GLIKOZYDY NAPARSTNICY:* strofantyna, acetylostrofantyna;* digoksyna, lantozydC; *digitoksyna, acetylodigitoksyna. Wsk. niewydolność krąż, częstoskurcz nadkom ,Przeciw. Blok zat-przed, przed-komorowy I i II,częstoskurcz kom. Dział. Niep. Serce :nasilenie/powrót niewody .krążenia, pobudzenia przedwczesne, hipotonia, bloki przed-kom. Leczenie zatrucia glikozydami: płukanie żołądka z użyciem węgla akt. Potem węgiel aktywny 20-40g co 3 h + środek przeczyszczajacy. Hemoperfuzja, hemodializa. Przeciwciała Digitalis Antidot 800mg. Przy zaburzeniach rytmu leki antyarytmiczne. Inne leki izotropowo +: izoprenalona ,orcyprenalina ,salbutamol, fenoterol ,dopamina, dobutamina. Antyarytmiki: klasa I :działające znieczulająco, stabilizujące bł.kom:*Chinidyna(IA) Wsk. migo/ trzepotania przeds, napadowy częstoskurcz nadkom, pobudzenia kom przedwczesne Przeciw.blok serca, migo/trzepotanie kom, niewydolność krąż, hipotonie, trombocytopenia Dzia.Niep. nudności, wymioty, biegunki, obj uczulenia, hipotonia, wydłużenie QT, poszerzenieQRS, blok, ekstrasystolia kom ,asystolia .*Prokainami(IA) Wsk. przedwczesne skur kom, częstoskur kom, migotanie przednio, WPW Przeciw. blok serca. Dzi.Niep. nudności, wymioty, biegunki, gorączka, depresja, obecność przeci ANA, agranulocytoza, psychozy *Lidokaina(IB) Wsk. częstoskur kom, migo/trzepotanie kom, pobudzenia przedwczesne kom. Dzia.Niep. parastezje, drżenia mm, zab słuchu i widzenia, senność, psychoza, hipotonia, blok, zahamowanie zatokowe *Propafenon(IC) Wsk częstoskurcz kom i nadkom, przedwczesne pobudzenia kom. Dzia.Nie nudności, wymioty, zaparcia, zawroty głowy, parestezje języka, suchość j.ustnej, zab widzenia. Klasa II leki hamujące 4 fazę depolaryzacji: β- Blokery: Wsk. profilaktyka zaw.serca, nadciśnienie TT, CHNS zawał serca, nadczynność tarczycy, częstoskur przedsionkowy, pobudzenia przednio i kom ,nerwice ch Parkinsona, migrena, jaskra, drżenia mm. Przeciw.bezwzględne: niewydo krążenia ,rzadkoskur, wstrząs, blok p-k II i III, dychawica oskrzelowa, chromanie przestankowe. Względne: dusznica Prinzmetala, z.Raynauda, obturacje pluc, ciąże i laktacja,↑ wiek, Dzia.Nie. rzadkoskur, bloki p-k, hipotensja, zawroty i bóle glowy, niewydol krążenia, obj bronchospastyczne, skurcz naczyń obw, nudności, wymioty, biegunka, drżenie i bóle mm, impotencja, hiperchol. Klasa III wydłużają czas trwania potencjału czynnościowego Amiodaron: Wsk. częstoskur nadkom, WPW, migotanie i trzepotanie przedsion, częstoskur kom, nawracające migot kom, przedwczesne pobudzenia kom. Dzia.Nie. żółtobrązowe złogi rogówkowe, zab czynności tarczycy, polineuropatia, ataksja, zap i zwłóknienie płuc,↑ kreatyniny, niebieskie zabarwienie skóry, wypadanie włosów. Klasa IV: blokery kanałów Ca: Werapamil Wsk. dusznica bolesna, częstoskur nakom ,nadciśnienie TT, kardiomiopatia przerostowa. Przeciw. niewydol krążenia, hipotonia, blok p-k, zespół chorego węzła zat-przedsi. Dzia.Nie. bóle i zawroty głowy, bóle brzucha ,zaparcia, bradykardia, hipotonia zaczerwienienie twarzy, blok p-k. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE: β-blokery, blokery kanałów Ca, ACEI: kaptopryl, ramipryl, enalapryl ,lizynopryl, zofenopryl, cilazapryl, fozinopryl chinapryl i trandolapl Wsk .nadcisnienie samoistne i pochodzenia nerkowego, niewydolnośc krąże, ch wieńcowa. Dzia.Nie :hipotonia ortostatyczna, omdlenie, utrata przytomności, męczliwość, znużenie, bóle głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia snu, szum w uszach, kurcze mięśniowe, skórne odczyny uczuleniowe i nadwrażliwość na światło, osutka, pokrzywka, rumień wielopostaciowy; obrzęk naczynioruchowy ból dławicowy, zaburzenia rytmu serca; zaburzenia smaku, uczucie suchości w jamie ustnej, zapalenie jamy ustnej i języka, zaparcia, opisywano sporadyczne przypadki zaburzeń czynności wątroby (z zapaleniem wątroby i cholestazą), zapalenie trzustki. suchy kaszel, skurcz oskrzeli, wyciek z nosa, nacieki w płucach, eozynofilowe zapalenie płuc, pogorszenie czynności nerek, oliguria, impotencja, dodatni test na obecność ANA .Antagoniści angiotensyny: losartan, walsartan, irbesartan, eprosartan Wsk. Nadciśnienie łagodne i umiarkowane, Dzia.Nie. zawroty głowy, hipotonia ortostatyczna Sporadycznie występuje osutka, obrzęk naczynioruchowy, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle mięśniowe, migrenę, pokrzywkę, świąd, hiperkaliemię, zwiększenie aktywności ALT, AST i stężenia Leki moczopędne: Tiazydy i tiazydopodobne: Hydrochlortiazyd Wska. Obrzęki, nadciśnienie tętnicze. Dzia.Nie. hipo-K, hipo-Mg, hipo-Na, zab gospodarki lipidowej, hiperurykemia, impotencja, zap trzustki. Diuretyki pętlowe: Furosemid- Wsk. Zastoinowa niewydolnośc krążenia, niewydolność nerek, diureza wymuszona, obrzęk mózgu, wodobrzusze, nadciśnienie TT. Przeciw. Niedrożność dróg moczowych, bezmocz, uczulenie na lek, śpiączka wątrobowa, hipokaliemia, ciąża i laktacja. Dzia.Nie. hipo-K, hipo-Mg, zaburzenia rytmu, hipo-Na, zab gospodarki lipidowej, hiperurykemia, nudności, wymioty, reakcje uczuleniowe. Oszczędzające potas: Spironolakton: Wsk. Nadciśnienie TT, niewydolność krążenia, pierwotny hiperaldosteronizm, obrzęki, miastenia, hirsutyzm. Przeciw. hiperkaliemia, kwasica met, ciąża, laktacja, niewydolność nerek. Dzia.Nie. hiper-K, kwasica met, ginekomastia, impotencja, zab miesiączkowania, senność, ataksja, biegunka, zap bł śluzowej żołądka. Leki hamujące akt ukł adrenergicznego :Metyldopa, Klonidyna : Wsk. Nadciśnienie umiarkowane i ciężkie,nadciśnienie ciężarnych. Dzia.Nie. hipotonia ortostatyczna, zmęczenie, senność, depresja, suchość jamy ustnej. CHNS: β-blokery, blokery kanałów Ca, Azotany, azotyny nitroglicerynę, pentaerytrytol, diazotan i monoazotan izosorbidu. Wsk. Napad bólu dławicowego- profilaktyka i leczenie, ostry zawał serca, ostra niewydolność lewokomorowa. Przeciw. Jaskra, niedociśnienie TT. Dział.Nie: zaczerwienienie skóry, zawroty i bóle głowy, nudności i wymioty, odczyny alergiczne, spadek ciśnienia tętniczego, osłabienie, nadmierna potliwość, pieczenia w jamie ustnej, spadek ciśnienia tętniczego, odruchowa tachykardia. Pochodne syndoiminy: molsidominę i linsidominę Wsk. Dusznica bolesna, zawał serca, zastoinowa niewydolność krążenia, nadciśnienie TT. Przeciw. Jaskra. Dzia.Nie. bóle głowy, utrata łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, reakcje alergiczne, zaczerwienienie twarzy, niedociśnienie ortostatyczne. Leki przeciwmiażdżycowe: * Pochodne kwasu fibrynowego: fenofibrat, etofibrat. Wsk. wszystkie typy hiperlipidemii. Przeciw. Nie stosować u dzieci do 10 r.ż., niewydolność nerek i wątroby. Dzia.Nie. nudności, wzdęcia, odczyny alergiczne, bóle mm, miopatie. * Inhibitory reduktazy HMG-CoA: lowastatyna, simwastatyna, fluwastatyna. Wsk. wszystkie typy hiperlipidemii. Przeciw. Nadwrażliwość na produkt, czynna ch wątroby, miopatia, do 18 r.ż, Dzia.Nie. nudności, wzdęcia, odczyny alergiczne, bóle mm, miopatie, bóle brzucha i głowy, osłabienie, osutka, świąd skóry, zap trzustki, parestezje. * Kwasy tłu omeg 3. * Żywice jonowymienne: cholestyramina, kolestipol. Dzi.Nie. zaparcia, wzdęcia, zespół złego wchłaniania. Leki przeciwzakrzepowe: * Heparyna: Wsk. Stant zakrzepowo-zatorowe, zakrzepy żylne, zatory płuc, nerek, zawał m sercowego, DIC, hemodializa. Przeciw. Skaza krwotoczna, ch wrzodowa, niewydolność nerek i wątroby, zap wsierdzia, gruźlica. Dzia.Nie. małopłytkowość, krwiomocz, krwawienia z p.pok, osteoporoza, reakcja alergiczna. * antywitaminy K- Warfaryna, Acenokumarol: Wsk. Kontynuacja leczenia heparyną, zapobiegawczo po operacjach, zarostowe ch kończyn, po wszczepieniu zastawek. Przeciw. Skaza krwotoczna, ch wrzodowa żołądka i XII-nicy, rak żołądka, niewydolność wątroby, ciąża. Dzia.Nie. Krwawienia, krwiomocz, uczulenia, nefro i hepatotoksyczność. Leki przeciwpłytkowe: Kwas acetylosalicylowy, sulfinpyrazon, indobufen, tiklopidyna, klopidogrel, tirofiban, eptyfibatyd, witamina E- Wsk. Zawał m sercowego, dusznica bolesna, zmiany zakrzepowo- zatorowe. Dzi. Nie. Nudności, wymioty, działanie wrzodotwórcze, neutropenie, trombocytopenie. Migotanie przedsionków: napad migotania prz poniżej 48 h - kardiowersja elektryczna lub iv leki p/arytmiczne(Ia prokainamid, ajmalina, Ic -propafenol, III- sotalol, amiodaron). Można też zast doustnie chinidynę w dawce 200-400 mg co 2 h. Powyżej 48 h zwalczamy tachykardię podając iv digoksynę lub werapamil, włączamy leczenie p/zakrzepowe (dikumarol przez 3-4 tyg. INR 2-3), B- adrenolityki. Po tym okresie kardiowersja elektryczna gdy rytm zatokowy leki p/krzepliwe przez 3 tyg. Przewlekłe migotanie przedsionków- leki zwalniające czynność komór- B-adrenolityki, werapamil, diltiazem. -Doustne antykoagualnty (INR 2-3), przy przeciwwskazaniach aspiryna. -Ablacja m sercowego. Przewlekła niewydolność krążenia: I i II stopień NYHA- dieta, ograniczenie dużych wysiłków fizycznych, gdy EF≤ 35% i powiększenie lewej komory podajemy ACE- inhibitory; II- bez retencji płynów ACE-inh., gdy retencja płynów: ACE-inh. + lek moczopędny; III- ACE- inh. + lek moczopędny + glikozydy nasercowe jeśli mamy dysfunkcję LK( także IV stopień, gdy występuje migotanie przedsionków z szybką czynnością komór to podajemy niezależnie od stopnia NYHA) + spironolakton (zmniejsza śmiertelność); IV st. - leczenie szpitalne, jak III stopień, ale tu terapia dożylna. STANY NAGŁE: 1) Stan padaczkowy: w domu 5-10 mg diazepamu dożylnie z prędkością do 2 mg/min(u dzieci 0,15-0,25 mg/kg mc.), alternatywnie można podać klonazepam, jeśli napady utrzymują się podajemy kolejne 10 mg diazepamu. W szpitalu: 40% glukoza dożylnie 60 ml, wit. B1- 100 mg dożylnie, tlen, jeśli drgawki nadal się utrzymują diazepam powoli dożylnie 20 mg lub klonazepam 1 mg dożylnie(u dzieci 0,5/30 s) i jednoczesnie do drugiej żyły fenytoinę we wlewie kroplowym lub powolnym wstrzyknięciu 15-18 mg/kg mc., nie szybciej niż 50mg/min, walka z obrzękiem mózgu- deksametazon lub mannitol w dużych dawkach. Gdy napady nie ustąpiły w ciągu 30-40 minut możemy: a) 20 mg diazepamu dożylnie i jeśli napady ustępują kontynuować we wlewie 100 mg w 500 ml glukozy z szybkością 40ml/h; b) klometiazol w dawce 40-100 ml 8% roztworu, we wlewie kroplowym z szybkością 60-150 kropli/min, jeśli napady ustępują zwolnić do 0,5-1 ml/min; c) paraldehyd- 10 ml rozpuszczone w 100 ml 0,9% NaCl we wlewie z szybkością 10-15 ml/min, aż do ustąpienia objawów. W przypadku braku poprawy po 50-60 minutach: na oddział intensywnej terapii- fenytoina 15 mg/kg mc. dożylnie pod kontrolą oddechu lub fenobarbital 20 mg/kg mc. i.v. do 100 mg/min. lub lidokaina 100 mg w powolnym wstrzyknięciu dożylnym, a w przypadku ustepowania napadów- 50 -100 mg w 250 ml 5% glukozy we wlewie kroplowym z szybkością 1-2 mg/min lub narkoza ogólna przy użyciu tiopentalu lub halotanu i preparatów zwiodczających. Poza tym należy kontrolować i ewentualnie leczyć zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, układ krążenia, przeciwdziałać hipertermii. Stan padaczkowy napadów częściowych prostych i złożonych- tak samo i pod kontrola EEG. Stan padaczkowy napadów nieświadomości- diazepam i.v., a następnie etosuksymid i/lub kwas walproinowy. Zawał serca: w domu- nitrogliceryna 0,5 mg pod język, po 15 minutach można powtórzyć + 300 mg ASA. W szpitalu: tlen, nitrogliceryna we wlewie 0,5μg/min w 500 ml 0,9% NaCl pod kontrolą RR i EKG, morfina 0,1-0,15 mg/kg mc. lub pół ampułki i.v., tPA- we wlewie 0,75 mg/ kg mc. w ciągu 1,5h, preduktal 20 mg 3 x tabl., propanolol- i.v. początkowo 1-2 mg, następnie 2-5 mg co 5 minut pod kontrolą RR i EKG, gdy są cechy pobudzenia SNS. Po 1-2 dniach leczenia przechodzimy na heparynę- 25 000 j.m. co 12 h. do domu ABS: ACE- inhibitor, beta- bloker kardioselektywny(bisoprolol, metoprolol), statyna(Zocor). Obrzęk płuc sercowopochodny: pozycja siedząca, tlenoterapia 2-5 l/min, furosemid i.v. 40-80 mg, morfina 5-10 mg s.c, jeżeli ciśnienie skurczowe