Dolina Rospudy

Dolina Rospudy to jeden z najcenniejszych obszarów torfowiskowych (torfowiska niskie i przejściowe), o naturalnych, nie naruszonych stosunkach wodnych. Jest objęta ochroną ze względu na występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Rośnie tam m.in. 19 przedstawicieli rodziny storczykowatych, podlegającej ścisłej ochronie prawnej, w tym jedyne w Polsce stanowisko miodokwiatu krzyżowego (Herminium monorchis), rośliny wpisanej do "Polskiej Czerwonej Księgi Roślin Ginących", oraz jedno z kilku stanowisk podgatunku białokwiatowego storczyka krwistego. Ponadto na terenie doliny występują inne storczyki, m.in.: storczyk szerokolistny (Dactylorhiza majalis), obuwik pospolity (Cypripedium calceolus), żłobik koralowy (Corallorhiza trifida)), kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii), kukułka Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteinerii), kruszczyk błotny (Epipactis palustris), lipiennik Loesela (Liparis loeselii), a także inne rzadkie rośliny chronione: brzoza niska (Betula humilis), wielosił błękitny (Polemonium caeruleum, rosiczka długolistna (Drosera anglica), rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia), lilia złotogłów (Lilium martagon) i inne.

 

W W Dolinie Rospudy i przylegających do niej lasach gniazdują chronione gatunki ptaków, takie jak: jarząbek, głuszec, kropiatka, derkacz, żuraw, bielik, orlik krzykliwy, błotniak stawowy, trzmielojad, włochatka, bocian biały, dzięcioł czarny, dzięcioł białogrzbiety, gąsiorek, jarzębatka i inne. Obszar ten jest również żerowiskiem dla ptaków gniazdujących na pobliskich terenach, w tym w Puszczy Augustowskiej.

Dla dużych ssaków, takich jak np. wilki i jelenie, Dolina Rospudy stanowi korytarz migracyjny - tędy przemieszczają się one z Puszczy Augustowskiej i Biebrzańskiego Parku Narodowego na zachód. Ponadto żyją tu łosie, bobry, wydry, lisy i inne.

Ochrona przyrody

Dolina Rospudy:

• stanowi obszar chronionego krajobrazu (od 1989 r.)

• stanowi strefę ciszy (od 1991 r.)

• jest częścią Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 z Dyrektywy Ptasiej, jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków - część Ostoi Puszcza Augustowska (od 2004 r.)

• znajduje się na czele tzw. Shadow List - listy obszarów, które wg naukowców i organizacji ekologicznych powinny znaleźć się w sieci Natura 2000 z Dyrektywy Siedliskowej (od 2004 r.)

• jest węzłem o znaczeniu międzynarodowym w Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-PL ze względu na uwarunkowania: geomorfologiczne, hydrologiczne, biotyczne, strukturę krajobrazu oraz istniejące i proponowane obszary chronione

• należy do Zielonych Płuc Polski, czyli regionalnego systemu ochrony tożsamości przyrodniczej i kulturowej północno-wschodniej Polski.

Na terenie Doliny Rospudy planowane jest utworzenie rezerwatu przyrody, obejmującego stanowisko miodokwiatu krzyżowego strefą ochrony ścisłej. Stref ochronnych wymagają też chronione ptaki gniazdujące w tym rejonie: głuszec, bielik, orlik krzykliwy. Rezerwat ten wchodziłby w skład Augustowsko-Druskiennickiego Transgranicznego Obszaru Chronionego - projektowanego dzięki współpracy między Polską, Litwą i Białorusią.

Via Baltica - fragment drogi międzynarodowej E67 , częściowo zrealizowana droga ekspresowa z Warszawy do Helsinek w Finlandii, biegnąca przez Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię. Pełni ona rolę najważniejszego połączenia drogowego pomiędzy krajami bałtyckimi. Końcowy odcinek pomiędzy Tallinem a Helsinkami pokonuje się promem. Obecnie południowy odcinek trasy kończy się w Suwałkach, na południe prowadzi sieć dróg krajowych. Via Baltica wraz z Rail Baltica jest elementem transeuropejskiego korytarza transportowego.

