WYKŁAD 2001-02-21

W XVII w. wyodrębniła się Ochrona Lasu. Później nastąpił podział. Pojęcie Och.l w XVI i XVII w. Związane było z ochroną ziem właścicieli ziemskich przed rozgrabieniem i kradzieżami. W XVIII w zaczęły się rozwijać nowoczesne nauki leśne: hodowla lasu, urządzanie, ochrona, użytkowanie lasu.

Następowały klęski szkodników pierwotnych i wtórnych ( od połowy XVIII w) jedną z przyczyn mogło być zmniejszenie się powierzchni leśnej. Ochrona w tym czasie skoncentrowała się na tym co powoduje te zmiany, a nie kłusownictwem, wtedy z ochrony lasu wyodrębniły się fitopatologia i entomologia.

Do połowy XIX w opisywano jedynie co się dzieje - nie było zw. do walki, w tym też czasie w drugiej poł. XIX w rozwinęła się produkcja insektycydów. Koniec XIX w zastanawiano się nad użyciem samolotów.

Chemia - zdano sobie sprawę, że środki chemiczne działają totalnie i mogą zahamować bardzo szybką dynamikę rozrodczą szkodników, w porównaniu do oporu środowiska i drapieżników, ponadto chemizacja zniszczyła również faunę pożyteczną. Starano się wyselekcjonować insektycydy (sukcesy lata 80), podobnie z grzybami.

Druga poł. XIX w zaczęła rozwijać się ekologia i biologia owadów szukano ich słabych punktów, szukano tego w metodzie ogniskowo - kompleksowej. Druga poł. XX w szukano i selekcjonowano insektycydów pochodzących z roślin.

W XX w pożary głownie w USA, można powiedzieć że były `potrzebne'. Kanada i USA - najlepiej rozwinęły system walki z pożarami (samoloty, duże kompleksy, zdjęcia satelitarne itp.). USA - po raz 1 w walce z pożarami zastosowano samoloty. W europie - w bardzo suchych latach prowadzono obserwacje lotnicze. Australia - podobnie. W USA - dopuszczano do kontrolowanych pożarów.

Polska - lata 90 spadek średnich opadów ocieplenie klimatu zaczęto zwracać uwagę na ochronę ppoż. W lasach częstą przyczyną pożarów są wyładowania atmosferyczne.

Czynniki abiotyczne - zwrócono na nie uwagę w XIX w - huragany. W poł. Lat 80 w Polsce zaobserwowano trąby powietrzne. 97 rok - powódź- w następstwie czego pojawiły się gradacje owadów , które dotychczas uważano za mało szkodliwe ( nowe choroby łańcuchowe). Po97 roku uruchamiano środki finansowe na badania.

Wysokie i niskie temperatury - mocna zima szybko, wiosna, przymrozki to czynniki wypadów w wschodach (możliwości przeciwdziałania są bardzo małe - duże możliwości na szkółkach).

Kwarantanny - w 90 latach, po otwarciu granic. Jak się okazało kontrola i kwarantanny były nie skuteczne. (Brudnica nieparka na wsch wybrzeże USA. Wraz z wywożonym i wwożonym towarem możliwość przemieszczania gatunków owadów). Po wejściu do Unii Europejskiej mamy zagrożenie ekspansji do PL obcych gatunków owadów na skutek wzrostu temperatury i zmiany warunków klimatycznych.

Czynniki antropogeniczne - zanieczyszczenia wód, gleby, drzewostanów itd. Nie podawano do ogólnej wiadomości lokalizacji występowania szczególnego gatunku owada bądź rośliny, jedynie lokalizacja geograficzna.

Cel i założenia Ochrony Lasów w PL:

Przedmiot zainteresowania badań i praktycznego oddziaływania Och.L na następujące problemy i zadania:

• Etiologia - poznanie przyczyn powstawania chorób;

• Higiena L - ustalenie metod likwidacji i potencjalne źródła chorób;

• Profilaktyka - zapobieganie chorobom przez uodparnianie lasów (przebudowa drzewostanów)

• Terapia - leczenie chorób ( opieńka b trudno zwalczać)

• Ratownictwo leśne - zwalczanie (klasyczna metodyka, dobór sprzętu, sposób oznakowania lasu, sposób latania samolotem);

• Zachowanie i ochrona biorożnorodności - nie przeszkadzać, również ochrona czynna;

Klasy lasów: są 2 PASY:

• pas lasów pn

• pas lasów pd

Gospodarka w tych lasach jest zróżnicowana.

Pas pn - gospodarka pojawiła się w 2 połowie XVIII w, ludność zdawała sobie sprawę z wagi lasu (zachowanie powierzchni leśnych).

Pas pd - przyrost naturalny był bardzo niewielki, a gospodarka nowoczesna się nie narodziła. XX w ekspansja wielkich kompanii, wycinanie, wypalanie lasów, wzrost demografii, zmniejszenie powierzchni uprawnych. Na glebach laterytowych mała ilość ścioły.

80-95 - Pas pd zmniejszył się o 200 mln ha powierzchni leśnej.

95 -2000 - Pas pd zmniejszył się o 65 mln ha.

Ubytek od 0,5 do 10 % powierzchni (14 mln ha na rok).

Pas pn - powierzchnia wzrasta (powoli).

Lasy tropikalne - drzewa o znaczeniu gospodarczym 1 -2 szt/ha są pozyskiwane a pozostałe są niszczone. Regeneracja lasów po wypaleniu jest bardzo powolna, około 1% powierzchni leśnej w ten sposób się odnowiło.

Kierunki - wytyczne do których należy dążyć:

• odbudowanie tego co zostało zniszczone;

• zachowanie bioróznorodności biologicznej w lasach;

• utrzymanie kondycji i żywotności;

• pełnienie funkcji produkcyjnych;

• pełnienie funkcji ochronnych i środowiskowych;

• zapewnienie rozwoju i potrzeb społecznych

negatywne zmiany w lasach PL '47 - '97;

• spadek wskaźnika powierzchni leśnej przypadającej na 1 mieszkańca z 0,270 do 0,227;

• wykazana zasobność jest niższa o około 20% od potencjalnych możliwości produkcyjnych w naturalnych warunkach przyrodniczych. Nie pełne wykorzystanie produkcji siedlisk, niezgodność biocenozy z biotopem;

• niskie tempo zalesień;

• 14,5 krotny! Od 1967 roku wzrost powierzchni leśnej uszkadzanej przez zanieczyszczenia powietrza;

• występowanie klęsk ekologicznych od lokalnych i transgranicznych zanieczyszczeń powietrza, zanikanie lasów (deforestacja) - Góry Izerskie, Sudety, G. Śląsk, inne tereny, aż 45 N-ctw ma drzewostany uszkodzone w stopniu całkowitym (z rożnym natężeniem);

• wzrastające szkody górnicze (na obszarze 42 tys ha) - leje depresyjne, kopalnie odkrywkowe i głębinowe.

• Choroby zamierania drzew: Jd, Db, Bk, Bcz, Js, Kl.

