Ramowy Plan nauczania dla kierunku technik BHP 315/01

do przeprowadzenia zajęć z podstaw ergonomii i fizjologii pracy

Na podstawie programu 2102/SP, SPd/ MEN/1996.10.17 zatwierdzony przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu.

GRUPA; Centrum Nauki i Biznesu - „ŻAK”

„Technik bezpieczeństwa i higieny pracy”

PRZEDMIOT; Podstawy ergonomii i fizjologii pracy

LICZBA GODZIN I semestr - 20 godzin

II semestr - 20 godzin

DZIAŁY DO REALIZACJI

SEMESTR I

Dział I TEMAT - Ergonomia, jej istota, rozwój i znaczenie (4 godziny)

Dział II TEMAT - Układ ruchu (4 godziny)

Dział III TEMAT - Zaopatrzenie tlenowe organizmu (4 godziny)

Dział IV TEMAT - Energetyka pracy (4 godziny)

Dział V TEMAT - Ocena obciążenia wysiłkiem fizycznym (2 godziny)

Dział VI TEMAT - Narządy zmysłów w odbiorze informacji (2 godziny)

SEMESTR II

Dział VII TEMAT - Obciążenie psychiczne (2 godziny)

Dział VIII TEMAT - Problemy pracy nocnej i zmianowej (2 godziny)

Dział IX TEMAT - Termoregulacja (1 godzina)

Dział X TEMAT - Układ człowiek maszyna (wyrób, system techniczny)

środowisko (1 godzina)

Dział XI TEMAT - Ergonomia maszyn, stanowisk, pomieszczeń pracy.

Determinanty struktury przestrzennej maszyn, urządzeń

i stanowisk pracy (4 godziny)

Dział XII TEMAT - Wymagania dotyczące budowy i rozmieszczenia urządzeń

sterowniczych i sygnalizacyjnych (2 godziny)

Dział XIII TEMAT - Ergonomiczna ocena maszyn, urządzeń i warunków

pracy (3 godziny)

Dział XIV TEMAT - Kolorystyka miejsca pracy (1 godzina)

Dział XV TEMAT - Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej w nagłych

Wypadkach (2 godziny)

CZAS DO DYSPOZYCJI WYKŁADOWCY (NAUCZYCIELA) (2 godziny)

CELE KSZTAŁCENIA: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

SEMESTR I

• Zdefiniować cele ergonomii

• Odróżnić działalność ergonomiczną, koncepcyjną od korekcyjnej

• Określić negatywne skutki używania nieergonomicznych wyrobów oraz przebywania w warunkach niehigienicznych;

• Odróżnić obciążenie statyczne od dynamicznego;

• Uzasadnić korzyści dla organizmu wynikające z wykonywania pracy w rytmie złożonym;

• Wyjaśnić skutki zdrowotne ograniczonej aktywności fizycznej;

• Sformułować zasady bezpiecznego podnoszenia i przenoszenia ciężarów;

• Interpretować wskaźniki wydolnościowe człowieka;

• Prognozować zdolność człowieka do wysiłku fizycznego;

• Dobierać do określonej pracy pracowników, odpowiednich pod względem wydolności fizycznej;

• Określić zapotrzebowania energetyczne pracowników;

• Uzasadniać określony skład posiłków dla ludzi pracujących fizycznie;

• Klasyfikować stanowiska pracy ze względu na obciążenie fizyczne;

• Oceniać obciążenie fizyczne na stanowiskach pracy;

• Proponować sposoby minimalizacji obciążeń fizycznych;

• Opisywać rolę zmysłów: wzroku\ i słuchu w odbiorze informacji;

• Wskazywać czynniki zaburzające prawidłowe warunki odbioru informacji lub wykonywania czynności przy zaangażowaniu tych zmysłów;

SEMESTR II

• Analizować obciążenie psychiczne na stanowisku pracy;

• Określać stanowiska pracy wymagające specyficznych predyspozycji psychomotorycznych pracowników;

• Wyjaśniać przyczyny zmęczenia fizycznego i psychicznego;

• Formułować działania zapobiegające zmęczeniu pracowników;

• Formułować korzystne dla zdrowia zasady organizowania pracy nocnej i zmianowej;

• Analizować czynniki wpływające na obciążenie termiczne organizmu;

• Proponować techniczne i organizacyjne sposoby ograniczenia obciążenia termicznego organizmu lub utraty ciepła;