Warszawa/Augustów, Polska — Po wielu latach kampanii organizacji pozarządowych na rzecz ocalenia unikalnej Doliny Rospudy możemy świętować sukces. Dziś o decyzji, która ochroni to przyrodniczo cenne miejsce i rozwiąże problemy komunikacyjne Augustowian mają poinformować w tym mieście wicepremier Schetyna i minister infrastruktury Cezary Grabarczyk. Obwodnica Augustowa przebiegać będzie przez Raczki, omijając chroniony obszar Natura 2000.

Przypomnijmy. Historia tej niefortunnej inwestycji rozpoczęła się w 1986 roku, kiedy po raz pierwszy pojawiły się plany utworzenia na bagnach Rospudy rezerwatu przyrody. Jednak rezerwat ten nigdy nie powstał. Za to pod koniec lat 90-siątych powstały plany budowy na tym terenie obwodnicy Augustowa, co spotkało się z protestem ze strony naukowców i działaczy ekologicznych. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Dolina Rospudy znalazła się na terenach chronionych prawem unijnym.

Przez wiele lat organizacje ekologiczne informowały Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad oraz kolejne rządy o uchybieniach w procesie wytyczania trasy, a następnie, po wydaniu zezwolenia na budowę, o złamaniu prawa.

Kluczowym momentem kampanii w obronie Doliny był obóz w lutym 2007 roku, kiedy to w wyjątkowo trudnych warunkach, wspomagani przez ludzi z całej Polski, powstrzymaliśmy wycinkę drzew pod planowaną trasę. Ogólnokrajowa mobilizacja i demonstracje w kilkunastu miastach Polski przyśpieszyły działanie Komisji Europejskej, która złożyła pozew przeciwko rządowi RP do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W wyniku tego, ówczesny Premier Jarosław Kaczyński musiał wstrzymać inwestycję i uczynił to 31 lipca 2007.

Obecny Minister Środowiska, prof. Maciej Nowicki powołał w styczniu 2008 tzw. Okrągły Stół w sprawie Rospudy, w wyniku którego powstał raport środowiskowy potwierdzający, że wybrany wcześniej przebieg trasy jest najgorszym z możliwych. Zarekomendowany wtedy został wariant przebiegający w pobliżu miejscowości Raczki, omijający najszerszą i najcenniejszą część Doliny Rospudy.

"Przyroda Doliny jest uratowana, a budowa obwodnicy Augustowa w końcu zostanie rozpoczęta. Mamy nadzieję, że już nigdy w Polsce podobna sytuacja się nie powtórzy a drogi będą powstawać z poszanowaniem prawa i przyrody. W imieniu Greenpeace chcę najgoręcej podziękować tym którzy wierzyli, którzy pomagali i którzy pracowali dla tego zwycięstwa." - powiedział Maciej Muskat, dyrektor Greenpeace Polska, komentując doniesienia medialne dotyczące ostatecznej decyzji o budowie obwodnicy Augustowa przez Raczki.

Przypominamy jednocześnie, że dotąd nie została podjęta decyzja w sprawie przebiegu całej trasy Via Baltica, pomiędzy Warszawą a granicą polsko-litewską, choć niedługo minie rok od przedstawienia zamówionego przez rząd raportu firmy Scott&Wilson, który potwierdził wcześniejszą ocenę ekologów, że wariant "przez Białystok" jest najgorszym z możliwych. Obywatele Podlasia nie powinni dłużej czekać na decyzję rządu w tej sprawie.

"Gratuluję ministrowi Nowickiemu inicjatywy i determinacji w doprowadzeniu sprawy Doliny do końca. Gdyby nie wcześniejsza pycha i błędne decyzje mielibyśmy dziś obwodnicę Augustowa i zaoszczędzone dziesiątki milionów złotych. Niech to będzie przestrogą dla wszystkich wydających kolejne decyzje w sprawach związanych z ochroną środowiska." - dodał Muskat.