• Wzrastająca ilość i rozmiary pożarów lasów. (lata 90 pożary o charakterze klęsk)

• Wzrost zagrożenia od owadów o masowym, gradacyjnym charakterze występowania oraz do chorób powodowanych przez grzyby (B mniszka, B dębówka);

• Wzrost szkód w uprawach i młodych drzewostanach powodowanych przez zwierzynę;

• Nie zadawalający stan zdrowotny i sanitarny lasów , spadek bioróżnorodności w lasach (monokultury);

Pozytywne zmiany w LP od 47 od 97 roku:

• wzrost obszarów lasów o ponad 35%;

• wzrost lesistości kraju o 7,3%;

• zmniejszenie udziału powierzchni drzewostanów iglastych o 9,7%, a tym samym wzrost udziału gatunków liściastych, szczególnie zmniejszył się areał Św, a wzrósł Brz, Ol, Os, Lp, Db, Kl, Js, Gr, Bk.

• Wzrost zapasu drewna na pniu o 84%;

• Wzrost przeciętnej zasobności na 1 ha o 36%;

• Przeciętny roczny przyrost miąższości drewna na pniu wzrósł z 2,97 m3/ha/rok do 3,55.

• Pozyskanie drewna ograniczone zostało do 60% przyrostu co jest zgodne z postulatami Greenepeace i innych organizacji ekologicznych;

• Prawie 2,5- krotnie wzrosła powierzchnia lasów o statusie ochronnym, stanowią one obecnie 49% całego areału LP;

• Wzrósł przeciętny wiek drzewostanu, który obecnie wynosi w LP 56 lat;

• Powołanie 10 LKP, gdzie w pierwszej kolejności wprowadzane są zasady wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarki leśnej;

• Modernizacja produkcji szkółkarskiej i udoskonalenie gospodarki nasiennej (leśny bank genów w Kostrzycy);

• Wzrost znaczenia ochr przyrody w lasach, w 1995 roku było w LP 849 rezerwatów, +548 proponowanych, 5,8 tys użytków ekologicznych, 282 tys ha o charakterze naturalnym, 402 tys ha o dużym znaczeniu ekologicznym (bagna, wydmy), 2,6 tys ostoje zwierzyny, 1740 stanowisk ochronnych gniazd ptaków;

• Znaczny wzrost udziału powierzchni leśnej PN.

Wykład 2001-2-28

Stan aktualny lasów polskich.

Jedne z najbardziej zagrożonych w Europie. Wzrost czynników degradacyjnych ( po II wojnie światowej)

1. Przyrodnicze - niedobór opadów, tendencje do opadu wód gruntowych, w PL spadek ilości wody na 1 mieszkańca, anomalie klimatyczne;

2. Zanieczyszczenia powietrza gleby, wód;

3. Uproszczona struktura wiekowa naszych drzewostanów. Mimo spaadku emisji nie zauważono wpływu na drzewostany. Gradacje gatunków nieznanych i znanych ( wskaźniczek modrzewiowec) brudnica mniszka i inne szkodnik wtórne. ujawnianie się zakorków na uprawach. Zwiększający się obszar zainfekowany przez grzyby.

4. Pożary (torfowiska - zwłaszcza w latach '90).

60% naszych powierzchni jest zagrożonych .

5. Pogorszenie się stanu gatunków liściastych ( uznawane za odporne - jednak ta sytuacja się pogorszyła)

Klasyfikacja zdrowotności LP według Nunnberga:

Wstaw mapka

Klasyfikacja wg. Kochlera :

Puszcza Borecka, Piska, G. Śląsk i część D. Śląska, Kraków, Nowy Sącz. Poza tym wszystko jak u Nunnberga.

Próby ocen:

1. Lata '60 - na G. Śląsku i wokół zakładów azotowych w Puławach. Wyznaczono tu strefy do obserwacji:

A - brak

B -

C -

D - powyżej 70% drzew suchych z opadającym igliwiem.

2. Ogólnokrajowa inwentaryzacja `67r. - objęła strefy bezpośredniego oddziaływania szkodliwych czynników - gazów, pyłów, metali ciężkich.

Kryteria oceny:

• skracanie długości igliwia A

• stopień po poparzenia igliwia B

• liczba roczników igieł C

• zahamowanie przyrostu D

na podstawie tych kryteriów wyróżniono 3 strefy:

1s - uszkodzenia słabe;

2s - uszkodzenia średnie;

3s - uszkodzenia silne;

1970 - kolejna inwentaryzacja stanu lasu - tym razem wszystkich zagrożonych i nie zagrożonych. Zrezygnowano ze wskaźników stopnia poparzenia igeł. Wprowadzono nowe wskaźniki:

1. Zmiany w długości i kształcie igliwia.

2. Zmiany w barwie igliwia.

3. Zmiany w liczbie rocznych igieł na pędzie.

4. Zmiany w przyroście wysokości.

5. Zmiany w żywotności drzewa.

Na podstawie tych kryteriów określono następujące strefy:

S0 -całkowicie wolna od uszkodzeń;

S1 - słabych uszkodzeń;

S2 - średnich uszkodzeń;

S3 - silnych uszkodzeń;

Koniec lat '70 - klęska w górach Izerskich i gradacja Brudnicy mniszki - to wymusiło określone działanie.

Początek lat '80 - huragany, grzyb ocleooderris, stwierdzono zaniedbania w hodowli lasu (czyszczenia, trzebieże). Zaczęto przyglądać się zmiennym stosunkom wodnym, stwierdzono wahania wód w glebie. Stwierdzono potrzebę masowej inwentaryzacji - 1983 - wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu lasu - objęto nią drzewostany od II klasy wieku i wyżej, wyznaczono czasowe powierzchnie kołowe, trwale oznaczono, zbierano:

Pomiar kąta nachylenia terenu, pomiar pierśnic, wysokości drzewostanów na powierzchni kołowej, pomiar wysokości drzew na powierzchni kołowej, dokładna klasyfikacja, podklasyfikacja stanu zdrowotnego i sanitarnego.

Przyznawano punkty:

• w zależności od pozycji w klasyfikacji Krafta

• od stopnia uszkodzenia koron

• stan strzały

• barwa igliwia i liści

Wszystkie punkty i liczba punktów, zależne od uszkodzenia drzew .

Przyjęto klasyfikację drzew:

• zdrowe drzewa max 2 punkty

• osłabione drzewa od 3 do 5

• silnie uszkodzone od 6 do 10

• obumierające od 11 do 15

'83 - zdefiniowano pojęcia:

• posusz czynny - zasiedlone (zasiedlane przez wtórne szkodniki)

• posusz jałowy - bezwzględnie martwe po wylocie szkodników również zabite przez grzyby, pożary i inne czynniki abiotyczne

• złomy i wywroty świeże - drzewa powalone przez wiatr bądź też inne czynniki abiotyczne zasiedlone lub nie

• złomy i wywroty stare - po wylocie szkodników jeżeli na nich te szkodniki występowały (min 2 lata)

1988 - powtórka wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasu, ale według kryteriów zachodnich. Oryginalna Polska metodyka nie pozwalała na porównanie wyników z wynikami zachodnimi. Ubytek 30 - 40% u Św, Jd, 60% - So, Brz, - zaliczano do osłabionych - u nas tak było, na zachodzie czynniki były niższe. Po tej inwentaryzacji '88 - okazało się, że powierzchnie zagrożonych lasów wynosiły 84%.

