Wykład 1. 12.10.2013

T: Antropologia kulturowa jako nauka

1. Terminologia:

a. antropologia kulturowa

• nauka o człowieku

• człowiek analizowany jako twórca kultury

• spogląda na człowieka w kontekście kultury, który jest twórcą i w różny sposób jest tej kulturze podporządkowany

• bada człowieka we wszystkich przejawach i formach jej istnienia jako całokształt empirycznej i teoretycznej wiedzy o człowieku

• opis, analiza, wszelkich form ludzkiej aktywności w kontekście kultury, którą tworzy

• wszelkie formy kulturowej transgresji człowieka

• bada człowieka żyjącego w społeczeństwie i posiadającego sobie tylko właściwy sposób życia zwany kulturą

• to ogólna nauka o ludzkiej kulturze

• antropologia kulturowa wyposażyła nauki społeczne w różne kultury

• to nauka empiryczna i teoretyczna

• dąży do ujęć ogólnych (teoretycznych) oraz do badań terenowych, które służą poźniej do analizy (nauki empiryczne)

b. historia powstania antropologii

• starsza niż socjologia

• 1860- 1900 przestrzeń czasowa w której antropologia kształtuje swoją naturę

• 1884 E.B Tylor (twórca dyscypliny )objął katedrę antropologii na Oxfordzie i rozpoczął wykłady z tej nauki

c. przyczyny powstania antropologii

• SWÓJ- OBCY

• MY-ONI

• powstaje w Wlk. Brytanii

• anglicy mieli możliwość docierania do innych kultur

• narodziła się wtedy potrzeba wiedzy na temat tych innych (chcemy się czegoś o nich dowiedzieć)

• „Obrazy świata białych”

• ciekawość o innych legła u podstaw antropologii

• obcość fascynuje, ale jej się obawiamy

• stara się porównywać te odmienności dlaczego się tak zachowują

Klasyczna antropologia kulturowa narodziła się w latach 1860- 1920.

1. Przedmiot badań antropologii kulturowej

• pierwotne kultury plemiennych społeczeństw (prosta, tradycyjna), tych egzotycznych, odmiennych

• dlatego, żeby dowiedzieć się jak przebiega rozwój tych odległych kultur - dowiemy się wtedy jacy byliśmy kiedyś

• antropolodzy wyjeżdżali poza Europę by spotykać się z innymi

Współczesna antropologia poszerzyła wachlarz zainteresowań.

Przedmiotem są wszelkie formy aktywności ekspresji kulturowej. Odmienność jest obok nas.

3. Subdyscypliny antropologii kulturowej

• antropologia religii

• antropologia ciała

• antropologia sztuki

• antropologia miasta

• antropologia wsi

• antropologia zabawy

• antropologia zabawy

• antropologia kultury konsumpcyjnej

• antropologia etniczności

• antropologia pogranicza kulturowego

Jaka jest tożsamość antropologii, jaka jest granica?

Nie ma ograniczeń, stara się wchodzić w ekspresję kulturową.

Można wyróżnić tzw. wyróżniki metodologiczne antropologii kulturowej (elementy metodologii antropologicznej, które bez nich antropologia nie byłaby sobą).

1. HOLIZM

- dążenie do ujęć całościowych

- kim jest człowiek

- dążenie do ujęć teoretycznych

2. METODA HISTORYCZNA

- istotna jest historyczna perspektywa spojrzenia na badaną współczesność (w mniejszym lub większym stopniu)

- próba szerokiego spojrzenia w stronę genezy zjawisk społeczno - kulturowych

- osadzenie zjawiska w ciągu kulturowym

3. METODA PORÓWNAWCZA

porównanie do wyciągnięcia wniosków, co jest wspólne

• umożliwia nam wyciąganie określonych wniosków

Badania terenowe są podstawową formą badań antropologicznych. Badają wszystko co się dzieje wokół.

3. Podstawowe techniki badawcze antropologii kulturowej

a. obserwacja

• bezpośrednia i uczestnicząca (najbardziej charakterystyczna technika badań)

b. wywiad

• kwestionariuszowy

• narracyjny, swobodny (brak pytań standardowych)

4. Cztery podstawowe nauki antropologiczne

A. Antropologia fizyczna

• przedmiotem jest człowiek jako gatunek biologiczny

• rozwój gatunkowy człowieka

• jaka jest geneza człowieczeństwa

B. Archeologia

• zajmuje się rozwojem kultury materialnej

• przeobrażenie tej kultury

• odtworzenie archefaktów

C. Antropologia lingwistyczna

• przedmiotem jest język jako podstawowy kod komunikacyjny każdej kultury

• system znaków

• jaka jest geneza języka

• badają wpływ relacji kulturowych i języka

• „rzecz nienazwana nie istnieje

D. Antropologia kulturowa

• najbardziej ogólna

• czerpią z a,b,c,

Współczesna antropologia kulturowa jest dyscypliną synkretyczną, otwartą na inne nauki: socjologia, historia, geografia, filozofia, psychologia. Nie zamyka się na dialog z innymi dyscyplinami.