• Opisywać wzajemne relacje zachodzące w układzie człowiek - maszyna - środowisko;

• Wykorzystywać dane o człowieku (fizjologiczne, biomechaniczne, antropometryczne, itp.) dla oceny i korygowania stanowisk pracy;

• Formułować zasady ekonomicznego projektowania i rozmieszczania elementów sterowniczych i sygnalizacyjnych;

• Doradzić w wyposażeniu pomieszczeń produkcyjnych i organizowaniu stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

• Stosować wiedzę o wpływie barw dla poprawy bezpieczeństwa pracy i estetyki wyrobów;

• Formułować zasady ergonomicznego kształtowania wyrobów: maszyn, urządzeń i stanowisk pracy;

• Posługiwać się listą pytań kontrolnych do oceny różnorodnych czynników składowych pracy;

• Posługiwać się przepisami prawnymi i normami dotyczącymi ergonomii;

• Udzielać pomocy przedlekarskiej w nagłych wypadkach

LICZBA GODZIN I semestr - 20 godzin

II semestr - 20 godzin

OPRACOWANIE TEMATYCZNE

Dział I TEMAT nr 1 - Ergonomia, jej istota, rozwój i znaczenie (4 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

1) Zdefiniować cele ergonomii

2) Odróżnić działalność ergonomiczną, koncepcyjną od korekcyjnej

3) Odróżnić negatywne skutki używania nieergonomicznych wyrobów oraz

przebywania w warunkach niehigienicznych

Materiał kształcenia:

W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Definicja ergonomii i jej cele. Ergonomia koncepcyjna i korekcyjna

• Udział dyscyplin przyrodniczych humanistycznych w działalności technicznej;

• Pojęcie ergonomicznego wyrobu, ergonomicznych warunków pracy

• Ergonomia a profilaktyka zdrowotna, ergonomia a ekonomia, ergonomia a bezpieczeństwo techniczne.

ZADANIA DO REALIZACJI:

1. Podać różne definicje ergonomii w celu określenia w świadomości, że dyscyplinę te można wykorzystać do

1. Do poprawy warunków pracy;

2. Innych aspektów życia człowieka

2. Zebrać przygotowane w trakcie zajęć krótkie, pisemne wypowiedzi na temat

nieergonomicznych wyrobów;

3. Wyjaśnić w wypowiedziach wyrażenia „nieodpowiednie”, „niewygodne” w znaczeniu ergonomicznym

4. Określić zależności oceny zróżnicowania przedmiotu od faktu dla kogo przedmiot jest przystosowany (kobieta, mężczyzna, dziecko, niepełnosprawny, wysoki, gruby, itd.)

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział II TEMAT nr 2 - Układ ruchu (4 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

1) Odróżnić obciążenie statyczne od dynamicznego

2) Uzasadnić korzyści dla organizmu wynikające z wykonywania pracy w rytmie złożonym

3) Wyjaśnić skutki zdrowotne ograniczonej aktywności fizycznej.

4) Formułować zasady bezpiecznego podnoszenia i przenoszenia ciężarów

5) Interpretować wskaźniki wydolnościowe człowieka

Materiał kształcenia:

• Budowa układy kostno - stawowego: dźwiganie kostne, stawy, wiązadła;

• Wpływ aktywności ruchowej na układ kostno-stawowy;

• Budowa układu mięśniowego. Funkcjonalny podział mięśni;

• Rodzaje skurczów mięśniowych: izotoniczne (praca dynamiczna), i izometryczne (praca statyczna). Współczynnik pracy użytecznej;

• Siła mięśniowa i wytrzymałość mięśniowa;

• Skutki zdrowotne hipokinezji;

• Układ mięśniowy a nerwowy, pobudliwość mięśnia, koordynacja mięśniowo - nerwowa;

• Chód i przenoszenie ciężarów;

• Zasady bezpiecznego przenoszenia ciężarów.