Historia kampanii na rzecz ochrony Doliny Rospudy!

Via Baltica to droga o statusie międzynarodowym, która ma powstać w ramach I ogólnoeuropejskiego korytarza transportowego. Jeżeli zostanie wybudowana, droga przecinać będzie kilka z najpiękniejszych i najcenniejszych w skali całej Europy obszarów - Biebrzański Park Narodowy, Puszczę Augustowską oraz obrzeża Narwiańskiego Parku Narodowego, Puszczy Knyszyńskiej i Wigierskiego Parku Narodowego.

"Inwestycja spowoduje nieodwracalne skutki dla natury (…)To przedsięwzięcie będzie miało katastrofalne skutki przyrodnicze dla całego regionu. Via Baltica przetnie naturalne korytarze wędrówek dużych ssaków. Lokalne populacje wilków, rysi czy łosi zostaną odseparowane od siebie we fragmentach swoich siedlisk."
Prof. dr hab. Włodzimierz Jędrzejewski - Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży




Wiele polskich oraz międzynarodowych organizacji protestuje przeciwko obecnemu projektowi. Planowana inwestycja jest dłuższa i nieefektywna ekonomicznie. Podczas jej realizacji zniszczeniu ulegną najcenniejsze obszary Zielonych Płuc Polski. Istnieją inne, krótsze i mniej szkodliwe dla środowiska naturalnego możliwości przeprowadzenia drogi Via Baltica przez terytorium Polski. Budowa drogi to także zagrożenie, bo zniszczenie najcenniejszych części Zielonych Płuc Polski spowoduje zmniejszenie turystycznej atrakcyjności regionu.

Szczególnie rażącym przypadkiem potencjalnej Via Baltica jest forsowanie budowy obwodnicy Augustowa przez dolinę Rospudy w Puszczy Augustowskiej. 17 lipca 2006 Minister środowiska, pod presją drogowców i lokalnych polityków, ogłosił decyzję będącą zielonym światłem dla rozpoczęcia budowy estakady biegnącej przez środek doliny. Jednocześnie analiza środowiskowa i finansowa jednoznacznie pokazywała, że najlepszym wariantem byłaby drobna korekta przebiegu drogi i ominięcie bagien Rospudy oraz połączenie obwodnicy Augustowa z budową obwodnicy Suwałk. Puszcza Augustowska została zidentyfikowana przez BirdLife International jako ważna ostoja ptaków o znaczeniu i jako taka została powołana przez rząd polski jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) w oparciu o wymagania unijnej Dyrektywy Ptasiej. Gatunki lęgowe zaobserwowane w strefie oddziaływania inwestycji obejmują 8 gatunków kluczowych, dla których OSO "Puszcza Augustowska" stanowi jeden z 10 najważniejszych terenów lęgowych w Polsce. Są to głównie gatunki dużych ptaków, szczególnie wrażliwych na różne zakłócenia (np. bocian czarny, głuszec, trzmielojad, orlik krzykliwy). Ostoja ta klasyfikuje się także do ochrony jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk na mocy Dyrektywy Siedliskowej.

Greenpeace zdaje sobie sprawę z potrzeby wybudowania obwodnicy Augustowa, ale forsowanie jej budowy w dzisiejszym kształcie wcale nie zagwarantuje szybkiego jej ukończenia z powodu szczupłości środków finansowych z budżetu państwa oraz licznych problemów natury prawnej. Bez wsparcia finansowego Unii inwestycja ta może ciągnąć się kolejnych kilkanaście lat - z drugiej strony, ryzyko nałożenia na Polskę kar finansowych jest bardzo realne. Zamiast tego wystarczyłoby drogę poprowadzić nieco na północ i połączyć z obwodnicą Suwałk.

