PRAWO WSPÓLNOTOWE I INTEGRACJA EUROPEJSKA

POJĘCIE INTEGRACJI

INTEGRACJA

• wielopłaszczyznowy proces zmierzający do zharmonizowania w jedną całość różnych grup społecznych.

Werner S. Ladecker - wyróżniał 4 płaszczyzny integracji w warunkach społeczeństw, które są adekwatne w warunkach integracji państw:

1. płaszczyzna normatywna - mająca na celu wytworzenie wspólnych wartości i norm

2. płaszczyzna funkcjonalna - mająca na celu stworzenie wspólnych struktur

3. płaszczyzna społeczna - obejmująca sferę gospodarki, społeczna i kultury

4. płaszczyzna komunikacyjna - polega na stworzeniu mechanizmu przekazu informacji - język angielski i francuski, języki urzędowe - języki państw członkowskich.

TEORIE INTEGRACJI - LATA 50 XX w.

FEDERALIZAM

• zakładał utworzenie państwa federalnego na wzór USA, RFN, Szwajcarii; federaliści uważali, że istnienie suwerennej władzy jest przyczyną wojen, konfliktów i trudności gospodarczych

KONFEDERALIZM

• zakładał utrzymanie dotychczasowych uprawnień państw; konfederalistą był m. in. Charles de Gaulle, który odbudowę mocarstwowej pozycji Francji po II wojnie światowej oparł na koncepcji „Europy od Atlantyku po Ural” - Europa Ojczyzn

FUNKCJONALIZM

• starał się znaleźć podstawowe funkcje integracyjne przede wszystkim w gospodarce i powierzyć je zarządowi przyszłej władzy europejskiej; dla funkcjonalistów proces integracji to przejście od stosunków między suwerennymi państwami do społeczeństwa światowego, którego całość jest funkcjonalnie zdeterminowana, a ostatecznym rezultatem powinna być Europa ponadpaństwowa - Ojczyzna europejska

WSPÓŁCZESNE TEORIE INTEGRACJI

NEOFUNKCJONALIZM

• przewiduje liniowy model integracji w kierunku końcowego etapu, jakim jest federalna unia/związek państw, co oznacza, że pomija się możliwość zahamowania procesów integracyjnych czy też powstawania cyklicznych zakłóceń

NURT REALISTYCZNY

• przewiduje, że początkowo dobrze rozwijająca się integracja może w pewnym momencie załamać się pod wpływem konfliktów narodowych; dojdzie wtedy do dezintegracji i powrotu do tradycyjnego państwa narodowego

TEORIA FUZJI - WERNER WESSELS

• rozwój integracji europejskiej nie był nigdy procesem liniowym, opartym na automatycznym procesie „rozlewania się“, gdyż w procesie integracji - pod wpływem czynników: gospodarczych, politycznych, narodowych czy ponadnarodowych - pojawiają się przyśpieszenia i hamowanie

• trudno przewidzieć końcowy etap integracji

• w długim okresie proces integracji charakteryzuje się stałym strukturalnym wzrostem i zróżnicowaniem, którego główną cechą jest fuzja, łączenie instrumentów publicznych z różnych poziomów władzy, a także postępująca „europeizacja” narodowych podmiotów i instytucji celem zaspokojenia rosnących potrzeb społeczeństwa europejskiego

MODEL WIELU SZYBKOŚCI

• uwzględnia różny rozwój i integrację państw członkowskich - lansowany zwłaszcza przez Francje i Niemcy

PRAWO EUROPEJSKIE - TRZY ZAKRESY POJĘCIOWE

PRAWO EUROPEJSKIE - rozumienie najszersze - całość norm prawnych wytworzonych na poziomie międzynarodowym w Europie przez różne organizacje międzynarodowe (Wspólnoty Europejskie, Rada Europy)

PRAWO UE - rozumienie węższe - regulacje i decyzje powstałe w ramach 3 filarów Unii, obowiązując w specyficznym zakresie, bowiem tylko w I filarze UE ma podmiotowość prawną, zaś II i III filar mają charakter międzyrządowy - nie jest zatem prawo unijne prawem w rozumieniu norm stanowionych i wiążących

PRAWO WSPÓLNOTOWE - rozumienie najwęższe - obejmuje wyłącznie prawo tworzone w ramach I filaru, tzn. Wspólnot Europejskich; obecnie istnieje prawo tylko w tym rozumieniu

ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

ZAKRES PODMIOTOWY

• prawo wspólnotowe wiąże: państwa, instytucje wspólnotowe, osoby fizyczne i prawne

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

• art. 7 TWE - instytucje wspólnotowe działają w ramach kompetencji przyznanych im w prawie pierwotnym

• kompetencje explicite - dosłowne, jednoznaczne - określone są cele i środki

• kompetencje implicite - w sposób dorozumiany - określone są cele, lecz nie środki, przy czym interpretacja przebiega na korzyść Wspólnoty (in dubio pro communitate)

• zastosowano zasadę subsydiarności - art. 5 TWE - co oznacza, że na szczeblu wspólnotowym winny być podejmowane tylko te działania, które zapewniają większą skuteczność i efektywność

ZAKRES TERYTORIALNY

• obowiązuje na terytorium państw członkowskich

• wyłączenia art. 299 ust. 6 TWE:

1. Dania: Wyspy Owcze - gdzie stosowanie traktatów jest wyłączone - oraz Grenlandia - na mocy zmian TWE w 1984 została wyłączona z obowiązywania, lecz jednocześnie została objęta specjalnym statusem stowarzyszenia

2. Wielka Brytania: kraje i terytoria zamorskie, Gibraltar - nie objęty obszarem celnym, wyspy kanału La Manche i Wyspa Man - tylko unia celna

• włączenia art. 198 TEWEA:

1. Francja: departamenty zamorskie, Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie - szczególne warunki stosowania traktatów w odniesieniu do tych obszarów określa Rada na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem

2. do obszaru Włoch: Watykan i San Marino - unia walutowa, układ z Schengen

3. do obszaru Francji: Monako - unia walutowa, układ z Schengen

• zgodność z prawem wspólnotowym - Norwegia

ZAKRES CZASOWY

• zawierał tylko TEWWIS zawarty na 50 lat - wszedł w życie 25.07.1952 - wygasł 24.07.2002 na mocy protokołu C do TWE w wersji TN; jego uprawnienia przeszły na WE

PODMIOTOWOŚĆ PRAWNOMIĘDZYNARODOWA WSPÓLNOT

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Unia Europejska jest organizacją międzynarodową, nie posiadającą podmiotowości prawnej, bazująca na Wspólnotach Europejskich i działa na podstawie kilkunastu tysięcy umów międzynarodowych, zarówno politycznych jak i gospodarczych, które wszystkie państwa przyjmują dobrowolnie i dobrowolnie go przestrzegają.

PODMIOTOWOŚĆ PRAWNOMIĘDZYNARODOWA

• de lege lata - podmiotowość prawna - tylko Wspólnoty Europejskie

• de lege ferenda - według Traktatu Konstytucyjnego Unia miała posiadać osobowość prawną

Podmiotowość prawnomiędzynarodowa obejmuje:

• ius contrahendi - prawo do zawierania umów międzynarodowych

• ius legations - prawo przyjmowania (bierne prawo legacji) i wysyłania (czynne prawo legacji) misji dyplomatycznych

• ius processualis - zdolność do uczestniczenia w międzynarodowym postępowaniu sądowym i ponoszenia odpowiedzialności

Zgodnie z art.. 281 TWE wyłącznie Wspólnota posiada osobowość prawną. Precyzuje to art. 282 TWE, zgodnie z którym Wspólnota posiada podmiotowość, zarówno w rozumieniu prawa międzynarodowego, jak i prawa krajowego państw członkowskich.

Z kolei Unia Europejska nie posiada obecnie żadnej podmiotowości, ani krajowej ani prawnomiędzynarodowej. Osobowość prawną ma ona nabyć na podstawie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (obecnie osobowość de lege ferenda).

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

1. ORGANIZACJE MIĘDZYPAŃSTWOWE:

• mają podmiotowość prawną jeśli wynika ona z ich statutu

• mogą zawierać umowy z państwami trzecimi

• prawo korzystania z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

• zdolność do czynności prawnych

• generalnie wydają zalecenia, a wiążące państwa członkowskie normy prawne muszą być przez nie przyjęte

2. ORGANIZACJE PONADNARODOWE:

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali - miała charakter ponadnarodowy

• wydaje zalecenia, które wiążą bezpośrednio państwa członkowskie

• cechy - rozwój kompetencji organizacji powoduje:

• wytworzenie się samodzielnego i autonomicznego porządku prawnego, różnego od prawa międzynarodowego i krajowego państw członkowskich

• stopniowe uniezależnianie się w wyniku rozwoju zadań i kompetencji, od traktatu konstytuującego daną organizację

• stopniową ewolucję w kierunku umowy parakonstytucyjnej

• proces paralelizacji - równorzędnego rozwijania się różnych kompetencji i zadań

• tworzenie szczególnego rodzaju prawa wspólnotowego

Zasadę tę określił ETS z 15. 07.1964 w sprawie Flaminio Costa v. E.N.E.L.:

• państwa założycielskie, ustanawiając Wspólnoty Europejskie, utworzyły samodzielną, europejską władzę publiczną

• w odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych, TEWG stworzył własny porządek prawny

• prawo wywodzące się TEWG nie może być - ze względu na swój specjalny i oryginalny charakter - podważone przez krajowe przepisy prawne, gdyż podważałoby to podstawy prawne Wspólnoty

HYBRYDOWY SYSTEM PRAWNY WSPÓLNOTY

Hybrydowy charakter prawa wspólnotowego wynika z kilku przesłanek:

• prawo tworzone jest przez państwa członkowskie (pierwotne) oraz przez Wspólnotę Europejską (wtórne)

• w odniesieniu do prawa pierwotnego państwa członkowskie mają prawo veta, zaś nie mają tego prawa wobec prawa pochodnego

• prawo pierwotne obowiązuje po procesie ratyfikacji przez państwa członkowskie, zaś prawo pochodne obowiązuje bezpośrednio (kwestia implementacji dyrektyw)

• kompetencje organów wynikają z wyraźnego przekazania kompetencji (explicite - generalnie ze statutu), zaś we Wspólnocie Europejskiej zarówno z wyraźnego przekazania kompetencji jak i określonego w art. 308 TWE dorozumianego przekazania kompetencji - jeśli Wspólnota ma określony cel w ramach wspólnego rynku a nie określono kompetencji do jego realizacji to Wspólnota może podjąć działanie

• na hybrydowy charakter prawa wpływa zakres kompetencji organizacji, tzn. czy organizacja może wnikać w kwestie suwerenności państw członkowskich; Wspólnota Europejska może wnikać w suwerenność jeśli chodzi o funkcjonowanie wspólnego rynku, ale w ramach polityki zagranicznej Unii Europejskiej może tylko zalecać określone działania

• w organizacjach międzypaństwowych istnieją:

• organ złożony z państw - Rada

• organ złożony z funkcjonariuszy organizacji - Komisja

System instytucji - zasada równowagi instytucjonalnej - Rada UE, Komisja, Parlament. Sądownictwo - ETS, SPI, izby sądowe (od Traktatu Nicejskiego).

