi = Wdi B Wartość sprzedażna d-st według ceny sprzedażnej oznaczonej Wspi= Ws C Wartość według wyłożonych kosztów oznaczone symbolem Wki = Wk 1Zadrzewienie- , stopień zadrzewienia, czynnik zadrzewienia- stosunek miąższości rzeczywistej drzewostanu na 1ha do miąższości normalnej podawanej w tablicach zasobności Podstawy ekonomiki prac w gosp leśnym W organizacji procesów pracy w gosp leś podst znacz posiadają materialne (d-n, majątek trwały oraz obrot) i niematerialne (zasoby ludzkie) zasoby produkcyjne.
TWPbezwzg=Wśr trw/pow TWPwzgl=Wśr trw/zartudnie
-Pracochłonność: t=T/Q T czas pracy; Q wielk prod -Wydajność: w=Q/T współzależność odwrotna -Tech norma czasu pracy: czas niezb na wyk j. produkcji ustal drogą normowania czasu pracy Ni=tp+t1+t2+t3+t4/Q [min/jedn Q(prod)] -Tech norma wydajności: wielk produkcji wykon w j. czasu pracy ustal w drodze normowania czasu pracy Nw=T-(t3+t4)/twj [jedn Q(prod)/robotniko dzień] T czas zmiany; twj czas właściwy wyk jedn Q. Wcelu ustalenia obu norm stosuje się podz na określ czsy szczegółowe: tpz przygot-zakończeniowy; t1głóny; t2pomoc; t3 obsług stanow robocz; t4 odpocz; t5-8 przerwy
K1=śr% właściwego wyk K1=(tw/T)*100; K2=śr% efektywnego czasu prac K2=(t efek/T)*100 K3=śr% strat czasu robocz K3=(t przerw/T)*100
Metody określania wydajności w gosp leś: 1) Mierników naturalnych albo fizycznych: polega na wyrazani prod w j. nat Wn=qn/T lub Wn=qn/Ztr Wn wydajność nat; qn rozm prod w jedn nat; T czas: Ztr zatrudnienie; Met obarczona dużym błędem ze wzg na niejednorodność prod leśnej, potrzeba stos indeksów lub mnożnika przeliczeniowego. Mimo to często stos. 2) Mier wartościowych: a) gdy chcemy wyróżnić poszcz rodz prac: Ww=Wg/T lub Ww=Wg/Ztr Wg wart wtórnej prod Wg=g*cj lub Wg=g*kj g rozm prod; cj cena jednostkowa; kj koszt jed b) gdy chcemy określić wydaj w całym N-ctwie: Ww=Q/T lub Ww=Q/Ztr Q ogólno ekonomiczna kategoria dochodu. Wadą jest brak zależności między wart wytwożonej produkcji, a poniesionymi kosztami prod. 3) Mier mianowanych: powst w skutek poszukiwań jednej wspóln met dla zasp prac, których efekt mieży się w róznych jednost nat: Wu=∑qu/T lub Wu=∑qu/Ztr ∑qu suma jedn mianowanych ∑qu=q1*k1+…+qn*kn q1 rozmiar prod w jedn mat; k1 mnożni przeliczeniowy Metoda ma wersje skróconą Wu=1/tśr dla której potrzeb jest znaj średnioważonej pracochłonności (tśr) 4) Mier czasowych: wyk odwrotną zależ międy wydajn a pracochłon Wt=(go*to)/(gu*tu) => Wt= To/Tu go wielk prod w jedn przyjętej za podst; gu w jedn bad; to pracoch w okresie przyj za podst; tu w okresie bad To czas pracy w okresie przyj za podst; Tu czas p w bad Jeżeli go=gu to Wt=to/tu Mamy do czynienia z odwróc indeksem czasu pracy lub pracochłonności.