ZADANIA DO REALIZACJI:

1. Zaproponować i przeprowadzić ćwiczenie w celu określenia maksymalnej siły mięśniowej i wytrzymałości mięśniowej.

2. Wykorzystać wcześniej przygotowane materiały, filmy dla zobrazowania wysiłku fizycznego.

3. Pokazać na przykład krótkich filmów (klipów0 zasady bezpiecznego przenoszenia towarów

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

• Dziaka A. „Bóle krzyża”, PZWL 1990

• Swata Kazimierz; „Transport wewnątrzzakładowy ręczny” PROBRGO 1994

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział III TEMAT nr 3 - Zaopatrzenie tlenowe organizmu (4 godziny) Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Interpretować wskaźniki wydolnościowe człowieka;

• Prognozować zdolność człowieka do wysiłku fizycznego;

• Dobierać do określonej pracy pracowników, odpowiednich pod względem wydolności fizycznej;

Materiał kształcenia:

• Rola układu oddechowego i układu krążenia w zaopatrzeniu tlenowym;

• Deficyt tlenowy, stan równowagi czynnościowej, dług tlenowy bezmleczanowy, dług tlenowy mleczanowy;

• Pułap tlenowy jako najczęściej stosowany miernik wydolności fizycznej. Inne mierniki wydolności fizycznej;

• Czynniki warunkujące wydolność fizyczną. Rodzaje treningów;

• Dobór pracowników do prac wymagających wysiłku fizycznego, problemy dotyczące zatrudniania kobiet i młodocianych, niepełnosprawnych,

• Zasady organizowania i normowania przerw podczas pracy

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Proponować ćwiczenia polegające na pomiarze tętna przed i po wysiłku fizycznym

• Wprowadzić zasadę pomiarową tej samej czynności wykonywanej przez kobiety i mężczyzny.

• Podać przykłady przerw w pracy na różnych stanowiskach.

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu

Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział IV TEMAT nr 4 - Energetyka pracy (4 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Określić zapotrzebowania energetyczne pracowników;

• Uzasadniać określony skład posiłków dla ludzi pracujących fizycznie;

Materiał kształcenia:

• Zapotrzebowanie energetyczne podczas pracy, spoczynkowa przemiana materii;

• Zasady żywienia ludzi w zależności od ciężkości wykonywanej pracy fizycznej;

• Metody pomiaru wydatku energetycznego

ZADANIA DO REALIZACJI:

1. Proponować ćwiczenia w oparciu o mierniki produkcji Centralnego Instytutu Ochrony pracy

2. Z tabeli składu i wartości odżywczych produktów spożywczych opracowanych przez Instytut Żywienia i Żywności zaproponować skład (jakościowo - ilościowy) posiłku profilaktycznego zgodnie z obowiązującymi przepisami.

 Pierwsze oficjalne tabele wartości odżywczych produktów spożywczych w Polsce opublikowane zostały w roku 1954 przez Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (Polish State Medical Publishers) (Rudowska-Koprowska, 1954). Autorem ich była Jadwiga Rudowska-Koprowska, badacz zatrudniony w Państwowym Zakładzie Higieny. Łącznie tabele objęły 336 artykułów spożywczych. Podano dane dotyczące wartości energetycznej, zawartości wody, całkowitego białka, tłuszczu, węglowodanów (łącznie i jako błonnik), popiołu, wapna, fosforu, żelaza, witamin A, B1, B2, niacyny i witaminy C w 100 g porcji i 100g sprzedawanego produktu danego artykułu żywnościowego. Źródła danych obejmowały wyniki badań laboratoryjnych głównych produktów spożywczych obejmujących kasze, mąki, sery, mięso, podroby i ich produkty, grzyby, i niektóre warzywa, przeprowadzonych przez Wydział Higieny Żywienia Państwowego Zakładu Higieny, razem z danymi pochodzącymi z literatury. Od tego czasu opublikowano wiele edycji, z ostatnią opracowaną przez Instytut Żywności i Żywienia w 2005 r., obejmującą informacje o 82 składnikach dla 932 produktów żywnościowych i potraw (Kunachowicz i in., 2005)

Jeśli nie przekraczamy dziennego zapotrzebowania kalorycznego i cała energia pobrana równa jest energii wydatkowanej, waga naszego ciała nie zmienia się i stan taki jest najbardziej pożądany u osób dorosłych, które zakończyły już okres wzrostu. Nasz organizm ma stałe wydatki energetyczne. Są nimi podstawowe przemiany metaboliczne takie jak na przykład: podtrzymywanie krążenia krwi i pracy serca, a także utrzymywanie stałej temperatury ciała oraz strawienie zjedzonych posiłków

. Wydatki energii to także dodatkowa aktywność, czyli praca fizyczna i umysłowa, a także np. jazda

na rowerze czy taniec w dyskotece. Ten rodzaj aktywności sprawia ,że nasze zapotrzebowanie na energię dostarczana z pokarmem różni się tak znacznie:

Podstawowe uwarunkowania potrzeb żywieniowych:

• wiek,

• płeć,

• wzrost,

• waga,

• aktywność fizyczna

• tradycje (rodzinne, lokalne, narodowe),

• rasa,

• miejsce zamieszkania.