powyżej 100 mmHg to nitrogliceryna 40-100μg/min, jeśli skurcz naczyń obwodowych to nitroprusydek sodu 40-100 μg/min, jeśli ciśnienie skurczowe poniżej 90 mmHg to dobutamina we wlewie 4-12μg/kg/min, jeżeli brak znamiennej diurezy to dopamina we wlewie 2-4μg/kg/min po odstawieniu nitroprusydku i nitrogliceryny, digoksyna 0,25-0,5 mg, a później 0,25mg co 6-8h do dawki dobowej 1 mg, jeśli leczenie nieskuteczne, występują zaburzenia oddychania, słaba gazometria to sztuczna wentylacja z + ciśnieniem końcowowydechowym(PEEP). Wstrząs kardiogenny: tlenoterapia lub sztuczna wentylacja jeśli zaburzenia oddychania lub pO2 poniżej 60 mmHg a pCO2 powyżej 60 mmHg, płynoterapia NaCl, glukoza lub dekstran, dobutamina 8-12μg/kg/min, gdy ciśnienie skurczowe 80-90 mmHg to nitroprusydek sodu 40-100 μg/min, rozpoczynajac od dawki 10μg/min, co 3 min. zwiększając o 5 μg, jeśli niska diureza to nitroprusydek sodu + dobutamina 8-12μg/kg/min lub dopamina 2-4μg/kg/min, wyrównanie kwasicy i zaburzeń elektrolitowych. Ostra niewydolność serca(przyczyny): obrzęk płuc, wstrząs kardiogenny, ostra niewydolność mitralna i aortalna, rozległy zawał, zaburzenia rytmu, tętniak rozwarstwiający aorty, przedawkowanie beta- blokerów lub antyarytmików, kardiomiopatia roztrzeniowa, ciężkie zaburzenia elektrolitowe. W niewydolności skurczowej stosujemy leki działające inotropowo +, w rozkurczowej antagonistów kanałów wapniowych. Wstrząs anafilaktyczny: adrenalina- i.v. powoli 1 amp., można powtórzyć po 15-20 minutach, clemastin 2 mg i.v. we wlewie w rozcieńczeniu 1:5 z 0,9% NaCl, półbursztynian hydrokortyzonu 100 mg we wlewie powoli, 10% Calcium chloratum i.v. powoli w ciągu 10 minut, PWE i.v we wlewie. Stan astatyczny: półbursztynian hydrokortyzonu 100 mg we wlewie powoli, salbutamol w nebulizacji 2,5-5 mg, teofilina 300 mg we wlewie 4-5 mg/kg w ciągu 5-10 minut, flegamina we wlewie w 5% glukozie w ciągu 2-3 min., atrovent w nebulizacji, 15% Kalium chloratum i.v. powoli w 5% glukozie, płynoterapia, tlenoterapia. Przełom tarczycowy: propylotiouracyl 200-500 mg co 4h, tiamazol 4 x 40 mg( I dawka 80 mg) 3 x 40 mg i.v., jod nieorganiczny- 1g/d(płyn Lugola co 6 h) lub jod organiczny- sodium iopodate 3g/d nie podajemy gdy kontaminacja jodem, uczulenie na jod. Podaż jodu zawsze powinna być poprzedzona podażą tyreostatyków o 1-2 h. deksametazon 1-2 g i.v. co 8h, propanolol 0,5-1 mg i.v., leczenie hipertermii, nawodnienie i odżywienie płynami 3000 kcal jako 10% glukoza, elektrolity, witaminy, tlen, czasami plazmafereza lub dializa i antybiotykoterapia celowana. Przełom hipometaboliczny: oddech wspomagany, płynoterapia ostrożnie, Furosemid 40-120 mg, przy hipoglikemii 20-40% glukoza, antybiotykoterapia, przy hipotensii dopamina, gdy niewydolność krążenia- niewielkie dawki naparstnicy, przy hipotermii ogrzanie, 500 μg L-T4 w pierwszym dniu, następnie 100 μg i.v./24h przez 10 dni, sterydy podajemy gdy współistnieje niewydolność kory nadnerczy lub upośledzona reakcja na stres. Przełom hiperkalcemiczny; sól fizjologiczna 4-6l/d, furosemid 80-100 mg/d, klodronian 300 mg i.v. w ciągu 6-8h przez 2-6 dni lub kalcytonina 200-500IU/d lub mitramicyna 25 μg/kg/d i.v. przez 3-4 dni w przypadku hiperkalcemii nowotworowej, prednizon 40-100mg/d, hemodializa z użyciem dializatu bezwapniowego w przypadku nieefektywnej diurezy(do 12h), wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Przełom nadnerczowy: hydrocortyzon 200-250 mg i.v. co 6h, w drugiej dobie co 12h, nawodnienie 2-4l/d, Dekstran 40000, następnie sól fizjologiczna z dodatkiem glukozy, hipoglikemia 20-40% glukoza, ew. dopamina, zakażenie- antybiotyk, leczenie p/gorączkowe, utrzymująca się hiperkaliemia- fluorokortyzon 5 x 0,1 mg przez zgłębnik dożołądkowy. ASTMA OSKRZELOWA- leki rozkurczajace- B-adrenomimetyki- gl selektywne B2-mimetyki, które w dawkach terapeut nie dzialaja na serce, tj salbutamol(Serevent), Fenoterol(berotec). Stos się je tylko w czasie napadu astmy, i.v,s.c,i.m,p.o,wziewnie. DzN: tachykardia, zaburz rytmu, drzenia miesniowe, zaburz metabol (wzrost gluk, insuliny,spadek K)Leki cholinolityczne- bromek ipratropium blokuje rec muskar,nie zwieksza lepkosci sluzu, nie ham jego transportu w oskrzelach. Może być podawany w nebulizacji, razem z B-adrenomim lub jako lek dodatkowy w napadach nocnych( Berodual-bromek+fenoterol). DzN: paradoskalny skurcz oskrzeli, suchosc w ustach, kaszel. Metyloksantyny- teofilina- dzialanie rozkurczajace, immunomodulacyjne, nie rozkurcza mięśni u osob zdrowych (hm fosfodiesteraze, prow do nagromadzenia CAMP i CGMP),wplywa na rec adenozynowe (adenozyna jest jednym z fizjol mediatorow kurczacych),dziala posrednio-uwalnia histamine i leukotrieny z mastocytow dr oddech,zapobiega poadenozynowemu skurczowi oskrzeli.Dzial niepoz- zaburz zol-jelit, drzenia mies, bole,zawroty glowy, zaburz rytmu serca,niedotlenienie OUN, drgawki. Interakcje-leki zmniejsz stez teofiliny- nasenne, p/padacz,ryfampicyna; leki zwieksz stez teofiliny-erytromycyna, cymetydyna,fluorochinolony, DŚA, allopurinol. Leki ham alergiczne zap- Kromony- kromoglikan disodowy(intal), nedokromil(Tilade), ketotifen (Pozitan) -ham degranul mastocytow, w wyniku r-cii antygen- p/cialo nie dochodzido uwal mediatorow r-cji alerg. Leki te powiine być podawane przed zetknieciem się z czynn wyw dusznosc (alergie okresowe) Lek nieskuteczny w czasie napadu. DzN: kaszel, dusznosc. GKS- odbud prawidl nabl,ham aktyw fibroblastow zmniej procesy wytworcze, ham przepuszcz nacz, zmniej wytwarz sluzu. Podajemy do drzewa oskrzel (Budesonid, Beklometazon, Flutikazon)-zak grzyb, chrypka,kaszel, suchosc, alergia kontaktowa,lub p.o.(prednizon)-w ciezkiej astmie, lacznie z wziewnymi,lub pozajelitowo (Polbursztynian hydrokortyzonu)- w stanie astmatycznym. Leki p/leukotrienowe-montelukast(singular), zafirlukast- ham synteze LTC4,LTD4,LTE4 lub blok rec CysLT1). Leczenie stanu astmatycznego- GKS i.v. (0,1-0,2 g HK lub 0,02 g prednizonu co 4-6h); B-mimetyki i.v.(Salbutamol 5mikrog/min) lub w nebulizacji (salbut w dawce 2,5-5mg); teofilina i.v.(4-5mg/kg);bromek ipratropium w nebul; nawodnienie i leki mukolit (pozajelit lub plukanie osrzeli), potas,antybiotyki, tlen. POCHP- rzucic palenie; a)zwalczanie zakażenia- cefalosporynyIII gen ,amoksycylina ,b)usuwanie plwociny(cwiczenia oddech, jodek potasu w opłatku 400-500mg /3xdz, Bromoheksyna, ACC),c)leki rozrzerz oskrzela (Aminophilinum prolongatum 200-350mg 2xdz, Salbutamol prolongatum), d)wtórna alergizacja- Encorton 40mg/dobe e)leczenie niewydolności krążenia- B-blokery (atenolol 25-50 mg/dobę), almitryna(jeśli hipoksemia), tlenoterapia. PNN- okres utajony i wyrownany- lecz nadRR(ACE-inh,blok kanalow Ca),ograniczenie bialka w diecie, zwalczanie infekcji, wyrownanie gosp wodno-elektr,z walczanie hiperlipidemii(statyny), unikanie lekow nefrotoksycznych; okres niewyrownany- to co wczesniej+erytropoetyna (s.c.); okres schylkowy -lecz nefrozastepcze. ONN- zwalczanie choroby podstawowej, dokładne prowadzenie bilansu wodnego, podawanie furosemidu, prawidłowe odżywianie, prawidłowe dawkowanie leków uwzględniające funkcję nerek, dializoterapia. LEKI P/WYMIOTNE: 1.Antagonista rec. Dopaminergicznych a) Metoklopramid mech. Pobudza czynność skurczową górneg odcinka przew. Pok. Bez pobudzenia wydzielania , zamyka zwieracz wpustu , zwiększa napiecie i amplitude skurczu żołądka , rozkurcza odzwiernik. Dział. Niep. Niepokój ,senność , zmeczenie bóle głowy , wysypka ,nudności hiperprolaktynemia. B) Cizaprid c) Domperidon 2.Neuroleptyki a) Chlorpromazyna - mech.dział. - dopaminolityczne stosowane w mocznicy , choroba popromienna , polekowa , nieżyty przew pok. B) Prochlorperazyna c) Tietylperazyna. 3. Anagoniści rec. H1 a) Avomarin - stosowany w chorobie lokomocyjnej. B) chloropiramina c) Prometazyna 4. Leki cholinolityczne a) skopolamina - ch. Lokomocyjna 5. antagoniści rec. 5HT3 a) Ondansetron - stosowany w chemio i radioterapii nowotworowej i wymiotach pooperacyjnych. Dział. Niep.-bóle i zawroty głowy , zaparcia. Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego - 1. Histamina 2 . kofeina 3. Alk. Etylowy 4. Gorycze 5 . Kwas solny FARMAKOTER CH WRZODOWEJ- 1.Leki neutralizujące . mech dzał. - zmniejszają kwaśność soku żołądkowego poprzez chemiczne wiązanie kwasu solnego a) Związki glinu / Algeldrat , Zasadowy węglan glinu , dwuzasadowy węglan glinowo - sodowy / b) Związki magnezu- / Tlenek , wodorotlenek , węglan , rrójkrzemian- magnezu. , węglan wapnia , Magaldrat / Wskazania - ch. Wrzodowa 2. Leki osłaniające - a) nieselektywne .mech dział.- zdolność nie wybiórczego osłaniania całej błony śluzowej żołądka . Preparaty - Kaolin , Agar , Żelatyna. B) selektywne - Mech . dział. -działają wyłącznie miejscowo , mają powinowactwo do uszkodzonej zapalnie błony śluzowej. Prep.-Koloidalne związki bizmutu / Cytrynian potasowo- bizmutowy / Dział. Niep. -barwi kał na czarno , jezyk i protezy dentystyczne , dyskomfort w nadbrzuszu , encefaloptie. / Sukralfat/ dział niep - zaparcia , nudności , suchość w jamie ustnej. 3. Antagonisci rec H2 a) Ranitydyna b) Famotydyna c) Cimetydyna Dział. Niep- zakażenia bakteryjne , perforacja wrodu , bóle i zawroty głowy , zmeczenie , zaparcia lub biegunki , ginekomastie , mlekotok , omamy . śpiączka i majaczenie. 4. L.cholinolityczne a) Pirenzepina . Mech. Dział.- Antagonista rec. Muskarynowego. Dział. Niep.- zaparcia , biegunki , bóle glowy , wysypki , zab. Oddawania moczu i widzenia , suchość w jamie ustnej. 5. Inhibitory pompy protonowej . Mech dział. - Hamuja ATP-azę zalezna od jonu potasowego i wodorowego a) Omeprazol b) Lanzoprazol - dział. Niep. - nudności , wymioty , bóle głowy , osłabienie , zaburzenie widzenia i głuchota. LEKI PRZECZYSZCZAJACE 1.Środki zwiększające ilośc mas kałowych a) Błonnik b) Pektyna c) Hemiceluloza d) Lignina e) Otręby pszenne. Mech działania - zawierają włóknik. Dział niep. Wzdęcia , pełność w nadbrzuszu. 2. Osmotyczne . Mech dział- zwiększają ciśnienie osmotyczne treeści jelitowej i nie wchłaniane zatrzymują wodę w świetle jelita proporcjonalnie do dawki. Woda gromadzona w świetle jelit upłynnia masy kałowe i zwiększa ich objętość. Rozciągnięcie ściany jelita prowadzi do skurczu i defekacji. A) Siarczan magnezu b) Siarczan i Fosforan sodu c ) Laktuloza . Dział. Niep.- wzdęcia , odbijanie , dyskomfort i ból w nadbrzuszu , nudności , wymioty , hipernatremia z odwodnieniem i hipokaliemia. 3. Środki zmiękczające kał- a) Olej parafinowy . Dział. Niep.- Świąd odbytu , zapalenie węzłów chłonnych. B) Dokusat - Dział. Niep.- gorzki smak i nudnośći. 4. Olej rycynowy - Dział. Niep.- przekrwienie narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej , poronienia. 5. Środki kontaktowe - Mech. Dział- wzrost przepuszczalności nabłonka jelitowego dla wody oraz zmniejszają wchłanianie wody i elektrolitów Prep. A) Glkozydy antrachinonowe b) Aloes . 6 . Pochodne difenylometanu- a) Bisakodyl - Dział niep.- pieczenie w odbycie i bóle kurczowe. LEKI ZAPIERAJACE - 1. Środki ściągające a) Garbniki roślinne b) Zw. Bizmutawe - Mech . dział- Powodują denaturację śluzu i białek na pow. Błony śluzowej , powoduje to utrudnienie i zwolnienie wymiany płynów poprzez zdenaturowaną warstwę , a więc zmniejszenie wysięku i przesięku i utrudnienie działania subst. Zawartych w treści pokarmowej. 2. Srodki absorpcyjne a) Węgiel leczniczy b) Pektyna c) Związki wapnia Mech. Dział.- Wiążą w przewodzie pok m.in. związki nasilające perystaltykę i przechodzenie płynów do światła jelita oraz toksyny bakteryjne 3. Środki wpływające na mięśniówkę a)Difenoksylat b) Loperamid . Dział. Niep. - powodują euforie Leki wpływające na czynność zewnątrzwydzielniczą trzustki 1. L. Żółciotwórcze a) Glikocholan sodowy b) Fellogen c) Kwas dehydrocholowy . Wskazanie - niedobór endogennych kwasów żółciowych. Dział. Niep.- zaburzenie krążenia , spadek ciśnienia , uszkodzenie nerek , wątroby i serca . 