|
2 Wskaźnik kosztu własnego pozyskania 1m3 drewna
C+V- koszty materialne i niematerialne wydatkowane na pozyskanie drewna Ru- planowany rozmiar użytkowania lasu 3 Wskaźnik wartości 1m3 pozyskanego drewna
C+V- koszty materialne i niematerialne wydatkowane na całe gosp. leśne (użytkowanie, zagospodarowanie, administracja+ zarząd) 4 Wskaźnik kosztu zagospodarowania 1ha pow. Leśnej
C+V- koszty zagospodarowania lasu i powierzchnia CENA PRODUKCJI LEŚNEJ Cena jest to wartość produktu wyrażona w pieniądzu Cena równa się wartości tylko wyjątkowo tzn. kiedy na rynku zachowana jest równowaga ekonomiczna(gospodarcza) Cena produkcji leśnej podobnie jak cena każdego innego produktu jest przekształconą formą wartości produkcji obejmuja ca koszty produkcji oraz nadwyżkę finansowa
C- materialne koszty produkcji leśnej V- niematerialne koszty produkcji leśnej m- nadwyżka finansowa
Nadwyżka finansowa pojawia się w postaci podatków oraz zysk u, która przekazywana jest w znacznej części do budżetu państ wa lub budżetu terenowego i przeznaczona jest na finansowanie niematerialnej swery produkcji
Cena produkcji leśnej podzielona przez stosowany rozmiar użytkowania lasu daje cene średnią 1m3drewna Kosztowa cena średnia
C+V- całkowity koszt na zagospod. Lasu, użytkowanie lasu, administracje i zarząd Cena średnia określona na podstawie znanej ceny poszczególnych sortymentów
C1; Cn- cena poszczególnych sortymentów M1; Mn-miąższość poszczególnych sortymentów METODYCZNE PODSTAWY USTALANIA CENY 1m3 DREWNA ORAZ RÓŻNICOWANIE CEN SORTYMENTÓW
1 Przyjmuje się że licznik pochodzi z okresu z którego pochodzi mianownik, w leśnictwie ze względu na sezonowość produkcji w tym okresie jest 1 rok 2 Różnicowanie ceny sortymentów Do różnicowania ceny sortymentów niezbędne są następujące elementy: a) cena średnia 1m3 pozyskanego drewna b) wskaźnik wartości użytkowej poszczególnych sortymentów tzw. W sort c) średnioważony wskaźnik wartości użytkowej dla całkowitej produkcji tzw. Wśr
Wskaźnik wartości użytkowej Wsort ustala się empirycznie, wykonuje to IBL na podstawie kryteriów: - rodzaj względnie gatunek drewna, wymiary długość grubość, jakość tech. Względy gospodarcze Wsort mają znaczenie czasowe, mogą być modyfikowane
W śr- Średnioważony wskaźnik wartości użytkowekj sort
W1; Wn- wskaźnik wartości użytkowekj poszczególnych sort M1; Mn-miąższość poszczególnych sortymentów
Mając powyższe 3 elementy(Cśr, Wsort, Wśr) ceny poszczególnych sort oblicza się z proporcji
Cena sort= Cśr* Wsort/Wśr Tak ustalona cena sortymentu jest ceną kosztową jest podstawą do negocjacji cen z odbiorcami i jest modyfikowana w praktyce przez działanie praw rynku oraz przez warunki i zasady sprzedaż
Ze względu na warunki i zasady sprzedaży wyróżniamy następujące rodzaje cen 1- Cena „loco las”- oznacza cene na miejscu w lesie i wyróżnia loco las na pniu- oznacza że zarówno koszty ścinki, wyrobu, zrywki, załadunku i transportu obciążają odbiorcę loco las przy pniu- oznacza że koszty pozyskania, wyrobu obcią żają producenta(N-ctwo) a koszty transportu i załadunku obciąż ają odbiorcę. Obecnie zalecana metoda w LP locolas po zrywce- lasy wykonują zrywkę( do ceny doliczają koszty zrywki) 2- Cena franco-oznacza tzw. Bazę cenową przy, której ustala się miejsce do, którego koszty oraz ryzyko ponosi dostawca franco-wagon-stacja przeznaczenia, do miejsca(stacji przezna czenia) koszty i ryzyko ponosi dostawca franco stacja załadowcza, franco