Założenia metodyczne ww. inwentaryzacji:

• stan określano na podstawie ubytku igliwia drzew żywych

• S0 - ubytek do 10%

• S1 - uszkodzenia słabe ubytek od 11 do 25%

• S2 - uszkodzenia średnie - uszkodzonych od 26 do 60%

• S3 - uszkodzenia silne, uszkodzonych od 60 do 90%

Nie uwzględniono 4 stopnia (drzewa martwe), bo u nas inaczej je traktowano niż w europie zachodniej.

1991 - kolejna wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasu. Ustalono, że będzie cykliczna i regularna. Kryteria były identyczne jak z inwentaryzacji w '88. Na początku BULiGL - założył SPO - stałe powierzchnie obserwacyjne wielko powierzchniowej inwentaryzacji zdrowotnego i sanitarnego stanu lasu. Powierzchnie te funkcjonują do dzisiaj, zmieniła się liczba, dalej prowadzone są co roku obserwacje.

Liczba tych stałych powierzchni obserwacyjnych - 1000.

Uzyskano tu informacje o:

• ocena tempa zamierania drzew;

• przemieszczanie się drzew między klasami zdrowotności w zależności od stanu wyjściowego;

• oszacowanie stanu zdrowotnego lasu w latach w których wielkoobszarowa inwentaryzacja nie była wykonywana;

• opracowanie wiarygodnych prognoz kształtowania się stanu zdrowotnego oraz ustalanie tempa zamierania w następujących wersjach: optymistyczna i pesymistyczna;

Na tych powierzchniach zbiera się też dane o:

• bonitacji;

• jakości siedliska;

• stan pielęgnacji;

• inne.

1989 - IBL przystąpił do założenia niezależnie od SPO przez zakład BULiGL, na tych powierzchniach zaczęto prowadzić biomonitoring

na podstawie wielko obszarowej inw z '88 założono około 1500 stałych powierzchni do biomonitoringu w drzewostanach So, Św, Jd, Db, Bk, Brz, wydz, wiek powyżej 40 lat. '96 - przeprowadzono weryfikacje tych powierzchni i było ich 1461. 1433 - weszły w skład monitoringu europejskiego. '95 roku powołano SPO IBL- u i SPO BUL i GL. Od 1993 - nad pow. Monitoringu biologicznego przeprowadza się czasami ocenę owadów szkodliwych i pierwotnych szkodników So i Św, poza tym zbiera się tu cetynę. Brudnica mniszka łapie się w pułapki feromonowe w VIII.

Od '96 - na powierzchniach SPO monitoringu biologicznego - przeprowadza się też ocenę i pniaków pod względem występowania grzybów.

1994-1996 - założono 148 powierzchni obserwacyjnych monitoringu biologicznego 2- ego rzędu. Zlokalizowano je w drzewostanach So, Św, Db, Bk. W drzewostanach w wieku 50-60 lat i robi się w nich:

• określa się skład gatunkowy runa;

• monitoring gleb leśnych (odkrywki itp.);

• ocena przyrostu miąższości;

• pomiar tzw. depozytu zanieczyszczeń przemysłowych (opad, kumulacja);

• obserwacje meteorologiczne;

W 1996 - ocena wydajności i jakości nasion So jako element charakterystyczny kondycji zdrowotnej drzewostanu.

Monitoring gleb leśnych - co 4 lata, zasięg występowania systemów korzeniowych, typ i podtyp, procesy;

Pomiar depozytu - so2 i tlenki N - określa się też opad pyłów i metali ciężkich Cu, Fe, Zn, Cd, Pb.

Monitoring - kontrola decyzyjny system oceny i dynamiki zmian biosfery, jej części w wielu miejscach metodami powszechnie znanymi i dostępnymi.

Bioindykacja - określenie np. stanu środowiska poziomu różnic, etapu sukcesji czy gradacji na podstawie jakiegoś biotestu- indykatora. Bioindykator może być np. jakiś gatunek lub jego brak, stan tego gatunku, może być struktura zgrupowania lub poziom akumulacji określonej substancji w wybranym organizmie ( do obserwacji zmian).

Gatunki bioindykacyjne muszą:

- mieć wąski zakres tolerancji na zanieczyszczenia. Mchy na ich podstawie badano kumulacje metali ciężkich ( G. Śląsk - centrum skażenia met. Ciężkimi ; Katowice, B. Biała, Racibórz)

strefa średnia - Mazury od Mazowsza i Podlasia.

Dokładne badania z bioindykatorami przeprowadzono w P. augustowskiej i P. Białowieskiej - na zawartość metali ciężkich badano następujące organizmy:

• gajnik lśniący;

• rokiet pospolity

• łąkowiec podgięty

• borówka brusznica;

• kostrzewa owcza

• jednoroczne igły i 2 - letnie - So w wieku 15-20 lat;

• dodatkowo w P. Białowieskiej analizowano korę : SO, Św, Db Olcz;

od '87 - odłowiono w P. Białowieskiej chrząszcze w:

• pułapki ziemne ( do epigenu - biegacz i żukowate);

• żółte miski ( do błonkówek - pasożyty gąsieniczniki);

• ekranowe;

Oznaczono je i porównano jako monitoring biologiczny.

Odławiano też biegacze w pułapki Barbera - bo rozkład i struktura gatunkowa biegaczy mówi o zmianach w środowisku leśnym.

System monitoringu zanieczyszczeń powietrza - do '84 nie było systemu mówiącego o zanieczyszczeniu środowiska.

Działały 2 stacje:

• na Śnieżce;

• w Suwałkach

Miały minimalne znaczenie dla leśników.

Niezależny system pomiaru zanieczyszczeń powietrza - powstał przy współpracy BULiGL oraz JBL - u. Założono ponadto 2000 punktów pomiarowych.

Metody badań:

• opad pyłu - metoda sedymetacyjna;

• zanieczyszczenia gazowe - metoda pasywna używa się węglanu potasu jako substancji chłonnej;

Założono dodatkową sieć poza terenami leśnymi np. w centrum dużych miast. Co danych tych używa się do porównań. Od kilku lat nie prowadzi się zbierania danych ponieważ obserwuje się spadek szkodliwych substancji.

Skażenia powietrza - badano też aparaturą do ciągłego rejestrowania skażeń.

Nadleśnictwo Katowice, w G. Świętokrzyskich są stacje pomiarowe sprzężone ze stacjami meteorologicznymi.

Na podstawie danych z SPO określano występowanie brudnicy mniszki (są powierzchnie gdzie odławiano ponad 1000 samców, a zagrożenie to 100).

Osnuja gwiaździsta - P. Nadnotecka oraz byłe woj. Opolskie, na wschodzie nie występuje.