2. Leki żółciopędne- a) Raphaholin b) Solaren c) Terpichol d) cholegran e) Osalmid . Dział. Niep.- zapalenie dróg żółciowych i uszkodzenie wątroby. 3. Leki wpływające na miąższ wątroby a) Ornityna- Hepa Merz b) Sylimaryna c) Hepakom d) intron A e) Roferon A 4. Pankreartyna . Wskazania - Mukowiscydoza , niewydolność trzustki , przewlekłe zap. trzustki ERADYKACJA H PYLORI 1. Omeprazol ( Losec 20mg 1*/d) 2. Klarytromycyna (Klacid 500mg co 8h przez 7-14dni) 3. Amoksycylina ( Duomox 500mg co 8h przez 7-14dni) 4. Metronidazol 250mg co 8h. BIEGUNKI - Zasady leczenia 1. Wyrównanie elekrolitów - Gastrolit 2 . Wyrównanie flory bakt.- Lakcid 3 . Enzymy trzustkowe -Kreon . Jeśli biegunka bakteryjna antybiotyk - Colistin / E. Coli/ , Erytromycyna / Campylobacter/ , Biseptol / Salmonella , Shigella. Oste zapalenie dróg żółciowych 1. Metronidazol 2 . Ampicylina 3. NO-SPA 4 . Cholamid 5. Sylimarol Biegunka bakt. 1. Carbo medicinalis + 2. Smecta + 3. Sulfaguanidyna + 4. Colistin Kamica Żółciowa 1 . Chenodezoksycholowy 2. Kwas Ursodezoksycholowy 3. Rowachol 4. t-butylometyloeter COLITIS ULCEROSA Należy unikać salicylanów, ponieważ mogą nasilać biegunkę a)napady łagodne - bez objawów ukł. ograniczaja się zwykle do esicy i prostnicy i mogą być leczone ambulatoryjnie. Stosuje się: sulfasalazynę(zwykle doustnie), miejscowo kortykosteroidy(prednizolon) w postaci czopków 2 razy dz. Lub jako wlewy doodbytnicze. Jeśli to leczenie jest nieskuteczne można stosowaćprednizolon doustnie w dawce dz. 40 mg. b)napady średio ciężkie, którym towarzyszą pewne obj.układowe, leczenie szpitalne. Stosuje się: prednizolon(doustnie, 40 mg./dz.), uzupełnić płyny i elektrolity, a jeśli zachodzi potrzeba żelazo i krew, jeśli brak poprawy stosuje się dożylnie hydrokortyzon. Jeśli wystąpi poprawa należy zmniejszać dawki prednizolonu i rozpocząć miejscowe podawanie kortykosteroidów i sulfasalazyny. c)napady ciężkie, z silnie zaznaczonymi obj.układowymi i jelitowymi. Stosuje się: fosforan 21-prednizolonu i.v w dawce 60 mg./dz., hemibursztynian hydrokortyzonu i.v 300-400 mg./dz. lub doustnie prednizolon, uzupełnić płyny i elektrolity i krew, włączyć żywienie pozajelitowe, leczenie w oparciu o współoracę z chirurgami d)objawy układowe zapalenie stawów: zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego, zesztywniające zap.kręgosłupa; rumień guzowaty; ropowica zgorzelinowa skóry; zap.tęczówki; zapalenie cewki moczowej; przewlekłe czynne zap.wątroby. Należy stosować kortykoterapię CHOROBA CRONA a)napad ostry -reżim łóżkowy, fosforan kodeiny, w stanie ciężkim lub braku reakcji na w/w postępowanie doustnie 40-60 mg. prednizolonu. Lek ten jest szczególnie skuteczny jeśli zmiany dotycza jelita cienkieggo -sulfasalazyna działa korzystnie w ostrych stanach choroby ze zmianami w obrębie jelita grubego b)zapobieganie nawrotom i leczenie w okresach remisji Można stosować: sulfasalazynę, azatioprynę, merkaptopurynę, cyklosporynę, metotreksat, cholestyramine(przy zap.j.grubego pod wpływem kwasów żółciowych), jeśli występuje ból to stosujemy leki przeciwbólowe. GLIKOKORTYKOSTEROIDY: DZIAłANIE: * ↑ zawartość glikogenu w wątrobie, * ↑ ztężenie glukozy we krwii, * ↓ zużycie glukozy, * przyspieszają katabolizm białkowy i puryn, * ↑ wydalanie kw. Moczowego i N z moczem, * ↑ lipolizę, * mają wpływ na gosp. wodno-elektrolit. * działają p/zapalnie, ale nie przyczynowo tylko zmniejszają jedynie objawy zapalenia, * hamują wzrost tk. limfoidalnej i liczbę krążących limfocytów, * po zastosowaniu dużych dawek ↓ reakcji z nadwrażliwością, * p/zapalne w: kolagenozach, RZS, toczeń rumieniowaty, zap. wątroby, * p/uczuleniowo w astmie, wysypkach skóry, immunosupresyjnie w przeszczepach, ch. nowotworowych. PODZIAŁ GKS: (WG ↑ SILY DZIAŁ.): * HYDROKORTYZON (Hydrocortisonum) w leczeniu pierwotnej i wtórnej niedoczynności kory nadnerczy, Hydrocortisonum hemisuccinatum iv w ostrej niewyd. Nadnerczy, wstrząsie, ciężkich stanach astmatycznych, a Hydrokortisonum acetale dostawowo p/zapalnie, * KORTYZON ( Cortison), * PREDNIZON (Encorton) w onkologii, hematologii, reumatologii, dermatologii, alergologii, okulistyce, transplantologii* gastroenterologii, * METYLOPREDNIZOLON, * DEKSAMETAZON p/alergicznie, p/zapalnie, * MOMETAZON . P/WSKAZANIA: ostrożnie w ch. wrzodowej, nadciśnieniu tętniczym, niewydolności krążenia, osteoporozie, psychozach, obrzękach, cukrzycy, chorobach zakaźnych, gruźlicy, zap. wirusowych, stwardnieniu tętnic mózgowych, jaskrze, chor. zakrzepowej, ciąży i laktacji. DZIAŁ. NIEPORZĄDANE: * niekorzystnie na ukł nerwowy, * dział immunosupresyjne i ↓ wytwarzania p/ciał, * maskują objawy zakażenia, * ↑ zawartość glukozy we krwi, * cukrzyca, * nadciśnienie * powstawanie owrzodzeń, * zab psychiczne: bezsenność, zmiany nastroju, psychozy, * hipokaliemie, * osteoporozę, * rozstępy skórne, * jaskra, * uogólnione objawy zesp Cushinga: księżycowata twarz, hirsutyzm, otyłość ograniczona do tułowia, * łamliwość naczyń skórnych, zanik mm szkieletowych, zab miesiączkowania, cukrzyca jawna lub utajona, osteoporoza, hipercholesterolemia, poliglobulia, eozynopatia.. NIEDOCZY. KORY NADNERCZY( ch. Addisona): hydrocortison 20 mg rano i 10 mg wieczorem, rzadko dołączamy fludrokortyzon 0,05- 0,2 mg/d, OSTRA NIEWYD. NADNERCZY:0,9% NaCl iv., hemibursztynian hydrokortyzolu iv 100 mg co 6h., kortyzol po. 20mg co 6h., GKS W ASTMIE: * podawane p.o. w ciężkiej postaci astmy Hydrokortyzon 4mg/kg co 6h, * podawane wziewnie w napadzie astmy Salbutamol 2,5-3 mg przez nebulizator, * w astmie podajemy budezonid, beklometazon, flutikazon. Działania nieporządane wziewnych GKS: zakarzenia grzybicze, chrypka, kaszel, uszkadzają bł śluzową, alergia kontaktowa, wpływ na wzrost dzieci, rzadko hamowanie osi przysadkowo-nadnerczowej. GKS W CH. REUMATYCZNYCH: zwłaszcza w gorączce reumatycznej i kolagenozach, najczęściej po. prednizon i prednizolon, dostawowo Depo-Medrol, Diphropos. GKS W DERMATOLOGII: działają silnie p/zapalnie, stosowane miejscowo w postaci maści (Cortineff), kremów (Oxycort), roztworów i zasypek. LECZENIE NADCZYN. TARCZYCY: Tyreostatyki - Tiamazol, propylotiouracyl, Jod nieorganiczny, jod organiczny, węglan litu, nadchloran potasowy, kortykoidy, B-bokery, I 131, strumektomia. Leczenie ch. Gravesa: Tyreostatyki -osiągnięcie eutyreozy i klinicznej remisji w chorobie GB-osiągnięcie eutyreozy przed leczeniem operacyjnym i J-131 w chorobie GB, 1.Tiamazol (Metizol/ Tyrozol) * po 4-6 tyg. uzyskujemy eutyreozę ,* zaczynamy od dawek w zależności od nasilenia objawów klinicznych 10-20mg przy umiarkowanej, 30-45 mg przy nasilonej nadczynności, ew. Karbimazol, Propycil (propyltiouracyl) j.w x10, Metyltiouracyl 2. Nastepnie: przez 15-18 miesięcy: A/ monoterapia: Metizol 2,5-10 mg/d B/ terapia skojarzona: Metizol 10-20 mg/d+ 50-100 ug tyroxyny/d C/terapia `zablokuj i zastąp: Metizol 40-60mg/d+150-200 ug tyroxyny/d przez 3-6 m-cy, potem jak B/

Leczenie J-131- zwykle przy nawrocie nadczynności Leczenie operacyjne- wyjątkowo (brak jodochwytności, brak zgody, kobiety ciężarne-ii trymestr, bardzo duże wole) Leczenie wola guzowatego 1.Leczenie J-131 - gdy pojedynczy guzek zdekompensowany- metoda z wyboru przy braku przeciwwskazań oraz braku wskazań do operacji 2.Leczenie operacyjne (zmiany złośliwe,objawy uciskowe na narządy sąsiednie, tarczyca >30-40 ml?, brak zgody na J-131) -subtotalna strumektomia *pozostawienie 10 ml i przytarczyc, -totalna strumektomia * gdy rozlana autonomia + ew. węzły chłonnej * gdy zm. nowotworowa

3.Tyreostatyki - okresowe leczenie w przypadku wola guzowatego nadczynnego ,nie powoduje wyleczenia choroby!!! - jako przygotowanie do leczenia operacyjnego, (Metizol/Tyrozol) - zaczynamy od dawek w zależności od nasilenia objawów klinicznych, na terenach z niedoborem jodu 20-40 mg, przy kontaminacji jodem i nasilonych objawach: 60 mg/dobę Propycil (propyltiouracyl) j.w x10. Leczenie przełomu tarczycowego: Hamowanie syntezy HT -tiamazol 160 - 200mg/dobę dożylnie ,Nawodnienie ok. 3l/dobę Podaż ok. 3000kcal/dobę, Beta-blokery, Glikokortykosteroidy, Profilaktyka p-zakrzepowa, Obniżanie temperatury ciała przez oziębianie. Leczenie niedoczynności tarczycy:

L-tyroksyna (sól sodowa lewoskrętnego izomeru tyroksyny, 1x dziennie, na czczo, 1,6-2.0 ug/kg/d . - rozpoczynamy od dawki 50 ug/d --> zwiększany o 25-50 ug/tydzień z uwzględnieniem tolerancji przez pacjenta (nasilenie bólów wieńcowych!), (u osób starszych z ch.wieńcową 12,5 ug/d p 4 tyg. Następnie co 3-4 tyg. zwiększamy o 12.5ug)--> decyduje tolerancja, nie uzyskujemy często normalizacji TSH, - u kobiet ciężarnych rozpoczynamy od pełnej dawki,

- ocena skuteczności leczenia po 6-8 tyg. 24 godz. po ostatniej dawce -->TSH, fT4, po uzyskaniu normalizacji TSH co 6 -12 m-cy. Osteoporoza: Leczenie- leczenie choroby podstawowej, dieta bogatowapniowa, ruch fizyczny: Ca 1g/d, wit D3 0,25-0,5ug/d, Kalcytonina 200jm/dzień donosowo, bisfosfoniany: starej generacji -etydronian, pamidronian, klodronian. Nowej : alendronian 10mg dziennie, rizedronian(5 mg dz). Hormonalna terapia zastępcza: estrogeny+ gestageny. Leczenie stanów tężyczkowych: -Chlorek Ca, glukonian Ca - 10-20 ml iv, 20 - 50 ml we wlewie iv (w 5% glukozie lub 0.9% NaCl) Akromegalia leczenie : •Operacyjne •Farmakologiczne : analogi somatostatyny: octreotyd, lanreotyd , nowe analogi, •Naświetlanie Hipoglikemia: przy zachowanej świadomości- słodkie płyny; utrata przytomności- *10%, 20% glukoza i.v. *1mg glukagonu i.m./s.c.( tylko w cukrzycy t.1) Kwasica ketonowa (śpiączka ketonowa) leczenie *płyny: 0,9%NaCl, 1h- 1-1,5l, 2-3h- 0,5-1l/h; dalej 4-6l/24h; przy glukozie poniżej 250mg%- 5% glukoza *insulina: wlew i.v. ciagły pompą infuz. 0,1jm/kg/h lub iv 4 j co 15 min* potas przy stęż >6mEq/l nie przetaczać; 5-6mEq/l - 10mEq/h; 4-5mEq/l- 20mEq/h; 3-4mEq/l- 25mEq/h *wodorowęglany: dajemy przy pH< 7,1- 50- 100ml w postaci 8,4% NaHCO3 *leczymy do glukozy<200mg%, pH>7,3; HCO3>18mmol/l. Śpiączka nieketonowa hiperosmolarna: leczymy jak wyżej tylko stosujemy 0,45% NaCl Leczenie cukrzycy: - dieta, wysiłek fizyczny, leki hipoglikemizujące, insulinoterapia (klasyczna ,intensywna, pompa insulinowa). Insulin krótko działające: Actrapid HM, Gensulin R, Humulin R, Humalog. O pośrednim czasie działania: Gensulin N, Humulin N, Insulatard HM. Miszanki: Gensulin M10-50, Humulin M2,M3, Mixtard HM 10-50. Insulin o wydłużonm czasie działania: Humulin U, Monotard HM, Lantus (bezszczytowy). Wskazania do insulinoterapii: Cukrzyca 1, cukrzyca 2 - nieskuteczność PSM i nietolerancja leków doustnych, po pankreatektomii, przewlekłe powikłania cukrzycy, cukrzyca ciężarnych., śpiączki cukrzycowe. Doustne leki p/cukrzycowe: 1 Leki pobudzające wydzielanie insuliny: Poch. Sulfanylomocznika (PSM): I gen: tolbutamid, chlorpropamid, II glibenklamid, gliklazyd, glikwidon, glipizyd, III glimepiryd. Pochodne meglitynidu: repaglinid, 2 Zmniejszające wytw glukozy i /lub powodujące jej zużycie:I pochdne biguanidu: metformina, II Tiazolidinediny: rosigliglitazon, pioglitazon. 3 hamujące hydrolizę węglowodanów złożonych: inhibitory alfa-glukozydazy: akarboza. Działania niepożądane PSM: - niedocukrzenie krwi, -uszkodzenie wątroby, niewydolność nerek, -powikłania skórne: pokrzywki, osutki, rumień guzowaty, rozlane zap skóry, fotoalergia, -retencja wody z hiponatremią, wzrost sekrecji i aktywności hormonu antydiuretycznego. NARKOTYCZNE LEKI P/BóLOWE: 1) AGONIŚCI REC OPIOIDOWYCH: MORFINA: Mech. dział: a) Dz.ośrodkowe p/bólowe, depresja ośr.oddech, hamow.odruchu kaszlow, działanie hipotermiczne, spowolnienie procesów myślowych ,zmniejszenie uczucia lęku , zmiany w sferze emocjonalnej - poprawa nastroju, działanie euforyzujące , obniżenie progu drgawkowego , zwężenie źrenic wzrsot uwalniania hormonu antydiuretycznego, , pobudzenie ośr.wymiotnego b) Dz.obwodowe: dzial.kurczące na mm.gładkiep.pok, dr.