granica państwa, franco port PRODUKCJA GLOBALNA (wartość globalna) przez PG rozu mie się rezultat pracy określonej jednostki produkcyjnej (przedsi ębiorstwa) co wartościowo wyraża się jako sumę nakładówpracy żywej(V) i uprzedmiotowionej(C) zmaterializowanej w danym okresie produkcji zakończonej i niezakończonej,łącznie z produk cją usług bez uwzględniena wartości zmiany zapasu drzewnego na pniu Produkcja globalna leśnictwa przedstawia się również jako: 1 wartość pozyskanych wyrobionych i przeznaczonych do sprzedaży w danym roku sort drzewnych 2 wartość pozyskanych wyrobionych i nie przeznaczonych do sprzedaży w danym roku sort drzewnych tzw. Remanent drzewny 3 Wartość pozyskanych i przeznaczonych do sprzedaży użytków ubocznych i legalnie pozyskanej zwierzyny łownej 4 wartość świadczonych usług Produkcja globalna pomniejszona o wartość świadczonych usług to PRODUKCJA TOWAROWAWartość produkcji globalnej w jakiejkolwiek jednostce określa się za pomocą wzoru Pglob= C+V+Glob C- sumaryczne koszty materialne poniesione w danej jednostce w danym okresie, V-sumaryczne koszty niematerialn(płace, ubezpieczenia) poniesione w danej jednostce danym okresie m- nadwyżka finansow(podatki zyski) PRODUKCJA CZYSTA- jest to część produkcji globalnej, która powstaje po odliczeniu wartości środków materialnych zużytych na jej wytworzenie Pczysta= Pglob -C to Pczysta= C+V+m-C to Pczysta= V+m Suma produkcji czystej wszystkich działów gospodarki narodo wej tworzyła dochód narodowy państwa. Obecnie zamiast docho du narodowego określa się na szczeblu państwa PKBwprowadzo no w 1991r PKB- stanowi sumę (wartości dodanej) wszystkich działów gosp. narodowej. Wartość dodana poszczególnych dział ów gosp. narodowej to produkcja globalna pomniejszona o zuży cie pośrednie poniesione w związku z jej wytworzeniem Wdodana= (Pglob) Glob-Z (zużycie pośrednie) Zużycie pośrednie obejmuje koszty zużycia(C) materiałów, surowców, energii, paliw, plus koszty usług obcych, wydatków na podróże służbowe oraz pozostałe wydatki takie jak: koszty reklamy, czynsze, dzierżawy KRYTYCZNA ocena metodyki obliczania produkcji globalnej w leśnictwieZgodnie z obowiązującymi przepisami za wartość produkcji globalnej przyjmuje się wartość pozyskanego i przezn aczonego do sprzedaży drewna, wartość remanentów, wartość METODY I SPOSOBY OCENIANIA EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA Efektywność gospodarowania- jest to zdolność jednostki gospod arczej do wytwarzania produktów i usług za pomocą posiadany ch sił wytwórczych wytwórczych celu zaspokojenia potrzeb odbiorcy(społecznych) > Efektywność charakteryzuje się 2 zasadniczymi nierozłącznymi cechami tj. szybkością i celowości ą działania. W praktyce gosp. wyr. Się 2 grupy metod okr. Ef. 1 Met. Bezpośrednie 2 Met pośredni Ad1 Metoda bezpośrednia okr. Efekt -pol na wyliczaniu odpow iednich wartości Wyróżnia się 2 następujące rodzaje efektywności a) Efektywność produkcji Wskaźniki efektywności produkt. Oceniają ekonomiczne wykorzystanie zasobów produkcyjnych danej firmy. Definiowana jest jako stosunek efektu pozyskanego w procesie produkcyjnym do wartości zasobów produkcyjnych w tym procesie uczestniczących co przedstawiamy