PRAWO WSPÓLNOTOWE

PRAWO WSPÓLNOTOWE - całokształt norm i procedur prawnych Wspólnoty - traktaty przyjęte przez państwa członkowskie oraz ogół aktów prawnych przyjętych w ramach samodzielnych kompetencji Wspólnoty.

Powstało na skutek przekazania niektórych kompetencji państwowych na rzecz Wspólnoty na mocy traktatów założycielskich, akcesyjnych oraz Traktatu z Maastricht. Normy tego prawa obowiązują w każdym państwie członkowskim i mają charakter nadrzędny wobec prawa wewnętrznego.

GENEZA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

• współczesna koncepcja integracji wywodzi się z międzywojennego Ruchu Paneuropejskiego zainicjowanego przez Richarda Cuodenhove-Kaleri'ego jako odrębnej struktury między bolszewicką Rosją a nowoczesną masową cywilizacją Europy

• inicjatywa Jeana Monneta ponadnarodowej nacjonalizacji niemieckiego i francuskiego przemysłu stalowego i górniczego (1944) i rola Planu Marshalla (14 mld dolarów dla Europy Zachodniej do 1947) - OEEC

• powstanie unii celnej krajów Beneluxu - 5.09.1944

• postulat Churchila o powołanie Stanów Zjednoczonych Europy - 19.09.1946

• Kongres Europejski w Hadze 1948 i powołanie pozarządowego Ruchu Europejskiego na rzecz integracji

• 5.05.1949 - powstanie Rady Europy

• Plan Roberta Schumana zakładający utworzenie EWWIS

• Traktat Paryski - 18.04.1951 - Paryż - Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg

• wszedł w życie 25.07.1952 na okres 50 lat

• główne organy EWWIS - Wysoka Władza (9 funkcjonariuszy na 6 lat, kompetencje wykonawcze), Specjalna Rada Ministrów (przedstawiciele państw założycieli, kompetencje prawodawcze), Wspólne Zgromadzenie (78 deputowanych, klucz narodowy), Trybunał Sprawiedliwości (7 sędziów wybieranych na 6 lat)

• Europejska Wspólnota Obronna - koncepcja 08.1950 - podpisano traktat, ale nie został ratyfikowany przez Francję; utworzenie armii europejskiej, współpraca w polityce bezpieczeństwa

• Europejska Wspólnota Polityczna - plan Schumana, Francja nie zgodziła się na ratyfikację; Jednolity Akt Europejski - Europejska Współpraca Polityczna- ministrowie spraw zagranicznych

• 23.10.1954 - Paryż - Unia Zachodnioeuropejska o charakterze obronnym; TUE - wcielona do II filaru

• 1955 - konferencja w Messynie - decyzja o utworzeniu2 Wspólnot

• 25.03.1957 - TEWG i TEWEA + konwencja o niektórych wspólnych instytucjach - Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Ekonomiczno-Społeczny

TRAKTAT EWG

CELE EWG:

• popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej Wspólnoty

• promowanie stałego rozwoju gospodarczego Wspólnoty i stabilizacji gospodarek państw członkowskich

• dążenie do systematycznego i szybkiego podnoszenia poziomu życia

• stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu utworzenia wspólnego rynku

4 SWOBODY:

• swoboda przepływu towarów

• swoboda przepływu osób

• swoboda przepływu usług

• swoboda przepływu kapitału

REALIZACJA CELÓW WSPÓLNOTY PRZEZ:

• ustanowienie wspólnych polityk: handlowej, rolnej, transportowej

• wprowadzenie reżimu niezakłóconej konkurencji

• utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego

4 INSTYTUCJE USTANOWIONE PRZEZ TRAKTAT:

• Rada Ministrów - funkcje prawodawcze (międzyrządowa)

• Komisja - funkcje wykonawcze (ponadnarodowa)

• Trybunał Sprawiedliwości - (ponadnarodowa)

• Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne

• Dodatkowo Komitet Gospodarczo-Społeczny - funkcje pomocnicze

TRAKTAT EWEA

• współpraca w ramach sektora produkcji energii atomowej

25.03.1957 - Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach - Trybunał Sprawiedliwości i Zgromadzenie oraz Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

4.01.1960 - Sztokholm - utworzenie EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Finlandia, Islandia, Lichtenstein.

FAZY ROZWOJU INTEGRACJI:

1. strefa wolnego handlu - zniesienie ograniczeń w obrocie towarów

2. unia celna - 1968 - wspólna polityka celna

3. wspólny rynek - liberalizacja przepływu środków produkcji, harmonizacja polityki podatkowej i walutowej, 4 swobody

4. unia gospodarczo-walutowa - wspólny rynek i waluta

5. pełna integracja ekonomiczna i polityczna

OKRES PRZEJŚCIOWY 1.01.1958 - 31.12.1969

1. tworzenie wspólnego rynku i unii celnej - ustalono, że wspólny rynek powinien zostać ustanowiony podczas 12-letniego okresu przejściowego, etapy:

• likwidacja ceł między członkami - 1.01.1959

• wyrównanie ceł zewnętrznych - 1.01.1961

• urzeczywistnienie unii celnej 1.07.1968

• tworzenie wspólnej polityki rolnej - program wszedł w życie 30.07.1961; cele WPR była ochrona rolników państw członkowskich przed konkurencją z zewnątrz

• traktat o fuzji - podpisany 8.04.1965, wszedł w życie 1.07.1967 - utworzenie wspólnej Rady i Komisji Wspólnot Europejskich

• kryzys w EWG w 1965 i tzw. kompromis luksemburski - polityka „pustego krzesła” prowadzona przez Francję, doprowadziło to do kompromisu luksemburskiego - 01.1966 - gdy w podjęciu decyzji potrzebna jest większość, a decyzja dotyczy żywotnych interesów państwa członkowskiego, to prowadzone są negocjacje do osiągnięcia kompromisu - jednomyślności

• wnioski o przyjęcie do EWG

• w 1961 wnioski złożyły Wielka Brytania, Dania, Irlandia, a w 1962 Norwegia - veto Francji

• drugi wniosek te państwa złożyły w 1967 - członkostwo w EWG od 1.01.1973 uzyskały Dania, Irlandia i Wielka Brytania, Norwegowie w referendum odrzucili przystąpienie do EWG

I FAZA ROZSZERZENIA WSPÓLNOTY - LATA 70 - TZW. EPOKA SKLEROZY EUROPEJSKIEJ

1. Traktat luksemburski - traktat budżetowy - 22.04.1970 - wspólnoty miały własne budżety i własne dochody - wpływy z ceł i opłat; absolutorium budżetowe

2. Europejski wąż walutowy - powołany na podstawie planu Pierra Wernera z 1970, w 1972 - ustalenie ram dla wahań kursów walut państw członkowskich (2,25%), a po kryzysie w 1992 15%; obecnie jest częścią Europejskiego Systemu Walutowego

3. Rada Europejska - od 1974; JAE opisuje jej funkcjonowanie - TUE art. 4; początkowo były 3 spotkania, od 2004 spotkania tylko w Brukseli; 10-11.03.1975 - pierwsze spotkanie Rady Europejskiej w Dublinie

4. decyzja Rady z 1976 o bezpośrednich wyborach do Parlamentu Europejskiego

5. 1975 - powołano Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

6. 22.07.1975 - drugi traktat budżetowy

• Parlament - wyraża Komisji absolutorium z wykonania budżetu na wniosek Rady

• Zwiększenie uprawnień Parlamentu

7. 18.10.1977 - decyzja Rady - powołano Trybunał Obrachunkowy

II FAZA ROZSZERZENIA WSPÓLNOTY - KONIEC LAT 70 I LATA 80

1. utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego i ecu na posiedzenie Rady Europejskiej w 1978 - 3 elementy: ecu, tzw. mechanizm kursowy oraz infrastruktura wsparcia kredytowego operacji interwencyjnych; funkcjonował w latach 1979-1998

2. 7 i 10.07.1979 - pierwsze bezpośrednie wybory powszechne do Parlamentu - 5 lat kadencji, 410 deputowanych

3. do EWG przystąpiła Grecja od 1.01.1981 raz Hiszpania i Portugalia od 1.01.1986

III FAZA ROZSZERZENIA

1. Traktat o utworzeniu Unii Europejskiej - Maastricht, podpisany 7.02.1992, wszedł w życie 1.11.1993

2. od 1.01.1995 do UE przystąpiły Finlandia, Austria i Szwecja

3. na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze - 21-22.06.1993 - przyjęto listę kryteriów politycznych i gospodarczych, stanowiących wstępny warunek wszczęcia procesu negocjacyjnego z krajami Europy Środkowo-Wschodniej kandydującymi do członkostwa

4. Traktat o Europejskim Obszarze Gospodarczym - podpisany 2.05.1992 w Oporto, wszedł w życie 1.01.1994; zawarty między WE a EFTA, opierał się na swobodach przepływu, łoży na unijny Fundusz Spójności, umowa nie obejmuje liberalizacji w obrocie artykułami rolnymi i rybołówstwa

IV FAZA ROZSZERZENIA

1. od 1.05.2004 - 10 nowych państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa , Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry - negocjacje od 03.-04.1998 do 13.04.2002 - szczyt w Kopenhadze; grupa luksemburska: Czechy, Cypr, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry; grupa helsińska: Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Bułgaria, Rumunia

PODSTAWY PRAWNE ROZSZERZENIA:

• Traktat o utworzeniu EWG - 1957 - formuła otwarta EWG

• Traktat o UE -1992 - art. 49 TUE - wniosek - gospodarka rynkowa

• Szczyt UE w Kopenhadze -1993 - kryteria polityczne, ekonomiczne i zdolnościowe

• Biała Księga - „Przygotowanie krajów stowarzyszonych od integracji” - 1993 - określenie najistotniejszych działań przystosowawczych dla krajów kandydujących

• Agenda 2000 - 1997 - ustanowienie finansowej pomocy dla państw kandydujących; rozpoczęcie rokowań

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI

• podpisany 17.02.1986 w Luksemburgu i 28.02.1986 w Hadze

• wszedł w życie 1.07.1987

• zniesiono zasadę jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę, wprowadzono większość kwalifikowaną

• dążenie do utworzenia rynku wewnętrznego, przekształcenie stosunków w UE

• do 31.12.1992 - utworzenie wspólnego jednolitego rynku wewnętrznego - swobodne przepływy

• zwiększenie uprawnień Parlamentu - wprowadzono obowiązek współpracy - procedura współpracy Parlament-Rada UE

• rozszerzono sprawy wymagające większości kwalifikowanej w decyzjach podejmowanych przez Radę UE

• stworzono podstawy prawne dla działania Rady Europejskiej, Europejskiej Współpracy Politycznej, Sądu Pierwszej Instancji - 1.01.1989

JĘZYKI URZĘDOWE

• języki urzędowe państw członkowskich, języki robocze - francuski i angielski

SYMBOLE UE

• flaga przyjęta w 1986 - kolor granatowy i 12 złotych gwiazd

• hymn - czwarta część IX Symfonii Beethovena ze słowami „Ody do radości”

TRAKTAT Z MAASTRICHT

• podpisany 7.02.1992 w Maastricht

• wszedł w życie 1.11.1993

• F. Mitterand i H. Kohl - idea przekształcania całości stosunków w UE

• dwa postulaty: działań federacyjnych i ścisłej współpracy

• Dania - preferencje - polityka walutowa, militarna, socjalna

• Art. 49 - członkostwo - wniosek rynkowa gospodarka, demokratyczne rządy

• Regulacje:

• art. 1 - ustanowienie UE

• art. 2 - cele UE

• art. 3-5 - instytucje - Parlament, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy

• art. 6 - zasady UE - subsydiarność

• wzrost znaczenia Parlamentu - procedura współdecydowania

• kwestia współpracy politycznej: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

• ustanawia obywatelstwo Unii

TRAKTAT AMSTERDAMSKI - TWE

• podpisany 2.10.1997

• wszedł w życie 1.05.1999

• modyfikacja Maastricht

• główny cel - osiągnięcie dalszego postępu w procesie integracji i dostosowanie instytucji do poszerzenia UE

• główny cel miał być realizowany przez cele traktatu:

• wypracowanie reform instytucjonalnych

• zbliżenie Wspólnot do obywateli

• dookreślenie zasady subsydiarności - Protokół o Stosowaniu Zasady Subsydiarności i Proporcjonalności - stosowanie zasady subsydiarności nie może naruszać integralności prawa wspólnotowego, równowagi instytucjonalnej oraz relacji między prawem wspólnotowym a prawem krajowym; podejmowanie wspólnych działań - warunki: zagrożenie ma aspekt ponadnarodowy i nie może być rozwiązane w skuteczny sposób przez jedno lub kilka państw, brak działań na szczeblu narodowym lub na szczeblu Wspólnoty stanowi naruszenie zobowiązań traktatów, działania na poziomie Wspólnoty są korzystniejsze z uwagi na rozmiar i efekty

• dokonał modyfikacji filarów UE:

• zadania, które wcześniej w ramach II filaru wykonywane były przez poszczególne państwa członkowskie przeniesiono na poziom UE - chodzi tutaj o pomoc humanitarną, akcje ratownicze, zadania utrzymywania pokoju czy zadanie przywracania pokoju

• wzrost znaczenia Rady Europejskiej na obszarze II filaru, która upoważniona została - wprawdzie na zasadzie jednomyślności - do określania wspólnej strategii w tych wszystkich obszarach, w których interesy państw członkowskich są zbieżne - wprowadzenie tzw. konstruktywnego wstrzymania się od głosu oraz przyjęcie procedury głosowania kwalifikowanego nad wspólnymi działaniami i stanowiskami

• znaczną część spraw z Tytułu VI TUE przeniesiono z obszaru III filaru do filaru I - dotyczy to przede wszystkim kontroli wizowych, zewnętrznych kontroli granicznych, polityki azylowej i imigracyjnej

• wprowadzenie obywatelstwa Unii - art. 17-22 TWE

• rozszerzono zakres kognicji ETS o te obszary, które zostały przeniesione z III filaru do TWE

• jednoznaczne określenie instytucji UE: Parlament, Rada, Komisja, ETS, Trybunał Obrachunkowy

TRAKTAT NICEJSKI

• wynegocjowany 7-11.12.2000

• podpisany 26.02.2001

• wszedł w życie 1.02.2003

• cele:

• przygotowanie instytucji UE do poszerzenia o 12 nowych państw

• ustalenie podziału głosów w Radzie - 345 głosów

• zwiększenie ilości spraw (do 80%), w których decyzje są podejmowane większością kwalifikowaną

• odejście od prawa veta - polityka migracyjna od 2004, fundusze strukturalne od 2007

• reforma Parlamentu - 732 deputowanych

• reforma Komisji - 1 komisarz dla państwa

• proklamowanie Karty Praw Podstawowych - zbiór praw człowieka i swobód obywatelskich - 10.2000

WSPÓLNOTA EUROPEJSKA A UNIA EUROPEJSKA

• UE ustanowiona została na podstawie Traktatu z Maastricht

• Zmiana terminologii z EWG na Wspólnotę Europejską - 1.05.1999

• UE jest pojęciem szerszym od WE, gdyż WE wchodzi do I filaru UE, a UE tworzą III filary; UE jest nową forma współpracy międzynarodowej a nie nową organizacją

RÓŻNICE UE A WE

• osobowość prawną posiada tylko WE

• UE nie może działać we własnym imieniu - działają rządy, a WE może działać sama

• decyzje w II i III filarze - uzgodnienia międzyrządowe; I filar - skuteczne bezpośrednio, II i III filar - akceptacja państw

• w sprawach II i III filaru Komisja nie ma monopolu inicjatywy legislacyjnej

• Parlament nie ma rzeczywistych uprawnień do współdecydowania w obszarze II i III filaru, zaś Rada Europejska wobec Parlamentu jest jedynie zobowiązana do konsultacji i należytego uwzględnienia jego opinii

TRAKTAT USTANAWIAJĄCY KONSTYTUCJĘ DLA EUROPY

• przyjęty w Brukseli 29.10.2004

• zasady sukcesji i ciągłości prawnej UE oraz WE:

• nazwą oficjalną jest Unia Europejska

• UE jest następcą UE oraz WE

• akty instytucji WE przyjęte na mocy uchylonych traktatów pozostają w mocy

• dorobek wspólnotowy także pozostaje w mocy

• orzecznictwo Trybunału pozostaje źródłem wykładni prawa Unii

• zachowana zostaje ciągłość procedur administracyjnych i prawnych

PRAWO WSPÓLNOTOWE - PODZIAŁY

I PODZIAŁ:

1. Prawo pierwotne - ma źródło od państw członkowskich - są to traktaty oraz umowy równe rangą traktatom założycielskim

2. Prawo wtórne - nazwane i nienazwane, wiążące i niewiążące akty prawne, pochodzące od instytucji wspólnotowych: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Całość dorobku prawnego - dorobek wspólnotowy - acquis communautaire - prawo pierwotne oraz prawo wtórne, orzecznictwo, deklaracje, rezolucje.

II PODZIAŁ - KRYTERIUM ŹRÓDŁA:

1. Prawo stanowione - akty prawne państw członkowskich i instytucji wspólnotowych

2. Prawo nie stanowione - ogólne zasady funkcjonowania UE usankcjonowane przez ETS

III PODZIAŁ:

1. Akty normatywne Wspólnot

• prawodawstwo pierwotne - traktaty założycielskie, uzupełniające, akcesyjne, o fuzji organów, JAE, TUE, TWE, TN

• prawodawstwo wtórne - rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie

• prawodawstwo uzupełniające - konwencje, protokoły, tzw. porozumienia instytucjonalne, deklaracje organów wspólnotowych, rezolucje i decyzje Rady UE i przedstawicieli rządów

• porozumienia z państwami nieczłonkowskimi - traktaty o stowarzyszeniu, traktaty o unii celnej, handlu i współpracy gospodarczej

• umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty - umowy WE art. 300, 302, 304 TWE, umowy mieszane - zawierane przez Wspólnoty i państwa członkowskie:

• umowy z krajami i terytoriami zamorskimi - art. 182 i nast.

• umowy o rozwoju - art. 177 TWE

• umowy stowarzyszeniowe z państwami, które kandydują do członkostwa w UE

• umowy stowarzyszeniowe z państwami pozaeuropejskimi

• umowy o partnerstwie i współpracy - z państwami byłego ZSSR (obecnie WNP)

• umowy zawierane pomiędzy państwami członkowskimi - art. 293 TWE - ochrona osób, zniesienie podwójnego opodatkowania wewnątrz Wspólnoty, wzajemne uznanie spółek

2.Orzecznictwo ETS.

IV PODZIAŁ:

# PIERWOTNE PRAWO WSPÓLNOTOWE:

1. Prawo pisane - traktaty założycielskie, nowelizacje, protokoły

• TEWWIS

• TEWEA

• TEWG + konwencja o niektórych wspólnych instytucjach

• Traktat o fuzji

• Traktaty budżetowe

• Traktaty o przystąpieniu nowych członków

• JAE

• TUE

• Traktat o EOG

• TA

• TN

• Prawo niepisane - normy, które nie mają odzwierciedlenia w przepisach

• ogólne zasady prawa wspólne dla wszystkich państw członkowskich - pewność prawa i ochrony zaufania, zgodność działania instytucji i organów Wspólnoty z traktatami, zasad demokratyzmu i jawności, umowa dżentelmeńska

• ogólne zasady prawa międzynarodowego - umowy i zwyczaje, zakaz odmowy przez państwo prawa wjazdu swojemu obywatelowi, zasady określające zakres stosowania prawa wspólnotowego

• tzw. prawa podstawowe

• ETS może uznać pewne zasady za wchodzące w skład wspólnotowego systemu prawnego nie wskazując wyraźnie na tradycje konstytucyjne państw członkowskich

# PRAWO POCHODNE:

1. Zewnętrzne prawo pochodne - przyjmowane przez WE, ale w odniesieniu do państw, które nie są członkami UE - umowy międzynarodowe

2. Wewnętrzne prawo pochodne - art. 249 - rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie

ROZPORZĄDZENIA

• są bezpośrednio skuteczne - zatem nie trzeba, a nawet nie można ich inkorporować czy transponować do krajowych porządków prawnych za pomocą ustawyczy innych aktów normatywnych

• mają najszerszy zakres obowiązywania - pod względem geograficznym i podmiotowym

• mają zasięg ogólny, co oznacza, że są adresowane do wszystkich państw członkowskich, a także osób fizycznych i prawnych, niekiedy do osób zamieszkujących na terytorium UE nie będących obywatelami lub mających siedzibę

• mają charakter abstrakcyjny i posiadają cechę normatywności

• wiążą w całości, co oznacza, że wymagają szczegółowej regulacji; wiąże się to z dwojakim zastosowaniem; mogą być podejmowane jako akty ustawodawcze i wtedy dopuszczalne jest częściowe niedookreślenie ich postanowień, natomiast jako przepisy wykonawcze rozporządzenia wykorzystywane są w tych sytuacjach, w których Wspólnota ma rozszerzone zdania i kompetencje

• są instrumentem ujednolicania prawa na całym terytorium Wspólnoty

DYREKTYWY

• adresowane są wyłącznie do państw członkowskich

• są wiążące, nie mają charakteru normatywnego

• nie obowiązują bezpośrednio w wewnętrznych porządkach prawnych, wyznaczają jedynie rezultat, jaki ma zostać osiągnięty, natomiast wybór środków mających służyć jego realizacji został pozostawiony do swobodnej dyspozycji państw członkowskich

• do swej skuteczności wymagają wprowadzenia dyrektywy do prawa krajowego

• prawo jest tworzone w dwóch etapach: wydania dyrektywy i ustanowienia prawa krajowego

• są instrumentem harmonizacji prawa państw członkowskich

RÓZNICE DYREKTYWA A ROZPORZĄDZENIE:

• adresat dyrektywy to państwa, a nie osoby fizyczne i prawne

• dyrektywa może być kierowana do niektórych państw lub nawet do jednego państwa

• dyrektywy nie obowiązują bezpośrednio, muszą być implementowane

• dyrektywy nie mają charakteru normatywnego, o same w sobie nie są podstawą praw i obowiązków

• 2 etapy tworzenia prawa: wydanie dyrektywy i implementacja dyrektywy

ORZECZENIE 26/62 VAN GEND EN LOOS

• dotyczyło bezpośredniości traktatów rzymskich

• skuteczna bezpośredniość dyrektyw - 3 warunki: jasna i bezwarunkowa, nie zawiera zastrzeżeń, nie zawiera uzależnienia ich ważności od wydania aktu krajowego