5. Inne nauki klasyczne o kulturze

A. Etnografia

• nauka o kulturze

• opisowa

• ma charakter empiryczny

• istnieją badania terenowe

• opis monograficzny danego zjawiska

• opis fenomenu społeczności kulturowej

B. Etnologia

• nauka teoretyczna i porównawcza

• korzysta z dorobku etnografii

• tworzy teorie średniego zasięgu

• nie dąży do pojęć uniwersalnych

C. Antropologia kulturowa

• korzysta z dorobku a i b

• gdy prowadzi badania terenowe to osoba jest etnografem w zależności od tego czego się podejmuje

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA

• typ, rodzaj antropologii kulturowej który od 1922 jest charakterystyczna dla Wlk. Brytanii. Jest angielskim idiomem antropologii kulturowej. Anglicy stwierdzili, że najważniejsze jest społeczeństwo.

Wykład 2. 13.10.2013

T: Kultura w rozumieniu antropologicznym.

1. Czym jest kultura?

- pomysł na życie określonej grupy, społeczności lokalnej

- sposób życia w momencie historycznym

- to co człowiek dodaje do natury

- to byt sztuczny zdaniem innych badaczy

- „kultura to ogół wytworów człowieka, gatunku ludzkiego jako całości, jak i poszczególnych społeczeństw, grup etnicznych i lokalnych, warstw i klas społecznych w ich historycznie rozmaitych i zmieniających się zależnościach od środowiska”

- antropologia szeroko rozumie kulturę antropologiczną

- atrybut człowieka, człowieczeństwa

- tylko człowiek tworzy kulturę na gruncie antropologicznym

- cecha gatunkowa człowieka

- wyróżnia się atrybutywny obraz kultury, czyli kulturowe naturalne środowisko w którym człowiek bytuje

- kultura jest bardzo zróżnicowana: jedność w wielości

- odnosimy się do kultury, której nosicielem jest dana grupa społeczna

- dystrybutywny opis kultury czyli wskazanie na konkretny styl bycia i różnorodność

- jest zjawiskiem zmiennym

- jest uzależniona do pewnego stopnia od środowiska

- jest aparatem przystosowawczym

- jest to skumulowany zestaw informacji

- kulturowa forma przystosowania się do środowiska

- człowiek przetwarza kulturę, przekazuje ją z pokolenia na pokolenie

- jest przeobrażony

- kultura wg Freuda to superego

- kształtuje nasze zachowania

- posługuje się sankcjami

- z jednej strony tworzy się kulturę, a z drugiej trochę ona człowieka ogranicza

- kultura jest autodestruktywna

- człowiek jest odbiorcą kultury

- nie jest zjawiskiem wrodzonym, nie jest w naszych genach

- kultury się uczymy

- człowiek na świat przychodzi bez kultury

ENKULTURACJA - permanentny proces uczenia się kultury; może nas ona zaskakiwać w każdym czasie; nasiąkamy nią przez całe życie; pojawia się etnocentryzm, który wypracowujemy sobie w enkulturacji; to postawa uniwersalna; postrzeganie innych kultur przez pryzmat innych kultur; porównywanie naszej kultury z inną przy czym na korzyść naszej kultury

KULTUROWY	KULTURALNY
- szersze pojęcie, wartościowane są te pojęcia, są to wszelkie formy aktywności kulturowej	- węższe pojęcie, są to pojęcia wartościowe, pozytywne, cenne, poprawne, preferowane

• kultura jest zjawiskiem pozajednostkowym czyli musi się upowszechnić jakiś gest

• musi się upowszechnić by była zjawiskiem kulturowym, np. gest powitania- wtedy są to standardy kulturowe

• kultura jest zjawiskiem społecznym, by kultura trwała musi istnieć życie społeczne, człowiek, który żyje poza społeczeństwem nie będzie kulturowy, nie jest w stanie nauczyć się kultury

• kultura ulega dyfuzji czyli przemieszcza się w przestrzeni za sprawą różnych nośników

MATERIALNY KORELAT KULTURY - kiedy człowiek odnosi się do drzewa, kiedy nadaje sensy symboliczne , np. święta góra, święte drzewo wchodzą one w zakres kultury, ale za sprawą człowieka, w ogóle tego nie kształtując