Boreczniki - tam gdzie iglaste.

S. choinówka - P. Nadnotecka, w P. Augustowskiej zagrożenia nie obserwowano.

Wykład 2001-03-07

Predyspozycje - stała naturalna wrażliwość wynikająca z przesłanek endogenicznych (wewnętrznych) i genetycznych uwarunkowań odnoszących się zarówno do owadów jak i roślin żywicielskich. Jest to skłonność wrodzona.

Predyspozycja - podatność chorobowa nabyta, pogłębiająca się wraz z wpływem czynników egzogenicznych (zewnętrznych), naturalnych i antropogenicznych.

Dyspozycje chorobowe drzewostanów:

• powodowane czynnikami naturalnymi:

1. warunki siedliskowe

2. stosunki wodne (wahania poziomu) itp.

3. Czynniki klimatyczne

• powodowane czynnikami antropogenicznymi:

1. grupa - współczesna działalność człowieka

1. tworzenie monokultur iglastych na siedliskach LM.

2. Tworzenie litych drzewostanów na siedliskach Lśw.

3. Tworzenie monokultur ogólnie

2. grupa - np. grabienie ściółki, pożary leśne, wypas, emitowanie polufantów.

Odporność i reakcje obronne:

Odporność - właściwości dziedziczne minimalizujące działanie czynników szkodliwych.

1. odporność rzeczywista:

• brak specyficznych atraktantów zapachowych;

• obecność repelentów odstraszających;

• wytwarzanie powierzchni nie sprzyjających dla fitofagów (garbniki );

• budowa wewnętrzna rośliny;

• wytwarzanie związków stwarzających biochemiczną lub fizjologiczną barierę (pyretroidy )

2. odporność rzekoma:

• brak synchronizacji między rozwojem rośliny a pojawem fitofagów (dąb - zwójka zieloneczka)

• rozbieżność areałów:

Reakcje obronne drzew - polegają na aktywnym przeciwstawianiu się drzew procesowi zasiedlania przez fitofagi. Wytworzyły się na drodze ewolucji:

• tworzenie tkanki ochronnej (reakcja Jodły na mszyce)

• lokalizacja szkodliwego działania (zoocidia, inkapsulacja)

• obrona mechaniczna (otaczanie jaj rzemlika kallusem i zarastanie chodników)

• aktywny wpływ na foliofagi (zmiany właściwości biochemicznych tkanki roślinnej)

• regeneracja strat

Zjawiska chorób lasów - najwięcej czynników regulujących występuje w lasach tropikalnych, bardzo dynamicznie wzrasta liczba prześladowców szkodników i gradacja zostaje zniszczona w zarodku.

W lasach naturalnych strefy umiarkowanej - podobne zjawiska jak wyżej wymienione, znacznie więcej regulatorów niż w lasach zagospodarowanych (P Białowieska).

Tajga - gdzie na skutek warunków klimatycznych (nie sa to lasy gospodarcze ale monokultury) ograniczona jest gradacja szkodników. Szkodniki te są potrzebne warunkują odnowienie i tworzenie lasu - te maja naturalny charakter.

W naszych ekosystemach - mamy więcej szkodników, nadal w Europie są drzewostany niewiadomego pochodzenia, drzewostany są bardziej narażone na działanie szkodliwych czynników.

W Polsce naturalne monokultury - Bk, Jd, Św w górach tereny wykazujące wyższą homeostazę. W warunkach naszych monokultur zamieranie drzewostanów ale potem pojawianie się właściwych gatunków.

Układ kompleksowy słabej odporności:

• obcość geograficzno klimatyczna;

• obcość ekologiczna (związana z rozkojarzeniem potencjalnej zdolności środowiska)

• obcość prewencyjna.

Czynnik inicjujący aktywuje reakcję łańcuchową powodująca łańcuchowe choroby. Czynnik ten jest zaliczany do chorób a może to być: pożar, susza, zanieczyszczenia, przemysł. One uruchamiają procesy chorobowe.

Choroby mogą mieć charakter przewlekły, chroniczny lub katastrofalny.

Najbardziej niebezpieczne są te czynniki inicjujące, które są związane z działalnością człowieka, te związane z przyrodą mają mniejsze znaczenie (mniej dotkliwe) - działanie lokalne nie globalne. Najrzadziej inicjatorami są organizmy żywe (inwazje szkodliwych owadów i patogenów z zewnątrz, sezonowe imigracje gryzoni, okresowe koncentracje zwierzyny łownej). Coraz częściej rolę samego inicjatora przejmuje człowiek, lata 90-te - samochodzik myjemy w lesie, grzybobranie, okaleczenie drzew, rozpalanie ognisk. Inicjatory wewnętrzne: opieńka - Karpaty, osnuja - Śląsk.

Choroba łańcuchowa - na końcu może wystąpić regeneracja lub zagłada.

Uszeregowanie czynników chorobotwórczych:

• kontynuatory I -rzędu (opadają zdrowe drzewa)

• kontynuatory II - rzędu (opadają chore - kózki)

• kontynuatory III - rzędu (opadają silnie osłabione zamierające - tycze, rębacze)

Schematy choroby łańcuchowej :












Rola kontynuatora III - rzędu w pewnych sytuacjach może wyprzeć kontynuatora II - rzędu i wtedy jest szkodnikiem.

Podobnie kontynuator II - rzędu może być inicjatorem (np.: wypieranie przypłaszczka przez kornika drukarza).

Przypłaszczek granatek - przed wojną był rzadki, po wojnie gradacje innych gatunków, a w '47 po suszy stał się problemem. Zaczął od Śląska a teraz jest w całej PL.

Efekty współdziałania - grzyby + kambiofagi. Czasami dochodzi do konkurencji (kornik drukarz i czterooczak - antagoniści), gdy pojawi się czterooczak oznacza to że kończy się gradacja drukarza. Grzybnia opieńki otacza larwy drukarza ograniczając jego rozwój.

Czasem kontynuator nie wykorzystuje swoich możliwości - czasem po żerze szkodników pierwotnych nie pojawiają się szkodniki wtórne np.: była strzygonia w Kampinosie, a po niej oczekiwano cetyńca niszczącego ale nie pojawił się on.

Wygasanie chorób lasu - wpływ czynników abiotycznych, wybitnie niekorzystnych czynników dla kambiofagów i zacznie się regeneracja.

Układy:

• warunki klimatyczne niekorzystne dla kontynuatorów wyższego i niższego rzędu;

• warunki klimatyczne niekorzystne dla kon I - rzędu a korzystne dla II, co powoduje rozwój choroby;

• warunki klim sprzyjające obydwóm kontynuatorom - powoduje to śmierć drzewostanu;

• układ proteguje I kon a eliminuje II kon - regeneracja;

Samoistne wygaszenie choroby lasu nie jest zjawiskiem częstym. Jest to możliwe dzięki interwencji człowieka - kontrole zwyczajne i nadzwyczajne, kat. Ochr. L itp.

Wykład 20001-03-14

Feromony - na zewnątrz ciała. Wpływają na płeć odmienną , element kontaktów, informacji.