E- efekt produkcyjny Cz- wartość materialnych zasobów produkcyjnych Vz- wartość niematerialnych zasobów produkcyjnych Materialne zasoby produkcyjne to 1- Drzewostany 2Majątek (środki) trwałe 3 Majątek obrotowy Niematerialne zasoby prod: zasoby pracy, zasoby zatrudnienia, zasoby ludzkie W zależności od tego jaką kat. przyjmujemy za efektywność prod. - otrzymamy różne wskaźniki efekt Jeżeli przyjmiemy za efektywność produkcji Globalna Wartość produkcji całkowitej- wskaźnik ef. Prod przyjmuje postać
Wc- wartość produkcji całkowitej WL- wartość lasu(d-st) T- wartość środków trwałych O- w. środków obrotowych L- wartość zasobów ludzkich
Wc- produkcja globalna, zysk, akumulacja, towarowa Dyskusyjną sprawą jest obliczenie W. zasobów ludzkich. W ekonomii wypracowano wzór
V- wart. płac wraz z na narzutami na płacę p- stopa procentowa to kapitalizowanie wynagrodzeń cały problem w tym ile to „p” p-wynosi wg. Literatury ok. 9% Ale czy jednakowo można określać leśników, rolników, profesorów. W tej formule często pomija się wycenę zasobów ludzkich. b. efektywność pracy-Wskaźnik efektywnośći pracy oceniają ekonomiści wykorzystanie bieżących kosztów w działalności. Zatem przez ef. Pracy należy rozumieć ef. Uzyskania w procesie pracy do bieżących kosztów działalności
E- efektywność pracy Cb- bieżące koszty materialne Vb- bieżące koszty niematerialne Jeżeli za efektywność procesu pracy przyjmiemy, wartość produkcji całkowitej to wskaźnik ef. pracy przyjmie postać
Wc- wartość prod. Całkowitej Kc- koszty całkowite działalności Tak wyliczony wskaźnik ef. pracy nie pozwalają porównać wskaźników między różnymi N- ctwami ze względu na zróżni cowanie war. Przyrodniczych i strukturę prod. W celu zapewnie nia porównywalności między n-ctwami proponuje stosowanie odpowiednich współczynników korygujących. Zatem wzór przyjmuje postać
Q- sumaryczny współczynnik korygujący Współczynnik Q powinien składać się z co najmniej 2 współczy nników cząstkowych które odzwierciedlały by zróżnicowanie przyrodniczych war. Prod. Leś odróżnienie zróżnicowania struktury pozyskania drewna stąd WSP. WSP ma postać
K1- cząstkowy wsp. kor. ef pr z tytułu zróżnicowanych warunków przyrodniczych prod. Leśnej K2- cząstkowy wsp. kor. ef. pr. Z tytułu zróżnicowania struktury pozyskania d-st Kz- koszty zagospodarowania 1ha lasu w ocenianej jednostce Kz śr- śred koszt zagospodarowania 1ha lasu w jednostce nadrzędnej (RDLP) Kp- koszt pozyskania 1m3 drewna w ocenianej jednostce
Forma iloczynowi forma ta jest tzw. Formą preferencyjną ten wskaźnik nadaje wyższą wartośc najbardziej odbiega od jedności Ad2 Metody pośrednie( wnioskowania) Metoda pośr pol. Na wyliczaniu in. wsk. niż wsk. ef. kt. jednak ef. pozwalają okr. do metod pośr. zaliczamy: a)wskaźnik nakładochłonności b) met. Indeksowe c) met. Diagramu przełomu
a)wskaźnik nakładochłonności powstaje z rel. Nakładu do efektu np. paliwochłonność, kosztochłonno. Najpowszechniej stosowa ny wskaźnik z tej gr. Jest wskaźnik poziomu kosztówktóry powstał z relacji Ws- wartość sprzedaży W l-ctwie tylko ten poziom kosztów w zasadzie jest liczony (obowiązkowo) Nal. Pamiętać że im wyższy wskaźnik poziomu kosztów tym niższa efektywność ponieważ między kosztami a ef. zachodzi odwrotna współzależnośc b) met. Indeksowe z tych metod do oceny ef. najcz. Stosuje się odwrócony indeks kosztów o postaci
Co- koszty mat. w określonej(jednostce) przyjęte za podstawę Vo- kosz. niemat. w określonej(jednostce) przyjęte za podstawę Cn- koszty mat w okr jedn badanej Vn- K. niemat w okr. Jedn badanej c) met. Diagramu przełomu met. ta wykorzystuje prostą zależno ść jaka zachodzi między wielkością produkcji a kosztami im większa produkcja tym większe koszty. Metoda ta wykorzystuje podział kosztów na Koszty stałe i Koszty zmienne. Sumaryczny koszt dowolnej produkcji zapisujemy za pomocą równania liniowego o postaci y= a+bx y- sumaryczny koszt produkcji a- koszty stałe b- koszty zmienne x- wielkość produkcji