• kultura jest systemem, czyli składa się z wielu elementów, które są ściśle połączone, zintegrowane tworząc system, zmiana jednego czynnika powoduje rozpadnięcie systemu- system się zmienia

• kultura ma charakter symboliczny; otaczany się znakami symbolami; z nich to składa się kultura

• kultura to gąszcz znaków i znaczeń

• kultura ma charakter psychologiczny

2. Kategoryzacja kultury wg K. Moszyńskiego 1935 r.

Kultura składa się z:

1. Kultury materialnej - bytu

- przedmioty użytkowe

- umiejętności wytwarzania tych przedmiotów

- niezbędna do gatunkowego przeżycia człowieka

- podstawowa wartość przetrwania człowieka

2. Kultury duchowej - symbolicznej

- sfera w której dominują symbole

- semioza: świat znaczeń i znaków

- dominuje wymiar symboliczny, religia, wierzenia, mity, sztuka, wyobrażenia o świecie, systemy naukowe

3. Kultury społecznej - socjetalnej

- rodzaje, typy, interakcji, komunikowanie się, normy, reguły, zasady, stosunki społeczne, moralność, wszystko to co ma wpływ na kulturę społeczną

Wszystkie kategorie wzajemnie się przenikają. Kultura to synteza tych 3 kategorii. Jest to propozycja modelowa.

3. Definicja naukowa kultury 1871 E.B TYLOR (inaczej definicja klasyczna, enumeratywna, jest ona nadal aktualna), zawiera w sobie najważniejsze treści.

„Kultura czyli cywilizacja w szerokim etnograficznym znaczeniu jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, zwyczaje i wszelkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa”.

• utożsamiano cywilizację z kulturą

• cywilizację zaczęto odnosić się do kultury na wyższym stopniu kultury

• cywilizacja to kultura miast

• kultura boi się próżni

• musi zaspokajać ludzkie potrzeby

• wskazuje na fakt, że człowiek kulturę nabywa; jest ona tylko możliwa w życiu społecznym

T: Ewolucjonizm antropologiczny

• cała rzeczywistość ewoluuje

• stwierdzono, że kultura ewoluuje

• przeniesiono założenia darwinizmu, iż jest ona aktualny na gruncie społecznym

• nikt nie polemizował z tym, że kultura ewoluuje

• przyjęto paradygmat

a. mechanizm ewolucjonizmu

• kultura się zmienia w sposób progresywny, ulega ona progresowi

• kultura się rozwija od form prostych do form coraz bardziej złożonych, tak jak w życiu biologicznym

• kultura się komplikuje

• staje się wielowarstwowa, wielowątkowa

• teza aktualna do dziś

• nie ma kultur gorszych czy lepszych

• każda kultura się rozwija

• tempo kultury jest zróżnicowane

• różne są uwarunkowania tego procesu

• możliwy jest również regres kulturowy

• zmiana jest klimatyczną cechą kultury

• postępowy rozwój ma charakter stadialny

• można wyróżnić następujące etapy tego rozwoju:

A. Dzikość

- społeczeństwo zbieractwo- łowieckie

B. Barbarzyństwo

• utożsamiano z kulturą koczowniczą

C. Cywilizacja

Trzeba przejść przez wszystkie te stadia, aby dojść do cywilizacji.

GENETYZM: poszukiwanie korzeni kultury, zjawisk kulturowych. Współczesna antropologia ma charakter historyczny.

Antropologowie stwierdzili, że istnieje JEDNOŚĆ NATURY LUDZKIEJ czyli przekonanie, że człowiek zawsze i wszędzie wykazuje te same cechy psychiczne.

Co jest zasadniczym motorem, że kultura trwa i się rozwija?

Podstawowym czynnikiem jest naturalna wynalazczość człowieka. Dyfuzja ma wpływ, ale podstawą są wynalazki, które są naturalnym czynnikiem.

POLIGAMIA -----POLIGYNIA (wielożeństwo, dominuje w ludzkiej kulturze) I POLIANDRIA (wielomęstwo) vs. MONOGAMIA

PRZEŻYTEK KULTUROWY - typ reliktu kulturowego, relikt w którym do współczesności zachowała się struktura, a zmieniło się znaczenia; forma ma charakter materialny i niematerialny - np. oczepiny

Wykład 3 15.11.2013

Temat: Dyfuzjonizm

DYFUZJONIZM - szkoła w ranach antropologii kulturowej; ten nurt pojawił się na przełomie XIX/XX wieku. Wiele teorii zostało przez dyfuzjonistów poważane.

Dyfuzja kulturowa- podkreślano rolę dyfuzji

Dyfuzjoniści zakwestionowali tezę, że naturalna wynalazczość człowieka jest motorem dzięki którym kultura się zmienia i trwa.

