1) Organizm człowieka narażony jest na oddziaływanie różnych czynników chorobotwórczych. Mogą stanowić je na przykład: I - promieniowanie UV, II - wirusy, III - bakterie, IV - zanieczyszczenia gazowe powietrza.

Zaznacz odpowiedź, która zawiera wyłącznie czynniki wywołujące choroby zakaźne.

A. I, III B. I, II C. II, III D. II, IV

2) Z drobnoustrojami chorobotwórczymi stykamy się nieustannie. W większości przypadków

nie prowadzi to do choroby.

Przedstaw po jednym przykładzie swoistej i nieswoistej reakcji obronnej organizmu

na drobnoustroje chorobotwórcze.

Reakcja swoista: ...........................................................................................................................

Reakcja nieswoista: ......................................................................................................................

3) Bakterie występują w całej biosferze.

Przedstaw dwie wybrane cechy bakterii, sprzyjające rozpowszechnianiu się tej grupy

organizmów w biosferze.

......................................................................................................................................................

4) Poniżej wymieniono różne choroby człowieka.

1. malaria 2. fenyloketonuria 3. gruźlica 4. owsica 5. hemofilia 6. mukowiscydoza

Podkreśl zestaw zawierający cyfry, którymi oznaczono nazwy chorób wyłącznie o podłożu genetycznym.

A. 1, 2, 6 B. 1, 3, 5 C. 2, 5, 6 D. 2, 4, 5

5) W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.

Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,

a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

6)

7)

8)

9)

10)

11)

12) Odruchy (bezwarunkowe i warunkowe) są odpowiedzią układu nerwowego na bodźce.

Wśród wymienionych niżej cech odruchów podkreśl dwie, które charakteryzują

odruchy warunkowe.

niepowtarzane zanikają, wrodzone, uwarunkowane genetycznie, nabyte w ciągu życia, w ich powstawaniu nie uczestniczy mózg

13) W błonach komórek oprócz białek kanałowych występują białka zwane przenośnikami.

Białka te transportują przez błonę różne substancje w sposób aktywny lub bierny.

Podaj cechę różniącą transport aktywny od biernego.

.....................................................................................................................................................

14) Celem badań było określenie takich warunków hodowli, które pozwoliłyby na wyizolowanie (do dalszych badań) określonych gatunków bakterii z mieszaniny kilku gatunków. W tabeli przedstawiono tolerancję tych bakterii na pH podłoża.

Na podstawie analizy powyższych danych z tabeli, podaj przedział wartości pH podłoża,

na którym teoretycznie powinny rozwinąć się wyłącznie przecinkowce cholery.

Wartość pH podłoża: od powyżej ............ do ..............

15) W komórkach mięśniowych człowieka, w pewnych stanach fizjologicznych odbywa się

oddychanie beztlenowe.

a) Podaj nazwę końcowego produktu przekształcenia glukozy w komórkach

mięśniowych w czasie oddychania beztlenowego. .............................................................

b) Przedstaw sytuację, w której dochodzi do niedotlenienia komórek mięśniowych przy

prawidłowo funkcjonującym układzie krwionośnym.

................................................................................................................................................

16) Organizm człowieka w różny sposób walczy z antygenami. Odporność uzyskaną dzięki

wprowadzeniu do organizmu chorego gotowych przeciwciał nazywa się odpornością bierną,

w odróżnieniu od odporności czynnej, nabytej przez kontakt układu odpornościowego

z antygenami. Niszczenie przez przeciwciała konkretnych antygenów, a nie jakichkolwiek

ciał obcych, nazywa się odpornością swoistą.

Na podstawie powyższych informacji wśród zdań od A do E zaznacz dwa, które są

prawdziwe.

A. Produkcja przez organizm przeciwciał do walki z określonymi antygenami jest rodzajem

odporności swoistej.

B. Odporność swoistą organizmowi człowieka zapewnia między innymi skóra, która chroni

organizm przed wnikaniem ciał obcych.

C. Odporność czynną uzyskuje organizm chorego człowieka, któremu podano surowicę

z przeciwciałami.

D. Przykładem odporności biernej jest wytwarzanie przez organizm antygenów

w odpowiedzi na określone przeciwciała.

E. Stosowanie szczepionek, polegające na podaniu osłabionych antygenów, które nie są

zdolne do wywołania choroby, prowadzi do nabycia przez organizm odporności czynnej.

17) Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania

zakażeń bakteryjnych.

A. Poprawa jakości wody pitnej.

B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.

C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.

wśród owadów - wszy i pcheł; wśród gryzoni - szczurów i myszy.

D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.

Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie

choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być

skutecznie ograniczone przez dane działanie.

1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera

A. .............. B. ............. C. ............. D. ............

18) Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są

z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.

Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na

DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają

dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną

klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć

w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.

Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

19) Choroby przenoszone drogą płciową są poważnym problemem współczesnej medycyny.

Podaj po jednym przykładzie chorób, wirusowej i bakteryjnej, przenoszonych drogą

płciową.

Choroba wirusowa: ..................................................................................

Choroba bakteryjna: .................................................................................

20) Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę

wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:

Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2 → 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ

Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2 → 2HNO3 + 176 kJ

Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest

dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.

a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna

chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

21) Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.

Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.

......................................................................................................................................................

22) Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo

przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku

w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez

grzyby pobierane.

Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne

ze środowiska.

......................................................................................................................................................

23) Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).

a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie

pamięci o patogenie.

.........................................................

b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D)

zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.

A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.

B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.

C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.

D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.

24) Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:

I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),

II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),

III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).

Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:

a) alergie ........... ,

b) AIDS ............. .

25) Pewne bakterie mogą pobierać z podłoża tryptofan (Trp) lub, gdy w podłożu brak jest Trp, bakterie mogą go same syntetyzować. W komórkach tych bakterii występuje białko

regulatorowe - represor Trp, które jest aktywne tylko po połączeniu się z tryptofanem.

Aktywne białko represorowe wiąże się z promotorem operonu i hamuje transkrypcję genów

kodujących enzymy potrzebne do syntezy tryptofanu.

a) Opisz, w jaki sposób działa operon tryptofanowy u bakterii, gdy tryptofan nie

występuje w podłożu.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, jak na działanie operonu tryptofanowego wpłynie mutacja w genie

kodującym białko represorowe, polegająca na tym, że represor bez połączenia z Trp

będzie wiązał się z promotorem.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

---