Istnieją dwie podstawowe zasady właściwego żywienia:

1. Ludzie powinni jeść odpowiednią dla siebie ilość pokarmu.

2. Dostarczany pokarm musi mieć odpowiednią jakość.

Czynniki wpływające na dostarczanie odpowiedniej ilość pokarmu do organizmu:

• „Nie przejadamy się”.

• „Nie głodujemy”.

• „Nie odchudzamy się na siłę, bo można zachorować na anoreksję”.

• „Jemy kilka razy dziennie małe ilości pokarmu”.

• „Jemy regularnie - o tych samych porach dnia”.

• „Nie jemy o zbyt późnych porach wieczora”.

Czynniki wpływające na dostarczanie do organizmu pokarmów o odpowiedniej jakości:

• „Nie jemy za dużo słodyczy”.

• „Nie jemy hamburgerów, pizzy, ponieważ zawierają one puste kalorie, dużo tłuszczu, są zrobione z mrożonek i nafaszerowane konserwantami”.

• „Jemy dużo warzyw i owoców, bo zawierają dużo witamin i przyspieszają trawienie”.

• „W posiłkach są obecne wszystkie składniki pokarmowe”.

• „Unikamy używek: kawy, alkoholu”.

• „Nie jemy produktów nieświeżych, przeterminowanych, nafaszerowanych konserwantami”.

• „Nie jemy produktów wiele razy odgrzewanych”.

Złe tradycje żywieniowe polegają przede wszystkim na:

• spożywaniu zbyt dużej ilości tłustych potraw i słodyczy, a zbyt małej warzyw, owoców i produktów zawierających błonnik i ryb,

• nieregularnym i zbyt częstym spożywaniu posiłków,

• przekraczaniu ustalonych norm żywieniowych pod względem ilościowym i kalorycznym,

• długie przerwy między posiłkami,

• zbyt duże spożycie używek: kawy, mocnej herbaty i alkoholu,

• przesalanie potraw.

Nieprawidłowe odżywianie dotyczy, nie tylko wymiaru jakościowego (czyli pojedynczych składników żywieniowych dominujących w sposobie odżywiania, ulubionych potraw i ich zestawów), lecz także wymiaru ilościowego (liczby posiłków w ciągu dnia, pory spożywania i ilości jednorazowo spożywanych posiłków.

Niedożywienie ilościowe prowadzi do powstawania deficytu energetycznego w organizmie. I choć proces ten w początkowym okresie nie zawsze powoduje objawy chorobowe, w związku z wyzwoleniem się mechanizmu adaptacyjnego, polegającego na obniżeniu tempa spoczynkowej przemiany materii. Niedobory kaloryczne przeciągające się w czasie stanowią przyczynę niedożywienia ludzi.

Jednakże znacznie groźniejsze jest niedożywienie jakościowe. Przewlekle niedobory niektórych składników odżywczych stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Skutki zdrowotne zbyt niskiej podaży niektórych składników z żywnością, to m.in.:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza, na skutek niedostatecznego spożycia produktów dostarczających żelazo, witaminę B12 oraz folianów,

• niektóre choroby układu trawiennego np. przewlekłe zaparcia - spowodowane zbyt małą podażą błonnika pokarmowego w dziennej racji pokarmowej,

• awitaminoza (choroby spowodowane niedoborem witamin - głównie witaminy C, szczególnie sezonowej na skutek małego spożycia warzyw i owoców). Przeciwieństwem awitaminozy jest hiperwitaminoza (zespół objawów chorobowych wywołany nadmiarem witamin w organizmie).