ORZECZENIE 41/1974 VAN DUYN

• potwierdziło bezpośredniość decyzji

DECYZJA

• ma charakter indywidualny

• wiążą adresata - państwa członkowskie, osoby prawne i fizyczne

• wiąże w całości, ma charakter normatywny

• uchyla sprzeczne z nią akty praw krajowego

• bezpośrednia skuteczność decyzji - ETS - jest sformułowana w sposób bezpośredni, imperatywny i jednoznaczny

ZALECENIA I OPINIE

• nie mają mocy wiążącej

• ich adresatami mogą być państwa członkowskie, jak też osoby fizyczne i prawne

• zalecenia są wydawane przez instytucje wspólnotowe, gdy nie maja one prawa wydawania aktów o charakterze wiążącym lub gdy nie zachodzi potrzeba wydania takiego aktu

• opinie - stanowisko, warunek zasięgnięcia opinii

POROZUMIENIA MIĘDZYINSTYTUCJONALNE

• wiążą one sygnatariuszy

• nie mają charakteru prawa wspólnotowego

AKTY NIENAZWANE - SUI GENERIS

• uchwały, rezolucje, programy, memoranda, plany, projekty, komunikaty, deklaracje, decyzje nominalne i budżetowe

• charakter prawny niejednolity

• są zgodne z prawem wspólnotowym, ogłaszane, uzasadnione

• gdy mają charakter wiążący to podlegają kontroli ETS

PUBLIKACJA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

• Dziennik Urzędowy UE - wydawany we wszystkich językach urzędowych w 3 seriach: L - legislacyjna, C - informacje, kodyfikacja, S - suplement

• L - publikacja aktów jest obowiązkowa i nieobowiązkowa - rozporządzenia, decyzje, zalecenia

• C - informacje pochodzące z instytucji wspólnotowych

• S - zamówienia publiczne na pracę lub dostawę

• Dokumenty dotyczące procesu legislacyjnego - Seria COM Dokumenty - akty Komisji, EP Reports - raporty komitetów Parlamentu, CES Opinie i Raporty

• Orzecznictwo ETS - publikowane w Reports of Cases

ZASADY WSPÓLNOTOWEGO PORZĄDKU PRAWNEGO

1. zasada bezpośredniego stosowania - autonomiczności

2. zasada bezpośredniej skuteczności

3. zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego - orzeczenia 26/62, 6/64, 106/77

4. zasada jawności i dostępności prawa - regulacje powinny być jawne i wyraźne

5. zasada jednolitości prawa wspólnotowego - orzeczenia 143/88, 92/89

6. zasada solidarności - zakaz powoływania się na interesy narodowe - art. 10 TWE

7. zasada proporcjonalności - art. 5 akapit 3 TWE - działanie Wspólnoty w zakresie jaki jest konieczny do uzyskania celów

8. zasada subsydiarności - art. 5 akapit 2 TWE

9. zasada równowagi kompetencyjnej - art. 5 akapit 1 TWE - wewnętrzny podział kompetencji w WE - zasada równowagi instytucji, podział kompetencji pomiędzy WE a państwa członkowskie

SYSTEM PRAWA WSPÓLNOTOWEGO WG TRAKTATU USTANAWIAJĄCEGO KONSTYTUCJĘ DLA EUROPY

Traktat wprowadza istotne zmiany w tym względzie. System prawny Unii określają art. 33-39, wprowadzając nowy katalog aktów prawnych wydawanych przez instytucje Unii (art. 1-33):

1. ustawy europejskie - dotychczasowe rozporządzenia - akty o zasięgu ogólnym, wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich

2. europejskie ustawy ramowe - dotychczasowe dyrektywy

3. rozporządzenia europejskie - lub europejskie rozporządzenia delegowane - akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, mające na celu wprowadzanie w życie aktów ustawodawczych i niektórych postanowień szczególnych Konstytucji

4. decyzje europejskie - dotychczasowe decyzje - akty nieustawodawcze, wiążące w całości, wskazując adresatów wiążą tylko ich (przy czym na razie wg art. 249 TWE nie można wydać decyzji bez wskazania adresata, a po przyjęciu Konstytucji będzie można)

5. zalecenia oraz opinie - akty nie mające mocy wiążącej.

TK dzieli akty prawne wydawane przez instytucje UE na:

• akty ustawodawcze - ustawy europejskie i europejskie ustawy ramowe

• akty nieustawodawcze - rozporządzenia europejskie i decyzje europejskie

• niewiążące zalecenia i opinie

Z postanowień TK wynika, że akty nieustawodawcze będą miały charakter wykonawczy, za czym przemawia fakt, iż będą mogły one być wydawane jedynie na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w samej Konstytucji lub w akcie o charakterze ustawodawczym, a ich przedmiotem będą mogły być jedynie mało istotne kwestie ustaw lub też kwestie o charakterze wykonawczym. Natomiast istotne elementy danej dziedziny będą zastrzeżone dla aktów ustawodawczych.

TWE	TK	różnica
rozporządzenia	ustawy europejskie	Inicjatywa legislacyjna należeć ma do Komisji, a w przypadkach określonych w TK ustawy europejskie i europejskie ustawy ramowe będą mogły być przyjęte z inicjatywy grupy państw członkowskich lub Parlamentu na zlecenie EBC albo na wniosek ETS lub EBI
dyrektywy	europejskie ustawy ramowe
-	rozporządzenia europejskie	Wydawać ma je Rada i Komisja oraz EBC
decyzje	decyzje europejskie	Wg TK nie muszą wskazywać adresata, wydawać ma je Rada i Komisja oraz EBC, a w przypadkach określonych przez TK także Rada Europejska
zalecenia i opinie	zalecenia i opinie	Brak różnic

Istotna zmianą w stosunku do obecnego stanu prawnego jest art. 1-6 TK, który stanowi, że prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem państw członkowskich. Expresis verbis wyrażona jest tu zasada pierwszeństwa prawa UE, która do tej pory było proklamowana na mocy orzecznictwa ETS. Uregulowanie to definitywnie i ostatecznie umiejscawia prawo europejskie ponad całym krajowym porządkiem prawnym, włącznie z ustawami zasadniczymi państw członkowskich.

INTERPRETACJA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

• normy wspólnotowe tworzą odrębny i autonomiczny system prawa, w związku z czym konieczne jest również stosowanie do niego specyficznych reguł wykładni

• po pierwsze nie należy się posługiwać zasadami interpretacyjnymi prawa międzynarodowego

• po drugie, wprawdzie ETS dokonuje wykładni norm wspólnotowych posługując się rodzajami wykładni ogólnie przyjętymi w systemach krajowych, jednakże zostały one w odpowiedni sposób zmodyfikowane i dostosowane do specyfiki prawa wspólnotowego

METODY/ RODZAJE WYKŁADNI:

• wykładnia językowa:

• w systemie prawa wspólnotowego jej stosowanie wiąże się jednak z problemem różnego znaczenia zwrotów występujących w poszczególnych językach urzędowych Unii, dlatego niezwykle ważne jest tutaj dokładne określenie brzmienia normy prawnej

• konieczne jest w tym przypadku dokonywanie interpretacji porównawczej, biorącej pod uwagę wszystkie użyte zwroty, a w przypadku rozbieżności - za obowiązujące uznaje się to, które w najmniejszym stopniu obciąża podmioty indywidualne

• wykładnia systemowa:

• zgodnie z ta metodą znaczenie poszczególnych przepisów powinno być takie, jakie wynika z przyjęcia, iż prawo WE stanowi sensowną całość, a występujące w nim akty prawne są ze sobą powiązane określonymi regułami hierarchii

• w związku z tym prawo pochodne, powinno być interpretowane w taki sposób, aby nie stało w sprzeczności z prawem pierwotnym, a w szczególności z tzw. prawami zasadniczymi

• wykładnia celowościowa / teleologiczna:

• ETS w swoim orzecznictwie bardzo często ja stosuje, w sposób znacznie dalej idący niż ma to miejsce w systemach krajowych

• wynika to m. in. z konieczności interpretacji przepisów w taki sposób, aby jak najskuteczniej zapewnić efektywność realizacji prawa wspólnotowego i celów WE zawartych w Traktacie

• w związku z tym ETS poprzez swoje orzecznictwo przyczynia się do rozwoju prawa (wykładnia dynamiczna)

• pamiętać jednak należy, że nie może on dokonywać zmian w traktatach założycielskich ani w innych aktach wspólnotowych

WYKONYWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

WYKONYWANIE BEZPOŚREDNIE

• sprawy wewnętrzne WE (kadrowe, wykonywanie budżetu)

• wykonując prawo organy WE mogą wydawać decyzje odnoszące się do osób fizycznych i prawnych (wymagają umotywowania)

• istniejące luki prawne wypełnia swym orzecznictwem ETS, kierując się zasadą, że akty administracyjne WE powinny uwzględniać zasady:

• administrowanie zgodnie z prawem

• zasada proporcjonalności

• zasada bezpieczeństwa prawnego i ochrony zaufania (wycofanie decyzji sprzecznych z prawem)

• jawność postępowania, wgląd w akta; poufność obrony prawnej (orzeczenie ETS z 1992)

WYKONYWANIE POŚREDNIE

• dokonywane przez państwa członkowskie, które winny same egzekwować prawo wspólnotowe z powodu bark kompetencji WE (brak wspólnego k.p.a.) oraz dyspozycji art. 10 TUA

• występuje tu egzekucja prawa wspólnotowego bezpośredniego stosowania (rozporządzenia, decyzje, bezpośrednio skuteczne dyrektywy) oraz egzekucja prawa krajowego realizującego dyrektywy

STOSOWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W PORZĄDKU KRAJOWYM NA PRZYKŁADZIE POLSKI

Z chwilą przystąpienia do UE, na mocy art. 2 Aktu Przystąpienia, Polska zobowiązała się do przestrzegania acquis communautaire, które zostało inkorporowane do wewnętrznego porządku prawnego Polski i stało się prawem obowiązującym na jej terytorium.

Podstawę stosowania prawa wspólnotowego stanowi sam TWE, w związku z zasadą pierwszeństwa i bezpośredniego skutku tego prawa. Z punktu widzenia WE przyjęcie supremacji prawa wspólnotowego powoduje, że nie jest konieczne jakieś szczególne uzasadnianie jego obowiązywania na podstawie norm prawa krajowego. Jednak państwom członkowskim trudno niejednokrotnie odrzucić zasadę, iż to ich własne ustawy zasadnicze stanowią najwyższe normy prawne (przykład Niemiec).

W Polsce kluczowe znaczenie odgrywa art. 87 Konstytucji, który stanowi, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Jest to zamknięty katalog aktów prawnych, zatem nie budzi większych wątpliwości sytuacja traktatów założycielskich Wspólnot, gdyż jako umowy międzynarodowe znajdują one swoje odniesienie w polskim systemie prawnym.