Hormony - wewnętrznie wydzielane, regulują pracę organizmu.

Około 600 gat owadów - znane są ich feromony i syntetyzowane a następnie używane w ochronie lasu.

Feromony płciowe (atraktanty płciowe) - długołańcuchowe alkohole lub ich aldehydowe podobne, wydzielane ze specjalnych gruczołów rozmieszczonych w różnych częściach ciała (na odwłoku), głównie przez samce.

Feromony agregacyjne - (skupiające) - syntetyzowane od podstaw lub z wykorzystaniem prekursora zawartego w pokarmie np.: monoterpenów roślinnych - wytwarzane przez gruczoły związane z przewodem pokarmowym (cewki Malpighiego) - u samic i samców.

Feromony płciowe działają już przy bardzo niskich stężeniach (z 3 km 1 cząstka/1m³). Każdy gatunek wytwarza swoje specyficzne feromony. (motyle, chrząszcze, błonkówki, pluskwiaki, szarańczaki, karaczany).

Pierwsze doświadczenia w USA - dotyczyły brudnicy nieparki.

Feromony agregacyjne - ułatwiają zasiedlanie roślin, regulują maksymalną liczebność owada na roślinie żywicielskiej. Badania po II wojnie w USA - bielojad (8), Europa 1965 r Niemcy, 1970 r Czechy

Wydostaje się na zewnątrz z kałem.

Kornik drukarz:

I faza - α - pirenu wydzielane przez osłabione drzewa

II faza - α - pirenu metylbutenol, cis -werbenol, ipsidenol - wydzielane przez samce.

III faza - α - pirenu, metylbutenol, ipsidenol, ipsenol wydzielane przez samca i samice.

IV faza - werbenon wydzielany przez samce i samice.

Drwalnik paskowany:

I faza -- α - pirenu, etanol wydzielane przez fermentujące drewno - bielojad

II faza - lineatyna wydzielana przez samice.

II faza - pod wpływem dźwięków ...wydawanych przez samce, samice ograniczają wydzielanie lineatyny.

Feromony są odbierane przez czułki

Feromony agregacyjne są poznane u około 50 gat, najlepiej u chrząszczy - kapturnik, czarnuchowate, korniki, coś, ryjkowce, pluskwiaki, karaczany.

W Europie około 20 gat, stosowane w lesie.

Pułapki feromnowe są dobre do prognozowania, badania zmian.

W Polsce stosowane feromony:

*płciowe

• ………- prod Chemipan (Polska)

*agregacyjne

• Pheroprax - pr Niemcy (1979 G.Izerskie)

• …………….- Chemipan

• …………..- Niemcy - na drwalnika

• ………….. - Polska - na drwalnika

• ……………- Niemcy - rytownik pospolity

• …………… - PL - cetyniec większy - mała skuteczność

• …………… - PL - szeliniak

Feromony należy przechowywać w lodówce w woreczkach (szczelnych - nie wietrzeją zbyt łatwo I możemy stać się atrakcyjni dla samic całkiem obcego nam gatunku - dobra rada od Ewy)

Pheroprax zmienia kolor z zielonego na żółty

Pułapki:

• korytkowe - z drewna

• szczelinowa Tejsona - z wyciąganą rynienką o charakterze barierowym (Norwegia)

• rura Borregarda - imitowała pień drzewa (Norwegia)

*Polskie:

• trójkątne barierowe - ekranowe - suchy pojemnik z siatką

• IBL2 - z tekpolu na 1 sezon

• IBL2 - z metalu - u obu IBL brak selekcyjnego odłowu (pożyteczne owady)

• Segmentowe - wzorowana na Kanadyjskiej

• Lampionowa - na brudnice mniszkę

• Rurowe - na szeliniaka

Gdzie stosujemy pułapki?

• na nizinach - ekranowe, nie może być poddany działalności słońca

• w górach (wiatr) - rurowe

Łowność:

1/3- 1/2 - populacji kornika

1 m² pułapki odławia około 40 tys chrząszczy na sezon.

Nie powinny się znajdować bezpośrednio przy ścianie lasu, najlepiej w lukach.

Wystawianie przed rójką i złapane korniki zabić. Przy gradacji 2x w tygodniu kontrolować, normalnie 1x w tygodniu.

Częściej stosowane ekranowe:

• na drwalnika - trójkątne I rurowe (kiedyś szczelinowe)

• rytownik pospolity - ekranowe, szczelinowe, rzadziej rurowe

• cetyniec - ekranowe, segmentowe (najwyższa łowność)

• Wysokość pułapki warunkuje skuteczność - rytownik.

• Założeniem stosowania pułapek jest znana liczba pasożytów szkodnika, które wpadają do pułapek za szkodnikiem np.: gat błonkówek, kusaków.

• Przy drzewach pułapkowych - kontrola I zwalczanie szkodników wtórnych, wykładam po 1 + dodatkowo feromon.

1)Biologiczne metody ochrony lasu

2)Pozabiologiczne metody ochrony lasu

• fizykochemiczne

• fizyczne

• chemiczne

Ad.1)

1. M mikrobiologiczne - zastosowanie:

• wirusów np Borrelinavirus efficieus. Holmes

• bakterii - Bacillus thuringensis Berl.

• Grzybów - kłębczak - Beaveria bassiana, maczugownik, owadomórek

• Pierwotniaków - sporowiec

• Nicieni

2. M mezobiologiczne - wykorzystanie:

• drapieżnych chrząszczy z rodzin Carabidae, StaphylinidaeHistenidae, Chridae, Coccinelidae, Rhizophagidae.

• drapieżnych mrówek - Formica nofa

• pasożytniczych błonkówek z rodzin gąsienicznikowate.

3. M kompleksowo - ogniskowa - Keller, Schneider.

Drzewa pułapkowe, trocinkowe, pułapki feromonowe. Metody te służą przede wszystkim do kontroli owadów niż do zwalczania.

Kolonizacja mrowisk.

MK- D poprawienie warunków wszystkim organizmom; ptakom, owadom pożytecznym (modelowe koło Bielska Podlaskiego).

Zastosowanie bakterii dało dość dobre wyniki.

Ad.2)

1. M fizykochemiczna:

• stosowanie przeszkód zagradzających szkodnikom dostęp do miejsc żerowania (rowki chwytne, lepy)

• zbiór żywych owadów - otrząsanie.

• Odławianie owadów poszukujących miejsc do żerowania lub składania jaj.

2. M fizyczna:

• pułapki świetlne - nawet korniki

• promieniowanie jonizujące do sterylizacji samców

• promieniowanie UV do likwidacji szkodników nasion

3. M chemiczna - największe zastosowanie:

• opylanie - (nośnik talk, kaolin, wapno)

• opryskiwanie (nośnik - woda, oleje)

• gazowanie - spalanie tlenków siarki - rzadko stosowane.