Za pomocą tej metody można zbadać ef. 2 różnych rodzajów prac, jeżeli przyjmujemy że sumaryczny koszt pracy 1-ej technologii ma postać y= a+bx a sumaryczny koszt 2-ego rodzaju pracy ma postać To przy rozwiązaniu tego układu równań ma wyliczyć wielkość produkcji „X” przy której koszty obu metod będą sobie równe
|
użytkowania, ubocznego i wartość świadczonych usług. Wobec powyższego produkcję globalną tworzą rezultaty jednego zakre su produkcji „przy pniu” pomijamu uboczne użytkowanie i usługi a zatem: Pglob = Glob -Ru”przy pniu”(rachunek ten nie uwzględnia rezultatów drugiego zakresu produkcji „na pniu” rezultatu zagospodarowania lasu) W ekonomice leś za rezultat produkcji „na pniu” przyjmuje się wartość rocznego bieżącego przyrostu d-st. Jednakże w związku z tym, że część bieżącego przyrostu miąższości d-st jest pozykiw ana w ramach użytkowania lasu, to za rezultat produkcji leśnej „na pniu” należy przyjąć różnicę między bieżącym rocznym przyrostem miąższości d-stanów a stosowanym rozmiarem użytkowania tę różnice nazywa się zmianą zapasu drzewnego na pniu(Zz) Zz=Pb-Ru(U) Zz=Zn-Zn-1 Zn- na końcu roku Zn-1- na początku roku METODY SZACOWANIA WARTOŚĆCI LASU 1) Statyczne: nazwa poch od satyki leś która opiera się o mod lasu norm (o odp strukt i bud) który miał gwarant trwałość ciągłość i równom doch do gosp leś. Przyczynił się do powst monokult So i Św, jest modelem fikcyj, trwa do dziś opart o rachunek % i o rentę (rach rentowy)
Prolongowanie: oblicz wart końcowej Kk=Ko(1+0,0p*n) %prosty Kk=Ko*1,0pn %składowy Dyskontowanie: oblicz wart początk Ko=Kk(1+0,0p*n) %prosty Ko=Kk*1/1,0pn %składowy
Do szac watr stos się 2 rach rentowe rente leśną i grunt
Rów kapitalizacji: Ko=r/0,0p Współcz kapitali: 1/0,0p
Au wart doch z użyt ręb D wart doch z użyt przedrę uv kolej rebu c koszt zal upr v koszt admin na pow użyt Renta gruntowa- -System Presllera -Hayera W założeniu przyjmowali oni że u podstaw gosp. leśnej leży nie gotowy d-s lecz ziemia niezalesi ona przeznaczona do gosp. leśnej. Podstawowe znaczenie w szacowaniu wartości nieruchomości leśnej jak i rentowności gosp. leśnego miało podstawowe znaczenie równanie równowagi gosp. U podstaw równania równowagi gosp. było założe nie że odsetki od kapitału gruntu leśnego (B) oraz odsetki od kapitału (administracyjnego) (V) a także odsetki od kapitału odnowień (upraw leśnych) (c) stanowią koszt działalności gosp. leśnego które powinny być pokryte przez dochód czysty obliczony jako różnica przychodów przychodów wydatków zprolongowanych ( przen iesi nych) na koniec wieku rębności. Równanie równowagi gosp. miało postać matematyczną: Au+Da*1,0pu-a+Db*1,0pu-b+Dn*1,0pu-n= (B+V) *(1,0pu-1) +C*1,0pu Au- dochód z użytkowania rębnego Da,Db,Dn- dochód z użytkowania przedrębnego uzyskany w wieku a, b, n p- przyjęta stopa procentowa u- wiek rębności a ,b ,n- wiek w którym pobrano użytki przedrębne B- Kapitał gruntu leśnego( wartość) V- wartość kapitału administracyjnego C- koszt założenia upraw Metoda składnikowa Wartość gruntu leśnego obliczano na podstawie wzoru Faustmana natomiast wartość d-s obliczano za pomocą wzoru Presllera -Hayera Wzory te z czasem uległy modyfikacji (uprosz czeniu) Uproszczone wzory tych panów w ujęciu Studniarskiego mają postać Faustmana Bu=Au+Dn-(C+V) /1,0pu-1 Presllera -Hayera HEm= Au+Dm-(B+V) /1,0pu-m