• zaburzenia gospodarki lipidowej na skutek niskiego spożycia jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych przy zbyt dużej ilości tłuszczów nasyconych,

• niektóre choroby nowotworowe,

• cukrzyca,

• osteoporoza,

• zaburzenia w rozwoju układu nerwowego wywołane niedoborem kwasu foliowego,

• miażdżyca,

• próchnica zębów,

• choroby układu krążenia (np.: zawał, nadciśnienie, udary mózgu),

• otyłość, nadwaga,

• anoreksja, bulimia

• obniżenie odporności organizmu i zwiększenie podatności na zakażenia,

• opóźnienie wzrastania i dojrzewania fizjologicznego dzieci i młodzieży,

• niedobory wysokości i masy ciała u dzieci i młodzieży.

Podsumowując:

• Spożywaj 4-5 posiłków tak, aby przerwy między nimi wynosiły 3,5-4 godziny.

• Kolację jedz minimum 2 godziny przed snem.

• Jedz różnorodne produkty, dostosowane do sezonu i możliwości finansowych.

• W każdym głównym posiłku (I i II śniadanie, obiad, kolacja) spożywaj produkt białkowy pochodzenia zwierzęcego np. ser, mięso, ryby, jaja, mleko, wędlinę.

• Przynajmniej w dwóch posiłkach jedz produkty nabiałowe: mleko, sery, jogurt, kefir.

• Warzywa i owoce jedz przynajmniej w 3 posiłkach, a w jednym na surowo; razem ponad 0,5 kg (dziennie).

• Spożywaj posiłki w miłej rodzinnej atmosferze przy estetycznie nakrytym stole.

• Spożywaj max 3-4 jajka tygodniowo uwzględniając te, które znajdują się w potrawach.

• Codziennie spożywaj przynajmniej jeden produkt będący dobrym źródłem błonnika np. razowe pieczywo, kasze, soję, groch, fasolę.

• W przerwach między posiłkami nie jedz.

• Nie przejadaj się.

• Ograniczaj słodycze - dozwolone kilka razy w tygodniu, oraz sól.

• Stosuj różne techniki sporządzania potraw: gotowanie, smażenie, duszenie, pieczenie.

• Pij 1,5-2 litrów płynów dziennie np. soków, wody mineralnej.

TEMAT: ROLA I ZASADY RACJONALNEGO ŻYWIENIA W ŻYCIU CZŁOWIEKA
(2 GODZINY)

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA I DEFINICJE

1. Definicja pojęcia "racjonalne (prawidłowe) żywienie".

2. Podstawowe składniki odżywcze dostarczane do organizmu wraz z pokarmem.

3. Rola (funkcje) poszczególnych składników odżywczych w organizmie.

4. Piramida zdrowia - jej budowa i zastosowanie.

ZADANIA REALIZOWANE NA ZAJĘCIACH

Stwórz własną piramidę żywieniową W dolnej części piramidy wypisz produkty, które spożywasz codziennie. W środkowej - produkty, które spożywasz kilka razy w tygodniu. Zaś na szczycie zamieść produkty, które spożywasz kilka razy w miesiącu. Na koniec porównaj stworzoną piramidę z piramidą zdrowia i zastanów się, czy twój sposób odżywiania jest zgodny z zasadami racjonalnego żywienia.

ZADANIE DOMOWE

Przypisz do każdej z podstawowych grup składników odżywczych (węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, sole mineralne) pięć pokarmów, które zawierają największą ilosć tych składników. Np. węglowodany - cukier stołowy, płatki kukurydziane, itd.

Prawidłowe (racjonalne) żywienie
to systematyczne dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych (węglowodany, tłuszcze, białka, związki mineralne, woda, witaminy i cukry).

Zadaniem racjonalnego żywienia jest dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach, przy uwzględnieniu liczby posiłków i ich rozłożenia w ciągu dnia. Do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania nasz organizm potrzebuje pokarmów, które są źródłem: węglowodanów, białek, tłuszczy, cukrów, soli mineralnych i witamin. Zawartość ilościowa poszczególnych produktów w racji pokarmowej powinna zależeć od wieku, płci oraz wykonywanej pracy. Niestety, zbyt często obserwuje się nieprawidłowe stosunki ilościowe, jak i jakościowe w żywieniu ludzi.

Wśród podstawowych składników odżywczych, jakie nalezy dostarczać naszemu organizmowi wyróżniamy:

• materiały energetyczne - węglowodany i tłuszcze, które są źródłem energii niezbędnej do utrzymania podstawowych procesów życiowych i aktywności fizycznej,

• materiały budulcowe - białka, związki mineralne i woda, które są używane do budowy nowych i odbudowy zużytych komórek,

• materiały regulujace - witaminy i związki mineralne, które są czynnikami regulującymi wszelkie procesy życiowe.