Problem powstaje natomiast w odniesieniu do specyficznych źródeł prawa wspólnotowego, takich jak akty prawa wtórnego, orzecznictwo i zasady prawne, które przecież mają w Unii również moc wiążącą. Sytuacji tej nie rozwiązuje art.. 91 ust. 3 Konstytucji, który przewiduje możliwość wydawania przez organizację międzynarodową, której Polska jest członkiem, aktów prawnych, które będą mogły być stosowane bezpośrednio w krajowym porządku prawnym, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Żeby w obecnej sytuacji prawnej móc próbować uzasadnić obowiązywanie prawa WE, wskazać należy na uregulowania art. 90 Konstytucji ust. 1, czyli tzw. regułę przekazani kompetencji. Stanowi ona, iż RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Na mocy postanowień tego artykułu możliwe więc stało się zawarcie przez Polskę Traktatu Akcesyjnego i przeniesieni na Unię części kompetencji państwowych. W zakresie spraw przekazanych państwo polskie straciło więc możliwość podejmowanie samodzielnych działań, w tym wydawania aktów prawnych. Te dziedziny stały się bowiem przedmiotem zainteresowania organów Wspólnoty i tylko te organy mają obecnie uprawnienie do wydawania aktów normatywnych je regulujących. Oznacza to, że Polska musi się do takich aktów zastosować, gdyż przyjęła na siebie takie zobowiązanie poprzez przystąpienie do UE.

Prawo pochodne wydane po przystąpieniu Polski do UE obowiązuje na podstawie art. 91 ust. 3 Konstytucji. Do jego zastosowania konieczne jest jednak zaistnienie kilku warunków:

• po pierwsze, konieczne jest zawarcie i ratyfikacja przez Polskę umowy międzynarodowej tworzącej organizację międzynarodową

• po drugie, wymagane jest aby ta umowa przewidywała stanowienie przez organy tejże organizacji aktów prawnych

• po trzecie, dla przyznania pierwszeństwa i cechy bezpośredniej skuteczności temu prawu, konieczne jest aby umowa ta wyraźnie określała miejsce prawa tworzonego na jej podstawie w systemach prawnych jej sygnatariuszy.

Spełnienie pierwszych dwóch warunków zastosowania art. 91 ust. 3 przez prawo pochodne nie budzi wątpliwości. Bardziej problematyczne jest natomiast określenie czy prawo wspólnotowe spełnia trzeci z wymaganych warunków. TWE literalnie nie przewiduje bowiem pierwszeństwa tego prawa nad prawem krajowym, natomiast skutek bezpośredni przyznaje jedynie rozporządzeniom. Szersze zastosowanie tych zasad wynika z orzeczeń ETS, a nie z przepisów prawa stanowionego.

Na pierwszy rzut oka prawo wtórne nie może więc wywoływać skutków wyrażonych w omawianym artykule Konstytucji. Jednak przyjęcie takiej interpretacji nie bierze pod uwagę specyfiki prawa wspólnotowego. Tekst Traktatu musi bowiem być rozumiany nie w sposób literalny, lecz taj jak wynika to z orzecznictwa ETS. W związku z tym przyjąć należy, iż TWE przewiduje zarówno zasadę pierwszeństwa, jak i bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego w stosunku do wszystkich aktów zaliczanych do prawa pochodnego. Powoduje to, że prawo stanowione przez organy Wspólnot spełnia wszystkie warunki przewidziane w art. 91 ust. 3 Konstytucji. Za przyjęciem takiej wykładnie tego przepisu przemawia bowiem art. 10 TWE i wynikająca z niego konieczność interpretacji prowspólnotowego prawa krajowego.

ORZECZENIA BvG W SPRAWIE SOLANGE I MAASTRICHT

Trybunały konstytucyjne nie mogą oceniać prawa wspólnotowego z punktu widzenia z zgodnością z konstytucją państwa. Najwięcej problemów z przyjęciem tej zasady supremacji miała RFN.

Konstytucja Niemiecka zakładała możliwość przeniesienia kompetencji krajowych na instytucje międzynarodowe, jednak tylko pod warunkiem, że przyznanie zwierzchności tymże instytucjom nie będzie naruszać ładu konstytucyjnego RFN, a w szczególności praw podstawowych gwarantowanych przez ustawodawstwo krajowe.

Powołując się na ten zapis, Federalny Sąd Konstytucyjny w orzeczeniu z 29.05.1974 odmówił przyznania pierwszeństwa prawu wspólnotowemu, „dopóki” (solange) WE nie wypracuje wiążącego katalogu praw podstawowych, odpowiadającego katalogowi zawartemu w niemieckiej konstytucji. Doktryna zawarta w orzeczeniu SOLANGE I w sposób istotny odbiegała więc od postanowień zawartych w wyrokach ETS i ograniczała zasadę bezwzględnego pierwszeństwa prawa wspólnotowego (miało ono podlegać kontroli FTK, co do zgodności z prawami podstawowym i gwarantowanymi przez niemiecką konstytucję, dopóki WE nie wypracuje własnych gwarancji ochrony praw podstawowych).

Pewnej zmianie stanowisko FSK uległo w orzeczeniu z 22.10.1986 nazwanym wyrokiem SOLANGE II. FSK uznał bowiem, że w wyniku zmian jakie zaszły w instytucjach Wspólnoty - w wyniku orzecznictwa ETS - zagwarantowany został katalog praw podstawowych w zakresie zbliżonym do tego, jaki jest uregulowany w konstytucji niemieckiej, co stanowi wypełnienie warunku zawartego w orzeczeniu SOLANGE I. Tak więc warunkowo została dopuszczona możliwość uznania pierwszeństwa prawa wspólnotowego, jednakże jedynie tak długo, jak długo ETS będzie zapewniał skuteczną ochronę praw podstawowych.

W 1993 FSK wydał orzeczenie (tzw. orzeczenie w sprawie Maastricht), w którym uznał, że TUE jest zgodny z niemiecką Ustawą Zasadniczą i może zostać w Niemczech ratyfikowany. Równocześnie jednak FTK przypomniał, że to właśnie państwa członkowskie wyznaczają zakres integracji i one są „panami traktatu”. W wyroku tym znalazło się ostrzeżenie, iż akty instytucji wspólnotowych lub orzeczenia ETS wykraczające poza kompetencje WE, nie będą miały w RFN mocy wiążącej. FTK proklamowało ponadto „stosunek współpracy” wiążący go z ETS, co miało oznaczać, że ETS nie ma samodzielnie „ostatniego słowa” w omawianych dziedzinach.

OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W PRAWIE WSPÓLNOTOWYM

Prawa fundamentalne były traktowane inaczej niż pozostałe normy prawa międzynarodowego. Uważano je za zasady prawa, ale nie były częścią prawa stanowionego. Traktaty założycielskie Wspólnot w kilku miejscach odwołują się wprawdzie do praw zasadniczych (zakaz dyskryminacji, swoboda przepływu osób, prawo do równego wynagrodzenia kobiet i mężczyzn za jednakową pracę), jednakże nie formułują ich katalogu, który mógłby stanowić wskazówkę dla sądów stosujących prawo wspólnotowe.

Początkowo ETS odnosił się niechętnie do praw podstawowych gwarantowanych w prawie krajowym. Dopiero w 1969 ETS przyjął nowe podejście: zaczął chronić prawa podstawowe i definiować wspólnotową koncepcję praw podstawowych.

Pierwszą sposobność ogłoszenia nowego podejścia dała ETS sprawa 29/69 STADUER VS. ULM, dotyczącej imiennej listy adresowej osób uprawnionych do korzystania z pomocy społecznej. Staduer, który był na takiej liście, zaskarżył postępowanie władz miejskich jako naruszające zasadę prywatności. ETS w orzeczeniu po raz pierwszy uznał prawa podstawowe za część ogólnych zasad prawa wspólnotowego oraz własną kompetencję do zapewnienia ich poszanowania.

W sprawie 11/70 INTERNATIONALE HANDELSGESELLSCHAFT ETS ponownie stwierdził, że ochrona praw podstawowych stanowi integralną część ogólnych zasad prawa chronionych przez ETS oraz odwołał się do konstytucyjnych tradycji wspólnych państwom członkowskim jako źródła inspiracji dla wspólnotowej ochrony praw człowieka, zaznaczając, że taka ochrona musi być zagwarantowana w ramach struktur i celów WE.

W sprawie 4/73 NOLD ETS poszedł krok dalej i uznał, że nie może utrzymać w mocy środków prawnych (przepisów prawa wspólnotowego), które są niezgodne z prawami podstawowymi gwarantowanymi w konstytucjach państw członkowskich. Jednocześnie wskazał na kolejne, obok tradycji konstytucyjnej, źródło wzorów dla wspólnotowej ochrony praw człowieka - umowy międzynarodowe, których sygnatariuszami są państwa członkowskie (są one tylko inspiracją, więc ETS nie czuje się nimi związany). Jednocześnie jednak ETS podkreślił, że ochrona praw człowieka nie może stanowić przeszkody w realizacji celu Wspólnoty, a zwłaszcza nie może podważać skuteczności prawa wspólnotowego w wewnętrznych porządkach państw członkowskich.

Natomiast w orzeczeniu 4/83 NOLD II ETS uznał, że istnieją granice powoływania się na prawa podstawowe (nie można żądać więcej praw, niż się ma). Muszą być one rozważone z uwzględnieniem społecznej funkcji prawa własności i czynności, jakie to prawo obejmuje (ograniczenia związane z interesem publicznym). Tym samym ETS po raz pierwszy wypowiedział się na temat względnego charakteru praw podstawowych - można ograniczać prawa podstawowe ze względu na interes publiczny, o ile właściwość tych praw pozostaje niewzruszona.

Jeśli chodzi o uregulowania traktatowe, pierwsze odniesienie do praw podstawowych pojawiło się w preambule do JAE, w której czytamy: (...) popierać demokrację, w oparciu o fundamentalne prawa zagwarantowane w konstytucjach i systemach prawnych państw członkowskich, Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Swobód oraz Europejskiej Karcie Społecznej, a w szczególności w oparciu o wolność, równość i sprawiedliwość społeczną. Mamy więc tutaj wyraźne odniesienie do praw fundamentalnych gwarantowanych w:

• konstytucjach i systemach prawnych państw członkowskich

• Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (podpisanej w Rzymie 4.11.1950)

• Europejskiej Karcie Społecznej (podpisanej w Turynie 18.10.1961).

Traktat o Unii Europejskiej powtarza ogólne sformułowania z JAE, a dodatkowo w art. 6 ust. 2 potwierdza, że Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.

Od roku 1979 w ramach WE rozważano możliwość formalnego przystąpienia do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Podstawowych i Podstawowych Wolności. Kwestia ta została rozstrzygnięta przez ETS w opinii 2/94, w której orzekł on, że nie jest to możliwe, gdyż wymagałoby zmiany TWE. Jednocześnie jednak ETS w swoich orzeczeniach wielokrotnie odwoływał się do postanowień Konwencji, określając własny standard ochrony (ETS nie orzeka na podstawie Konwencji. Lecz wywodzi z niej zasadę prawa wspólnotowego, np. prawo własności, swobody religijnej).

28-29.06.1991 - na szczycie Rady Europejskiej w Luksemburgu przyjęto Deklaracje Praw Człowieka.

Do praw podstawowych odnosiły się też tzw. kryteria kopenhaskie (21-22.06.193). za kryterium polityczne przyjęto bowiem respektowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości, stabilność instytucji gwarantujących demokrację, rządy prawa. Na znaczenie tych kryteriów zwracano uwagę od 1998 w unijnych raportach rocznych o prawach człowieka.