Sumujemy te dwa wyniki Bu+Hem Bu- dochodowa wartość gruntu leśnego Au- dochodowa wartość z użytkowania rębnego 1,0pu? HEm- dochodowa wartość d-s Dm- dochody z użytkowania przedrębnego B koszt dzierżawy m- wiek szacowania 1,0pu-m 2)Empiryczne: Glaser zapoczątkował empiryczne met szacowania lasu (zwolennik renty leśnej). Uważał że należy oddzielnie szac wart d-nów rębnych i niedojd. Z czasem wyróżnił dodatkowo uprawę i młodnik. Wart młod i upr prop obl jako suma kosztów włożonych. Wart śred kl olicz dzięki formułą które głosiły: że wart d-nu wzrast proporcj do wieku (wyniki zawyżone); że wart d-nu wzrast prop do kwadratem wieku. D-ny rębne oblcz za pom met wartości sprzedaż. Mody wzor Glasera do war polskich dok prof. Świąder który określił ramy czasowe i zaprop formy rachunku. Metody Glassera - uprawy i młodniki a) Metoda wyłożonych kosztów Wi= ∑wyłożonych kosztów - ewentualne koszty z użytkowania przedrębnego
Formuły Gllasera dla d-s średnich klas wieku1 Formuła Ai-wartość d-s w wieku szacowania Au- wartość sprzedażna d-s w wieku rębności i- wiek szacowania u- wiek rębności
. Jest to tzw.1 wzór Glasera wzór ten choć poprawny matematycznie dawał wyniki zawyrzonezwłaszcza w odniesieniu do młodszych d-st. Dlatego Glaser przyjął założenie że 2 Formuła
3 Formuła c- koszt założenia uprawy Metoda Gllasera dla d-s rębnych i przeszłorębnych obliczał za pomocą met. Wartości sprzedażnej o postaci Am=Am' -kp Am-wartość sprzedażna d-s netto w wieku rębności Am' - wartość sprzedażna d-s brutto w wieku rębności kp- koszt pozyskania sortymentów drzewnych Wartość brutto Am'=(m1*c1+…..mn*cn) m1;mn=- miąższość poszczególnych sortymentów c1;cn- cena poszczególnych sortymentów kp= (kp1+….kpn) koszt pozyskania poszczególnych sortymentów Modyfikacje Świdra wzorów Gllasera 1Uprawy i młodniki szacował za pomocą metody kosztów reprodukcji dla gat. Igl. Do 20 lat, liściaste do 30lat, za wyjątkiem Db do 40lat Wr= (Kj+Kk*n+Ko*i)*z*p*BWP Kj- koszt jednorazowy założenia uprawy Kk- koszt kilkakrotny związany z pielęgnowaniem n- liczba zabiegów pielęgnacyjnych PODSTAWY TARYFIKACJI PRACY I PŁACY Teoretyczny model taryfikacji pracy i płacy składa się z 3 elementów a)Metody taryfikacji (wartościowania, wyceny pracy) b) Siatka płac C) Tablice stawek godzinowych A Każdą pracę cechuje określona złożoność i ciężkość wymieni onych cech nie można izolować bo nie występują oddzielnie. System wartościowania pracy w ostateczności dąży do określe nia kategorii zaszeregowania pracy. Złożoność klasyfikuje się wg. 6 kat A- Prace pomocnicze B- Prace prosta przyuczona C- Prace złożona przyuczona D- Prace średnio złożona E- Prace bardzo złożona F- Prace szczególnie złożona Złożoność pracy możemy mierzyć: - złożonością samego procesu produkcyjnego - stopniem przygotowania zawodowego kt. Jest niezbędny do wykonania pracy (wykształcenie0 Ciężkość pracy określa się za pomocą 5 kat. I- Przeciętny wysiłek, przeciętna warunki pracy II- Przeciętny wysiłek, uciążliwa warunki pracy III- Duży wysiłek, uciążliwa warunki pracy IV- Duży wysiłek, i szczególnie uciążliwe warunki pracy V- Szczególnie dóży wysiłek i szczególnie uciążliwe warunki pracy Ciężkość pracy może być mierzona: - stopniem wysiłku fizycznego i umysłowego -uciążliwością