żółciowych i moczowych , które powodują skurcz odźwiernika , opóźnienie opróżniania żołądka , wzrost ciśnienia w dr żółc i moczowych, zwolnienie perystaltyki, , zaparcia, wzrost stęż.histaminy w osoczu ( skurcz oskrzeli, hipotensję, świąd skóry). Wsk: * silne i b. Silne bóle P/wsk: niewydolnośc oddechowa ostra i przewlekła , astma oskrzel, , urazy czaszki i oun , nadcis. śródczaszkowe, porfiria, okres karmienia piersią , stany spastyczne jelit, dr.żólc , alkoholizm, zatrucie alkoholem , atropiną, drgawkii Dział.niepożądane: * depresja ośr.oddechowego , zwolnienie częst.oddechów, i zmniejsz obj.oddechowej, obniżenie wrażliwości ośr.oddech na wzr pCO2 , skurcz oskrzeli * zab.sprawności psych, nadmierne uspokojenie, senność, niepokój, zmiany nastroju * bradykardia , hipotensdja, , hipotonia ortostayczna, , zawroty głowy, * nadmierne poty, zaczerwienie twarzy * trudności w oddawaniu moczu, kolka nerkowa i żółciowa * nudności , wymioty, suchośc w j. Ustnej , zaparcia, * zaburzenia widznia * odczyny alergiczne , świąd * zależność lekowa przy systematyvcznym stosowaniu przy nagłym odstawieniu zesp. Abstynencji Zatrucia ostre morfiną: śpiaczka, niewydoln oddechowa, bezdech, zwężone żrenice, sinica, zapaść krążeniowa , drgawki. LECZ: podanie nalokson 0,4-2 mg i.v. ) Interakcje: synergizm z innymi lekami i środk wpływającymi depresyjnie na oun : poch fenotisazyny, inh.MAO, trójcykliczne antydepresanty , B-adrenolityki , alkohol ) * antagoniści rec opioid odwracają jej dział. * nasila dział. Antyagregacyjn leków p/ zakrzep. Preparaty i dawkow: Np.: Morphini sulphas - amp 0,01g/ml , MST- Continus - tabl 0,01, Dawki: * dożylnie 0,05-0,1mg/kg m.c jednorazowo lub w dawkach powtarzanych co 3 h * w ciągł wlewie dożyln lub podskórn 0,04-0,06 mg//kg m.c./g * podskórnie lub domięsn 0,1-0,15 mg.kg m.c. * doustnie 0,2-0,4 mg/kg m.c. Kodeina: Wsk: p/kaszlowo, p/ból w bólach o ś®ednim nasileniu , zapierająco w ostrycch i przewlekłych biegunkach P/wsk: Astma oskrzel . niewydoln oddech, przewlekl.niezyt oskrzeli, uzależnienie od opioidów, niewydoln nerek Petydyna , Fentanyl, Metadon, Tramadol AGO-ANTAGONIŚCI: : Pentazocyna: DziaŁ: depresja oddechowa, , ma dizał uspokajające , slabo hamuje motorykę p.pok, , ni e działa spastycznie na mm.gładkie , zwiększa uwalnianie katecholamin , powoduje wzrost ciś tęt i oporu obwodowego , przyspiesza akcje serca, , nie zwęża źrenic. . Wskaz: bóle pooperacyjne, pourazowe, w kolce moczodowej i żólc i zap.pęch.żółciowego P/wskaz: zab.oddychania, hipoksja, , hiperkapnia, , nadciśnienie sródczszkowe , I trymestr ciąży, karmienie piersią Dz.niepożąd: depresja oddech, zaburz psychomimetyczne, , halucynacje, omamy , euforia , nadmierne uspokojenie, sennośc, wymioty , wzr ciś tęt, , lekozależność Interakcje: nasila dział depres na oun leków uspokajaj, nasenn , inh Mao, neurolrptykó, alkoholu Może wywoł. Zesp. Absstynencji Dział pentazocyny znoszą czyści antagoniści ( nalokson) Buprenorfina, ANTAGONIŚCI : Nalokson: Dział: * znosi depresję ośr odd, hipotensja, sedacja , zwężenie źrenic, u osób uzależnion od opioidów wywol. Obj. Abstynencji * w dużych dawkach niweluje dizał częśiowych agonistów typu pentazocyna oraz innych narkot l.p/ból * łagodzi depresje ośr oddech spowodowana przedawkowaniem barbituranow i benzodiazepin , nie powoduje uzaleznienia ani tolerancji Wskaz: : * zatrucia nark l.p/ból* znieczulenie po przeprowadzeniu zniecz ogóln z użcyiem opioidów * odwracanie depresjio oddech noworodków spowodowanej podaniem u matki podcza sporodu l. nark p/ ból * * diagnostycznie( różnic śpiączek i ostrych zatruć) P/wsk: ciżążą, nadwrażliwośc na lek Dz. Niepożądane: tachykardia, wzr cis tet, ostra lewokomorowa niewydoln. Serca, , zab.rytmu, wymioty, pobudzenie Interakcje: znosi dzial leków opioidowych Naltrekson Podział narkotycznych leków przeciwbólowych: - alkaloidy opium: 1( alkaloidy fenantrenowe: morfina, kodeina, tebaina); 2)alkaloidy benzyloizochinolinowe (papaweryna, narkotyna,narcenina). - leki syntetyczne *poch.morfinianu: leworfanol * poch.piperydyny: petidyna, difenoksylat, loperamid *fenantyl i jego analogi : alfenantyl,sulfenantyl,lofenantyl * poch.4,4-difenyloheptanonu: metadon, normetadon, lewometadyl * poch.difenyloizopentanolu: propokysyfen, lewopropoksyfen. Podział leków mających powinowactwo do rec.opioidowych 1.Agoniśc-morfina 2.Ago-antagoniści- pentazocyna 3.słabi antagoniści- nalorfina 4.antagoniści -nalokson. NLPZ: Mech dziaL: hamowanie enzymu COX pośredniczących w przemianie kw.arachidonowego - ham.syntzę prostaglandyn i tromboksanu * COX1- enz konstytutywny wyst w większ tkanek w tym w płytkach krwi, , bł.śl.żoł. i nerkach Syntet niewielkie ilości prostanoidów niezbędne do prawidł funkcj tkanek * COX2- indukowany w kom zmienionych zapalnie Aktywywany przez cytokiny: IL-1, TNF& . HAMOWANIE aktywn COX2- dizał. P/ zapalne. HAMOWANIE COX1- dział niepożądane+ * w płytkach krwi dział,.antyagregacyjne * w bł sluzowej p.pok zahamow syntezy prostaglandyn E2 ( dział uszkadz bł śl.żol) + * nefropatia PODZIAŁ NLPZ NA INH COX: 1) względnie selektywne in COX1 ( sapiryna, , indometacyna, sulindak, , piroxicam, tolmetyna) 2) mniej selekt inh COX1( ibuprofen, , paracetamol) 3) nieselektywne wykazujące podobne powinowactwo do obu enzymów COX1 i 2 ( naproxen, diklofenak, nabumeton) 4) względnie selektywne inhibitory COX2 ( nimuselide, meloxicam) PODZIAŁ NA SIŁĘ DZIAŁ P/ZAP: * silne: piroksykam i indometacyna * umiarkowane: ibuprofen, nabumeton * pozbaw dz.p/zap- paracetamol GŁÓWNE DZIAŁ NLPZ: * p/zap: uwarunkowane obniż stęż prostaglandyn zmniejsza się rozszerzenie naczyń i zmnijesz pośrednio obrzęk tkanek * dz.p/gorączkowe: obniz prostaglandyn generowane w odp na interl 1 ( ham cox i przywróćenie prawidl ustawieni ośr termoregulacji w podwzgórzu ) * p/ bólowe: ham synt prostaglandyn obniżających próg pobudliwości nocyrecept na mediatory proc zapaln ( bradykinina , 5-HT) * dz. P/ płytkowe: hamują agregację * wpływ na mięsień macicy ( opóźnienie porodu) * indukcja apoptozy * drażnią śluzówke żół. ( dizal wrzodotwórcze) * wywol. Reakcje nadwrażliwości* podwyższają stęz kreatyniny i mocznik w osoczu ( nefropatia0 * uszkadzją wątrobę * zatrzymuja sód i wode w org ( powod hiperkaliemie i hiponatremie) P/WSK : * BEZwzgłędne: * polipowatośc nosa * nadwrazliwośc na salicylany * astma oskrzelowa* pokrzywka WZGL: * alkoholizm, anemia, karmienie piersią, dzieci/mlodziez do 18 rż, palenie papierosów, nadwrażliość na sulfonamidy, , l/ p/ krzepliwe, terapia kortykosteroidowa, odwodnienie, starszy wiek, krwawienia z p.pok, niewydoln krążenia, , schorzenia wątroby, , nadciśnienie, , immunosupresja, ch. Wrzodowa, ,obrzęki obwodowe, , ciąża, , ch.nerek PODZIAŁ: 1) poch kw salicylowego: ( aspiryna ) dział: p/ ból, p/gor, , pobudz oddych. Tkankowego, pobudz wydziel kw moczowego prze znerki , spadek stęż protrombiny , ham.agregacji plytek, , wzrost pzrepl wieńcowego, uszk. Bł.śl.p.pok, małe dawki stym-ośr oddech, duże-hamują. WSK: gorączka reumatyczna, bóle stawów, mięsni, głowy, korzonkowe, w drabinie analgetycznej w bolach nowotworowych . Dz. Niepożąd: ch.wrzod żoł i dwunastnicy, spadek krzepliwości krwi, zakwaszenie ustroju, uczulenia, szum w uszach, zawroty glowy, drgawki) 2) Poch pirazolonu: * Aminofenazon, Fenylbutazon, oksyfenbutazon, noramidopiryna * fenazon, * pirazybutazon, , ketofenbutazon Dizał: p/ reumatycz, , silnie p/ ból, słabo p/zapal , p/ gorączk 3) Poch aniliny: * Fenacetyna * Paracetamol Dział: silnie hamuja kore mózgową * dzial p/ ból i uspokajające , p/ goraczk , brak dział p/ apal i p/ gośćcowego 4) Poch kw indolooctowego: * indometacyna, * suldinak Dział: silnie p/ ból , p/zap i p/gorączkowe 5) Poch kw fenylooctowego: * Diklofenak ( silne p/ zap, mniejsze p/ bol i p/gor 6) Poch kw salicylopirylooctowego * tolmetyna 7) Poch kw antranilowego * kw tiaprofenowy * kw.glufenamowy* kw.mefenamowy kw.flurfenamowy Wsk: p/ zapal, w dnie moczanowej, i zapaleniach pzrewlekłych 8) Poch kw propionowego: * ibuprofen, * ketoprofen* Naproksen Wsk: urazy stawów, i mięsni, zwyrodninia staw i kręgosłupa, gościec stawowy 9) Poch benzotiazyny( * piroxycam) 10) Poch 4-aminocholiny 11) Poch . naftylobutanonu * nabumeton DZIAŁ NIEPOŻĄDANE NLPZ: * zab ze str p.pok( obj dyspeptyczne, nudności, pieczenie w nadbrzuszu , nadżerki, owrzodzenia, krwawienia z p.pok, perforacja żol) * nefrotoksyczność( wzr stęż kreatyniny, retencja Na i H2O , hiperkaliemia, uszk.brodawek nerkowych, , śródmiąższowe zap nerek, , ONN * hepatotoksycznośc * zab ze str OUN ( bóle i zawroty glowy, szum w uszach) * zab ukł oddech( nasilenei skurczu oskrzeli i wydzielania sluzu u osób wrażliwych)* zespół Reyea INTERAKCJE: * łatwo wiążą się z innymi lekami i powodują nasilenie ich działania: ( digoksyny, doustnych leków p/zakrzepowych, antywitaminy K, , l. hipotensyjnych, l.moczopędnych, , inhibitorów konwertazy angiotensyny, fenytoiny, aminoglikozydów) * osłabia działanie steroidów,* * osłabia dział diuretyków. DRABINA ANALGETYCZNA 1stopień: proste analgetyki + leki uzupełniające(adiuwantowe); jeśli ból nie ustępuje 2stopień: słabe opioidy + proste analgetyki + leki uzupełniające, jeśli ból nie ustępuje 3stopień silne opioidy + proste analgetyki leki + uzupełniające Metody ponadstandardowe czyli nie uwzględnione w trójstopniowym schemacie postępowania WHO określane są jako 4stopień drabiny analget.: intensywna farmakoterapia( wlew ciągły opioidow sc.lub iv.;sedacja;etamina); farmakoterapia dokanałowa (morfina, klonidyna, klonazepam) ;metody zabiegowe ( blokady, neurolizy:. Ad. proste analgetyki: paracetamol, NLPZ (Ketoprofen 200-300mg/dobe, diclofenak 200mg/dobe, matamizol 500-1000mg co 4h, ibuprofen 200-600mg co4h,celecoxib 100-200mg co 12h. Ad. Słabe opioidy kodeina 30-60 mg co 4-6h, tramadol 50-100mg co 4-6h,buprenorfina 0,2-1mg co4-6h. Ad.silne opioidy morfina- nie ma dawki max, fentanyl , metadon 5-10mg co 6-8h. Ad. leki uzupełniące: p.drgawkowe (karbamazepina), p.depresyjne (amitryptylina), p.lękowe (diazepam), nauroleptyki (haloperidol), kortykosteroidy( dexamethason), spazmolityki (baclofen) .

B-LAKTAMY Zaliczamy penicyliny naturalne i półsyntetyczne, cefalosporyny, cefamycyny, karbapenemy, monobaktamy.Mają one wspólny mechanizm działania polegający na uszkodzeniu syntezy ściany komórki bakteryjnej-realizowany w 3 etapach:I) przyłączanie leku do swoistych białek wiążących PBP II)zahamowanie syntezy ść.kom. przez zablokowanie transpeptydazy, a to powoduje zahamowanie biosyntezy peptydoglikanów.III)aktywacja enzymów autolitycznych i liza bakterii Penicyliny naturalne-wąski zakres działania. Stosowane w zakażeniach bakteriami G+(paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, laseczki beztlenowe)oraz bak G- (gonokokami,maningokokami).Skuteczne w zakaż. Krętkami i promieniowcami Zaliczamy tu: Benzylopenicylinę, Penicylinęprokainową, Benzylopenicylinę benzatynową,- Fenoksymetylopenicylinę Wskazania do benzylopenicyliny; zap płuc,opłucnej oskrzeli, ropnie płuc, anginy meningokokowe zap opon m-rdz,ostre i przewlekłe zap wsierdzia,kiła, rzeżączka. Debecylina-przewlekła zakażenia układowe:chor reumatyczne,kiła, rzeżączka, przewlekłe zak dr oddechowych. Dział.niepoż. skórne odczyny alergiczne, wstrząs anafilaktyczny, po podaniu i.v. drgawki Penicylina prokainowa-przyczyna wystąpienia zespołu Hoigne-niepokój, pobudzenie psychoruchowe, przyspieszenie tętna, wzrost RR, niekiedy zab świadomości, niedowłady i śpiączka. Penicyliny Półsyntetyczne I)o wąskim zakresie działania Oporne na działanie penicylinazy, trwałe w środ, kwaśnym. Należą tu penicyliny izoksazolilowe (oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina, flukloksacylina) Wskaz: zakażenia gronkowcowe oporne na pen.naturalne II)o szerokim zakresie działania : Aminopenicyliny (ampicylina, amoksycylina, epicykina) Działają na bak G- i G+ Wskazania: zakaż. mieszaną florą bak. Ukł moczowego, oddechowego, dr żółciowych, przew pokarmowego dury i paradury. Dział. niepoż objawy alergiczne, dyspeptyczne,zap jamy ustnej, niedokrwistość i trombocytopenia. Karboksypenicyliny -zakaż pałecz. Ropy błękitnej. Proteus vulgaris. Niektóre enterokoki. Zaliczamy; Karbenicylinę i Tikarcylinę. Wskaz. zakażenia ukł oddechowego, moczowego, dr.