Zad. 1 Wybierz i podkreśl prawidłową odpowiedź. Człowiek wytwarza dwa pokolenia zębów: A. 24 zęby mleczne i 30 zębów stałych, B. 20 zębów mlecznych i 30 zębów stałych, C. 24 zęby mleczne i 32 zęby stałe, D. 20 zębów mlecznych i 32 zęby stałe. Zad. 2 Spośród niżej podanych wybierz i podkreśl te odcinki układu pokarmowe­go, w których przebiegają procesy trawienne. jama ustna, przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube. Zad.3 Na przedstawionym poniżej schemacie budowy przewodu pokarmowego rozpoznaj i podpisz: strukturę, w której zostaje zapoczątkowany proces trawienia białek (I), oraz gruczoł wytwarzający sok zawierający enzymy trawiące białka, cukry, lipidy i kwasy nukleinowe (II). Podpisz wszystkie zaznaczone cyframi struktury. Zad. 4 Przedstaw rolę trzustki w układzie pokarmowym człowieka Zad. 5 Wskaż funkcje, które organizmie człowieka pełni wątroba. Zad. 6 Przedstaw dwa przykłady pozytywnej roli bakterii żyjących w jelicie grubym człowieka Zad. 7 Podaj przykład wykorzystania glikogenu przez organizm człowieka. Zad. 8 Spośród wymienionych poniżej warzyw, owoców oraz produktów spożywczych wybierz i podkreśl tylko te, które należy spożywać, dbając o prawidłowy proces widzenia. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem. pomidor, bułka pszenna, margaryna (do smarowania pieczywa), ciastko, cebula, marchewka, ser, morele, ziemniaki, wątróbka. Zad. 9 Podane poniżej pokarmy posegreguj ze względu na zawarte w nich składniki odżywcze białka (I) i węglowodany (II). a. truskawki, b. biaty ser, c. ziemniaki d. ryż, e. ryby, f. czekolada, g. kurczak, h.. chleb, i. miód, j. mięso wolowe Zad. 10 W pokarmach, np. w smalcu i oleju słonecznikowym, mogą występować różne rodzaje tłuszczów. Oceń, który z nich dostarcza organizmowi bardziej wartościowego rodzaju tłuszczu, uzasadniając odpowiedź jednym argumentem. Zad. 1 Żucie lub mechaniczne rozdrabnianie pokarmu może ułatwić trawienie. Oceń prawdziwość tego stwierdzenia oraz podaj argument uzasadniający swoją odpowiedź. Zad.2 Ustal i podaj chronologię etapów trawienia węglowodanów, wpisując w wolne kratki tabeli cyfry od 1 do 3. Rozkład maltozy do glukozy przez maltazę. Rozkład skrobi i glikogenu do dekstryn i maltozy przez amylazę ślinową. Rozkład skrobi i glikogenu do dekstryn i maltozy przez amylazę trzustkową. Zad. 3 Wymień enzymy trawiące białko w przewodzie pokarmowym człowieka oraz określ miejsce działania każdego z nich. Zad. 4 Przedstawione poniżej informacje, dotyczące dwóch różnych zaburzeń, wynikających z niewłaściwego żywienia się, posegreguj na te, które dotyczą bulimii (I) oraz te, które są charakterystyczne dla anoreksji (II). A. W schorzeniu tym następuje znaczna utrata masy ciała w krótkim odstępie czasu. B. Dotknięty tą chorobą kontynuuje dietę odchudzającą mimo dużego wychudzenia. C. Schorzenie to cechuje okresowe obżarstwo bez przyrostu masy ciała. D. W obawie przed przyrostem wagi chory stosuje środki przeczyszcza­jące lub wywołujące wymioty. Schorzeniu temu towarzyszy najczęściej bezsenność i częste budzenie się w nocy. F. Objawami tej choroby są m.in. zmiany skórne, zmniejszenie wydolno­ści serca, obniżenie ciśnienia krwi, zatrzymanie miesiączkowania, zwiększenie ryzyka złamania kości, wystąpienie zaburzeń pracy nerek i układu pokarmowego. G. Objawy tego schorzenia są następujące: uszkodzenie szkliwa zębów, stan zapalny dziąseł, duszność, omdlenia, postępujące