warunków pracy -stwarzające zagrożenie dla zdrowia Każdej kat. ciężkości i każdej kat. złożoności- nadaje odpowiednią rangę punktową (ilość punktów) suma punktów za ciężkość i złożoność decyduje o kategorii zaszeregowania danej pracy W tym modelu przyjęto założenie że za najlżejszą pracę otrzymuje się 100pkt Wzrost o 1 kat. ciężkości, 1 kat. złożoności powoduje wzrost pkt o 20 B Siatka Płac- jest zastosowaniem liczby punktów wcześniej ustalonej za przedmiotowe i podmiotowe cechy pracy C Tabela stawek godzinowych trzeba ją sobie samemu wyliczyć za pomocą wzoru
Sgodz—stawka godzinowa Sminim- stawka minimalna Pkt- punkty z siatki płac 100- minimalna liczba punktów - W zasadzie to sami możemy sobie stworzyć takie siatki i tabele. Przyjmując jakąś ilość pkt. Za podstawę - Istotą jest stawka minimalna(wyjściowa) bo ona decyduje o wszystkim W/w system taryfikacji pracy i płacy dotyczy stanowisk robotniczych Natomiast pracownicy umysłowi(stan. nierobotnicze) przedmi otem taryf. jest nie tylko ciężkość i złożoność ale też 3-ci element odpowiedzialność . Stanowisko nierobotnicze - nie określa się stawek godzinowych lecz określa się stawki wynagrodzenia miesięcznego
|
Ko- koszt ochrony i administracji i-wiek młodnika p- powierzchnia z- wskaźnik zadrzewienia/ pokrycia uprawy 2- D-s średniej klasy wieku za pomocą metody wartości spodziewanej Ai= (Au-c)* i2/u2 *z*p Au- wartość sprzedażna w wieku rębności c- koszt założenia 1 ha lasu i2- wiek szacowania2 u2- wiek rębności 2 3 D-s rębne i przeszłorębne za pomocą metody wartości sprzedażnej Au=(C1*M1+….Cn*Mn) - kp kp- koszt pozyskania wszystkich sortymentów C1; Cn- cena poszczególnych sortymentów M1; Mn-miąższość poszczególnych sortymentów Met tablicowa: 1) w zniszczenia całkowitego: Str=Wi*z*p*Ggus 2) częściow zniszcz: Str=(Wiu-Wi)(Zi-Zs)*p*Ggus Wiu wartość spodziew wieku ręb; Wi wart spodz wieku szac; Zi zad wiek „i” tuz przed wystąp strat; Zs spodz wskaźnik zadrz po ustąp czynnika szkodotwórcz; p pow 3) przedwcz wyrąb bez odnow:
Wki wartość włożonych kosztów; Wi wart spodz wieku rębności; Wspi watr w wieku powst strat BWP-Jest to bonitacyjny współczynnik przeliczeniowy, obliczamy go jako stosunek zasobności d-s rębnego rosnącego na danym szaco wanym siedlisku (bonitacji) do zasobności d-s rębnego rosnącego na najsłabszym siedlisku dla danego gatunku. Odczytujemy wartość z tablic zasobności i przyrostu . Ma on za zadanie Podwyższyć wartość upr. I młod.rosnących na lepszych siedliskach. Świąder opracowując swój wzór przyjął założenie że wszystkie koszty (Ki,Kk,Ko) odpowiadają wartości upr/młodn rosnącego na najsłabszym siedlisku Szymkiewicza
WYCENA WARTOŚCI POZAGOSPODARCZYCH FUNKCJI LASU społeczne ochronne Są nimi funkcje produkcyjne ochronne społeczne Gospodarcza wartość lasu wg. Ostrowskiego
Wg- wartość gospodarcza lasu R-roczny dochód netto p- leśna stopa procentowa Wstr - wartość środków trwałych S- wskaźnik jakości gospodarstwa leśnego
ROCZNY DOCHÓD NETTO
Dc- dochód czysty roczny według danych z rachunkowości E- etat użytkowania lasu U- rozmiar użytkowania lasu Cm3np - cena 1m3na pniu Z- powierzchnia zalesień K- średni koszt zalesienia 1ha powierzchni leśnej
WARTOŚĆ SPOŁECZNA LASU