Dwa rozporządzenia Rady UE z 29.04.1999:

• nr 975/1999 - w sprawie ustanowienia warunków dla prowadzenia przedsięwzięć, które w ramach polityki wspólnotowej przyczynią się do ogólnego rozwoju i wzmacniania demokracji, ochrony praw człowieka i podstawowych wolności w państwach członkowskich WE

• nr 976/99 - dotyczy państw trzecich (ochrona praw człowieka określona w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka)

Z kolei dyrektywa RUE 2000/42 z 29.06.2000 wprowadza równe traktowanie bez względu na rasę, pochodzenie etniczne; zawiera definicję dyskryminacji (bezpośredniej i pośredniej). Dyrektywa wydana na podstawie art. 16 TWE upoważnia Radę do stosownych decyzji i działań do zwalczania dyskryminacji - 29.07.2003.

WE wspiera odpowiednie struktury organizacyjne Europejską Inicjatywę dla Demokracji i Praw Człowieka (utworzoną w 1994 przez Parlament) Europejskie Centrum Monitoringu Rasizmu i Ksenofobi (RAXEN) z siedzibą w Wiedniu, powołane w 1997 przez RUE.

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH - 2.10.2000

Prace nad kodyfikacją praw podstawowych trwały w UE od dość dawna, jednak formalna decyzja o opracowaniu Karty zapadła dopiero na szczycie Rady Europejskiej w Kolonii 3.06.1999.

10.10.1999 Rada Europejska zaakceptowała specjalne gremium, które ukonstytuowało się 17.12.1999 jako Konwent pod przewodnictwem R. Herzoga. W jego skład weszło 15 delegatów szefów państw lub rządów państw członkowskich, 16 członków Parlamentu, 30 członków parlamentów krajowych oraz 1 przedstawiciel Komisji.

Pierwsza wersja Karty została przyjęta przez Radę Europejską 19-20.06.2000 i tylko minimalnie odbiega on od obecnego tekstu, którego ostateczną wersję przyjęto 2.10.2000. Karta miała być instrumentem UE od kompleksowej ochrony praw człowieka.

Trzy kategorie praw, które reguluje Karta to:

• prawa cywilne i polityczne

• prawa obywatelskie

• prawa gospodarczo-społeczno.

Karta dzieli się na 7 rozdziałów, zawierających przepisy dotyczące kolejno:

• godności człowieka - prawo do życia, prawo do integralności, zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej

• wolności - prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego, ochrona danych osobowych, wolność myśli, sumienia i religii, prawo do nauki, wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy, wolność prowadzenia działalności gospodarczej

• równości - równość wobec prawa, zakaz wszelkiej dyskryminacji, szacunek dla różnorodności kulturowej, religijnej i etnicznej, równość kobiet i mężczyzn, dzieci i osób w podeszłym wieku, integracja osób niepełnosprawnych

• solidarności- prawo pracowników do informacji w ramach przedsiębiorstwa, prawa ekonomiczne i społeczne

• praw obywatelskich - prawo głosowania i kandydowania, prawo do dobrej administracji, prawo dostępu do dokumentów

• wymiaru sprawiedliwości - prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu, zasada domniemania niewinności, prawo do obrony, prawa sądowe

• postanowienia ogólne - określenie zakresu stosowania postanowień Karty, określenie zakresu i wykładni praw i zasad, określenie poziomu ochrony, zakaz nadużycia praw.

OBYWATELSTWO UNII

• art. 1-10 Konstytucji

• zapowiedziane w Traktacie z Maastricht

• każda osoba mająca przynależność państwa członkowskiego jest obywatelem Unii

• art. 2 - obywatelstwo (17-22 TWE)

• prawo do swobodnego poruszania się na obszarze państw członkowskich - do 3 miesięcy

• czynne i bierne prawo wyborcze do Parlamentu, a także wyborach lokalnych, samorządowych, komunalnych - dyrektywa rady 109/193 - 4 warunki: obywatel powinien zgłosić deklarację o określeniu obywatelstwa, wskazanie adresu zamieszkania, wskazanie adresu zamieszkania w czasie poprzednich wyborów, oświadczenie, że będzie się głosowało w tym państwie, w którym składa się deklarację

• prawo do opieki konsularnej i dyplomatycznej - na terenie państwa trzeciego żadna placówka państwa członkowskiego nie może odmówić obywatelowi Unii pomocy, jeżeli nie ma jego państwowej placówki

• prawo do petycji do Parlamentu Europejskiego

• prawo zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich

KOMISJA PETYCJI

• przewodniczy jej Marcin Libicki

• zasady składania petycji - regulamin art. 191

• może ją złożyć każdy obywatel Unii

• każda osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim

• każda osoba prawna mająca stałą siedzibę w państwie członkowskim

• warunki formalne petycji - art. 191

• dane adresowe osoby, firmy

• sporządzenie petycji w języku urzędowym Unii

• gdy jest ona w innym języku - rozpatrywana jest gdy dołączone jest tłumaczenie lub streszczenie

• petycje są wpisywane do rejestru - odrębne rejestry dla obywateli Unii i dla obywateli państw trzecich

• rejestry są jawne, chyba że podmioty wnoszące petycję zwrócą się o poufne rozpatrzenie

• petycje wpisane do rejestru przekazywane są do Komisji Petycji

• Komisja może tą petycję przekazać Rzecznikowi Praw Obywatelskich

• wynik rozpatrzenia petycji - art. 192

• Komisja Petycji może postanowić o sporządzeniu sprawozdania lub wyrażeniu w inny sposób swojego stanowiska

• można przyłączyć się do autora petycji poprzez złożenie podpisu elektronicznego

• Komisja Petycji może organizować przesłuchania lub odwiedzić miejsce zdarzenia

• może zgłosić się do Komisji Europejskiej o przedstawienie jej dokumentów w celu przygotowania opinii

• Komisja Petycji przedkłada Parlamentowi Europejskiemu do głosowania projekty rezolucji dotyczące rozpatrzonych petycji

• co 6 miesięcy Komisja Petycji informuje Parlament o swoich pracach

• sygnatariusze są informowani przez Przewodniczącego parlamentu o podjętych decyzjach i jej motywach

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELA

• powołany został na podstawie Traktatu z Maastricht - działa od 1995

• od 1.04.2003 prof. P. Nikoforos Diamandouros

• zadania:

• prowadzi dochodzenia i sporządza raporty na temat nieprawidłowości funkcjonowania instytucji WE i jej organów (jego kompetencje nie obejmują ETS i SPI)

• wszczyna zwykłe postępowanie na podstawie skargi, ale może także prowadzić sprawy z własnej inicjatywy

• skargę do Rzecznika może złożyć każdy obywatel UE w ciągu 2 lat od zaistnienia faktu będącego przedmiotem skargi

• nie ma określonej formy skargi

• kompetencje:

• szerokie kompetencje w sprawie prowadzenia dochodzeń

• instytucje i organy WE musza dostarczać mu żądanych informacji oraz zapewnić dostęp do dokumentów

• jeśli instytucja nie akceptuje jego zaleceń, to sporządza raport dla Parlamentu

• przedmiot skargi:

• opieszałość administracji

• brak przejrzystości

• odmowa dostępu do informacji

• rekrutacja personelu

• kontrakty między instytucjami i firmami prywatnymi

• co roku sporządza raport ze swej pracy dla Parlamentu

• może prowadzić działalność promocyjną swojej funkcji w krajach członkowskich

SYSTEM INSTYTUCJONALNY UE I WE

• instytucja WE - art. 7 ust. 1 TWE - zadania powierzone Wspólnotom wykonują następujące instytucje:

• Parlament Europejski

• Rada

• Komisja Europejska

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Obrachunkowy

• działają w granicach uprawnień przyznanych im Traktatami

• organ WE - inne struktury traktatu:

• art. 7 ust. 2 TWE - Rada i Komisja, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów

• art. 8 - Europejski Bank Centralny

• art. 9 Europejski Bank Inwestycyjny

RADA EUROPEJSKA

• wykształciła się w toku funkcjonowania Wspólnot, pod wpływem realnych potrzeb wynikających z postępujących procesów integracyjnych

• Traktat o fuzji 1965 - nieformalne spotkania szefów państw lub rządów - 5 razy do roku

• 12.1974 - Valery Giscard d'Estaig - propozycja spotkań regularnie 3 razy do roku

• art. 2 JAE - formalne podstawy działania Rady Europejskiej - podejmuje najważniejsze decyzje o charakterze politycznym i strategicznym - także art. 4 TUE

• skład Rady - szefowie państw lub rządów

• spotkania 2 razy do roku

• zadania Rady:

• określanie strategicznych celów rozwoju UE - art. 4 akapit 1 TUE

• badanie corocznego stanu zatrudnienia w ramach WE i kierunki działania

• regulamin działania

• decyzje są samodzielne, nie podlegają kontroli, nie mogą być zaskarżone do ETS

• Rada Europejska a Parlament Europejski - art. 4 akapit 3 TUE - Rada składa Parlamentowi raport po spotkaniu i sprawozdanie roczne pisemne o postępach dokonanych przez UE

• Podejmuję decyzje jednomyślnie , chyba że traktaty stanowią inaczej

PARLAMENT EUROPEJSKI

• art. 189-201 TWE

• wybierany od 1979 w wyborach bezpośrednich (7-10.06.1979)

• kadencja 5 lat, 732 członków

• liczba mandatów ustalana jest proporcjonalnie dla poszczególnych państw - Polska 54

• wybory odbywają się według procedur wewnętrznych państw członkowskich

• siedziba Strasburg

• coroczna sesja rozpoczyna się w drugi wtorek marca

• zasiadanie w Parlamencie wg klucza partyjnego

• Przewodniczący - kadencja 2,5 roku + 14 wiceprzewodniczących, Prezydium

• frakcja - 19 deputowanych z 5 państw

• frakcje:

• Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów (PPE-DE) - 264 mandaty z 25 państw

• Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim - 200 mandatów z 23 państw

• Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy - 90 mandatów z 20 państw

• Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie

• Konfederacja Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej/Nordycka Zielona Lewica

• Grupa Niepodległość/Demokracja

• Grupa Unii na Rzecz Europy Narodów

• niezrzeszeni - 32 mandaty

• komisje parlamentarne, delegacje parlamentarne

• raz w miesiącu 4 dniowe posiedzenie plenarne w Strasburgu, sesje dwudniowe w Brukseli, dwa tygodnie w miesiącu - posiedzenia komisji parlamentarnych, tydzień - posiedzenia grup politycznych

• Sekretariat Generalny - Luksemburg

• uchwały - podejmowane bezwzględną większością głosów, nabiera ona mocy prawnej po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w części C

• kompetencje:

• współuczestniczy w procesie stanowienia prawa wspólnotowego

• uczestniczy w procedurze uchwalania budżetu, wyraża absolutorium dla Komisji z wykonania budżetu

• zatwierdzanie niektórych umów międzynarodowych - umowy akcesyjne i stowarzyszeniowe

• zatwierdzanie przewodniczącego Komisji i komisarzy

• kontrola polityczna nad Komisją

• dyskusja nad corocznymi sprawozdaniami Komisji z działalności WE

• wotum nieufności dla Komisji - frakcja lub 1/10 deputowanych (74), głosowanie - 2/3 większości - imienne i jawne, głosowanie wobec całego składu Komisji