Greenpeace sprzeciwia się niszczeniu środowiska naturalnego na całym świecie. Jest także przeciwny krótkowzrocznemu niszczeniu polskiej przyrody. Zdaniem Greenpeace'u zwiększenie natężenia ruchu pojazdów na chronionych terenach Zielonych Płuc Polski jest niepotrzebne i szkodliwe. Jest to także zagrożenie dla całego regionu, którego przyszłość uzależniona jest od zachowania unikatowego ekosystemu.

Plany budowy obwodnicy Augustowa liczą sobie kilkanaście lat. Od momentu, gdy wskazano lokalizację drogi przez torfowiska w Dolinie Rospudy, środowisko naukowców i przyrodników podniosło alarm. Od wejścia Polski do Unii Europejskiej, gdy Dolina Rospudy została objęta ochroną, wraz z całą Puszczą Augustowską, jako obszar Natura 2000, budowa drogi w tym miejscu stała się niemożliwa.

Już pod koniec 2005 r. zaczęło się uchylanie decyzji administracyjnych wydanych dla obwodnicy niezgodnie z prawem ochrony przyrody. W grudniu 2007 r. zapadł pierwszy wyrok polskiego sądu, który uchylił decyzję środowiskową. Rok później sąd unieważnił pozwolenie na budowę.

Naruszenie europejskich dyrektyw przyrodniczych przez obwodnicę Augustowa (i siedem innych inwestycji drogowych w województwie podlaskim) spowodowało, że Komisja Europejska oficjalnie wszczęła w 2006 r. wobec Polski “postępowanie naruszeniowe”. Wobec braku porozumienia na linii Bruksela - Warszawa, Komisja skierowała sprawę obwodnicy Augustowa do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). Do czasu wyroku ETS budowa drogi przez obszar Natura 2000 została zabroniona.

Aby wyjść z patowej sytuacji nowy wtedy Minister Środowiska prof. Maciej Nowicki i Minister Infrastruktury Cezary Grabarczyk zorganizowali spotkania „Okrągłego Stołu”, przy którym zasiedli: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, przedstawiciele samorządu województwa podlaskiego oraz Augustowa i organizacje ekologiczne. Obserwatorami byli m.in.: Minister Środowiska, Minister Infrastruktury, posłowie Komisji Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa i Komisji Infrastruktury Sejmu RP, wojewoda podlaski oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej. Zgodnie ustalono, że musi być przeprowadzona nowa ocena oddziaływania na środowisko wg. polskiego i unijnego prawa ochrony przyrody.

Pomimo znanych od lat, niepodważalnych argumentów potwierdzających, że budowa obwodnicy nie jest zgodna z polskim i europejskim prawem, a torfowiska nad Rospudą stanowią przyrodniczy unikat, budowa drogi była prowadzona poza granicami obszaru chronionego.

Rospuda - wycofano skargę

Piątek, 10 kwietnia 2009

źródło:www.panoramio.com/photo/2074504

Pozew Komisji Europejskiej przeciwko Polsce dotyczący obwodnicy Augustowa w dolinie Rospudy został wycofany. Informację potwierdziła Informacyjnej Agencji Radiowej rzeczniczka unijnego komisarza do spraw środowiska, Barbara Hellferich.

Komisja Europejska złożyła do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Polsce w 2007 roku. Kontrowersyjna inwestycja miała bowiem przebiegać przez obszary chronione, objęte europejskim programem NATURA 2000. Wstrzymania prac żądali także ekolodzy.

Innego zdania są samorządowcy z Augustowa, jego mieszkańcy oraz drogowcy. Zapewniali oni, że inwestycja nie narusza prawa i warunków środowiskowych. Zwracają uwagę, że przejazd TIR-ów przez miasto powoduje zanieczyszczenie środowiska spalinami, a przede wszystkim jest bardzo niebezpieczny dla mieszkańców, zwłaszcza dla dzieci.

Komisja wycofała skargę po zapewnieniach strony Polskiej, że obwodnica nie doprowadzi do zniszczenia doliny Rospudy, bo został wytyczony nowy przebieg trasy.