Piramida zdrowia
Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy. Przy czym obowiązuje zasada, że to co najważniejsze w racjonalnym odżywianiu znajduje się u dołu piramidy, czyli podstawy.

Po raz pierwszy piramidę zdrowego odżywiania opracowali uczeni kanadyjscy około 30 lat temu. Co prawda kształt piramidy jest od tego czasu niezmienny, to jednak co pewien czas powstają jej nowe koncepcje i odmiany. Powstały m.in. piramidy pokazujce nawyki żywieniowe ludzi w różnym wieku (dzieci i starsi), różnych grup etnicznych (Latynosi, Azjaci) oraz te, pokazuje różne punkty widzenia na temat tego, co czyni dietę zdrową (dieta śródziemnomorska). Ostatnie uzupełnienie, nazwane Piramidą Zdrowego Żywienia, jest odzwierciedleniem najbardziej aktualnych badań prowadzonych nad żywieniem. Główna różnica pomiedzy nową i oryginalną piramidą skupia się na równowadze pomiędzy węglowodanami i tłuszczami oraz dzieli je na dobre i złe.

Dziesięć przykazań zdrowego żywienia:

1. Dbaj o urozmaicenie posiłków. Różnorodność zabezpiecza przed niedoborem składników odżywczych. Specjaliści zalecają ok. 60 różnych składników miesięcznie.

2. Unikaj słodyczy z wyjątkiem miodu.

3. Unikaj otyłości.

4. Spożywaj produkty bogate w błonnik, który nie ma większej wartości odżywczej, ale ma ogromne znaczenie zdrowotne - chroni np. jelita chorobami nowotworowymi.

5. Pij mleko chude. Dwie szklanki mleka dziennie, zapewniają wystarczające ilości wapnia.

6. Spożywaj ryby 2-3 razy w tygodniu. Ryby są zdrowszym źródłem białka niż mięso.

7. Warzywa i owoce spożywaj codziennie. Dostarczają organizmowi witamin i błonnika.

8. Unikaj tłuszczów zwierzęcych, zastępuj je częściowo olejami roślinnymi, ponieważ nie zawierają cholesterolu i są “bezpieczne” dla naszego organizmu.

9. Ogranicz spożycie soli. Podnosi ona ciśnienie krwi, obciąża nerki.

10. Unikaj alkoholu, mocnej herbaty i kawy.

Wskaźnik BMI - definicja, wzór i interpretacja
BMI (Body Mass Index), czyli wskaźnik masy ciała. Wskaźnik BMI opisuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem. Jest jednym ze sposobów określenia, czy masa ciała mieści się w normie. Wskaźnik ten umożliwia obiektywną ocenę, czy nie mamy nadwagi. Jego wartość jest wynikiem podzielenia masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Obliczając BMI możemy określić ilość tkanki tłuszczowej w organizm

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział V i VI TEMAT nr 5 - Ocena obciążenia wysiłkiem fizycznym (2 godziny)

Narządy zmysłów w odbiorze informacji (2 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Klasyfikować stanowiska pracy ze względu na obciążenie fizyczne;

• Oceniać obciążenie fizyczne na stanowiskach pracy;

• Proponować sposoby minimalizacji obciążeń fizycznych;

• Opisywać rolę zmysłów: wzroku\ i słuchu w odbiorze informacji;

• Wskazywać czynniki zaburzające prawidłowe warunki odbioru informacji lub wykonywania czynności przy zaangażowaniu tych zmysłów;

Materiał kształcenia:

• Kryteria obciążeń wysiłkowych fizycznych;

• Metoda oceny obciążenia statycznego;

• Metody oceny obciążenia z powodu dźwigania ciężarów;

• Fizjologia widzenia

• Zdolność widzenia; ostrość widzenia, wrażliwość na kontrasty

• Budowa narządu słuchu;

• Stopień przygotowania psychicznego do hałasu a zmęczenia, pozasłuchowe działanie hałasu

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Ocenić obciążenie wysiłkiem fizycznym na wybranym stanowisku pracy

• Badania zdolności adaptacyjnej oka do elementów ciemności i jasności

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

SEMESRT II

Dział VII i VIII TEMAT nr 6- Obciążenie psychiczne (2 godziny)