uszkodzenia nerek, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia miesiączko­wania. Zad. 5 Podaj jeden przykład choroby układu pokarmowego, która ma podłoże genetyczne i jeden przykład choroby wywołanej czynnikami środowiska zewnętrznego. Zad. 6 Modne stało się dzisiaj mówienie o tzw. zdrowej żywności, którą przeciwstawia się żywności niezdrowej. Wiele lat temu, gdy w handlu pojawił się ryż polerowany i ubodzy mieszkańcy Azji zaczęli spożywać go jako główne pożywienie, wystąpiła choroba beri-beri (brak witaminy B1). Ryż naturalny (niepolerowany) został więc nazwany zdrowym pożywieniem. Wiadomo jednak, że ani białego ryżu, ani np. białego pieczywa nie można nazwać żywnością niezdrową tak długo, jak długo nie będą one stanowiły wyłącznego składnika naszego pożywienia. Wręcz przeciwnie, stosowanie dużych ilości otrąb może spowodować szkody, bo zawarta w nich fityna pozbawia możliwości wchłaniania przez organizm niezbędnych soli wapnia, magnezu czy żelaza. Nawet naturalne produkty, takie jak owoce lub warzywa, mogą zawierać nadmierne ilości nawozów azotowych czy pestycydów. Na podstawie analizy powyższego tekstu wybierz z niego po dwa argumenty za stosowaniem tzw. zdrowej żywności w codziennej diecie i przeciw jej stosowaniu. Zad. 7 Zilustruj działanie ośrodka sytości odpowiednim schematem, wykorzy­stując informacje zawarte w poniższym opisie. Podwyższenie poziomu glukozy we krwi spowodowane było strawieniem pobranego w wystarczająco dużej ilości pokarmu. Stało się to bodźcem dla ośrodka sytości znajdującego się w podwzgórzu. Spowodował on wstrzymanie łaknienia, co było równocześnie sygnałem dla żołądka (nie jeść!). Zad. 8 Tabela przedstawia średnie dzienne zapotrzebowanie człowieka na energię (w KJ). Grupa populacji Ilość energii (w kcal) zużywanej przez osoby płci męskiej żeńskiej Dzieci (10 lat) 8 800 8 800 Młodzież (15 lat) 12 600 9 600 Osoby dorosłe pracujące umysłowo 11 500 9 400 Osoby dorosłe pracujące fizycznie 20 000 12 600 Przedstaw dwa wnioski na podstawie analizy powyższych danych.

Zad. 11 Z wymienionych poniżej aminokwasów wybierz i podkreśl 4 aminokwasy egzogenne. Podaj ich główne źródło w pożywieniu człowieka. alanina, metionina, glicyna, fenyloalanina, kwas asparaginowy, leucyna, seryna, prolina, lizyna, walina, kwas glutaminowy, tryptofan, hydroksy-prolina. Zad. 12 Podaj definicję białka pełnowartościowego oraz przykład pokarmu, który zawiera takie białko. Zad. 13 Połącz w pary (wpisując w miejsce kropek od­powiednie litery) produkty spożywcze i ich główne składniki: A - białko B - witamina D C - wapń D - błonnik E - węglowodany .... - mięso. jaja. fasola, bób - ser, mleko, konserwy rybne - tłuste ryby, mleko, jaja - miód, makaron, czekolada - pieczywo pełnoziarniste, warzywa, owoce Zad . 14 Uzupełnij zdanie: Podstawowym źródłem energii dla organi­zmu są …………………… i………..…………… Zad. 15 W podanym wykazie podkreśl gruczoły tra­wienne: gardło, ślinianki, dwunastnica, wątroba, ma­cica, żołądek, jelito grube, trzustka, odbytni­ca, jądra, migdały, przełyk. Zad. 16 Wybierz zestaw, w którym wymieniono wy­łącznie te odcinki przewodu pokarmowego, gdzie zachodzi trawienie: jama ustna, przełyk, jelito grube gardło, żołądek, jelito cienkie jama ustna, żołądek, dwunastnica D) przełyk, dwunastnica, odbytnica. Zad. 17 Przy podanej funkcji wstaw literę W (wątro­ba) lub T (trzustka). - wytwarza żółć - magazynuje i przekształca cukry - wytwarza sok zawierający enzymy tra­wienne - odtruwa krew - produkuje hormon insulinę ….