Dyfuzja kulturowa jest dla dyfuzjonistów tym zasadniczym motorem, tym, że kultura trwa i rozwija się (czynnik zewnętrzny).

Dyfuzja to migracja, przemieszczanie się elementów kulturowych pomiędzy poszczególnymi kręgami kulturowymi. To proces który w sposób bardzo subtelny wyposaża naszą kulturę w elementy, które nie powstały w ramach naszego kręgu.

Człowiek tworzy wynalazki dość rzadko, raczej przejmuje zjawiska z innych kultur i je dostosowuje, modyfikuje. Człowiek jest nosicielem i przekaźnikiem elementów cech kultury (nie innowatorem).

Dyfuzjoniści to badacze, którzy rekrutowali się z ośrodków kulturowych

1. Berlin

- dyfuzjoniści berlińscy (muzealnicy), pracownicy muzeum; mieli dostęp do bogatych zbiorów

2. Wiedeń

- ośrodek wiedeński

- szkoła kręgów kulturowych powstała w Wiedniu i głównym założycielem i teoretykiem był ojciec Wilhelm Schmidt (misjonarz)

- szkoła ta była zdominowana przez werbistów

- posiadała czasopisma „Antropos” 1906 główna publikacja - suma dokonań dyfuzjonistycznych

- dyfuzjonizm funkcjonuje do dziś

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA DYFUZJONISTÓW

Dyfuzja jako zasadniczy czynnik rozwoju

- Odrzucili tezę o jedności natury ludzkiej (nie ma jej nierodności). Kultura coś złożonego, wielowątkowego, zróżnicowanego. Mówi się raczej o „kulturach”. Wymiar dystrybutywny zróżnicowanie kultur

- Interesuje ich kultura jako fenomen zróżnicowany

- mieli oni określony cel badań

a. cel ogólny - zrekonstruowanie historii dawnych kultur, ale nie kultury ludzkiej jako całości ; chcieli pokazać jak poszczególne kręgi kulturowe się rozwijały

EWOLUZJONIZM- SZKOŁY HISTORYCZNE

DYFUZJONIZM - SZKOŁY DIACHRONICZNE

- dyfuzjoniści wypracowali 3 kryteria badawcze:

1. KRYTERIUM FORMY

- podobieństwa formalne struktury elementów wskazuje na wspólne pochodzenie

2. KRYTERIUM ILOŚCI

- ilość wytworów w danych kulturach wskazuje na ich wspólne pochodzenie, im więcej elementów podobnych tym większe prawdopodobieństwo, że doszło do dyfuzji, przeniesienia elementów kulturowych kontaktów

3. KRYTERIUM CIĄGŁOŚCI

- polegało na znajdowaniu na drodze łączącej porównane kultury elementów charakterystycznych dla jednej i drugiej z nich

- dyfuzjoniści zafascynowali tych tym, że elementy kultury przemieszczają się w przestrzeni

- dyfuzjonizm to analiza kultury w przestrzeni; starali się poznać elementy, którymi te zjawiska kultury się przemieszczały; kluczowym elementem był czas

METODA ETNOGRAFICZNA

- łatwiej dostrzegać i analizować się w przestrzeni elementów kultury materialnej, niż duchowej dlatego częściej nią się zajmowano. Przestano wnikać w istotę kultury jako całości, abstrahowano od człowieka.

Ojciec Wilhelm Schmidt wnioskował, że w przeszłości istniały tzw. kultury początkowe, kultury zasadnicze, kręgi kulturowe. Dały one początek tzw. kulturą wtórnym. Na tej tezie zasadza się cała koncepcja kręgów kulturowych. Stwierdził, że kolebką ludzkiej kultury była Azja.

KRĄG KULTUROWY

- jest to zespół wytwórczość obejmujący istotne elementy życia ludzkiego, który rozprzestrzenił się po świecie dzięki migracji i transmisji cech z dawnego centrum kultury powstałego w bardzo odległej epoce na określonym terytorium. Jest to proces ciągły.

Wynalazki są rzadkością, bez dyfuzji kultura byłaby statyczna. Każda kultura jest synkretyczna składa się z elementów zaczerpniętych z innych kultur.

Dyfyzjoniści zwrócili uwagę na:

- wpływ środowiska przyrodniczego na kulturę (rozwój jest szybszy, dynamiczny, wielowątkowy lub zredukowany, powolny). Szkoły wiedeńskie i berlińskie miały największy wpływ na ten kierunek.

Szkoła angielska - dyfuzjonizm angielski nosi nazwę panaegipcjonizm. Wszelkie tezy ewolucjonizmu były kwestionowane. Łączyło ich to, że obie szkoły były historyczne.