żółciowych, zap opon m-rdz,w zakaż pooperacyjnych. Działanie niepożąd. podrażnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia, trombocytopenia, zaburzenie krzepnięcia. Karindacylina i karfecylina są estrami karbenicyliny- są trwałe w środ.kwaśnym i można podawać je doustnie. Ureidopenicyliny (azlocylina, mezlocylina, piperacylina) Wskaz. Zakażen. Enterobacterie, beztlenowce, laseczki zgorzeli, i Pseudomonas.Ciężkie zakaż gr oddech. żółciowych, moczowych, i w zap.opon m-rdz Amidynopenicyliny (mecylinam, Temocylina) Wskaz. zakaż wywoł. przez Enterobakteriaceae, nieskuteczne w zakaż. pałeczką ropy błękitnej. Zakaż ukł moczowego ,oddechowego wywoł przez bakterie G- i pałeczki wytwarzające B-laktamazypoprna na B-laktamazy wytwarz przez bakterie G-.INTERAKCJE PENICYLIN nie podaje się penicylin z chloramfenikolem, tetracyklinami, makrolidami,i linkozamidami (antagonizm) CEFALOSPORYNY I generacja(Cefazolina, cefradyna, cefaleksyna,cefalotyna, cefadroksyl) Działają silnie na bak G+, słabo na bak G-Zakażenia pałeczką płuc, zakaż bakteriami opornymi na penicyliny i przy nadwrażliwości na penicyliny. II generacja(Cefamandol, cefonicyd, cefaklor, cefuroksym, cefuroksym axetil) Działają silnie na bak G- słabiej na G+Wykazują większą oporność na dział B-laktamaz. Zakaż dr oddech,moczowych,żółciowych,zapalenie wsierdzia dr rodnych i zakaż pooperacyjne. Cefaklor i cefamandol stosow są w ciężkichzakaż wywoł przez Haemophilus influenzae.Cefuroksym stosow w zap opon m-rdz Cefoksetyna wykazuje silne działanie na bak beztlenowe. III generacja(cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefsulodyna)Wykazuje silne działań przede wszystkim na bak G-, działają słabiej od I gen na bak G+ i beztlenowe. Wykazują oporność na B-laktamazy i przenikają do OUN Wskaz zakaż ukł oddech, pokarm, zap opon m-rdz, skóry, kości, dr rodnych, a także szpitalne wywoł bak G+i mieszoną florą bakteryjną. III generacja do stosowania doustnego są oporne na większość b-laktamaz nie działają na Pseudomonas, Actinobacter, enterokoki, beztlenowce (ceftibuten, cefetamet) IV generacja(cefepin, cefpirom) stosowana w ciężkich zakaż ukł moczowego, oddechowego i w przypadku oporności na inne cefalosporyny. Działania niepożądane cefalosporyn: alergiczne zmiany skórne, gorączka, eozynofilia, choroba posurowicza, wstrząs anafilaktyczny, bolesność i stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia po podaniu i.m,stan zapalny żyły i tworzenie przyściennego zakrzepu po podaniu i.v.Występyją zaburzenia ze stronu przewodu pokarmowego, skaza krwotoczna i rzekomobłoniaste zapelenie jelit. Karbapenemy- antybiotyki o bardzo szerokim zakresia działania na bak G+ i G-,tlenowe i beztlenowe o wysokiej oporności na B-laktamazy Zaliczamy tu Imipenem i Meropenem Wsk: ciężkie i oporne na inne antybiotyki posocznice,zakaż ukł oddech, moczowego, tkanek miękkich, kości i dr rodnych. Dział niepoż;zaburzenia ze strony p.pokarmowego, alergie, zap żył, leukopenia, trombopocytopenia, bóle głowy Imipenem może powodować drgawki. Interakcje: Imipenem działa antogonistycznie do wielu antybiotyków laktamowych, synergistycznie z fluorowanymi chinolonami, amanoglikozydami w zakaż wywoł Pseudomonas. Monobaktamy (aztreonam, karumonam, tigemonam) Działają na tlenowe G- ,natomiast nie działają na G+ i beztlenowce. Wykazują znaczną oporność na B- laktamazy. Działania niepożądane: zap żył,skórny odczyny alergiczne, zaburzenia ze strony p pokarmowego Wsk: Ciężkie zakażenia oporne na inne antybiotyki. MAKROLIDY (Erytromycyna, Spiramycyna, Roksytromycyna, Klarytromycyna, Azytromycyna) - mech.dział polega na wiązaniu się z podjed 50 S robosomu co zaburza proces biosyntezy białek bak. Zakres działania p\bak zbliżonyn do zakresu pen.natur i poszerzony o Chlamydie, Camptlobacter, Bordetella pertussis i Mycoplasma pneumoniae. Działania niepożądane: ze strony p pokarmowego, wysypki skórne poważnym powikłaniem jest uszkodzenie komórek wątroby. AMINOGLIKOZYDY mech.dział.: bakteriobójczo przez ham. syntezy białek bakt.(łączą się z pojedn.30S rybosomu) oraz uszkadza. strukturę bł. cytoplazm.; aktywne wobec: E.coli, Klebsiella, Enterobacter, Proteus, Pseudomonas, Neisseria, Brucella, Haemophilus, gronkowce złociste; WSK: zakaż.szpitalne, posocznice, zakaż.w rozległych oparzeniach; DN: nefro- i ototoksyczność, uszkodz. obwodowego narządu słuchu i równowagi w uchu wew, skórne odczyny alerg, hipertermia, bóle stawowe; ham. przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, mogą powod. biegunki, nudności, zespół złego wchłaniania; PW: nadwrażl.na lek, ONN, ON wątroby, upośledz. słuchu, stany zapalne, niedrożnośc jelit, ciąża; PODZIAŁ: Igen.- -streptomycyna, neomycyna; IIgen- gentamycyna, netylmycyna. TETRACYKLINY: mech.dział: bakteriostatycznie ham. syntezę białek przez wiązanie się z podjedn.30S rybosomu; akt. wobec: G+ gronkowce, paciorkowce, dwoinki zap. płuc; G- E.coli, Brucela, Shigella, Haemophilus, Neisseria; Riketssiae, Mycoplasma, Chlamydiae, Spirochetae; PODZIAŁ: t.naturalne: zakaż. dróg żółciowych miesz. florą bakt., rzadziej w zakaż. p. pok. i oddech.; DN. r. nadwrażl.: wysypki skórne, zaburz. żoł.-jelitowe: nudności, wymioty, biegunki, bóle w nadbrz., przy dłuższym stos. wtórne zakaż. bakt. i grzyb., zmiany w obrazie krwi (leuko i neutropenia, eozynofilia, nefro- i hepatotoksyczność; były przypadki rzekomobłoniastego zap. jelit; odkładają się w zębach-przebarwienia i w nasadach kk. długich-uszkadz. strefy wzrostu; nie podaje się w ciąży i dzieciom do 12rż; INTERAKCJE: dział. antag. z penicylinami i cefalosporynami, ulegają chelatacji przez leki zawer. jony Ca,Al.,Mg,Fe; pokarm utrudnia ich wchłanianie; gdy lecz. trwa >niż 7dni -podawać zespół Wit.B oraz Lakcid!! przykłady: Oksytetracyklina-Oxycort; t. modyfikowane: lepiej od natur. przenikają przez bariery biolog. i mają mniejszą tendencję do tworz. połączeń chylatowych; przykłady: Metacyklina, Doksycyklina; CHLORAMFENIKOL: działa na G+ i G-, riketsje, silnie na Salmonella typki i paratyphi; oporne są pał. ropy błękitnej, prątki kwasoodporne, niekt. laseczki i wrusy: mech.dział: ham. biosynt. białek i lipidów w kom. bakt. przez wiąz. z podjedn.50S rybosomy; WSK: dur brzuszny, d. plamisty, paradury, zap. opon wywoł. przez H. influenzae, zakaż. ukł. oddech. wywoł. przez K. pneumoniae; miejscowo w zmianach skórnych i ropnym zap. spojówek; PW: uszkodz. ukł. kriotwórcz. i ch. wątroby, noworodki ( Z. SZARY-sinica, duszność, zapaść); DN: aplazja szpiku, zaburz. z p. pok, rzekomobł. zap. jelit, wtórne zkaż. grzyb, pokrzywka, odczyny neurotoksyczne; INTERAKCJE: antag. wobec penicylin, cefalosporyn i makrolitów, potęguje dział. hipoglik. poch. sulfonylomocznika, niekorzystnie wpływa na toler. alkoholu; A.POLIPEPTYDOWE: mech.dział: ham. syntezy śc. kom. bakt.; akt. wobec G+ gronkowce i paciorkowce, Clostridium difficile, jako lek z wyboru w lecz. rzekomobł. zap. jelit; przykład: Wankomycyna (DN: oto- i neurotoksyczność, nudności, wymioty, skórne odcz. alert, zakrzep. zap. żył, gorączka, uszkodz. nerek; WSK: ciężkie zakaż. gronkowcowe i paciorkowcowe oporne na antyb. β- laktamowi, w lecz. posocznicy paciorkowcowej, w zap. opon m-rdz, zap. szpiku, otrzewnej, oparzeniach; SYNTETYCZNE L. CHEMIOTERAPEUTYCZNE: SULFONAMIDY: dział. p/bak, moczopędnie, hipoglikemicznie; mech. dział: antag. w stos. do kw. PABA- wchodzą w szlak przemian metabol. w jego miejsce ham. synt. kw. foliowego przez bakt.- nie mogą wtedy korzystać z egzogennego kw. foliowego niezbędnego do synt. nukleotydów purynowych; dział na bakt G+ i -; leki z wyboru w nokardiozie i wrzodzie miękkim, stos. w stanach zap. dolnego odc. p. pok.; PODZIAŁ: - krótko dział <8h, dawk. co 4-6h,max 6dni; Sulfakarbamid(Urenie); - o średnim czasie dział: przykład: Kotrimoksazol( Biseptol) ( sulfametoksazol- działa antag. do kw. PABA + trimetoprim- ham. reduktazę kw. foliowego)- efekt to zaham. syntezy puryn w kom. bakt. ( synergizm kiperaddycyjny); działa na:G+ i- (E.coli, Salmonella, shigella) i Pneumocystis carinii; WSK: zakaż. ukł. mocz, gruczołu krokowego, ukł. oddech, pok, narządów płciowych, działa na drobnoustr. oporne na inne sulfonamidy; - o przedłuż. i długim czasie dział: Sulfalen (Longum); - słabo wchłan. się z p. pok.- Sulfaguanidyna, Sulfasalazyna; - do stos. miejsc- Sulfarinol- krople do nosa; DN: zaburz. ze strony p. pok, obj. alerg.(swędząca wysypka, z. Stevens-Johnsona), obj. neurotoksyczne ( bóle głowy, zmęczenie, zaburz. widzenia, zamroczenia, z. psychotyczne, stany depresyjne), obj. hepatotoksyczne ( cholestaza, uszkodz. wątroby, wysypkowa lub rozlana martwica wątroby, u noworodków- żółtaczka, hematotoksyczność ( anemia plastyczna, trombocytopenia, agranulocytoza, ), oliguria a nawet anuria, hematuria i kolka nerkowa, dział teratogenne; INTERAKCJE: ich daiał. nasilają leki konkurujące o wiąz. z białkami: p.o. l. p/ cukrzycowe-poch. s-mocznika, kumaryny, l. p/epileptyczne; l. konkurujące o enzymy i l.antykoagulacyjne; sulfonamidy nasilają dział. innych antag. kw. foliowego- metotreksat; antagonist. do nich dział- prokaina, benzokaina, tetrakaina; PW: nadwrażliwość, uszkodz. wątroby, nerek, niewód. krąż., zaburz. hematolog. i niedobór kw. foliowego, ost. okre ciąży i okresu karmienia piersią, noworodki w 1m-cu życia. POCH. NITROFURANU: NITROFURANTOINA: WSK: zakaż. ukł. moczowego, często w profil. nawracających zakaż; przy dłuższym lecz.-kilkudniowe przerwy; DN: nudności, wymioty, alert. r. skórne, gorączka, obrzęk naczynio-ruchowy, śródmiąższowe zap. płuc; mocz barwi się na brązowo; powoduje r. disurfiramową; FURAZOLIDON: mech. dział: inhibitor MAO; WSK: zakaż. p. pok.-E.coli, Salmonella, Shigella, Proteusz, Streptococcus; POCH.NITROIMIDAZOLU: METRONIDAZOL: WSK: gł. bakt. beztl.: Bacteroides, Fusobacterium, Clostridium; efektywne stęż. osiąga w płynie m-rdz, nasiennym, ślinie, wydziel. pochwowej i jamach surowiczych; metaboliz. w wątrobie, wydal. z żółcią- uszkodz. wątroby wydłuża okres półtrwania, nerek- nie; DN: nudności, metaliczny smak w ustach, biegunki, długie stos.