- magazynuje glikogen Zad. 18 Witaminy pełnia role regulująca. Połącz w pa­ry, wpisując przy nazwie choroby odpowied­nie symbole literowe witamin, których nie­dobór może być jej przyczyną: witamina C - szkorbut witamina D - kurza ślepota witamina A - krzywica witamina K - słaba krzepliwość witamina B1; ….. - choroba beri-beri witamina B12 …… - niedokrwistość Zad 19 Zaznacz pięć prawidłowych stwierdzeń cha­rakteryzujących zdrowa żywność: wzbogacana chemicznie bez konserwantów sprowadzana z zagranicy pochodząca z terenów ekologicznie czystych E) bez sztucznych barwników F) dobra w smaku G)prawidłowo przechowywana H) bogata w tłuszcze I ) estetycznie opakowana J )wyprodukowana w gospodarstwach ekologicznych Zad. 20 Przeczytaj poniższy tekst: „Zwolennicy żywności wytwarzanej z roślin zmodyfikowanych genetycznie zapewniają, że uprawa takich roślin jest mniej uciążliwe dla środowiska, a produkowana z nich żywność w pełni bezpieczna. Przeciwnicy żywności wy­twarzanej z roślin genetycznie zmodyfikowa­nych uważają, że tego typu rośliny są zbyt po­ważnym zagrożeniem dla środowiska i zdro­wia, by je akceptować". „Świat Nauki" 6/2001 Przytocz dwa argumenty za i dwa argumenty przeciw uprawianiu roślin genetycznie zmodyfikowanej. Zad. 21 Zaplanuj doświadczenie, które wykaże, że w ślinie zawarte są enzymy trawiące skrobię: Cel doświadczenia: Zestaw pomocy: Przebieg doświadczenia: Obserwacje: Wniosek: Zad. 9 W tabeli przestawiono zużycie energii na godzinę (powyżej przemiany podstawowej) w trakcie wykonywania różnych czynności życiowych. spanie 0 siedzenie 15 stanie 20 powolny chód 120 szybki chód 215 bieg 500 praca siedząca 25 praca średnio ciężka 120 praca ciężka 250 praca bardzo ciężka 380 i [wchodzenie po schodach 1000 Zad. 10 Wykorzystując powyższe informacje, oceń prawdziwość następującego stwierdzenia: „Dobowy wydatek energetyczny człowieka nie zależy od planu jego zajęć". Swoją ocenę uzasadnij za pomocą jednego argumentu. Zad. 11 Na otyłość cierpią miliony ludzi na całym świecie. W Polsce prawie jedną czwartą mieszkańców stanowią ludzie otyli. Skłonność do tycia niektórych osób ma podłoże genetyczne, częściej jednak związana jest z niewłaściwym stylem życia. Podaj dwa zalecenia dla osób, które w trosce o własne zdrowie pragną zachować prawidłową masę swojego ciała. Zad. 12 Poniżej przedstawiono opinie dwóch współczesnych konsumentek. Opinia 1: Robiąc zakupy, zawsze szukam produktów otrzymywanych tradycyjnymi, sprawdzonymi metodami. Kupuję jedynie świeże, schłodzone mięso bez żadnych konserwantów, pochodzące ze sprawdzonych, ekologicznych gospodarstw. Uważam, że warto drożej zapłacić za prawdziwie zdrową żywność. Opinia 2: Uważam, że najlepiej do spożycia nadaje się mięso, które przygotowano najnowszą, stosowaną jedynie w USA metodą, z użyciem promieniowania jonizującego. Dzięki niej zniszczeniu ulegają wszystkie mikroorganizmy chorobotwórcze w mięsie, z równoczesnym zachowaniem wszystkich jego wartości odżywczych. Nie bez znaczenia jest też dłuższy okres przydatności do spożycia tego rodzaju żywności i jego niższa cena. Ustal i podaj, w której z opinii przedstawiono — według Ciebie — lepszą metodę przetwarzania mięsa do celów konsumpcyjnych. Swoje stanowisko uzasadnij za pomocą dwóch argumentów. Zad 13 Scharakteryzuj zęby występujące w szczęce ludzkiej, podaj budowę zęba.

---