Problemy pracy nocnej i zmianowej (2 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Analizować obciążenie psychiczne na stanowisku pracy;

• Określać stanowiska pracy wymagające specyficznych predyspozycji psychomotorycznych pracowników;

• Wyjaśniać przyczyny zmęczenia fizycznego i psychicznego;

• Formułować działania zapobiegające zmęczeniu pracowników;

• Formułować korzystne dla zdrowia zasady organizowania pracy nocnej i zmianowej;

Materiał kształcenia:

• Analiza procesu pracy - etap uzyskiwania informacji, podejmowania decyzji, wykonywania czynności;

• Funkcjonowanie narządów zmysłu i ich zdolności do odbioru informacji;

• Parametry oceny etapów; złożoność, zmienność, powtarzalność, ważność, dokładność, szybkość przebiegu etapu;

• Zmęczenie fizyczne, zmęczenie psychiczne, znużenie, monotonia, stres;

• Zawodność człowieka w procesie pracy;

• Psychomotoryczne kryteria doboru pracowników;

• Ocena obciążenia psychicznego na stanowisku pracy;

• Zasady organizowania wypoczynku

• Rytm całodobowy funkcji fizjologicznych a zdolność człowieka do pracy;

• Problemy zdrowotne związane z pracą nocną i zmianową;

• Zasady organizowania pracy nocnej i zmianowej

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Zwrócić uwagę słuchaczą aby nie mylili pojęć monotypowość (ruchów) z monotonią, znużenia ze zmęczeniem;

• Ocena obciążenia psychicznego na wybranym stanowisku pracy na podstawie wywiadu dotyczącego tego zagadnienia wykonanego w trakcie praktyki - słuchacza

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział IX, X, XII TEMAT nr 7 - Termoregulacja (1 godzina).

Układ człowiek maszyna (wyrób, system techniczny) środowisko (1 godzina).

Wymagania dotyczące budowy i rozmieszczenia urządzeń sterowniczych i

sygnalizacyjnych (2 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Analizować czynniki wpływające na obciążenie termiczne organizmu;

• Proponować techniczne i organizacyjne sposoby ograniczenia obciążenia termicznego organizmu lub utraty ciepła;

• Opisywać wzajemne relacje zachodzące w układzie człowiek - maszyna - środowisko;

• Formułować zasady ekonomicznego projektowania i rozmieszczania elementów sterowniczych;

• Formułować zasady ekonomicznego projektowania i rozmieszczania elementów sygnalizacyjnych.

Materiał kształcenia:

• Procesy termoregulujące organizm. Zmiany fizjologiczne towarzyszące działaniu wysokiej temperatury, niskiej temperatury otoczenia;

• Adaptacja organizmu ludzkiego do różnych warunków termicznych otoczenia;

• Bilans wodny, rola aklimatyzacji;

• Zasady żywienia ludzi pracujących w gorącym mikroklimacie, zimnym mikroklimacie

• Zasady kształtowania komfortu cieplnego w pomieszczeniach roboczych;

• Zarys ogólny układu człowiek - maszyna - środowisko;

• Funkcje człowieka w układzie podobieństwa i różnice pomiędzy człowiekiem i maszyną informatyczno logiczną

• Preferencje człowieka, preferencje maszyny

• Trudności w projektowaniu układów człowiek - maszyna - środowisko i sposoby ich przezwyciężania

• Podstawowe cechy ruchów, rodzaje urządzeń sterowniczych, układy urządzeń sterujących

• Wykorzystanie właściwości zmysłu wzroku przy projektowaniu urządzeń sygnalizacji wzrokowej

• Zasady projektowania wskaźników informacji ilościowej, jakościowej, sygnałów świetlnych, układów urządzeń;

• Wymagania dotyczące urządzeń sygnalizacji słuchowej i innych;

• Podstawowe wymagania dla organizowania stanowisk pracy np.: montażowych, komputerowych

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Na podstawie literatury „Człowiek a środowisko termiczne”

• Wykorzystać plansze o budowie człowieka;

• Omówić na podstawie dobrze znanego słuchaczom układu człowiek (kierowca) - maszyna(samochód) - środowisko (pora jesienno-zimowa, nocna, itp.)

• Skorzystać z materiałów rozdział IX pracy Lewandowskiego „Ergonomia”

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział XI TEMAT nr 8 - Ergonomia maszyn, stanowisk, pomieszczeń pracy.