-wysypki, bóle głowy, przejść. utraty przytomności, napady podob. do padaczkowych, obwodowe neuropatie; powod. r. disulfiramowe; WSK: zakaż. pierwotniakowe, wywoł. przez Bacteroides i in. beztl, profilakt. z in. lekami w zabiegach chir. i ginek, rzekomobł. zap. jelit (C. difficile) i w anginie Plaunt- Vincenta; stos. w skojarzonym lecz. ch. wrzodowej z zakaż. H. pylori; CHINOLONY: Igeneracja- stos. wyłącznie w zakaż. dróg mocz. wywoł. przez G-; II gen-w zkaż. in. układów; mech. dział:są inhibitorami gyrazy - topoizomerazy i ingerują w istotne dla bakt. proc. życiowe; przykłady: I gen: kw. nalidyksowy, oksolinowy, pipemidynowy- DN: zaburz. ze strony p. pok, r.alerg: wysypki, eozynofilia, fotodermatozy, zaburz. z OUN: zaburz. wzroku, czuciowe, stany podniecenia, psychozy, drgawki; II gen= florowane chinolony: cyprofloksacyna, oksyfloksacyna, mefloksacyna; stos. w zakaż. dróg mocz, oddech, p. pok. i szpiku; DN: nudności, wymioty, biegunki, brak łaknienia, zaburz. ze strony OUN: zawroty głowy, stany pobudz, bezsenność, halucynacje, drgawki, stany zap. ścięgien Achillesa, wybroczyny, obrzęki, eozynofilia, trombocytopenia, anemia, lekopenia→ agranulocytoza; Interakcje: ham. izoenzymy cytochromu P450- zwolnienie biotransformacji metyloksantyn i p.o. l. p/zakrzep;PW: ciąża, okres karmienia, wiek <16rż, osoby ze schorzeniami OUN (epilepsja), uczulenia na chinoliny; LEKI P/GRZYBICZE: leczenie g. skóry- 2-8tyg, g. paznokci rąk- 4-6m-cy, stóp- do kilku lat; 1) ANTYBIOTYKI P/GRZYBICZE: a) GRYZEOFULWINA: ham. synt. chityny i kw. nukleinowych; działa na dermatofity; WSK: grzybica skóry owłosionej głowy, gładkiej i g. paznokci; -b) A. POLIENOWE- amfoterycyna B -wiąże się z ergosterolami bł. kom. grzyba→ zwiększa przepuszczalność dla jonów K+ i aminokwasów→ zaburz. proc. metabol. kom. grzyba→ śmierć; WSK: ciężkie grzybice narządowe, g. płuc i posocznice z flucytozyną, w zakaż. opon m-rdz wywoł. przez Coccidioides; -nystatyna- tylko miejsc. w zakaż. j. ustnej, gardła, p pok( nie wchł. się), w kandydiozie pochwy, warg srom. i skóry; -natamycyna- NIE wchł. się z pow. skóry, bł śluz. i p pok; WSK: zakaż. skóry ( dermatofity), drożdżakowi zakaż.j. ustnej, p poki pochwy, pierwotniaki( lamblie, rzęsistek pochwowy i jelitowy); 2)SYNTET. L. P/GRZYBICZE a) poch. floropirydyny- flucytozyna- ham. syntazę tymidynową zaburzając syntezę DNA; WSK: drożdże, zakaż. kropidlakowe i kryptokokoza- g. układowe, zap. wsierdzia, g. nerek, ukł. mocz,opon m-rdz; b)poch. imidazolu- ham. biosyntezę ergosterolu, zaburz. synt. TG, fosfolipidów→ zaburz. proc. metabol. kom. grzyba→ śmierć, powod. zaburz. hormonalne; Klotrimazol ( dermatofity, drożdżaki, g.dimorficzne, p/rzęsistkowo), Ekonazol ( d,d,d, p/bakt na G+, promieniowce), Ketokonazol (d,d,d, g. narządowe, zapobiegawczo u ch. ze ↓odpornością, u ch. na AIDS i stos. l. immunosupres); Mikonazol ( Daktarin -g. narządowe i powierzchniowe, ziarniniaki G+),Itrakonazol; c) poch. triazolu - flukonazol ( Diflukan)- ham. biosyntezę ergosterolu, NIE powod. zaburz. hormonalnych; d) poch. morfoliny- Amolorfina (Loceryl-lakier do paznokci) ; e) poch. aliloaminy -terbinafina( Lamisil)- ham. biosyntezę ergosterolu; LEKI P/WIRUSOWE: 1) ANALOGI NUKLEOZYDOWE INHIBITORY POLIMERAZY WIRUSOWEGO DNA- acyklowir ( opryszczka zwykła, VZV,EBV, terapia AIDS, profil. przed planow. lecz. immunosupres, radioterapią), gancyklowir (w. opryszczki, ospy wietrznej, półpaśca), famcyklowir ( jak g.), ribawiryna (ham. replikację w. DNA i RNA: w. Herpes, grypy A i B, w. oddechowe-RSV; przenika do pł. m-rdz); 2) L P/WIRUS. O IN. MECH. DZIAŁ: A) amantadyna i jej poch- ham odsłanienie i uwaln. genomu wirusa w kom→ ham jego namnażanie; działa na w. grypy A i A2; -rimantadyna; B) inhibitory nauraminidazy- oseltamiwir: ham wnikanie do kom i replikację wirusa, działa na w. grypy A i B; C) l. o bezpośr. dział. na wirusy: dentowir, interferon (p/wirus, immunomodulacyjnie, antyproliferacyjnie; zaham. wnikania wirusa do kom, ham syntezę i metylacę m-RNA i translację); 3) L. STOS. W LECZ. ZAKAŻ. HIV: a) analogi nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy- zydowudyna, stawudyna, zalcytabina; b) inhibitory proteazy HIV- powst. nieprawidł. niezdolne do replikacji wirusy- ritonawir, indinawir, sankwinawir; Zapalenie gardła: dorośli: Leki I rzutu penicykina fenoksymetylowa 3-4,5mln j/dobę podzilone co 8-12 h Cefadroksyl 1,0 g/ dobę podzielone co12-24 h Makrolid np Spiramycyna 6-9 mln j/dobę podzilone co 12 h leki II rzutu Cefaklor 250-500 mg co 8 h Dzieci; I rzut Pen fenoksymetylowa 50 000-100000 j./kg/dobę podzielone co 8-12 h Cefadroksyl 30 mg/kg/dobę podzielone co 12 h II rzutu: Cefaklor 20-40 mg/kg/dobę podzielone co 12 h Ostre zapalenie oskrzeli :dorośli I rzut Doksycyklina I doba-100mg co 12 ha następnie 100 mg co 24h Makrolid np. spiramycyna 6-9 mln.j / dobę podzielone co 12 h II rzut Amoksycylina 250-500 mg co 8 h Dzieci: I rzut:Spiramycyna 150000-300000j.m/kg/dobę podz. Co 12 h Cykliczny węglan erytromycyny I dawka- 30mg/kg następnie 30 mg/kg/dobę podz. co 12 h II rzut 60-80 mg/kg/ dobę podz co 8 h, Zapalenie płuc u dorosłych lekkie i umiarkowane bez chor .współistniejących I rzutu Spiramycyna 6-9 mln j / dobę podz co 12 h Doksycyklina w I dobie 100mg co 12h następnie co 24 h Z chorobami współisniejącymi I rzut Amoksycylina/klawulanian 625 mg co 8 h lub 1000 mg co 12h Cefuroksym aksetyl 500 mg co 12 h II rzut Spiramycyna 6-9 mln j /dobę podz co 12 h(standardowe dawkowanie przez 14 dni)Zapalenia płuc ciężkie u dorosłych I rzutCefuroksym i.v /i.m 750 mg-1.5 g /dobę podz co 8 h Cefuroksym aksetyl p.o 500 mg co 12 h Amoksycyklina/klawulanian i.v 1,2 co 6-8 h p.o 500 mg co 8 h lub 875 mg co 12h Leki II rzutu Cefotaksym i.v1-2g/dobę w 3 lub 4 dawkach Ceftriakson i.v 1-2g/dobę w 1 lub 2 dawkach Zapalenie płuc u dzieci lekkie leki I rzutu Amoksycylina 60-80 mg/kg/dobę podz co 8 h makrolid np. Spiramycyna 150000-300000j.m/kg/dobę podz co 12h leki II rzutu Cefuroksym aksetyl 40 mg/kg/dobę podz co 12 h Zapalenie płuc u dzieci ciężkie leki I rzutu Cefuroksym i.v 100-150mg/kg/dobę podz co 8 godz skojarzony z 150000-300000 j.m/kg/dobę podz co 12 h leki II rzutu Cefotaksym i.v. 100-150 mg/kg /dobę podz co 8 h. Ostre zakażenie dróg moczowych - zakażenia niepowikłane u dorosłych Leki I rzutu Trimetoprim/sulfametokazol 960mg co 12g, Nitrofurantoina/Furagin 100mg co 6-8g. Leki II rzutu Ciprofloksacyna 250-500mg 8g, Amoksycylina 250-500mg co 8g, Leki III rzutu Amoksycylina/klawulanian 375-625mg co 8g, Cefuroksym aksetyl 250-500mg co 12g. Ostre zakażenie układu moczowego u dzieci Leki I rzutu Trimetoprim/sulfametokazol6-8mg/kg/dobę, podz co 12g, Nitrofurantoina/Furagin5-7mg/kg/dobę, podz co 8g, Leki II rzutu Cefaleksyna 25-50mg/kg/dobę, podz co 6g, Cefadroksyl 30mg/kg/dobę, podz co 12g Leki III rzutu Amoksycylina/klawulanian 40mg/kg/dobę, podz co 8g, Cefuroksym aksetyl 20mg/kg/dobę, podz co 12g. Ropnie skórne Czyrak Leki I rzutu Zakażenie zwykle ograniczone. Nie wymaga leczenia ogólnego. Leki II rzutu Leczenie miejscowe w lżejszych przypadkach Mupirocyna 2% nakładać co 8g, Czyraki mnogie Leki I rzutu Kloksacylina 250-500mg co 6g, Cefadroksyl 1,0g/dobę podz co 12-24g, Leki II rzutu Klindamycyna 150-300mg co 6g, Leki III rzutu Makrolid, np. Spiramcyna 6-9 mln j.dobę, podz co 12g, Powikłane ropnie skórne Leki I rzutu Ciprofloksacyna 500-750mg co 12g, Klindymacyna 150-300mg co 6g, Leki II rzutu Trimetoprim/sulfametoksazol 960mg co 12g, Amoksycylina/klawulanian 375-625mg co 8g lub 625mg co 12g. Leki III rzutu Kloksacylina p.o./i.v p.o.:250-500mg co 6g, i.v.:250-500mg co 4-6g, Cefadroksyl 1,0g/dobę podz co 12-24g. Odmiedniczkowe zapalenie nerek Leki I rzutu Trimetoprim/sulfametoksazol 960mg co 12g, Ciprofloksacyna 250-500mg co12g, Leki II rzutu Amoksycylina/klawulanian 375-625mg co 8g, Ceftriakson i.v. 4-5mg/kg co6-12g, Leki III rzutu Ciprofloksacyna i.v. 400mg co 12g, Tikarclina/klawulanian 1,6-3,2g co 6-8g (wlew 30 minut). Powikłane zakażenia układu moczowego u dorosłych Terapia doustna Leki I rzutu Trimetoprim/sulfametoksazol 960mg co 12g, Leki II rzutu Amoksycylina/klawulanian 375-625mg co 8g, Ciprofloksacyna 500mg co 12g, Terapia parenteralna Leki I rzutu Ampicylina i.v. 500mg co 6g, Gentamycyna i.v. 3-5mg/kg/dobę, podz co 8g, Leki II rzutu Cefotaksym i.v 1,0g co 12g, Tikarclina/klawulanian 3,2g co 4-6g, Leki III rzutu Ceftazydym i.v 1,0-2,0g co 8-12g, Cefepim 1,0g co 12g, Choroba wrzodowa Dorośli Schemat Amoksycylina 1000mg co 12g (przez 7dni), trójlekowy Klarytromycyna 500mg co 12g (przez 7dni), PPI, np. omeprazol 20mg co 12g (przez 7dni), a następnie 20mg co 24g (przez 7dni), Dzieci Schemat Amoksycylina 40-50mg/kg/dobępodz. co 8-12g przez 7dni, trójlekowy Klartromycyna 15 mg/kg/dobę podz. co12g przez7dni PPI, np. omeprazol 0,5 mg/kg/dobę podz. co 12-24g (przez 7dni), IZW Wskazania do profilaktyki I)zabiegi w obrębie jamy ustnej, dróg oddechowych lub przełyku a) z alergią na penicylinę klindamycyna 600mg p.o. (dzieci 20mg/kg) albo azytromycyna, lub klarytromycyna 500mg p.o. (dzieci 15mg/kg), 1h przed zabiegiem, b) bez alergii na penicylinę amoksycylina lub ampicylina 2,0 i.v. (dzieci 50mg/kg) ¹/₂-1 h przed zabiegiem (druga dawka amoksycyliny nie jest konieczna), amoksycylina 2,0 g p.o. (dzieci 50mg/kg) 1h przed zabiegiem, II) zabiegi w obrębie układu moczowo-płciowego lub pokarmowego a)z alergią na penicylinę wankomycyna 1,0g i.v. (dzieci 20mg/kg) w ciągu 1-2h+ gentomycyna 1,5mg/kg i.v. lub i.m. b) bez alergii na penicylinę ½-1h przed zabiegiem ampicylina lub amoksycylina 2,0g i.v. + gentamycyna 1,5mg/kg i.m lub i.v. oraz po 6h ampicylina lub amoksycylina 1g p.o. Leczenie IZW posiew krwi (≥3 próbki w odstępach co najmniej godzinnych), niezwłoczne zastosowanie antybiotykoterapię empiryczną a) z proteza zastawkową Wankomycyna 15mg/kg i.v. co 12h (max. 2g/d) przez 4-6 tyg., gentamycyna 1mg/kg i.v co 8h przez 2 tyg., ryfampicyna 300-450 mg p.o. co 8h przez 4-6 tyg. B) bez protezy zastawkowej Wanokmycyna 15mg/kg i.v. co 12h (max. 2g/d) przez 4-6 tyg, gentamycyna 1mg/kg i.v co 8h przez 2 tyg., można też dodać aminopenicylinę. NEUROLEPTYKI- blokują rec.D_2, skuteczne w stanach psychotycznych przebiegających z pobudzeniem, omamami, majaczeniem. NLP z grupy fenotiazyn- A.dział. ośrodkowe: p/psychotycznie, znoszą omamy, tłumią emocje, uspokajające,↓koncentracje oraz uczenie, p/wymiotnie, ↓czkawke, wywołują obiawy pozapiramidowe, ↓objawy pląsawicy, zastrzenie padaczki, hamowanie podwzgórza(↓SNS, utrata reg.ciepła, ↑PRL) B. obwodowe: blok rec. α, p/cholinergicznie, hinidynopodobne na serce. TOX.: ortost. ↓RR, suchość w ustach, zab. erekcji, zaparcja, zatrzymanie moczu, zamglone widzenie, uspokojenie, senność, dezorientacja, depresja, apatia, drgawki, drżenia mm., parkinsonizm, dystonia, dyskinezy, akatyzja, cholestaza często z eozynofilją, zmętnienie soczewki, retinopatia, fotodermatoza, przebarwienia skóry, pokrzywka, obrzęk, wybroczyny, ↑chol., ↓tolerancji gluk., ↓WBC PLT, zab.rytmu, miesiączkowania, ginekomastia, mlekotok, złośliwy zespół poneurolptyczny. Intrarakcje- wpływ na wchłanianie, paracetamolu, lewodopy, digoksyny, litu, alkohol nasila uspokojenie, ↑dział. narkotycznych leków p/ból.i nasennych, p/lękowych i hipotonicznych. ZASTOSOWANIA- psychiatria: schizofr, hipomania, st. majaczeniowe, zes. abstynencji polekowej (nie po alkoholu i nasennych),napady lęku. hamowanie rec.α-adrener.: wstrząs, nadciśnienie. ch.terminalne: wymioty, czkawka, ch.Meniera. chirurgia: premedykacja, tech. z zastosowaniem hipotermii, neuroleptoanelgezja. NLP w formie depot: flufenazyna, flupentyksol- są podawane i.m., korzyści: uniknięcie efektu pierwszego przejścia, stałe stęż. we krwi, chory nie opuszcza dawek. 1.Poch. fenotiazyny a). alifatyczne:chlorpromazyna- p/wymiotny, uspokaj.- w podeszłym wieku, w czkawce, zesp. abstynencyjny po narkotykach. promazyna- kojący b). piperydynowe: tiorydazyna- pobudzeni w podeszłym wieku c). piperazynowe: trifluoroperazyna- kojąco w psychonerwicac, p/wymiotne, prochlorperazyna- ch. Meniera, wymioty, perfenazyna- wymioty, czkawka 2.Poch. butyrofenonu: haloperydol- w premedykacji, zesp.absty.po narkotykach, kojąco w zaburz. behawioralnych- manii, benperydol- zboczenia sex., droperydol-+narkotyczne p/ból. w neuroleptoanelgezji.

LEKI P/LĘKOWE Benzodiazepiny: nasilają działanie GABA w OUN, Działania: p/lękowe, nasenn.,p/drgawkowe, uspokajające, ↓napięcia mm., ↑apetytu, duże dawki- niepamięc wsteczna.Ich działanie znosi flumazenil. DN: na OUN(uspokojenie, zmęczenie, senność, osłabienie mm., podwójne i zamglone widzenie, niezbornośc ruchów, zaburzenia mowy, pamięci, apatia, wydłużenie czasu reakcji, rzadko: pobudzenie wściekłośc, omamy, zesp. amnestyczny), słabe działanie depresyjne na ukł.oddech i krażenia(duże daw. z innymi lekami), alergie, zależność psychiczna i fiz, stan abstynencyjny po 1-10 dniach trwa wiele tyg. (bezsennosc, lęk, niestrawność, depresja, bóle mm., hiperalgezja, nadwrażliwosc na dźwięki i światło), miejscowe: po i.v. ból, zakrzepowe zapalenie zył, do tętniczo skurcz nacz. ból, niedotlenienie, martwica. INTERAKCJE- nasilenie dziąłań leków działajacych na OUN, aktywacja enzymów mikrosomalnych. PODział ze wzg na czas dział.: długi czas 20- 40 godz.:diazepam- i.v. w stanie padaczkowym, chlordiazepoksyd, klorazepat, nnitrazepam- nasenny, p/drgaw., flurazepam- nasenny, medazepam, klobazam, klonazepam- p/drgaw.