WWF Polska a Dolina Rospudy

Sprawą przebiegu I pan-europejskiego korytarza transportowego "Via Baltica", w tym i obwodnicy Augustowa zajmujemy się od 2002 roku i w tym celu wspólnie z OTOP i CEE Bankwatch stworzyliśmy koalicję organizacji pozarządowych. Od początku zwracaliśmy uwagę władz regionalnych i krajowych oraz drogowców na te elementy inwestycji, które mogą zagrozić unikalnej przyrodzie Podlasia, a jednocześnie stoją w sprzeczności z prawem unijnym. Niestety, nasze głosy w tej sprawie były konsekwentnie ignorowane. Zaniedbanie ze strony władz doprowadziło do zaognienia konfliktu i zmniejszenia szans lokalnej ludności na szybką rozbudowę infrastruktury drogowej.

Budowa trasy szybkiego ruchu przez Dolinę Rospudy to rozwiązanie destrukcyjne nie tylko dla środowiska, ale również dla ludzi. Dlaczego?

1. Mieszkańcy Podlasia mogą stracić istotną część naturalnego potencjału swojego regionu, a my wszyscy jeden z cenniejszych elementów dziedzictwa przyrodniczego Polski. Nie pozostawałoby to bez wpływa na możliwości rozwoju gospodarczego tego regionu, dla którego turystyka jest i w przyszłości powinna być podstawowym kapitałem.

2. Za niezgodną z polskim i europejskim prawem decyzję Wojewody Podlaskiego i Ministra Środowiska o przebiegu obwodnicy przez najcenniejszy fragment Doliny Rospudy zapłacą nie tylko mieszkańcy Podlasia, ale także my wszyscy! Obwodnica zrealizowana w obecnie proponowanym kształcie negatywnie wpływałaby na chroniony prawem polskim i wspólnotowym Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 oraz proponowany do ochrony Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Decydenci, pomimo wieloletnich nalegań organizacji pozarządowych nigdy rzetelnie nie przeanalizowali innych możliwych tras przebiegu obwodnicy, w tym wariantu przez Chodorki zaproponowanego przez organizacje pozarządowe już dwa lata temu (wspólna obwodnica dla Augustowa i Suwałk odciążająca 100 000 osób)! Nie wykonano wymaganych przez UE procedur Oceny Oddziaływania na Środowisko dla różnych lokalizacji przebiegu inwestycji. Te wieloletnie zaniedbania władz mogą zaprowadzić nas przed Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Jeśli jego wyrok będzie dla Polski niekorzystny, prosto z kieszeni polskich podatników zapłacone zostaną drakońskie kary.

3. Rozbudowa infrastruktury transportowej jest sprawą bardzo pilną dla naszego kraju, nie chcemy na nią czekać w nieskończoność. Tymczasem działania rządu powodują, że inwestycja na Podlasiu może znacznie się opóźnić. Europejski Trybunał Sprawiedliwości może nawet nakazać rozebranie estakady, pozostawiając mieszkańców Augustowa w dramatycznej sytuacji. Co więcej, Bruksela może wstrzymać wszystkie fundusze na modernizacje infrastruktury drogowej i kolejowej w Polsce na kilka kolejnych lat. Rzetelne rozważenie innych dostępnych wariantów trasy umożliwiłoby natomiast pozyskanie unijnych fundusze nie tylko dla tej inwestycji, ale także dla wsparcia w przyszłości realizacji innych koncepcji rozwoju infrastruktury transportowej w Polsce, jak na przykład koncepcji "tiry na tory".

Jak uniknąć kolejnych konfliktów tego rodzaju?

• Aby uniknąć opóźniania inwestycji drogowych oraz innych inwestycji i tego rodzaju nieporozumień w przyszłości, polski rząd powinien jak najszybciej zatwierdzić pełną listę obszarów w ramach europejskiej sieci Natura 2000.
  WWF Polska wraz z innymi organizacjami pozarządowymi i z pomocą ponad 200 ekspertów stworzył pełną listę tych obszarów (tzw. Shadow List), uzupełniającą niedostateczną propozycję rządową. Lista ta została uznana przez przedstawicieli Komisji Europejskiej za najlepsze tego typu opracowanie w historii UE. Jeśli decydenci i inwestorzy, w tym Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, skorzystają z tej wiedzy przy planowaniu kolejnych inwestycji, unikniemy tego rodzaju konfliktów w przyszłości.