1l preparatu/0,5 ha powierzchni

[Spalanie tlenków siarki tzw. sulfurację stosuje się w pomieszczeniach zamkniętych - szklarniach. Raczej olej nie jest nośnikiem dla preparatu służącego do opryskiwania chyba że mają tu na myśli adiuwanty - środki wspomagające. Zazwyczaj ciecz roboczą przygotowuje się przez rozcieńczenie w wodzie ]

Insektycydy - sposób działania:

1. żołądkowe - najczęściej stosowane - owad musi go zeżreć;

2. kontaktowe - działają zwykle na układ nerwowy i wystarczy że owad na niego nadepnie a już będzie po nim.

3. Oddechowe - jak sama nazwa wskazuje działają na układ tchawkowy - naćpany oparami umiera.

Ad.1) opryskiwanie powierzchni roślin lub przez system korzeniowy i rozprowadzanie po całej roślinie (środki systemiczne). [Oprysk także środkami działającymi wgłębnie - przedostaje się w głąb tkanki ale nią przemieszcza w roślinie.

Ad.2) oprysk - preparaty kontaktowe, pokrywają powierzchnię rośliny nie wnikają w głąb tkanki.

Ad.3) Sulfuracja, zamgławianie, Fumigacja - różnego rodzaju substancje utrzymujące się w powietrzu w postaci pary, dymu. Działają przez układ oddechowy.]

Kwarantanna:

Lata 90 - te - otwarcie granic spowodowało ryzyko wprowadzenia obcych gatunków owadów, grzybów i innych.

Leśne szkodniki kwarantannowe - internet - adres kwarantanna - lista UE szkodniki kwarantannowe. Kontroli Fitosanitarnej zgodnie z przepisami podlegają nie zależnie od kraju; drewno, drewno wstępnie przetworzone (tarcica), opakowania, materiał roślinny i szkółkarski itp.

W zależności od wyników ekspertyzy:

• udziela się zezwolenia na wwożenie i dopuszcza do obrotu bez ograniczeń (zimą)

• zezwolenie na warunkowe wwożenie po oczyszczeniu lub odkażeniu.

• Zakaz wwożenia (posuszu itp.)

Zadania i czynności inspektorów kwarantanny:

• Ustalanie z jakich krajów pochodzą zastrzeżone przesyłki (nie wolno z Syberii)

• Sprawdzanie czy przesyłki zostały zaopatrzone przez nadawcę w odpowiednie dokumenty (świadectwo zdrowia, pochodzenia) [świadectwo fitosanitarne]

• Wykonanie tzw badań ogólnych stanu fitosanitarnego przesyłki, rozpoznanie chorób i szkodników (cechy makroskopowe lub badania laboratoryjne)

• Zbadanie laboratoryjne prób, określenie chorób i gat szkodników na podstawie badań mikroskopowych i innych.

• Wydanie na podstawie badań orzeczenia fitosanitarnego, (decyzji do dalszego postępowania)

Lata 90 - te inżynieria ekologiczna wchodzi do lasu.

Wymagania;

• sprowadzanie w okresie zimowym

• import drewna tylko korowanego (kambiofagi)

• zakaz wwozu drewna posuszowego, wiatrowałów, wiatrołomów, z czyszczeń (ksylofagi)

• zakaz sprowadzania igliwia i kory

• ograniczono import nasion - -jesik z nasionami J. pensylwańskiego

Zawleczone:

• kornik północnoamerykański - polifag iglastych

• Xylosodes germunus - Bk, Db.

Najgroźniejsze gatunki pochodzą z północnej Ameryki i z Syberii.

wykaz proponowanych szkodników do objęcia kwarantanną: obce są bardziej złośliwe, żarłoczne (zakaz wwozu drewna zasiedlonego)

1. szkodniki liściastych:

• Paśnik - Db, Bk, Gb, Brz, Js, Kszt

• Ogłodek dębowiec - Db, Js, Gb, Brz, Tp.

• Drwalnik bukowiec - drwalnik znaczony - Db, Js, Gb, Brz.

• Rozwiertek - liściaste + Pinus (gat palearktyczne, polifag totalny)

2. Iglaste:

• przypłaszczek - So, Św, Jd, Md

• Melanophila - na pożarzyskach

• Borówka

• Żerdzianka - przenosi nicienie

• Smoliki

• Hylergops spessivitzeri - polesiak - So, Md, Św - korowanie

• Cetyniec w i m

• Bielojady - korowanie daje efekt

• Czterooczak świerkowiec- korowanie

• Ogłodek - Md

• Rytownik pospolity - korowanie

• Kornik drukarz - korowanie (Syberia, Japonia)

• Kornik sześciozębny - korowanie

• Inne korniki - korowanie

• Crnathotrichus sulcatus - korowanie

• Drzewożerek z Syberii

• Drwalnik znaczony - przenoszone grzyby

• Wgryzoń z Syberii

• Trzpiennikowate

3. konstrukcje drewniane i wyroby z drewna:

• kołatek -uparty jak osioł

• kołatek domowy

• kapturnikowate - całkowicie niszczą

• Termity - na Ukrainie

4. nasiona i szyszki:

• Szyszkówka świerkowa

• Kaltanobachówka świerkowa

• Śmietka Md

5. kora drzew iglastych i liściastych:

• korowiec - korowanie

• Czerwce - 500 gat żywicielskich

• Brudnica nieparka i mniszka - 500 gat żywicielskich

• Barczatka (kuzynka sosnówki - córka brata od strony teściowej) Syberyjska - 500 gat żywicielskich

Czynniki atmosferyczne:

1. Niskie temperatury - większe znaczenie po rozpoczęciu wegetacji (przymrozki późne). Gwałtowne spadki temperatur powodują większe straty. Wrażliwość na mróz związana jest z zawartością wody w komórkach. Zimą odporność związana jest z małą zawartością wody w cytoplazmie, natomiast wzrost cukrów. Odporność jest zapisana w genach - ekotypy z okolic chłodniejszych.

• mrozy - obserwuje się przypadki zanikania Jd w Górach Świętokrzyskich - (przemarzanie korzeni), brak pokrywy śnieżnej i niskie temperatury. Wrażliwość zależy od gleby - cięższe zwiększają przypadki przemarzania. Dbcz, Dg, Żywotnik olbrzymi.

• Mrozowe obumieranie miazgi - drzewa na południowej ścianie lasu - Bk;

• Pęknięcia, listwy mrozowe - u schyłku zimy przy dużych amplitudach - drzewa rosnące na skraju lasu, pień nagrzany w dzień, duży spadek w nocy powoduje silne kurczenie się ścian komórkowych, pęknięcia zalane kallusem, listwa jest wynikiem działania tkanki kallusowej. Silne wiatry i duża wilgotność gleby potęgują pęknięcia, obniżają jakość techn drzew.

• Jak zapobiegać? Zacieniać strzały podszytem: Js, Db, Oś, Bk, nie spotyka się na iglastych.

• Twardziel mrozowa (fałszywa) Jd, Gb, Jw., Js, Ol, Bk (najczęściej), masowo w latach 20- tych w górach Bk.