Krótki (5-20godz.) oksazepam, lorazepam- stan padaczkowy, i.m. w majaczeniu alkoholowym, temazepam ultrakrótki(2-4) triazolam- nasenny, może wywoływ reakcje psychotyczne, midazolam- i.v. silnie psychosedatywnie(w endoskopii). Lecenie długotrwałych st. lękowych: unika się podawania leków, zalecane lecz. niefarmak (psychoterapia, dprężenie, trening autogenny), leki: benzodiaz.- terapia krótkotrwała, MAOI- w lękach, 3pierści.- lęki uogólnione, β-blok.- w drzeniu mm i kołataniu serca. LEKI P/DEPRESYJNE: trójpierścieniowe (amitryptylina, dosulepina), czteropierścieniowe (mianseryna, wiloksazyna, iprinol), inhibitory wychwytu 5-HT nieswoiste (trazodon, lofepramina) i swoiste (fluwoksamina, fluoksetyna), inhibitory MAO (fenelzyna), pochodne tioksantenu (flupentyksol), sole litu, karbamazepina, selegilina (depresja nietypowa). WSK: depresje endogenne, neurotyczne, zespoły schizo-afektywne, fobie, natręctwa, nietypowy ból twarzy, moczenie bezwiedne. TLPD (poch dibenzodiazeppiny-imipramina, dezypramina, trimipramina, klomipramina, poch dibenzocykloheptanu-amitryptylina, nortryptylina, protryptylina, butryptylina, z dzał. p/lęk- doksepina, dosulepina) mech: ↓wychwytu NA, 5HT lub dopaminy. Inne: ↓PNS (aminy trzeciorzędowe), ↑SNS (zab. rytmu), drgawkotwórcze. TOX: częste: dział p/cholinerg.- suchość w ustach, zab smaku, zamglone widz, zaostrzenie jaskry, zab mikcji, impotencja, zaparcia; ukł. krąż.- ort. ↓RR, kołatanie serca, przedawk.-tachykardia nad- i komorowa, blok p-k, blok odnogi, wydłużenie PR, QRS, QT, spłaszczenie T, obniż ST; OUN: drżenia mm, uspokojenie, ból głowy, zab snu, niepokój, ruchy pląs, mioklonie, parestezje, zespół abst. (lęk, bezsenność, brak apetytu); P.pok: ↑apetytu, ↑m.c. Rzadko: niedrożność porażenna, reflux, retencja moczu, migotanie komór, przedsionków, kardiomiopatia, nadciśnienie, drgawki padaczkowe, koszmary nocne, psychozy, splątanie, cholestaza, alergie (pokrzywka, obrzęk, zapalenie naczyń, fotodermatoza). P/WSK: świeży zawał, zab rytmu, kardiomiopatia, ciąża, przerost prostaty, jaskra, padaczka, niewyd wątroby i nerek. INTER. TLPD: leki dział. depr. na OUN nasilają uspokojenie, z inh. MAO: nadciśn, śpiączka, gorączka, pobudzenie, wylewy do mózgu, śmierć; z litem- drżenia mm; z fenotiazyną- uspokojenie, hipotensja, ↓PNS, arytmia; leki pobudzające- nadciśn. wysoka gor, arytmie; z p/cholinerg.- ↑dział.; z klonidyną-zniesienie dział. hipotensyjnego; z sympatykomim.- ↑ciśnienia; przy lekach indukujących enzymy mikr. ↓dawki TLPD. Nowe leki p/depr.- trazodon-też p/lęk, mianseryna(nie działa na AUN, agranulocytoza), lofepramina, wiloksazyna; słabsze dział ↓PNS i na serce (mniej DN), bezpieczniejsze w razie przedawkowania. Selektywne inh. wychwytu 5HT- fluwoksamina, fluoksetyna, setrralina, paroksetyna; nie dział. sedatywnie, DN: nudności, drżenia, zab. seksualne, zawroty głowy. Fluoksetyna- rzadko śmiertelne zap. żył. INH. MAO- ↑amin w ziarnistościach w mózgu i na obwodzie, po podaniu sympatykomim. uwolnienie amin. aktywują rec α w ośrodku nacz-ruch- odruchowy ↓ciśn. Efekt lecz. po 2-6 tyg. ZAST: niek. depresje neurotyczne, depr. endogenne oporne na TLPD, nietypowy ból twarzy, lęk z depr, fobie, natręctwa. TOX: bóle głowy, ↑migreny, senność, suchość w ustach, zab. mikcji, ort ↓ciśn, brak apetytu, wymioty, uszkodzenie hepatocytów. INTER. z pokaremem: ↑ciśn.- sery, mięso, drożdże, wina, piwo, fasola, śledzie marynowane, zielone figi, kawior, skórka banana. INTER. z lekami: ↑ciśn.- sympatykomim. pośr. (amfetamina, efedryna, kokaina, fenyloetyloamina) i bezpośr. (adrenalina, NA, fenylefryna), lewodopa, TLPD; nasilają dział. opioidów i leków nasennych.; pobudz lub dezoriantacja z p/cholinergicznymi stosowanymi w Parkinsonie. LIT: zast.- ostry stan maniakalny, profil. chorób maniakalno-depr. i afektywnych jednobiegunowych, depr lub mania.. TOX: zależne od dawki: 0.8-1.2 mmol/l- rżenia mm, 1.5-3- +niezborność, osłabienie, senność, pragnienie, biegunki; 3-5- silne drżenie, dezorientacja, sztywność mm, drgawki, odwodnienie, śpiąćzka, śmierć. Długie stos- uszk. nerek; niezal. od dawki: wole, nied. lub nad.tarczycy, moczówka, hiperaldosteronizm, zmiany w EKG, arytmie, odwapnienie kości, ↑m.c. INTER: tiazydy i pętlowe- retencja litu, Neuroleptyki- ↑zab. pozapiramidowe, metoklopramid- ↑stęż, p/cholinerg.- ↓stęż. Podczas ciąży i karmienia p/wsk. NASENNE: problemy; skrócenie fazy snu wolnofalowego i REM- tłumienie marzeń sennych, ↓GH, marzenia z odbicia, szybko zależność, bezsenność i lęki z odbicia, tolerancja, depr. krążenia i odd, efekty ponarkotyczne, dezorientacja, niezborność, interakcje z innymi lekami. Leki: benzodiazepiny p.w. chlormetiazlol TOX: dolegliwości z nosa spojówek oskrzeli, podrażn żołądka, depr krąż-odd, zakrzepowe zap żył i hemoliza, zależność; Zast: bezsenność, abst. po alkoholu barbituranach i nark. p/ból, stan padaczkowy. Zopiklon: metaliczny smak. Wodzian chloralu- toks. depr. krąż-odd, podraż żołądka, wysypki, żółtaczka, białkomocz, inter z warfaryną i alkoh. MIGRENA: ostry napad: 1.leki p/wym.- z wyboru metoklopramid 10mg przed kolejnym lekiem 2.p/ból- aspiryna900mg, paracetamol1g 3.p/lęk- diazepam5mg 4.ergotamina: gdy nie ma poprawy 1-2mg p.o. 1.8mg wziewnie, tox: nudn, wym, bóle głowy, złe samopoczucie, zimne kończyny, objaw Raynauda, chromanie, parestezje, martwica. p/wsk w ciąży. 5.cyproheptadyna- p/hist i p/seroton. 4-8mg, uspokojenie, ↓PNS, ↑apetytu 6.sumatryptan- wiąże się z rec. 5HT 1A i 1D, skut też w klasterowych bólach głowy, obkurcza naczynia mózgu, podawany pozajel, tox; ból w miejscu iniekcji, ucisk w klp, mrowienie, uczucie ciepla, p/wsk w chor wieńcowej i migrenie polowiczej. Profilaktyka: conajm 2 napady w m-cu, 1.propranolol10-80mg 2x dz, atenolol-150mg 1x dz. 2.pizotyfen- antag rec 5HTA 3.aspiryna małe dawki 4.p/depr- imipramina, amitryptylina na noc 5.metysergid- ↓5HT ↑NA, toxyczny. Klasterowy ból głowy:1.winian ergotaminy 1-2mg 2.węglan litu 3.prednizolon- 30mg. Nużliwość mięśni: p/ciała IgG wiążą się z rec cholinerg, mm i hamują ich czynność.. Leczenie: 1.Inhibitory hydrolazy ACh- pirydostygmina 60mg co 6-8h potem 120mg co 3h, neostygmina 15mg co 6-8h 2.steroidy prednizon-pocz.-10mg zwiększając co tydzień do 120mg 3.leki immunosupresyjne- azatiopryna 4.usunięcie grasicy 5.plazmafereza. Przełom miasteniczny- inh hydrolazy ACh. Przełom cholinergiczny- za dużo inh hydrolazy, odstawić i podać atropinę. PADACZKA: Typy padaczki:1)napady uogólnione:a)toniczno-kloniczne Karbamazepina, Walproinian sodu,Fenytoina b)Napady nieświadomości(z objawamiProstymi) Walproinian sodu lub etosuksymid c)Napady nieświadomości(z objawami złożonymi) Walproinian sodu Klonozepam Klobazam d)Napady zgięciowe u dzieci ACTH lub SteroidyKlonozepam 2) Napady częściowe iwtórnie uogólnione Karbamazepina Walproinian sodu Fenytoina. Leki drugiego rzutu stosowane we napadach częściowych: Wigabatryna ,Fenobarbital, Acetazolamid, Klonazepam, Prymidon, Klobazam. Działanie toksyczne Fenytoiny A)1.Układ nerwowy: objawy móżdżkowe (niezborność ruchów ,drżenia mięśniowe oczopląs, niemożność wypowiadania słów, uspokojenie) 2)Zmiany immunologiczne i skórne: wysypki aleg.trądzik,układowy zespół tocznio podobny 3) Zmiany mezodermalne: pogrubienie rysów twarzy, przerost dziąseł ,rzadko chłoniaki 4) Zaburzenia hematologiczne: niedobór folianu ,niedokrwistość megaloblastyczna,anaplastyczna B)Wpływ na płód: zwiękoszona śmiertelność około porodowa,zwiększone ryzyko rozszczepu podniebienia małogłówie wrodzone wady serca C) Interakcje z innymi lekami 1).Które upośledzają metabolizm:Izoniazyd, Chloranfenikol 2) Które przyśpieszają metabolizm: Etanol,Karbamazepina. Fenytoina indukuje enzymy mikrosomalne wątroby i nasila metabolizm: doustnych antykoncepcyjnych ,doustnych przeciwkrzepliwych ,witaminy D, kwasu foliowego deksametazonu. Drgawki gorączkowe diazepam dożylnie lub doodbytniczo brak reakcji dożylnie fenytoina lub doodbytniczo paracetamol kolejny napad podajemy doodbytniczo diazepam .Leczenie stanu padaczkowego 1).Zabezpieczyć możliwość pobrania krwi ,jak najszybciej opanować drgawki Benzodiazepinyiv: Diazepam 10mg,Klonozepam 1mg,lorazepam 5mg.Leki należy podawać co dwie minuty.w razie potrzeby iniekcje powtórzyć .Alternatywą jest chlormetiazol :0,8%,i.v. (do 500mg w ciągu 6h). Jeśli drgawek nie udaje się opanować podajemy: Tiopental i.v 150-750, intubacja z lekiem rozluźniającym mięśnie poprzeczne plus oddychanie zastępcze 2). Znaleść przyczynę i jeśli to możliwe leczyć 3).Jak najszybciej kontynuować terapię którą stosowano przed leczeniem .Jeśli chory nie zażywał wcześnie leków powinno się założyć sondę żołądkową przez nos i podać fenytoinę w dawce uderzeniowej(15mg\kg). Parkinson: Podstawą leczenia jest politerapia ze stosowaniem małych dawek w celu uniknięcia poznych niekorzystnych wynikow leczenia. Lewodopa: wyst z inhibitorem dekarboksylazy (madopar) i z karbidopą (Nakom,)Madopar dawkujem od początkowej dawki 62.5 mg zwiekszając o 62.5 mg co tydzień az do 600 - 800 mg. Obj. Niepożądane obj żołądkowo-jelitowe, niedociśnienie ortostatyczne, obj. długotrwałego stos. dystonie dyskinezy halucynacje wyczerpanie się skuteczności leczniczej. Leki o działaniu agonistycznym w stos do dopaminy - bromokryptyna (parlodel) i pergolid (permax) w monoterapii tylko w początkowym okresie choroby potem razem z lewodopa. Dla usuniecia obj ubocznych (żołądkowo-jelitowe) podaje się jednoczesnie domperydon (Motilium 10 - 20 mg) Dawka początkowa bromokryptyny - 1.25 2.5 mg należy zwiększać co tydzień az do 15 - 30 mg Pergoli zaczynamy od 3 x 0.05 zwiekszamy az do 1.5-5 mg dziennie. MAO-B inhibitory Selegilina (Sagan Selerin..) zmniejsza katabollizm dopaminy w malym stopniu lagodzi obj choroby ale pozwala na opoznienie zwiekszana dawki lewodopy. Amantadyna (Amantix, Viregyt-k) działa jako antagonista aktywujących przekaźników (glutaminianu) Znajduje zastosowanie zwłaszcza we wczesnym okresie choroby Parkinsona początkowo 100 mg dawka max - 3 x 200 Obj. Niepożądane jak w lewodopie. Leki przeciwcholinergiczne - oddziaływują na sztywność i drżenie nieliczne tylko na akineze, Biperydyn (Akineton) stopniowo dochodzimy do dawki 6-16mg/d w 3 dawkach podzielonych; triheksyfenidyl (parkopan)zaczyna się od 2mg/d stopnowo do 10 mg/d w 3 dawkach podzielonych Obj. Niepożądane: zaparcia, zatrzymanie moczu, zab akomodacji podw ciśnienia srodgalkowego, w długotrwałym stos. odwracalne otępienie. W dominującym drzeniu pozycyjnym i namiarowym B-blokery np. propranolol. Przełom akinetyczny: Natychmiastowy wlew z Amantadyny do 6 wlewów po 200 mg, Uzupełnienie plynów, Lewodopa podana przez zgłębnik, Obniżenie ciepłoty ciala FARMAKOKINETYKA: nauka polegająca na matematycznym ujęciu losów leku w organizmie z uwzględnieniem zmian stężenia leku we krwi, w innych płynach i tkankach zależnych od procesów wchłaniania, dystrybucji, biotransformacji i wydalania leków z organizmu. Losy leków w organizmie: uwalnianie z postaci leku(liberation), wchłanianie(absorption), dystrybucja(distribution), metabolizm(metabolism), wydalanie(excretion)- LADME. 1) UWALNIANIE: przechodzenie substancji leczniczej z postaci leku do roztworu w płynach organizmu. 3 etapy: rozpad postaci leku, rozpuszczenie substancji leczniczej(rozpuszczalność- ilość sub. rozpuszczonej w jednostce objętości w roztw. nasyconym, szybkość rozpuszczania- wprost proporcjonalna do powierzchni cząstek ulegających rozpuszczeniu, zależy od stanu równowagi sub. rozp.- rozpuszczalnik, temp., lepkości, absorbcji rozpuszczonych cząstek na pow. cząstek stałych, polimorfizmu leku, pH), dyfuzja leku do miejsca wchłaniania. DOSTĘPNOŚĆ BIOLOGICZNA: ułamek substancji leczniczej, który dostaje się do krążenia ogólnego przy pozanaczyniowym podaniu leku i szybkość z jaką ten proces zachodzi. Dostępność biologiczną mogą zmieniać: postać fizyczna sub. leczniczej, postać chemiczna, obecność sub. pomocniczych, odmienności osobnicze, rodzaj choroby, czas i droga podania leku, pokarm, inne leki. Warunkiem działania leku jest takie stężenie maksymalne leku we krwi, które zajmuje obszar powyżej minimalnego stężenia terapeutycznego MEC oraz poniżej minimalnego stężenia toksycznego MTC. Obliczanie dostępności biologicznej jest wykonywane na podstawie oznaczonych stężeń we krwi badanego leku po jednorazowym podaniu określonej dawki leku. Dostępność biologiczna dzieli się na bezwzględną: porównujemy badany lek podany pozanaczyniowo z tym samym lekiem podanym donaczyniowo i względną: porównujemy preparat badany i praparat standardowy o znanej dostępności biologicznej. Aby określić dostępność biologiczną musimy wyznaczyć max. stężenie leku we krwi, czas po którym zostaje ono osiągnięte- t max. i pole pod krzywą AUC. Pomiar powierzchni pola pod krzywą pozwala na obliczenie dostępności biologicznej leku EBA. Ilościową ocenę stopnia dostępności biologicznej umożliwia prawo odpowiadających sobie powierzchni Dosta, zgodnie z którym powierzchnie pól pod krzywymi opisującymi zmiany stężenia leku we krwi są jednakowe przy 100% jego wchłonięciu, niezależnie od drogi podania leku. EBA=AUCx razy Ds./AUCs razy Dx, gdzie AUC x i s to powierzchnie pól pod krzywymi preparatu badanego i standardowego a D s i x to dawki tych preparatów. Dla leków podanych dożylnie i doustnie: EBA=Di.v. x AUC p.o./Dp.o. x AUCi.v. EFEKT I PRZEJŚCIA: zmniejszanie ilości leku po jego wchłonięciu z przewodu pokarmowego, a przed dotarciem do krążenia ogólnego(leki intensywnie metabolizowane w wątrobie, np. acebutolol, cyklosporyna, diltiazem, doksepina, hydralazyna, hydrokortyzon, ASA, labetalol, lidokaina, morfina, paracetamol, propanolol, werapamil). W niewydolności wątroby zwiększa się dostępność leków ulegających efektowi I przejścia. STAN STACJONARNY: przy wielokrotnym dawkowaniu leku, w miarę podawania kolejnych dawek, stężenie leku we krwi rośnie i ustala się stan stacjonarny, w którym szybkość i ilość leku dostające się do organizmu równają się szybkości i ilości leku opuszczającej organizm. Następuje to zazwyczaj po czasie równym około 4-5 okresom półtrwania- stężenia leku są takie same w każdym przedziale dawkowania. Można go szybciej osiągnąć stosując dawkę uderzeniową. 