Determinanty struktury przestrzennej maszyn, urządzeń

i stanowisk pracy (4 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Wykorzystywać dane o człowieku (fizjologiczne, biomechaniczne, antropometryczne, itp.) dla oceny i korygowania stanowisk pracy;

• Doradzić w wyposażeniu pomieszczeń produkcyjnych i organizowaniu stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

Materiał kształcenia:

• Wymiary i cechy biochemiczne. populacji użytkowników (postawa ciała, siła mięśni, ruchy ciała, swoboda ruchów, konstrukcja siedziska, wysokość manipulacyjna, itp.);

• Dane antropometryczne do projektowania: polskie normy, atlasy, manekiny, fantomy;

• Zasady projektowania i korygowania elementów i stanowisk pracy;

• Zalecenia ergonomii pracy przy wyposażaniu stanowisk pracy, wzajemnym usytuowaniu stanowisk pracy, projektowaniu procesów technologicznych obiektów, hal, budynków, ciągów komunikacyjnych, itp.

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Korekta stanowiska pracy w wybranym układzie pracowniczym: szef - pracownik, inspektor bhp;

• Skorzystać z materiałów rozdział X pracy Lewandowskiego „Ergonomia”

• Zaktywizować słuchaczy proponując seminaryjne omówienie tematu

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział XIII , XIV i XV TEMAT nr 9 - Ergonomiczna ocena maszyn, urządzeń i warunków

pracy (3 godzina)

Kolorystyka miejsca pracy (1 godzina)

Cele: W wyniku procesu nauczania uczeń powinien umieć:

• Stosować wiedzę o wpływie barw dla poprawy bezpieczeństwa pracy i estetyki wyrobów;

• Formułować zasady ergonomicznego kształtowania wyrobów: maszyn, urządzeń i stanowisk pracy;

• Posługiwać się listą pytań kontrolnych do oceny różnorodnych czynników składowych pracy;

• Posługiwać się przepisami prawnymi i normami dotyczącymi ergonomii;

Materiał kształcenia:

• Kontrasty barwne, punkty przyciągające spojrzenie

• Oddziaływanie psychologiczne i fizjologiczne barw

• Kody barw bezpieczeństwa i informacji

• Ocena ergonomiczna, cechy oceniania, kryteria oceny

• Ramowy schemat oceny stanowiska pracy: ocena stanowiska i środowiska pracy

• Lista pytań kontrolnych, arkusz oceny.

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Dokonać ergonomicznej oceny określonych urządzeń technicznych za pomocą listy kontrolnej. Zaproponować usprawnienie urządzenia. Wykorzystać „Arkusz oceny ergonomicznej”

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

Dział XV TEMAT nr 10 - Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej w nagłych wypadkach (2 godziny)

Czas do dyspozycji nauczyciela, wykładowcy (2 godziny)

Cele: W wyniku procesu nauczania następuje:

• Udzielać pomocy przedlekarskiej w nagłych wypadkach

• Ocena opanowania materiału - podanie wyników i i ocen prac z przerabianego materiału;

• Ocena na podstawie testu końcowego;

• Uzupełnianie materiału

Materiał kształcenia:

• Ćwiczenie praktyczne z zakresu ratowania osób z różnych sytuacji

ZADANIA DO REALIZACJI:

• Zajęcia dotyczące udzielania pomocy przedlekarskiej należy traktować jako bardzo ważne. Powinien prowadzić je wykwalifikowany specjalista. Konieczne jest zgromadzenie niezbędnych materiałów do udzielania pomocy przedlekarskiej

LITERATURA

• Encyklopedia powszechna

• Ejsmont W.; Fizjologia pracy i ergonomia (skrypty uczelniane) Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 1990r.

• Lewandowski J. (red.): Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania. Wyd. „Marcus” S.C. Łódź 1995

• Grandjean.E. Fizjologia pracy. Zarys ergonomii PZWL. Warszawa 1971

• Rosner J. ; Podstawy ergonomii, PWN, Warszawa 1982r.

Ponadto zamienne inne dostępne pozycje w literaturze dotyczące tematu

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Projektor multimedialny

Komputer,

Papier A 4

Prezentacja w systemie POWER POINT

OPRACOWAŁ

mgr Krzysztof KOWAL

---