• Opadzina mrozowa igieł - wysoka amplituda temperatur - brunatnieją i osypują się bez innych powodów, młode drzewka, sadzone późno jesienią, na starszych drzewach od północnej ściany w szkółkach.( jeżeli brak kanałów umożliwiających wywiewanie zimnego powietrza).

• Gołomróz (wysadzina) siewek - u schyłku zimy gleba w dzień rozmarza a nocą zamarza przez kilka dni, wilgotność gleby potęguje. Siewki 1 roczne wszystkich gatunków, starsze Św, Bk, wysadzinowość gleby,stosuje się trociny, piasek.

• Przymrozki wczesne - we IX, pędy nie zdążą zdrewnieć, Db, Js, Bk wrażliwe.

• Przymrozki późne - V - VI, zamieranie pędów siewek, liści, kwiatostanów, Js, Db, szkody maleją z wiekiem drzew, powodują zniekształcenia, formy krzaczaste, Jd, Js, Bk, Db - wrażliwe; Św, Md, Lp - średnio wrażliwe; So, Os, Gb - odporne. Zdolności regeneracyjne, wzrasta podatność na choroby grzybowe i owady. Gleby cięższe sprzyjają przymrozkom.

• Zmrozowiska - zaleganie zimnego powietrza w zagłębieniach - bezodpływowe.

• Zabezpieczanie - zadymianie na szkółkach, zraszanie, włóknina. Na uprawach brak zabezpieczeń.

2. Wysokie temperatury:

• zgorzel na szkółce - silne nagrzewanie się powierzchni ziemi i ścinanie się białka. Wysypywanie trocin, piasku, włókniny ciemne gleby do 60⁰C.

• Zgorzel słoneczna kory - o gładkiej korze Gb, Jw., Bk, przy raptownym oddziaływaniu kory, zabicie miazgi i kory, kora odpada.

3. Światło - rozpad chlorofilu u Bk, żółknięcie liści, po odsłonięciu.

4. Wyładowania atmosferyczne.

• pożary (pioruny bez deszczu) najbardziej narażone drzewa, na grzbietach górskich, głębszy system korzeniowy, złoża rud metali. Skutki zależą od kory - jeżeli gładka to spływa do ziemi, jeżeli szorstka (So, Db, Tp) to powoduje uszkodzenia - rozszczepienie. Gniazdo piorunowe - 1 uszkodzone na około bez uszkodzeń ale są zasiedlane przez szkodniki.

5. Wiatry i huragany.

Szkody zależą od:

• prędkości i siły wiatru, do 100 km/h, ciśnienie 55 kg/m².

Kraj podzielony na 3 strefy -

III - największe zagrożenie - góry

II - wyniesienia - morze, mazury

I - środkowa Polska.

• Uszkodzenia przez wiatr:

• * chroniczny (stały) - wieje z 1 kierunku, zniekształcenia pnia, chorągiewkowatość korony. Bryza na nizinach.

• * wysuszanie gleby:

wrażliwe: So, Św, Md, Bk

mniej wrażliwe: Jd, Db, Ol, Tp, Wz;

• *gwałtowne wiatry - wiatr powyżej 20 m/sek; huragan pw 30 m/sek. Nadrywanie korzeni, łamanie gałęzi drzew, łamanie wierzchołka, trwałe przegięcie, największe szkody w górach. Po huraganie pojawiają się szkodniki wtórne. Na nizinach szkody wzmagane złym kierunkiem cięć.

• *trąby powietrzne w PL. 2000 rok: Francja 300% rocznego etatu cięć , Niemcy 600%, PL 9%. Drzewa zimozielone i o słabym systemie korzeniowym są najbardziej narażone:


Św, So, Jd, Md, rodzaj gleby


Brz, Bk opady, pora

Najrzadziej Db wystąpienia wiatrów

W jesieni wiatrowały przeważają nad złamaniami. W zimie (zamarznięta gleba) częściej wiatrołomy.

Złamania mają miejsce na różnych wysokościach, drzewa zagrzybione, spałowane. Zagrożenie od wiatru rośnie proporcjonalnie z wiekiem.

Biczowanie przez Brz.

W młodnikach szkody powstają w przypadku powstania luk, lub przy zbyt gęstym zwarciu, jednogatunkowe bardziej narażone.

Skutki - szkodniki wtórne, zabagnienie terenu uruchomienie erozji w górach.

Zapobieganie: prawidłowo prowadzić drzewostan, prowadzić cięcia, tworzyć ściany, różnorodność gat. (gat.. odporne ze Św).

6. Opady

• deszcz - wymywanie nasion, wypłukiwanie warstwy próchnicznej, pokrywanie siewek warstwą gleby, uszkadzanie kwiatostanów. Długotrwałe deszcze powodują powodzie i zaskakujące skutki; deficyt tlenu, zabagnienie. Dłuższego podtopienia nie znoszą wszystkie gatunki. Jako pierwsze zaczęły obumierać Olsy.(olsza szara).

• Śnieg - suchy nie powoduje uszkodzeń . mokry śnieg przy bezwietrznej pogodzie (3 - krotnie cięższy od suchego). Okiść - cały okres zimy, śniegowały, śniegołomy, deformacje Brz. Najgorsze jest gdy śnieg przymarznie do gałęzi i przyjdzie silny wiatr. Narażone są iglaste i Db (zaschnięte liście) Bk (odparzenia, pęknięcia drewna), odporne So, Jd. Wpływ położenia w górach, budowa korony, sposób prowadzenia drzewostanu. 20 - 40 lat - najbardziej zagrożone.

Pożary.

Do końca lat 80 nie notowano większych pożarów (do 1 ha)

Później zmieniło się to ze względu na ciepłe zimy, niską wilgotność. Lata 90 okres pożarów o charakterze klęskowym. 1989 - ogółem pow zniszczona przez pożary około 5 tys ha, 1990 t tys ha, 91 r 25 tys, 92 r 44 tys, 93 r 8 tys

98, 96 - okoł 4 - 8 tys ha. 1992 katastrofalny, pożary powyżej 100 ha (28), straty największe tez w 92 roku - 140 mln zł.

2 szczyty pożarów w roku:

• wiosna IV - V - przesuszona ściółka, wypalanie traw. 1999 - IV - 1,5 tys poż.

• Jesień - IX - ponad 2 tys pożarów. Obecnie nawet zimą zdarzają się pożary, ze względu na brak pokrywy śnieżnej.

Przyczyny powstawania pożarów:

1. podpalenia - rzadko duże powierzchnie 99r - 4tys.

2. Wyładowania atmosferyczne - lata 90 wyładowania bez opadów.

3. Wady urządzeń technicznych - z tłumika iskry, środki transportu (pociąg) ( w Kuźni Raciborskiej i Nadnoteckiej pożary najczęściej z iskier pociąbu

4. Nieustalone przyczyny

Instrukcja ppoż. metodyka:

Prowadzenie działalności informacyjno ostrzegawczej, propaganda, prelekcje.

Zaliczenia:

• prelekcje, komunikaty ostrzegawcze podawane przez megafony w TV i radio

• wizualne - ulotki, plakaty, ogłoszenia, tablice ostrzegawcze

• programy TV

• współpraca z prasą, organizacjami ekologicznymi.