Wykład 4 15.11. 2013

Temat: Funkcjonalizm

1922 umowna data, początek klasycznego funkcjonalizmu

W tym roku ukazały się dwie klasyczne monografie funkcjonalistyczne

• Bronisław Malinowski „Argonauci zachodniego pacyfiku”

• Wyspiarze adamańscy - antropologia społeczna

Dzięki tym książką pojawia się funkcjonalizm.

Koncepcja funkcjonalizmu według Malinowskiego

Stanowiska: kultura modeluje życie społeczne, ma wpływ na strukturę społeczną; Malinowski wydał w Polsce jedną książkę. Wszedł do historii światowej antropologii, jako główny przewodnik. W 1914 roku Malinowski postanawia wyjechać i osiągnąć tam badania naukowe. Towarzyszy mu Witkiewicz przez początek drogi. Malinowski osiada na rok w Omarakana. W 1917 roku wraca na rok na wyspę. Na bazie zebranego materiału powstają monografie np.: „Zbrodnia i kara dzikich”; „Życie seksualne dzikich”.

Z jednej strony Malinowski był twórcą :

1. Funkcjonalizmu - nowoczesna metoda intensywnych badań terenowych

2. Funkcjonalizm - to teoria kultury

Funkcjonalizm różni się pytaniem o kulturę od dyfuzjonizmu i ewolucjonizmu. Co to jest kultura? Funkcjonaliści pytają do czego służy kultura? To pytanie jest kluczowe.

Koncepcja badań terenowych. Dlaczego ta koncepcja jest innowacyjna. Zanim pojawił się funkcjonalizm nie było przymusu by antropolog sam wyjeżdżał i badał, dostawali informacje z drugiej ręki.

Antropolog musi zmienić swój stosunek do badań terenowych

1. Osobisty kontakt antropologa z rzeczywistością badaną

2. Badania muszą być długofalowe; najmniej 1 rok

3. Badania powinny być realizowane w społecznościach lokalnych, niewielkich; antropologia powinna wyspecjalizować się w badaniu mikrostruktur; łatwiej jest przeprowadzić badania

4. Badacz powinien znać język badanych (to powoduje, że relacje się bardziej zacieśniają, niweluje bariery, powoduje uzyskanie pełnej informacji)

Malinowski uważał, że podstawową techniką badawczą powinna być obserwacja uczestnicząca, która (jest do dziś kluczową techniką w antropologii kulturowej)

Badacz stara się wejść w relacje, być jednym z nich, wejść w pewne relacje, ale nie zatracać siebie. Malinowski twierdził, że antropologia powinna być nauką którą zajmować powinna się współczesnością. Jest to kierunek synchroniczny. Zauważano, że nie ma w tym ujęciu wątku historycznego. Antropologa powinna interesować to w jaki sposób jednostka postrzega, przeżywa, jaki jest stosunek do tego co było, to jest rdzeń, to historia przetworzona przez ludzką pamięć.

Badania terenowe- gromadzenie materiału empirycznego, gdy badacz już go ma, może w oparciu o ten materiał tworzyć teorię.

Dla funkcjonalistów kultura ma charakter instrumentalny. Jest instrumentem, który pozwala człowiekowi na zaspokojenie wszystkich ludzkich potrzeb. Człowiek wszystkie potrzeby zaspokaja przez kulturę i w kulturze.

Funkcjonalistyczny punkt widzenia

Niezależnie od typu społeczeństwa, każdy zwyczaj, rytuał spełnia jakąś funkcję, a więc wszystko w kulturze jest funkcjonalne, a jeśli ktoś postrzega je jako dysfunkcjonalne nie zna kontekstu w jakim występują w danej kulturze. Kultura jest całością, systemem zintegrowanym, wszystkie elementy są ze sobą harmonijne, powiązane. Kultura jest systemem kompletnym i wystarczającym. To też system, który dąży do równowagi, ale nigdy tego nie osiągnie, bo zmienia się, jest dynamiczna. Kultura jest samowystarczalna, pozwala człowiekowi na zaspokojenie wszystkich potrzeb.

System kulturowy jest kompletny według funkcjonalistów; zmiana jednego z elementów kultury powoduje zmianę innego.

Funkcje kultury:

f. społeczno - integrująca (jestem dobrze ubrany do okazji, sygnalizuje status społeczny)

Kultura jest funkcjonalna zaspokaja wszystkie ludzkie potrzeby, ale człowiek nie czyni tego w sposób bezpośredni.

Instytucje są funkcjonalne w kulturze, to jest:

a. działanie w celu zaspokojenia potrzeby

b. grupa ludzi, która wspólnie chce potrzeby zaspokajać

Instytucja - to system działań ludzkich realizujących wspólne cele. Instytucje ograniczają wszystkie sfery ludzkiego życia. Nie ma potrzeb, które człowiek zaspokaja bez wpływu instytucji.