• Zgodnie z europejskim prawem, przy planowaniu inwestycji mogących mieć wpływ na obszary sieci Natura 2000 konieczne jest przeanalizowania pod względem wpływu na środowisko rozwiązań alternatywnych (procedura Oceny Oddziaływania na Środowisko). Przestrzeganie tego wymogu stanowi gwarancję, że ostatecznie wybrany wariant będzie uwzględniał założenia programu Natura 2000 (sieci najcenniejszych obszarów w Unii Europejskiej). Co więcej, umożliwi unikanie konfliktów społeczno-ekologicznych i wybór najlepszego dla ludzi i przyrody wariantu. Tylko przestrzegając europejskiego prawa możemy liczyć na unijne dofinansowanie, a co za tym idzie - szybko, skutecznie i bezpiecznie dla przyrody realizować inwestycje na terenie Polski.

1111111111111Rospuda jest rzeką w północno-wschodniej Polsce. Przepływa przez Pojezierze Suwalskie i północno-zachodnią część Puszczy Augustowskiej. Z hydrologicznego punktu widzenia stanowi górny bieg rzeki Netty, prawego dopływu Biebrzy. W dolnym biegu rzeka, wpływając w Puszczę Augustowską, zmienia charakter na typowo nizinny. Meandruje w podmokłej dolinie nadrzecznej pośród trzcinowisk. Przepływa przez puszczańskie uroczyska - Święte Miejsce i Młyńsko. Koryto rzeki rozszerza się tam, tworząc zabagnioną nieckę zajętą przez torfowiska - tzw. Dolinę Rospudy.

Dolina Rospudy to jeden z najcenniejszych obszarów torfowiskowych (torfowiska niskie i przejściowe), o naturalnych, nie naruszonych stosunkach wodnych. Jest objęta ochroną ze względu na występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Rośnie tam m.in. 19 przedstawicieli rodziny storczykowatych, podlegającej ścisłej ochronie prawnej, w tym jedyne w Polsce stanowisko miodokwiatu krzyżowego (Herminium monorchis), rośliny wpisanej do "Polskiej Czerwonej Księgi Roślin Ginących", oraz jedno z kilku stanowisk podgatunku białokwiatowego storczyka krwistego. Ponadto na terenie doliny występują inne storczyki, m.in.: storczyk szerokolistny (Dactylorhiza majalis), obuwik pospolity (Cypripedium calceolus), żłobik koralowy (Corallorhiza trifida)), kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii), kukułka Traunsteinera (Dactylorhiza traunsteinerii), kruszczyk błotny (Epipactis palustris), lipiennik Loesela (Liparis loeselii), a także inne rzadkie rośliny chronione: brzoza niska (Betula humilis), wielosił błękitny (Polemonium caeruleum, rosiczka długolistna (Drosera anglica), rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia), lilia złotogłów (Lilium martagon) i inne.

W Dolinie Rospudy i przylegających do niej lasach gniazdują chronione gatunki ptaków, takie jak: jarząbek, głuszec, kropiatka, derkacz, żuraw, bielik, orlik krzykliwy, błotniak stawowy, trzmielojad, włochatka, bocian biały, dzięcioł czarny, dzięcioł białogrzbiety, gąsiorek, jarzębatka i inne. Obszar ten jest również żerowiskiem dla ptaków gniazdujących na pobliskich terenach, w tym w Puszczy Augustowskiej.

Dla dużych ssaków, takich jak np. wilki i jelenie, Dolina Rospudy stanowi korytarz migracyjny - tędy przemieszczają się one z Puszczy Augustowskiej i Biebrzańskiego Parku Narodowego na zachód. Ponadto żyją tu łosie, bobry, wydry, lisy i inne.

Dolina Rospudy:

---