• mianowanie Rzecznika Praw Obywatelskich

• powołanie doraźnego Komitetu Dochodzeniowego - na wniosek ¼ deputowanych

• konsultowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa m. in. w zakresie polityki wizowej, migracyjnej, azylu, współpracy sądowej w sprawach cywilnych

• rozpatruje petycje

• uczestniczy w procedurze powoływania członków Dyrektorium EBC oraz Trybunału Obrachunkowego

RADA - RADA UNII EUROPEJSKIEJ

• art. 202-210 TWE

• skład: po jednym przedstawicielu szczebla ministerialnego każdego z państw członkowskich, którzy w imieniu swoich rządów są upoważnieni do zaciągania zobowiązań

• obradom przewodniczy Przewodniczący Rady, prezydencja co 6 miesięcy na podstawie ustalonej kolejności

• obrady nie są jawne, bierze w nich udział przedstawiciel Komisji

• siedziba Bruksela, w kwietniu, czerwcu i październiku posiedzenia odbywają się w Luksemburgu

• zadania:

• prawodawstwo

• koordynacja polityk ekonomicznych

• uprawnienia budżetowe i kontrolne

• nominacje

• stosunki zagraniczne

• Sekretarz Generalny - jednomyślna decyzja Rady - podpisuje akty prawne, zarządza ich ogłoszenie

• Rada Europejska a Rada UE:

• Rada Europejska działa jako organ UE, a Rada UE jako instytucja WE

• członkowie Rady obradujący w składzie szefów państw występują w podwójnej roli, jako przedstawiciele swoich państw i jednocześnie jako organ UE

• szefowie rządów obradujący jako Rada Europejska mogą też działać jako Rada UE

• podejmowanie decyzji w UE

	I filar	II filar	III filar
Podmiot aktywny	WE, Euroatom	Państwa członkowskie	Państwa członkowskie
Rodzaje aktów prawnych	Rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie	Wspólne strategie, działania, stanowiska	Wspólne stanowiska, decyzje ramowe, decyzje, konwencje
Zakres prawa	Prawo europejskie wspólnotowe	Międzynarodowe prawo publiczne	Międzynarodowe prawo publiczne
Inicjatywa legislacyjna	Komisja Europejska	Państwa członkowskie i Komisja Europejska	Państwa członkowskie i Komisja Europejska
Podstawa prawna	Art. 249-252 TWE	Art. 13-15 TUE	Art. 34 TUE
Procedura stanowienia prawa	Rada UE decyduje większością kwalifikowaną lub jednomyślnie po zapoznaniu się z opinią Parlamentu lub po zasięgnięciu opinii Komitetu Regionów, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego	Rada Europejska przyjmuje wspólne strategie jednomyślnie, o wspólnych działaniach i stanowiskach decyduje Rada UE	Rada UE przyjmuje jednomyślnie wspólne stanowiska, decyzje ramowe, decyzje, konwencje, po zapoznaniu się z opinia Parlamentu

• Rada UE podejmowanie decyzji:

1. większość zwykła - sprawy proceduralne i organizacyjne - każde państwo ma jeden głos - art. 205 ust. 1 TWE

2. większość kwalifikowana - stosowna gdy przewiduje ją traktat i obejmuje jako zasada: liczbę głosów przyznana każdemu państwu, liczbę głosów niezbędnych do podjęcia decyzji, tzw. mniejszość blokującą, udział Komisji przy głosowanym wniosku - od 1995 - 3 fazy:

• do 30.04.2004

+ łączna liczba głosów 87

+ większość kwalifikowana 62 głosy, ewentualnie 10 państw, gdy wniosku nie zgłosiła Komisja

+ mniejszość blokująca 26 głosów

• okres przejściowy 1.05 - 31.10.2004

+ łączna liczba głosów 124 -Polska 8

+ większość kwalifikowana 88 głosów

+ mniejszość blokująca 36 głosów

• od 1.11.2004 do 2009 - tzw. zasady nicejskie

+ łączna liczba głosów 321 - Polska 27, po wejściu Rumunii i Bułgarii - 345 głosów

+ większość kwalifikowana - 232 głosy (258)

+ jeśli wniosek składa Komisja - musi go poprzeć 13 państw, ewentualnie 2/3 państw, gdy Komisja nie zgłosiła wniosku

+ państwo członkowskie może zażądać potwierdzenia, że głosy „za” reprezentują ogółem przynajmniej 62% ludności Unii - art. 205 ust. 2 TWE

+ mniejszość blokująca - 89 głosów

3. jednomyślność - stosowna gdy przewiduje ja traktat - obecnie zawężana od JAE

4. głosowanie orientacyjne - nieformalne, nieprzewidziane przez traktat, nie wywołuje skutków prawnych

5. w obszarze II filaru decyzje podejmowane są także z uwzględnieniem możliwości KONSTRUKTYWNEGO WSTRZYMANIA SIĘ OD GŁOSU (wprowadzone przez TWE - Amsterdam)

• państwo, które chce to uczynić musi zgłosić formalne orzeczenie

• akceptuje wspólną decyzję, ale nie będzie uczestniczyło w jej realizacji

• państwo działając w duchu wzajemnej solidarności wstrzymuje się od wszelkich działań, które mogłyby być sprzeczne lub utrudniać działania UE na podstawie takiej decyzji

• państwa członkowskie podejmując decyzję akceptują stanowisko państwa wstrzymującego się

• formuła ta przestaje działać jeśli państwa powstrzymujące się od głosu dysponują więcej niż 1/3 głosów ważonych (swoista mniejszość blokująca)

COREPER

• Komitet Stałych Przedstawicieli

• powstał w 1958

• stanowi pomost między stanowiskiem narodowym i ponadnarodowym, jego członkowie przedstawiają stanowiska Wspólnoty swoim państwom, a z drugiej strony przedstawiają stanowiska narodowe Wspólnocie

• skład - szefowie stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państw członkowskich przy Wspólnotach w randze ambasadorów

• składa się z:

• COREPER II - ambasadorowie państw członkowskich, przygotowanie obrad Rad: ds. Ogólnych, ds. Ekonomicznych i Finansowych, ds. Wewnętrznych i Sprawiedliwości oraz ds. Rozwoju; jest właściwy dla spraw politycznych

• COREPER I - zastępcy ambasadorów państw członkowskich, przygotowanie obrad pozostałych Rad, z wyjątkiem Rady ds. Rolnictwa

• Komitet ds. Rolnictwa

• procedura: Komisja kieruje wniosek do Rady UE, który Rada następnie kieruje do COREPERU, prace nad wnioskiem prowadzi odpowiednia grupa robocza; celem jest doprowadzenie do kompromisu, znalezienie rozwiązania satysfakcjonującego wszystkie kraje członkowskie

• efektem posiedzeń są propozycje decyzji dla Rady UE:

• lista A - propozycje, co do których panuje zgoda między państwami członkowskimi i które w związku tym mogą być zatwierdzone przez Radę bez debaty

• lista B - propozycje, które podczas dyskusji w COREPER wzbudziły kontrowersje i wobec których nie udało się osiągnąć kompromisu

PRZEWODNICTWO W UE

• Rada Europejska, Rada UE, COREPER

• 2003 - Grecja/Włochy

• 2004 - Irlandia/Holandia

• 2005 - Luksemburg/Wielka Brytania

• 2006 - Austria/Finlandia

• 2011 - Polska/

KOMISJA EUROPEJSKA

• art. 211-219 TWE

• pełni funkcje wykonawcze

• składa się z 25 komisarzy, 1 z każdego państwa członkowskiego

• kadencja wynosi 5 lat

• procedura powołania Komisji:

• nominacja przewodniczącego Komisji przez radę Europejską kwalifikowaną większością głosów

• zatwierdzenie tej nominacji przez Parlament

• Rada większością kwalifikowaną, w porozumieniu z przewodniczącym, nominuje pozostałych członków Komisji, wyznaczonych przez każde z państw członkowskich

• Przewodniczący i pozostali członkowie Komisji podlegają zatwierdzeniu przez Parlament

• tryb działania - Komisja działa pod politycznym kierownictwem swego przewodniczącego i większością członków - art. 219 TWE

• kompetencje Komisji:

• czuwa nad stosowaniem postanowień TWE oraz środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie

• formułuje zalecenia i wydaje opinie

• ma własne uprawnienia decyzyjne oraz uczestniczy w formułowaniu aktów Rady i Parlamentu na warunkach przewidzianych w TWE

• wykonuje kompetencje nadane jej przez Radę w celu wykonania norm przez nią ustanowionych

• jako „strażniczka traktatów założycielskich i prawa wtórnego” może wnosić sprawy przed ETS w przypadku łamania prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie

• przysługuje jej wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej

• wydaje rozporządzenia wykonawcze

• prowadzi negocjacje w związku z zamiarem zawarcia przez WE umów

• pośredniczy w sporach między państwami członkowskimi

• wykonuje kompetencje w zakresie stosunków międzynarodowych i procedur finansowych

• odgrywa istotna rolę w negocjacjach akcesyjnych

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

• art. 105-115 TWE

• siedziba we Frankfurcie nad Menem

• wraz z krajowymi bankami centralnymi wszystkich krajów UE wchodzi w skład Europejskiego Systemu Banków Centralnych

• wraz z ESBC powstał na mocy statutu z 1.06.1998 i rozpoczął działalność 1.01.1999

• posiada osobowość prawną

• odpowiada za emisję wspólnej waluty, prowadzenie polityki walutowej

• cele EBC:

• utrzymanie stabilizacji cenowej

• kontrolowanie przestrzegania warunków konwergencji

• wspieranie ogólnej polityki gospodarczej Wspólnoty

• wspomaganie wysokiego poziomu zatrudnienia

• zrównoważony i bezinflacyjny rozwój

• głównym organem EBC jest Rada Prezesów - 6 członków Zarządu EBC - 8 lat - oraz prezesi banków centralnych wszystkich państw z obszaru euro; podejmuje ona decyzje kształtujące wspólna politykę pieniężną i walutową, inicjuje i przyjmuje w imieniu EBC jego akty - wiążące prawnie rozporządzenia oraz decyzje, a także niewiążące opinie i zalecenia; Rada ma siedzibę we Frankfurcie nad Menem, zbiera się na obrady dwa razy w miesiącu;

• zadania Rady Prezesów:

• uchwalanie wytycznych i podejmowanie niezbędnych decyzji do wykonywania zadań

• ustalanie polityki pieniężnej obszaru euro: podejmowanie decyzji w sprawach celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych, wielkości rezerw w Eurosystemie, określanie wytycznych koniecznych do realizacji tych decyzji

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY

• art. 226-267 TWE

• posiada osobowość prawną

• jego głównym zadaniem jest przyczynianie się do zrównoważonego i stabilnego rozwoju rynku

• zadania - 267 TWE - realizowane poprzez udzielanie pożyczek i gwarancji na finansowanie:

• projektów zmierzających do rozwoju regionów mniej rozwiniętych

• projektów modernizacyjnych lub przekształcających przedsiębiorstwa lub tworzenie nowych działalności wynikających ze stopniowego ustanawiania wspólnego rynku, które w wyniku rozmiarów lub charakteru nie mogą być finansowane całkowicie przez jedno państwo członkowskie

• projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania kilku państw członkowskich