3) DYSTRYBUCJA: rozmieszczenie wchłoniętej substancji leczniczej w organizmie. Kompartment: kinetycznie jednolity obszar zespołu tkanek lub narządów, w których lek lub jego metabolit jest rozmieszczony w sposób jednorodny, i w których procesy farmakologiczne są funkcją stężenia leku lub jego metabolitów. Wyróżniamy kompartment centralny(krew i płyn międzykomórkowy oraz narządy silnie ukrwione- płuca, nerki, wątroba, gruczoły wydzielania wewnętrznego) i tkankowy(tkanki i narządy słabo ukrwione- mięśnie, szpik, skóra, tkanka tłuszczowa, tkanka kostna, zębowa, więzadła, włosy). Rozmieszczenie leku w tkankach zależy od szybkości przepływu przez nie krwi i od ich ukrwienia. OBJĘTOŚĆ DYSTRYBUCJI PRAWDZIWA: objętość organizmu, do której dociera dany lek. Dotyczy ona głównie(w odniesieniu do leków rozpuszczalnych w wodzie) rozmieszczenia leku w objętości wody organizmu. Jeżeli przyjmiemy, że objętość dystrybucji leku u dorosłego człowieka jest równa w przybliżeniu 5 l, to możemy przypuszczać, że dystrybucja tego leku jest ograniczona do krwi(heparyna, fenylbutazon). Jeżeli 10-20 l to lek ulega dystrybucji w płynie pozakomórkowym(aminoglikozydy, cefalosporyny). Jeżeli 25-30 l to lek ulega dystrybucji w płynie wewnątrzkomórkowym. Jeżeli około 40 l to lek rozmieszcza się we wszystkich płynach organizmu(teofilina, fenytoina, oksazepam). Gdy objętość dystrybucji przekracza 100% masy ciała to wiąże się w znacznym stopniu z tkankami(amiodaron, werapamil, digoksyna, haloperidol). OBJĘTOŚĆ DYSTRYBUCJI POZORNA(Vd): wartość matematyczna wyrażająca stosunek stężenia leku we krwi do całkowitej ilości leku w organizmie. W przypadkach leków nie wiążących się z białkami krwi ani z innymi składnikami tkanek pozorna objętość dystrybucji jest równa objętości dystrybucji prawdziwej.ilość leku w organizmie(A-mg)= Vd(I) x stężenie we krwi C(mg/dl). Objętość dystrybucji jest cechą charakterystyczną dla danego leku i badanego organizmu. WSPÓŁCZYNNIK DYSTRYBUCJI(∆): ułamek objętości ciała(dla której przyjmujemy wartość 1), do której lek dociera, a oblicza się go, dzieląc objętość dystrybucji przez masę ciała BW badanego pacjenta. Jest charakterystyczny dla danego leku, dla większości leków jest mniejszy od 1, ponieważ niecałkowita objętość organizmu jest dla tych leków dostępna. Współczynnik dystrybucji większy od 1 jest wielkością charakterystyczną dla leków w znacznym stopniu wiążących się z białkami krwi lub wykazujących duże powinowactwo do tkanki kostnej lub tłuszczowej. WIĄZANIE LEKÓW Z BIAŁKAMI: tylko nie związana z białkami część leku może przenikać z krążenia do receptora i być czynna farmakologicznie(metabolizowana i wydalana). Większość leków i innych sub. egzogennych, zwłaszcza o charakterze kwaśnym(warfaryna, fenytoina, fenylbutazon), wiąże się z albuminami krwi. Substancje endogenne- hormony, witaminy A, D, E, K, B12, związane są z globulinami alfa i beta. Leki o charakterze zasadowym(propanolol, imipramina, lidokaina) wiążą się z kwaśną alfa1- glikoproteiną oraz z lipoproteinami. Stopień wiązania z białkami(EFB)= stężenie leku związanego z białkiem/całkowite stężenie leku w osoczu krwi x 100%. Leki kwaśne wiążą się z albuminami z reguły w jednym miejscu, a leki zasadowe w kilku miejscach. Istotne znaczenie mają interakcje na poziomie wiązania z białkami na zasadzie konkurencji sub. o różnym powinowactwie o miejsca wiązania. Do silnych wypieraczy połączeń leków z białkami zaliczamy salicylany, fenylbutazon, niektóre sulfonamidy. 4) METABOLIZM LEKÓW: to wszystkie przemiany biochemiczne, którym ulega lek w organizmie żywym. Głównym miejscem przemiany leków jest układ mikrosomalny komórek wątrobowych. Metabolizm leku może mieć charakter detoksykacyjny, inaktywujący(ze związku aktywnego powstaje aktywny metabolit: amitryptylina- nortryptylina, prokainamid- N- acetyloprokainamid lub z nieczynnego powstaje aktywna sub.: cyklofosfamid). Wynikiem enzymatycznych procesów biotransformacji leków jest przekształcenie związków apolarnych, rozpuszczalnych w tłuszczach w związki polarne rozpuszczalne w wodzie, które mogą być wydalone z organizmu przez nerki. Reakcje I fazy: unieczynniają lub aktywują wprowadzony do organizmu lek, niekiedy nie zmieniają jego działania. Celem ich jest zmiana struktury chemicznej związku w takim stopniu, aby mogły zajść reakcje II fazy. Procesy: a) utleniania-zachodzą w siateczce endoplazmatycznej komórek wątroby, są katalizowane przez układy enzymatyczne frakcji mikrosomalnej wątroby, tzw. MFO przy udziale cytochromu P- 450, potrzebują obecności tlenu, NADP i ATP: hydroksylacja pierścieni aromatycznych, łańcuchów alifatycznych, N- hydroksylacja, N- oksydacja, S- oksydacja, N- dezalkilacja, S- dezalkilacja, oksydatywna cyklizacja, dehalogenizacja; b) redukcji; c) hydrolizy. Reakcje II fazy: w ich wyniku powstaje związek nieaktywny farmakologicznie przygotowany do wydalenia. Procesy: a) sprzęganie z kwasem glukuronowym, siarkowym, glutaminowym, glukozą, aminokwasami, z grupą metylową; b) acetylacji; c) alkilacji. Do czynników wpływających na biotransformację leków mają wpływ: wiek, płeć, choroby wątroby, alkohol, czynniki środowiskowe i genetyczne, induktory i inhibitory enzymów mikrosomalnych wątroby. Noworodki mają zmniejszoną zdolność metabolizowania leków, zwłaszcza upośledzoną zdolność sprzęgania . U osób po 65 rż. zmniejsza się aktywność enzymów mikrosomalnych wątroby. Mężczyźni metabolizują szybciej, prawdopodobnie z powodu męskich hormonów płciowych. Choroby wątroby na ogół nie wpływają na procesy metabolizmu, tylko ciężkie i przewlekłe schorzenia mogą zmieniać biotransformację. Jednorazowe spożycie dużej ilości alkoholu powoduje zahamowanie, a przewlekłe nadużywanie indukcję enzymów metabolizujących leki. U palaczy tytoniu transformacja jest szybsza. Induktory enzymów mikrosomalnych wątroby: gryzeofulwina, ryfampicyna, karbamazepina, hydantoiny, difenhydramina, fenylbutazon, barbiturany, insektycydy, tolbutamid, chlorpromazyna, imipramina, steroidy. Inhibitory enzymów mikrosomalnych wątroby: inhibitory MAO, cymetydyna, chloramfenikol, allopurinol, izoniazyd, metronidazol, sulfonylomoczniki. 5) WYDALANIE: przez nerki, z żółcią, z kałem, ze śliną, z potem, przez płuca, z mlekiem. najważniejsze są nerki. Leki mogą być wydalane przez nerki w postaci nie zmienionej lub jako metabolity. Leki dobrze rozpuszczalne w wodzie, o charakterze związków polarnych wydalane są przez nerki z reguły w postaci nie zmienionej(gentamycyna, kanamycyna, karbenicylina, digoksyna), natomiast leki, których cząsteczki nie mają charakteru polarnego i są dobrze rozpuszczalne w lipidach(erytromycyna, difenylohydantoina, lidokaina, karbamazepina), ulegają najpierw biotransformacji i są prawie całkowicie wydalane przez nerki w postaci dobrze rozpuszczalnych w wodzie metabolitów. Na wydalanie przez nerki mają wpływ: przesączanie kłębuszkowe, bierna resorbcja zwrotna, aktywna resorbcja zwrotna, aktywne wydzielanie. Przez błony kanalików nerkowych mogą ulegać resorbcji zwrotnej tylko niezjonizowane formy leków. Leki o charakterze słabych kwasów(ASA, sulfonamidy, barbiturany) resorbują się zwrotnie lepiej z moczu o pH kwaśnym, natomiast leki o charakterze słabych zasad(kodeina, morfina, imipramina) lepiej resorbują się zwrotnie z moczu o oddziaływaniu zasadowym. Poprzez aktywne wydzielanie kanalikowe mogą przechodzić do moczu salicylany, sulfonamidy, penicylina. Klirens nerkowy: objętość osocza w ml, która zawiera ilość leku wydalonego z moczem w ciągu minuty. Klirens nerkowy leku wydalonego wyłącznie przez przesączanie kłębkowe równa się wartości przesączania kłębkowego. Współczynnik klirensu: jest stosunek klirensu nerkowego leku do klirensu kreatyniny. Eliminacja leków: metabolizm i wydalanie. Biologiczny okres półtrwania(t0,5): jest czasem wyrażonym w godzinach, w którym stężenie leku we krwi, surowicy lub osoczu zmniejszy się do połowy wartości wyjściowej. Dla procesów I rzędu T0,5= ln2/K, czyli 0,693/K. K- stała szybkości eliminacji: określa szybkość zmniejszania się stężenia leku we krwi, surowicy lub osoczu w jednostce czasu(H). Klirens leku: określa objętość osocza krwi, która w jednostce czasu została całkowicie oczyszczona z leku w wyniku wydalniczej czynności nerek, wątroby, płuc, skóry, innych narządów: Cl= K x Vd. CHARAKTERYSTYKA PROCESOW PRZEBIEGAJACYCH WEDLUG KINETYKI PIERWSZEGO RZĘDU: 1.T1/2 jest stały, 2.AUC jest proporcjonalny do dawki, 3.Sklad powstających metabolitów nie zależy od dawki, 4.Ilosc leku wydalonego z moczem w formie niezmienionej jest proporcjonalna do dawki, 5.Stezenie w stanie stacjonarnym jest proporcjonalne do dawki. KINETYKA ZEROWEGO RZĘDU: szybkość procesów eliminacji nie jest proporcjonalna do ilości, czy stężenia leku. Wiele reakcji związanych z wydalaniem odbywa się z udziałem enzymów, czy układów przenośnikowych, które mogą ulec wysyceniu już przy terapeutycznym zakresie dawek. Prowadzi to do: eliminacji, której kinetyka nie przebiega w sposób liniowy, wraz ze wzrostem dawki ulega wydłużeniu T0,5, AUC nie jest proporcjonalna do ilości leku, stężenie w osoczu w stanie stacjonarnym nie jest proporcjonalne do zastosowanej dawki, często występują interakcje, wraz ze wzrostem dawki dochodzi do zmian w składzie metabolitów leków, ilość leku wydalonego z moczem w formie niezmienionej jest nieproporcjonalna do dawki. Eliminację według procesów rzędu zerowego opisuje równanie Michaelisa-Mentena: szybkość eliminacji= dC/dt= - V maxC/Km+C, gdzie V max- maksymalna szybkość zachodzących procesów, Km- stała Michaelisa- szybkość w momencie V max/2. KINETYKA NIELINIOWA(np. etanol, prednizolon, teofilina, barbiturany): jeśli Km>>C to dC/dt= VmaxC/Km=stała x C, oznacza to, że kinetyka procesów I rzędu jest skrajnym przypadkiem kinetyki Michaelisa-Mentena. Kiedy Km<<C to dC/dt= - V max= stała. To również dotyczy kinetyki procesów zerowego rzędu; szybkość reakcji nie zależy od stężenia leku. Ma znaczenie ponieważ: 1.niewielkie zmiany dawkowania leku mogą prowadzić do ujawnienia działania toksycznego; 2.eliminacja leku i osiągnięcie stanu stacjonarnego mogą wydłużać się w sposób nieoczekiwany; 3.zmiany dostępności leku mogą prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych; 4.zwieksza się prawdopodobieństwo interakcji wynikających z konkurencji miedzy lekami. FARMAKODYNAMIKA: Działania leków 1) przyczynowe (etioterapeutyczne) - usuwają przyczynę choroby np:antybiotyki i chemioterapeutyki 2). objawowo (symtomatyczne) nie usówają przyczyny tylko towarzyszące jej objawy przeciw kaszlowe przeciw gorączkowe ,środki zapierające 3). ośrodkowe( na OUN) 4).Obwodowe na inne tkanki lub narządy działające poza OUN 5).Miejscowe działają tylko w miejscu podania 6). Wybiórcze jak działają na czynność jednego narządu tkanki czy receptor np: parktolol wykazuje działanie tylko wobec B₂ receptorów adrenergicznych w sercu. Działanie niepożądane: 1)Dające się przewidzieć, związane z mechanizmem działania leków ( nie powodujące trwałego uszczerbku na zdrowiu)2).Niezależne od dawki o podłożu immunologicznym, genetycznym ,zależnym od wieku i płci 3).Reakcje Uczuleniowe: nadwrażliwość organizmu na leki mogą być: miejscowe ( wysypka, pokrzywka),ogólne ,opóźnione lub natychmiastowe 4).Działanie na płód :przed podaniem leku zawsze uwzględniamy działanie teratogenne w szczególności w pierwszym trymestrze ciąży( większość leków łatwo przechodzi przez łóżysko )5).Działanie rakotwórcze mogą wykazywać leki przeciwnowotworowe, imunnosupresyjne, niektóre sulfonoamidy, pochodne kwasu izonikotynowego , związki metali: arsen, chrom nikiel kobalt .Działania toksyczne występują w wyniku przedawkowania. Wskaźnik terapeutyczny inaczej indeks terapeutyczny określa stosunek pomiędzy dawką bezpieczną dawką toksyczną według wzoru: IT=Dmax\D_MN im wskażnik wyższy tym lek bezpieczniejszy. Efekt leku zależy od wieku ,płci,masy ciała , stanu czynnościowego organizmu(uwaga na niewydolność wątroby i nerek), genotypu ,wcześniejszego stosowania tego samego leku.Tachyfilaksja zachodzi wówczas kiedy kolejne dawki leku powodują coraz to słabszy efekt aż w końcu brak działania np:efedryna. Tolerancja :dla uzyskania reakcji potrzebne są coraz większe dawki wyróżniamy tkankową i metaboliczną .Kumulacja gromadzenie leku w ustroju skutek: przedłużenie działania leku zwiększona siłą działania a nawet objawy przedawkowania. Lekozależność: konieczność przyjmowania leku aby zapobiec wystąpieniu zespołu abstynencyjnego .Mechanizmy działania leków. Mechanizm fizykochemiczny:np: zmiana przepuszczalności błon komórkowych tak działają niektóre środki znieczulenia ogólnego ,a takrze związki obniżające napięcie powierzchniowe .Mechanizm biochemiczny lek może reagować chemicznie z receptorem , którym jest enzym ,koezym lub substrat .Wynikiem takiej reakcji jest zmiana czynności komórki ,narządu na skutek hamowania lub nasileniaaktywności enzymów .Wybiórczoścć i siła większości leków jest wynikiem wiązania ich z receptorami błonowymi a w przypadku hormonów z receptorami wewnątrzkomórkowymi .Receptory farmakologiczne .Receptor:swoiste miejsce wiązania leku z komórką zazwyczaj na powieszchni czasem wewnątrz cytoplazmy które pośredniczy w działaniu leków, miejsce wiązania naturalnych endogennych przekaźników. Powinowactowo do receptora jest to stopień łączenia się leku z receptorem .Leki o dużym powinowactwie łatwo łączą się z receptorem i mogą wypierać z połączeń leki o niższym powinowactwie. Aktywność wewnętrzna :zdolność aktywowania receptora Związki łączące się z receptorem nazywamy ligandam(może dojść do pobudzenia w efekcie końcowym dochodzi do zmniany potencjału błonowego lub zmiany procesów metabolicznych komórki lub ekspresji genów .Blokowanie receptora ligand nie zmienia konformacji receptora i uniemożliwia połączenie się endogennego przekaźnika z receptorem i pobudzenie. Antagonista ma powinowastwo do receptora ale nie ma aktywności wewnętrznej osłabia lub znosi działania agonisty .Agonista ma powinowasto i aktywność wewnętrzną .Receptory: metabotropowe :związane z białkiem G które pośredniczy aktywacji fosfolipazy C lub cyklazy adenylowej które biorą udział w syntezie wtórnych przekaźników:jonów wapnia ,DAG,cAMP,trójfosforanoinozytylu. Receptory jonotropowe bezpośrednio regulują przepływ jonów przez kanały , występują w OUN, płytce nerwowo mięśniowej i zwojach układu autonomicznego np: receptor nikotynowy, cholinergiczny ,GABA. Interakcje leków - (interferencje) -efekt działania leku jest modyfikowany przez drugi podany w tym samym czasie. Rodzaje: farmaceutyczna, farmakodynamiczna, farmakokinetyczna. 1)farmaceutyczna- podczas przygotowania leku; niezgodności recepturowe fizyczne i chemiczne 2)farmakodynamiczna: a)antagonizm; konkurencyjny = kompetycyjny ago-(np.atropina) i antagonista (np.Ach) konkurują o ten sam receptor i mają ten sam punkt uchwytu ;niekonkurencyjny- dwa leki działające na ten sam receptor mają inny punkt uchwytu (nie konkurują o to samo miejsce wiązania) wtedy antagonista nie może całkowicie odwrócić dział agonisty. funkcjonalny-dwa leki o róznym punkcie uchwytu wywołują przeciwny efekt np.NA -rec alfa1-skurcz nacz; papaweryna-bezpośr na mm. gładką -rozkurcza nacz. chemiczny -leki reag ze sobą tworzą związek o słabszym dz lub nietakt. Np. zw chelatujące w zatruciu metal ciężk b)synergizm; jednokierunkowe dział leków sumuję się bądź potęguje; addycyjny- ef dział podanych leków równy jest sumie działań poszczególn składn np. mieszan lek nasenn, p/ból; heiperaddycyjny -ef dział leków podanych razem jest większy niż suma dział poszczególn skł (tan sam kier dział, różny punkt uchwytu.np jony Ca²⁺ i glikozyd naserc zwiększ siłę skurczu mm serc.; alkohol+ barbiturany; ASA+kofeina 3) farmakokinetyczna -jeden lek wpł na procesy farmakokinet drugiego tzn na jego wchłanianie: leki np. soleCa, Al- tworzą chelaty z innymi lekami np. tetracykl naturaln hamują ich wchł z p.pok = znoszą ich dział biolog; wiązanie z białk: zakwaszenie krwi zwiększ wiązanie z białk leków będących słab kwas; alkalizacja- leków będących sł zasadami. Leki mogą się wzajemnie wypierać z połącz z białk w zależn od powinowactwa lub dawki w której zostały podane.(wyparcie lek z połącz z białk zwiększ siłę jego dział farmakol) transport błonowy- leki modyf transport innych przez błony biolog np. Ach ułatwia dyfuzję przez bł, glikoz naserc mogą zmniejsz (hamuja ATPazę) biotransformację -w przypadku lek metabol w wątr np. fenobarbital, steroidy, ryfampicyna są induktorami aktywności enz mikrosomaln =zwiększ metabol innych leków=zmniejsza ich akt biol wydalanie- np. leki moczopędne przysp wydalanie leków wydalanych z mocz; leki konkurujące o ten sam mech transport kanalik=zmniejszenie wydal jedn z nich.

---