• symbol - płonący Św.

• zakaz wstępu do lasu - podawane przez TV i radio

zasady zachowania się w lesie zgodne z ustawa i JP -P;

• zakaz wstępu do lasu , zagrożenie pożaru, opryski, ścinka, wjazd urządzeniami mechanicznymi tylko po drogach publicznych lub oznakowanych.

• Posługiwanie się ogniem na terenie lasu i w jego pobliżu, rozrzucanie ognia, korzystanie z otwartego płomienia, wypalanie roślin.

Zakaz wstępu - Nadleśniczy lub dyrektor parku. Na zagrożenie pożarowe wpływa 5 - dniowego braku wilgotności ściółki o godz 9⁰⁰, - 10-15%. 1IV - 31X - zakaz (obligatoryjny) wstępu do lasu lub PN.

Posługiwanie się otwartym ogniem - do 100m tylko w przypadku wypalania odpadów lub miejsc przeznaczonych na ogniska. Odstępstwa od tych zasad muszą być pisemnie uzasadnione. Można anulować miejsca palenia ognisk. Palenie odpadów rano do 9 godziny + sprzęt gaśniczy, 6 m od stojących drzew, wysokość płomienia do 2 m, oczyszczenie ściółki do gleby mineralnej. Zakaz palenia gałęzi na glebach torfowych, uprawach, młodnikach, trzcinnik, wrzosowisko.

Działania gospodarcze zapobiegające rozprzestrzenianiu się pożarów:

• pasy ppoż.

• hodowla lasu, sposób prowadzenia drzewostanu

pasy ppoż.:

1-rzędu - 100m, rozdzielające duże kompleksy Św, obecnie ich nie zakłada się. 6 typów; A - F

A - porządkowanie terenu na pasie 50 m wokół dróg (gałęzi, posusz, podkrzesywanie iglastych)

B - dodatkowo bruzdy 2 m z gleba mineralną

C - przy większym zagrożeniu dodatkowa bruzdę równoległą do typu A - najczęściej stosowany typ pasów.







Wysokie zagrożenie 1 -2 kategoria

D - linia ostępowa, droga leśna - 6 m i pas drzew liściastych

E - w drzewostanach górskich - 4 - 10 m pasy, usuwanie materiału palnego.

F - specjalne (zakłady przemysłowe) wokół zakładów.

Sposób odnawiania pasów zależy od lokalnych warunków i zagrożenia pożarami.

Kto zobowiązany jest do konserwacji pasów ppoż.

• właściciele linii kolejowych - PKP

• drogi publiczne - N-ctwo.

• Zakłady przemysłowe

Przygotowanie obszarów leśnych do gaszenia:

• patrolowanie i alarmowanie

• zapewnienie źródła wody - zbiorniki co 6 km/ 1 kategoria zagrożenia, 10 km 2- ga.

• Drogi dojazdowe do wody

• Sprzęt do gaszenia

Patrolowanie - zobowiązani; N-ctwa i PN,

1. sieć stałej obserwacji naziemnej

2. patrole ppoż. i lotnicze

3. sieć łączności alarmowych - dyspozycyjnych

4. punkty alarmowo - dyspozycyjne

Zestaw środków technicznych:

1. dogi dojazdowo - pożarowe

2. bazy sprzętowe

3. punkty czerpania wody

4. leśne bazy lotnicze

Ad. 1. Wieże obserwacyjne betonowe lub rozkładane, część starych wież poniemieckich, wieże triangulacyjne, kościelne, itp. Obserwacje organizuje N-ctwo lub PN. Projektując sieć:

• zagęszczenie: 1 kat zagrożenia 2 wieże na obszar, 2- ga kategoria 1 wieża

• widoczność na odległość 10 - 15 km w zależności od warunków lokalnych

Kabina operatora - kierunkomierz, radio, zegarek książka meldunkowa, lornetka.

Wieże telewizyjne zaopatrzone w kamery, obserwator w N-ctwie - mapa, kątomierz, zegarek, książka meldunków.

Patrole ppoż.:

• na terenach zagrożonych, bez wież, trasy określone przez N-ctwo lub PN - straż parku lub leśna, samochód, radiołączność, książka itp.

W lasach 1 - 2 kat obowiązane do lotniczego patrolowania.

Ad. 4. PAD - alarmowanie straży pożarnej i Policji.

Rodzaje:

• regionalne RDLP

• rejonowe - grupa N-ctw

• dla N-ctwa

Ośrodki łączności - radiotelefony z możliwością retransmisji na częstotliwości straży i policji.

Ad. 3. organizowane przez RDLP - sprawna łączność

Ad a) nawierzchnia utwardzona (o nacisku), promień łuku 11 km, mijanki, place nawrotowe, gorsze są warunki górskie. Co 3 - 6 - linia powinna być droga dojazdu - pożarową - w zależności od zagrożenia. Stan dróg powinien być sprawdzany po zimie - nie może być składowane drewno w ich pobliżu.

Ad. b) 1 kat zagrożenia - samochód gaśniczy, sprzęt ręczny, gaśnice i łopaty szpadle pług do wyorywania bruzd. 2 kat zagr. - samochód gaśniczy, sprzęt ręczny. 3 kat - bez samochodu.

Ad. c) 1 - 2 kat - zapewnić wodę, dojazd z pasem nawrotowym, betonowany brzeg.

Ad. d) dla RDLP w 1 kat - zbiornik z wodą odległość do pożaru do 10 min - lądowiska.

Rodzaje pożarów:

• podpowierzchniowy - torfowe

• pokrywy gleby - trzcinniki i wrzosowiska

• drzewa

• drzewostanów - całkowity - najgroźniejszy




Środki do gaszenia: (sikawka)

• woda

• piasek - pożar pokrywy gleby

• środki chemiczne, pianotwórcze i zwilżacze

Pożarzysko - może powstać nowy pożar, zabezpieczenie, ustalenie przyczyn, oszacowanie szkód. Całodobowy dozór ze sprzętem gaśniczym (łopaty, gaśnice), dozorowanie do czasu deszczu lub całkowitego opanowania.

Ustalanie zagrożenia:

- temperatura i wilgotność o godzinie 9 i 13poniżej 5% wilgotności - katastrofalny próg; 9⁰⁰ - 75 - 20%. 13⁰⁰ 50 - 15%

M 14 &EC Wykłady 2001 strona1

2-5 m

10 -15 m

25 -50 m

2 m

droga

Kierunek wiatru

Kier poszerzania się pożaru

Tył

Prawy bok

Lewy bok

Krawędź pożaru

obwód

front

Oko cyklonu

Świerk

susza

wiatrowały

korniki

kózki

Huba korzeniowa

Sosna

Żer gąsienic (gradacja)

Zakłócenie gospodarki wodnej

Szkodniki wtórne

Szkodniki techniczne

Zabagnienie po ustąpieniu drzewostanu

grzyb

W

X

Zd

W - wiatrołomy

X - ksylofagi

Zd - zadarnienie

---