• wykonując swoje zadania bank ułatwia finansowanie programów inwestycyjnych w powiązaniu z pomocą funduszy strukturalnych i innych instrumentów finansowania wspólnotowego

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

• 220-245 TWE

• protokół B do TUE, do TWE oraz do Traktatu ustanawiającego EWEA w wersji Traktatu z Nicei z 26.02.2001 - statut ETS

• protokół w sprawie statutu ETS - organizacja i procedura postępowania - Dziennik Urzędowy UE C 310/20 PL - z 16.12.2004 w związku z Traktatem Konstytucyjnym ale nie wszedł w życie

• instytucja wspólnotowa

• początki - regulacje z Traktatu Paryskiego, przewidziany w Traktatach Rzymskich z 25.03.1957

• siedziba Luksemburg

• skład 25 sędziów, po 1 z każdego państwa, wybieranych na 6 lat, co 3 lata zmiana połowy składu (13 i 12 sędziów), 8 rzeczników generalnych, wybieranych na 6 lat (1.01.1995-6.10.2000 - 9 rzecznik generalny - Rada może powołać dodatkowego rzecznika na wniosek ETS)

• obowiązuje zasada nieparzystego składu ETS

• rzecznik generalny - składa publicznie, w sposób bezstronny i umotywowany wniosek do spraw wniesionych do ETS

• ETS obraduje w trybie ciągłym

• TA - wybór przewodniczącego ETS - możliwy jest udział rzeczników, przewodniczący jest wybierany na 3 lata z możliwością reelekcji

• Sekretarz Sekretariatu ETS kieruje administracją ETS, ma obowiązek uczestniczenia we wszystkich posiedzeniach Trybunału i jego izb; wybierany jest na 6 lat przez ETS z możliwością reelekcji; wspiera sędziów Trybunału

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY

Koszyk walutowy - w lipcu 1944 w Bretton Woods zawarto układ zgodnie, z którym zamrożono kursy walut wobec siebie. Gwarantem stabilności tego systemu była siła gospodarki USA. USA związały dolara sztywno ze złotem - 35 dolarów za uncję złota.

W końcu w 1971 USA wycofały się ze stałego kursu dolara wobec złota, niszcząc tym samym system walutowy z Bretton Woods. Kursy większości walut zostały upłynnione.

Specjalne prawa ciągnienia - SDR - bezgotówkowa waluta, emitowana przez MFW. Ustalone od 1.07.1974.

Zasada - wartość SDR była ustalana na podstawie 16 walut, z którym każda ma swój udział w handlu światowym nie mniejszy niż 1%. Udział poszczególnych walut w koszyku uzależniony jest od wagi odnośnej waluty w międzynarodowych transakcjach finansowych.

EUROPEJSKI WĄŻ WALUTOWY

• plan Pierra Wernera z 1970

• zadanie - ustalenie ram dla wahań kursów walut państw członkowskich (2,25% a od 1993 15% - kiedy swoje waluty wycofały Włochy i Wielka Brytania)

• obecnie jest częścią Europejskiego Systemu Walutowego - mechanizm kursowy

• Europejska Jednostka Walutowa - ECU - utworzona 13.03.1979; była jednostką przeliczeniową, stosowaną w przeliczeniach między państwami, opierała się na koszyku walut narodowych proporcjonalnie do potencjału gospodarczego państw uczestniczących; do 1989 - koszyk 12 walut, od TUE - 1.11.1993 skład koszyka został zamknięty i nie podlegał zmianom

• Komponenty ECU/EURO:

• korona duńska

• funt brytyjski

• marka niemiecka

• drachma grecka

• frank francuski

• frank luksemburski

• gulden holenderski

• funt irlandzki

• lir włoski

• peseta hiszpańska

• escudo portugalskie

• frank belgijski

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY - EMS

• wszedł w życie 13.03.1979 - zastąpił węża walutowego

• składał się z trzech elementów:

• ECU

• mechanizmu kursowego

• mechanizmu kredytowego

• przynależność do EMS jest jednym z warunków uczestnictwa w Unii Gospodarczo-Walutowej

• od 1996 działa jako EMS I, do którego należą państwa strefy euro

• EMS II - utworzony na posiedzeniu Rady w Weronie w 1996 - nalezą do niego 3 typy państw:

• nie mogą wstąpić do Unii Gospodarczo-Walutowej, bo nie należały do pierwotnego EMS - Szwecja

• mają problemy z pokonaniem kryteriów konwergencji - Grecja do 31.12.2000

• nie chcą wstąpić do Unii Gospodarczo-Walutowej z własnej woli - Wielka Brytania i Dania

• EMS II ma za zadanie regulować kursy walut między państwami EMS II, a należącymi do EMS I i wzmacniać te waluty, których kursy mogą spadać względem euro

KRYTERIA KONWERGENCJI

• w 1.01.1999 na obszarze 11 z 15 krajów UE zaczęła funkcjonować Unia Walutowa

• kryteria zbieżności:

• inflacja - nie wyższa niż o 1,5 punktu procentowego średniej stopy inflacji w 3 krajach UE gdzie inflacja była najniższa

• długoterminowe stopy procentowe - nie przekraczające nie więcej niż o 2 punkty procentowe średniej stopy procentowej w 3 krajach UE o najniższej inflacji

• deficyt budżetowy - nie wyższy niż 3% PKB

• dług publiczny - nie większy niż 60% PKB

• stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat

EURO

• waluta europejska zaproponowana na szczycie w Madrycie w 1995

• waluta gotówkowa w 12 państwach: RFN, Francja, Włochy, Hiszpania, Holandia, Belgia, Luksemburg, Portugalia, Austria, Finlandia, Irlandia, Grecja; Dania i Wielka Brytania - odmówiły udziału w Unii Walutowej; Szwecja nie może wejść bo nie należała do EMS

• do strefy euro na mocy podpisanych umów należą 4 państwa nie będące członkami UE: Andora, San Marino, Watykan, Monako oraz 2 regiony autonomiczne: Czarnogóra i Kosowo

• I faza - okres przygotowawczy 1.05.1998 - 31.12.1998

• ogłoszono listę państw zakwalifikowanych do Unii Walutowej

• przyjęcie niezbędnego prawodawstwa

• przyjęcie nowego systemu finansowego do przyjęcia nowej waluty

• powołanie EBC

• II faza - okres przejściowy 1.01.1999 - 31.12.2001

• funkcjonuje jako wirtualna waluta

• nieodwołalne usztywnienie kursów walut państw Unii Walutowej względem euro

• rozpoczęcie działalności przez EBC

• euro w rozliczeniach bezgotówkowych

• nowa emisja instrumentów finansowych - włączanie euro

• osoby prawne i przedsiębiorstwa mogły mieć rachunek bankowy w euro

• III faza - okres końcowy 1.01.2002 - 30.06.2002

• wprowadzenie do obiegu banknotów i monet

• narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywano z obiegu

• płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne w euro

• zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych, narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym

• od 1.07.2002 - euro formalnie jedynym środkiem płatniczym Unii Walutowej

RYNEK WEWNĘTRZNY I PODSTAWOWE WOLNOŚCI

Wspólny rynek - od czasu JAE. Ostatecznie art. 14 ust. 2 TWE określił podstawy rynku wewnętrznego obejmujące:

• obszar bez wewnętrznych granic

• swobodny przepływu: towarów, usług, osób i kapitału

Rynek wewnętrzny - głębszy zakres interesów niż wspólny rynek.

Etapy rozwoju integracji

1. Strefa wolnego handlu

2. Unia Celna

3. Wspólny rynek

4. Unia Gospodarcza i Walutowa (pełna integracja ekonomiczna i polityczna)

Strefa wolnego handlu

To obszar wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary.

Cechy:

- brak wspólnej zewnętrznej taryfy celnej

- utrzymanie kontroli celnej na granicach podmiotów tworzących strefę wolnego handlu- zbadanie pochodzenia towaru

Początki już w okresie EWWiS a w pełni od 1.01.1959r.

Unia Celna

Cechy:

-zniesienie ceł i innych opłat na wszystkie lub niektóre towary

- ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej na towary

- wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich

Wstępem do Unii Celnej było ujednolicenie taryfy celnej na towary w ramach strefy wolnego handlu (wyrównanie ceł od 1.01.1961r. a Unia Celna od 1.07.1968r.). Od 1968r. istnieje unia taryfowa (wspólna taryfa celna- WTC)

Wspólny rynek

- obszar oparty o Unie Ceną (wspólna taryfa celna wobec państw trzecich)

- system wzajemnych rozliczeń

- prowadzenie wspólnych polityk

- 4 swobody: przepływu osób, towarów, usług, kapitału

- w fazie końcowej od 1.X.1990r.- swoboda transakcji kapitałowych

- swoboda stosowania ecu, konsultacje na temat polityki pieniężnej państw członkowskich i dążenie do koordynacji w celu osiągnięcia stabilności cenowej

Rynek wewnętrzny- jednocześnie jednolity rynek

- zdefiniowane w art. 14 ust. 2 TWE jako obszar bez granic wewnętrznych na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług, kapitału

- obejmuje harmonizację polityki gospodarczej

- jednolitą politykę pieniężną- wspólną walutę- w ramach UGiW od 1.01.1993

Etapy integracji

I Etap Strefa wolnego handlu	II Etap Unia celna	III Etap Wspólny rynek	IV Etap UGiW
			Wspólna waluta
			Jednolita polityka pieniężna
			Harmonizacja polityk gospodarczych
		Swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału	Swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału
	Wspólna taryfa celna	Wspólna taryfa celna	Wspólna taryfa celna
Brak ceł wewnętrznych	Brak ceł wewnętrznych	Brak ceł wewnętrznych	Brak ceł wewnętrznych

Cele działania rynku wewnętrznego

1. zewnętrzne

- wzmocnienie konkurencyjności UE

2) wewnętrzne

- urzeczywistnienie 4 wolności rynku wewnętrznego- swobodny przepływ towarów, osób, usług, kapitału

ETAPY DOCHODZENIA DO UGiW
I Etap 1. 07. 1990 r.	II Etap 1. 01. 1994 r.	III Etap 1. 01. 1999 r.
całkowita swoboda transakcji kapitałowych zacieśnianie współpracy pomiędzy bankami centralnymi poprawa zbieżności gospodarek	zwiększenie koordynacji polityk pieniężnych utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego zwiększenie zbieżności gospodarczej proces prowadzący do niezależności krajowych banków centralnych ma się zakończyć w chwili utworzenia ESBC prace przygotowawcze do III etapu	nieodwołalne ustalenie kursów wymiany walut wprowadzenie euro prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej wejście ERM II wejście Paktu Stabilności i Wzrostu

FUNDUSZE POMOCOWE UE

AGENDA 2000 - pakiet reform opublikowany przez KE 18 lipca 1997 (poprzedzony przez Białą Księgę z 7 lutego 1995), zawierał 2 podstawowe grupy zagadnień:

1. podjęcie rokowań z państwami Europy Środkowej i Wschodniej o przystąpieniu do UE (grupa luksemburska - Polska, Czechy, Węgry, Słowenia, Estonia, Cypr)

2. propozycje dotyczące funkcjonowania UE - reforma polityki rolnej, przedłużenie działania funduszy strukturalnych i funduszu spójności, średnioterminowe finansowanie WE

1

---