Funkcjonalizm; co to jest funkcja na gruncie antropologicznym, funkcjonalistycznym; to inaczej zaspokojenie potrzeby poprzez działanie oparte na współpracy ludzi- funkcja jest ściśle powiązana z potrzebą, to działanie, które dąży do zaspokojenia potrzeby.

Rdzeniem teorii funkcjonalistycznej jest koncepcja potrzeb. Malinowski doszedł do wniosku, że można wyróżnić 2 kategorie potrzeb:

1. Potrzeby podstawowe czyli biologiczne

2. Potrzeby pochodne (poprawiają się, gdy pierwsze są zaspokojone)

a. instrumentalne

b. symboliczno- integratywne

Imperatyw kulturowy- sposób zaspokajania potrzeby

Imperatyw jest zawsze kulturowy, odczuwamy głód biologiczni, ale sposób zaspokojenia głodu jest uwarunkowany kulturowo

Potrzeby podstawowe:

1. Metabolizm

2. Reprodukcja

3. Odpowiednie warunki fizyczne (potrzeba sprzeczności)

4. Bezpieczeństwo

5. Ruchliwość

6. Rozwój

7. Zdrowie

Imperatywy odpowiadające danej potrzebie:

1. Zaopatrzenie

2. Małżeństwo

3. Rodzina

4. Mieszkanie

5. Przyuczanie

6. Szkolenie (system, coś zinstytucjonalizowanego)

7. Higiena

Potrzeby pochodne:

1. Potrzeby instrumentalne

a. utrzymywanie, reprodukowanie, produkowanie narzędzi dóbr konsumpcyjnych (wielość narzędzi i gadżetów); narzędzie służy do tego żeby wykonać pewne działanie

b. kodyfikacja regulacja i działanie i sankcjonowanie ludzkich zachowań (potrzeba prawa, organizacji społecznej)

c. kształcenie i ćwiczenie i wyposażenie młodego pokolenia w znajomość tradycji (transmisja kulturowa) (przekaz tradycji)

d. określenie władzy w każdej instytucji i wyposażenie jej w siłę i środki

Imperatywy:

a. ekonomika

b. kontrola społeczna

c. edukacja

d. organizacja polityczna

2. Kategoria kultury duchowej- potrzeby symboliczno- integratywne

- potrzeba wiedzy

- potrzeba informacji

- potrzeba piękna

- potrzeba wpływania na otaczającą rzeczywistość (magia)

- potrzeba wyjaśniania (mit)

- potrzeba eschatologiczna (próba odpowiedzi na pytanie co będzie po śmierci)

Imperatywy:

Nauka, filozofia, religia, sztuka i zabawa

Funkcjonalizm jest już kierunkiem synchronicznym, zaproponował nową formę wypowiedzi- jest to monografia funkcjonalistyczna.

Wykład 5 17.11.2013

STRUKTURALIZM - kierunek, który w latach 60.70. współczesnego wieku, twórcą był C. Levi Strauss; głównymi myślicielami byli:

1. Durkheim

2. A. van Geenep

3. L. Levy Bruhl

4. M. Mauss

NEOSTRUKTURALIZM - dziś jest aktualny

E. DURKHEIM

• ojciec francuskiej socjologii i antropologii

• społeczeństwo sprawuje prymat nad jednostką

• jednostka jest podporządkowana społeczeństwu

• twórca opozycji sacrum- profanum

• stwierdza, że człowiek opisując rzeczywistość osadza się w 2óch kategoriach:

a. sacrum

b. profanum

• człowiek funkcjonuje w a i b

• czas i przestrzeń nie są jednolite, są poprzecinane a i b

• jest czas święty i codzienny

• człowiek funkcjonuje w niejednolitej codzienności

• sacrum sprawia, że człowiek zachowuje się odmiennie, bo człowiek musi się do niej przygotować itp. (sprząta się, robi zakupy)

• przestrzeń święta powoduje, że inaczej się zachowujemy

• kategoryzowanie mieści się dla wszystkich (profanum i sacrum; dobro i zło)

A. van GEENEP

• twórca tzw. teorii rytuałów przejścia

• życie człowieka jest poprzecinane, które są ważne w życiu człowieka

a. narodziny

b. zaślubiny

c. śmierć

• te momenty są związane z rytuałami, z rytualizacją

• są to uniwersalne

• każdy rytuał przejścia składa się z :

a. wyłączenia

b. przejścia (np. związanie rąk stułą w czasie zaślubin)

c. włączenie

LEVY BRUHL

• zauważa, że antropologia powinna przywiązywać wagę do sfery psychologicznej

• interesował się formami ludzkiego myślenia

• zastanawia się czy istnieje myślenie (różnice) między społeczeństwami pierwotnymi, a ludźmi współczesnymi

• dochodzi, że sposoby myślenia wynikają z........ ?