Wg- wartość gospodarcza lasu a- mnożnik za walory kulturowe b-mnożnik za walory ochronne c- mnożnik za walory turystyczne 2) Met współczynników infrastrukturalnych: WIFL=Wbp*∑współ Wbp wart przyrost bieżącego 3) Met modelowo wskaźnikowa pozaprod funkc lasu: Wpz=Wpr-Kpz Wpr: wart spodzew lub sprzedaż d-nu; Kpz: współcz wielokrotności 4) Met oceny wzgl wartści użytkowej produkt i usług powst dzieki socjalnym funkcja lasu wg Marszałka. PFx=PFb/Fb*Fx*Ox PFx wart prod i usł uzysk dzieki funkcji „x”; PFb wart prod i usług dzieki funcji baz będącej źródłem tzw wielk odnow; Fb wzgl wart użutk prod i usług uzysk dzieki funkcji bazowej bedącej źródłem tzw wielk odniesienia Fx wzgl wart użyt prod i usług uzyskiw dzieki funkcji „x”; Ox obszar lasów pełniący określ rodzaj funkcji x poszcz rodz funkcji Do przeprow pieniężnej oceny wart prod i usług powst dzięki społ funkcja lasów gr I LP potrzeb jest znaj nast. El tych rach: 1)strukt pow lasów gr I LP wg bad rodz funkcji lasów (Ox); 2)wsk wzgl wart użytkow reprezent przez prod i usługi powst dzięki badanym funkcją lasu; 3)wart pieniężna prod i usług wytw w ramach funkcji bazowej, funkcji będącej źródłem doch; SOCJALNE FUNKCJE LASU Wg Marszałka Względna wartość użytkowa produktów produktów usług
Pfx- wartość produktów iusług uzyskana dzięki funkcji x→funkcja ta jest określona w zadani jednostką zł/ha/rok Pfb- wartość produktów i usług uzyskiwanej dzięki funkcji bazowej która jest źródłem wielkości odniesienia jednostka zł/ha/rok fb- względna wartość użytkowa produkcji i usług uzyskiwana dzięki funkcji bazowej która jest źródłem tzw. Wielkości odniesienia jednostka zł/ha/rok fx- względna wartość uzyskiwana dzięki funkcji x funkcja określona w zadaniu np.(wodochronna) ox- obszar lasu pełniący określony obszar funkcji TABLICOWE WARTOŚCI DRZEWOSTANÓW A. Wartość spodziewaną według niezbędnych nakładów na jego wytworzenie Wi = Wdi B Wartość sprzedażna d-st według ceny sprzedażnej oznaczonej Wspi= Ws C Wartość według wyłożonych kosztów oznaczone symbolem Wki = Wk Podstawą rachunkową do obliczenia wartości spodziewanej d-st był tzw. Poprawiony wzór Partyki Wi
Wur- wartość użytków rębnych Wupu- wartość użytków przedrębnych pobranych z całego wieku rębności u Wupi- wartość Wzór Krycha -Partyki
Wartość sprzedażną d-st ZASADY I METODY SZACOWANIA STRAT W D-STANACH
1 Szacowanie strat na przyroście które na skutek przedte rminowego wyrębu ds.-nu nie osiągnęły wieku kulminacji, a powierzchnia została przekazana na cele inwestycyjne (autostrada, domy i inne) powierzchnia nie została odnowiona
Pk-wielkość przeciętnego przyrost rocznego drzewostanu w wieku kulminacji, k- wiek kulminacji, z-zadrzewienie, p- powierzchnia Pi- wiek przeciętnego przyrostu rocznego ds-nu w wieku i,(tuż przed wyrębem) Cśr cena średna 1m3 drewna tartacznego 2 klasy jakości (GUS) i- wiek wyceny
2 Szacowanie strat na przyroście w wyniku przedte rminowego wyrębu ds.-nu ale powierzchnia została odnowiona
|
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Odpowiedzi na egzamin z ergo, AR Poznań - Leśnictwo, Ergonomia
Zestaw na egzamin z Genetyki, AR Poznań - Leśnictwo, genetyka
ekonomika- egzamin, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
ściąga-ekonomika3, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
wydruk, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
ściągi-ekonomika1, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
Szramka - wykład, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
Ekonomika sciaga 3, AR Poznań - Leśnictwo, ekonomika
Ekonomia, AR Poznań - Leśnictwo, Ekonomia LP
Botanika leśna - egzamin, AR Poznań - Leśnictwo, Botanika
więcej podobnych podstron