• w logice jest przyczyna i skutek

• nie myślą gorzej, a inaczej system alogiczny

• ludzie pierwotni - to myślenie mistyczne i magiczne, charakter jakościowy

• antropologia powinna większą uwagę przywiązywać do sposobów myślenia i analizowania

MAUSS

• twierdzi, że jednostka ma wpływ na życie społeczne

• aby badać funkcjonowanie człowieka w życiu społecznym trzeba traktować badanie wielowymiarowo

• uważa, że przystępując do badania należy wykorzystywać dorobek innych dyscyplin (etnologii itp.)

• dąży by antropologia była nauką synkretyczną

• opisał funkcjonowanie darów w kulturze

• charakterystyczne od momentu kształtowania się kultury

• dar od ofiary rożni się, tym że implikuje wzajemność, jest początkiem krążenia tego daru

• ofiara jest tylko jednostronna

• dar jest specyficznym elementem kultury

• dar ma funkcję integrującą

• przełamuje bariery społeczne, statusowe

• dar ma charakter obrzędowy

• obdarowywany musi oddać

• dar symbolizują status

STRUKTURALIZM LEVI STRAUSSA

• zainspirowało go językoznawstwo strukturalne F. De Saussurve

• przeciwstawia się empiryzmowi Malinowskiego

• empiria w badaniach nie jest istotna

• to co najistotniejsze w kulturze znajduje się poza obserwowaną rzeczywistością

• ludzka psychologia kreuje sposoby rzeczywistości

• proponuje wejście w głąb ludzkiej psychiki

• nie jest istotne poznanie faktów tylko to co psychologiczne

• podstawą ludzkiego społeczeństwa nie jest to co społeczne, ale to co psychologiczne

• dąży do wykazania, że mimo różnic ludzkiej kultury istnieje wiele cech

• chciał udowodnić, że ludzie są do siebie bardzo podobni

• dąży do wspólnych, uniwersalnych cech kulturowych

Strukturalizm jest to metoda badania głębokich, ukrytych i wrodzonych struktur, które rządzą ludzkim umysłem

• w ludzkim umyśle są struktury mentalne, nie są bezpośrednio dostrzegalne

• stwierdza, że istnieją 3 zasadnicze sfery ludzkiej aktywności, które wskazują iż owe struktury jednak istnieją

1. SZTUKA

2. MIT

3. JĘZYK

STRUKTURA MENTALNA

• cecha morfologiczna umysłu sformalizowana cecha ludzkiego myślenia, tkwią we wszystkim, ponadczasowe, niezmienne

• poprzez te struktury człowiek porządkuje, klasyfikuje, kategoryzuje zjawiska otaczającej rzeczywistości

• w kulturze rzeczywistość jest przez ludzi w podobny sposób uporządkowany

• struktury tkwią w ludzkich umysłach

• sposób porządkowania przebiega w opozycjach binarnych czyli porządkowanie przez człowieka opozycji 2 biegunowych

• każda kulturowość różni się opozycjami binarnymi, za tymi opozycjami kryje się sfera symboliczna; np. ktoś idzie do przodu, pnie się do kariery

• na podstawie opozycji binarnej człowiek stworzył

• opozycja mężczyzna i kobieta

Kultura nie jest zbiorem obserwowanych wytworów ludzkich działań. Istotą kultury stanowią idee, które tkwią w ludzkich umysłach. Kultura ma charakter ideacyjny, to świat symboliczny. Kultura to co jest w nas, a nie to co nas otacza. To co nie jest kulturą to jest naturą sposób porządkowania. Kultura tkwi w naszych umysłach. Ma ona charakter ideacyjny, wysoce skonwencjonalizowany.

Model metodologiczny strukturalizmu

Model metodologii wypracowany na gruncie językoznawstwa strukturalizmu.

Kultura jak i język mają podobną budowę i pełnią podobne funkcje, np.

1. kultura jest systemem składającym się z wielu integralnych części, tak jak język

2. kultura jest systemem komunikacyjnym, symbolicznym, tak jak i język bo podstawową funkcją jest komunikowanie symboliczne

3. kultura i język to zjawiska dynamiczne zmieniające się (dynamicznie lub wolniej)

4. kultura to zespół, reguł, norm, zasad, wiedza jak funkcjonuje w otaczającej rzeczywistości- akulturacja; to wiele możliwości, byt nadrzędny, język to wiele możliwości, pojęć, znaczeń; język jest systemem

5. kultura to system składający się z opozycji binarnych- sposób porządkowania poprzez struktury mentalne; język zbudowany na tej samej zasadzie

6. kultura to zespół znaków, charakteryzujących semiotyczny tak jak i język

Sposób badania kultury będzie sensowny. Kultura jest swoistym tekstem składającym się z wielu systemów językowych, które można zanlizować. Levi Strauss zauważył pewne podobieństwa między kulturą a językiem.

Jaki jest stosunek strukturalisty do kultury?

- antropologia powinna być przede wszystkim nauką o znakach, symbolach

- antropologia powinna być nauką semiologiczną

- kultura ma charakter ideacyjny, tzn. stanowią ją idee tkwiące w ludzkich umysłach

- jest formą binarnego porządkowania rzeczywistości; np. góra- dół; lewy- prawy; kultura- natura

- coś, co nie jest kulturą jest naturą,

- centralnym problemem antropologii powinien być ludzki umysł i mechanizm jego działania; po drugie antropologia powinna zajmować się ludzką psychiką

- celem jest dotarcie do głębszych realności, będące poza empirią i ich analiza

- mitologia to istotny dowód na istnienie struktur mentalnych

- na gruncie antropologii mamy odróżnić czynniki

• każdy mit to: specyficzna wariacja nad opozycjami binarnymi

- jaka opozycja leży u podstaw

- u jakich podstaw powstał dany mit

- mity istnieją by uzasadniać pewne problemy związane z opozycjami binarnymi

- mit to nadawanie sensu dziejom

ZARYS ANTROPOLOGII AMERYKAŃSKIEJ

- Należy do najbardziej zaawansowanych

- F. Baas ojciec antropologii amerykańskiej

- stworzył monografizm historyczny

- F. Baas był badaczem amerykańskich Indian; prowadził badania na Alasce

- badania zaowocowały opisami tych kulturowości

- opisywał te społeczeństwa w swoich monografiach

- celem badań było zgromadzenie badań do opisu kulturowego indiańskiego, niepowtarzalnego charakteru

- główną przesłanką metodologiczną była zasada relatywizmu kulturowego czyli przekonanie, wiedza, postawa mówiąca o tym, że kultury są zróżnicowane, że różnią się między sobą

- kultury są zróżnicowane

Istnieją 2 typy relatywizmu:

1. RELATYWIZM TWARDY - kultury nie można porównywać

2. RELATYWIZM MIĘKKI - kultury się różnią, ale mają cechy, można je opisywać

Baas należał do twardego relatywizmu.

Istnieje wielość monografii. Bass uwzględnia tzw. 2 zasady relatywizmu:

1. Zasada ONTOLOGICZNA

- uważał, że aby badać kulturę należy zasadzić ją w konkretnych momentach historycznych

- aby zrozumieć należy znać uwarunkowania historyczne

2. ZASADA METODOLOGICZNA

- do badań antropologicznych wprowadzić wymiar psychologiczny czyli stosować wymiar psychologiczny

- to co wpływa, na różnorodność kultur to determinizm kulturowy, który jest przechowywany w naszej psychice

Perspektywa dystrybutywna

- snuć refleksje na temat kultur

- uważał, że nie ma przełożenia, że rasa ludzka wytwarza określony typ kultury

- nie ma związku pomiędzy rasą ludzką, a kulturą

Baas zauważa, że badając języki odmiennych kultur, iż ich języki różnią się bardzo , od języków indoeuropejskich; stał na stanowisku, że badania należy prowadzić w sposób wielostronny wykorzystując dorobek innych nauk.

Psychokulturalizm lub szkoła kulturowości i osobowości- kontynuatorzy Baasa, twierdzono, że ludzka osobowość jest kształtowana przez psychikę i kulturę. Kultura ma wpływ na naszą psychikę.

1, KOFIGURACJONIZM

M. Mead i Ruth Benedict (uczennice Baasa)

- zakładają, że w każdej kulturze jest kofiguracja wzorów, tzn. że istnieje tzw. wzór podstawowy, który ma wpływ na wszelkie normy, zasady, relacje społecznego zachowania członków danej społeczności; każda kultura posiada wzór, który powoduje podporządkowanie.

POTLACH - rdzeń kultury, tzw. marnotrawstwo na pokaz

W każdej kulturze mamy wiele wzorców

M. Mead - wzór generalny, który wyznacza

- wdrażanie młodych we wzór generalny

- okres dojrzewania kształtuje osobowość

- można podzielić kulturę na 3 typy:

1. POSTFIGURATYWNY- wiedza pochodzi od tradycji

2. KOFIGURATYWNY- współpraca młodych i starszych

3. PREFIGURATYWNY- młodzi uczą starszych

---