Osteoporoza (łac. osteoporosis, dawna nazwa zrzeszotnienie kości) - stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.
Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nie osiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.Spis treści [ukryj]
1 Przyczyny
2 Objawy
3 Profilaktyka i leczenie
4 Fizjoterapia
5 Wertebroplastyka przezskórna
6 Osteoporoza a dieta
7 Zobacz też
8 Przypisy
Przyczyny [edytuj]
Do przyczyn wystąpienia osteoporozy pierwotnej należą:
przekwitanie (zwłaszcza wczesne)
zaawansowany wiek
mukowiscydoza
Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy:
uwarunkowania genetyczne
szczupła budowa ciała (mniejsze obciążenie) [potrzebne źródło]
nieprawidłowa dieta (ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa) [potrzebne źródło]
długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób
picie alkoholu, zwłaszcza w młodym wieku[1]
palenie papierosów[2]
przyjmowanie leków: kortykosterydów, nasennych, hormonów tarczycy
inne choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa
niedobór witaminy D[3]
niektóre leki, np. heparyna[4], fenytoina, barbiturany[5]
Spożycie kawy nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju osteoporozy[6]. Osteoporoza występuje rzadziej u osób z nadwagą[7]. Bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie, a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby:
estrogen u kobiet
testosteron u mężczyzn
Nadmiar kortykosterydów może doprowadzić do rozwoju osteoporozy steroidowej.
Objawy [edytuj]
W początkowej fazie, choroba przebiega bezobjawowo.
Do najczęstszych objawów klinicznie jawnej osteoporozy należą:
bóle kości długich pod wpływem obciążenia;
obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne kręgów) i ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej (garb starczy)[8]
złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej, ale często łamie się kość ramienna - bliższy odcinek i dalszy k. promieniowej).
Profilaktyka i leczenie [edytuj]
Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości, co osiąga się przez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi i poprawę wewnętrznej struktury kości.
U osób zagrożonych wystąpieniem osteoporozy należy prowadzić profilaktykę. Polega ona na usunięciu lub minimalizacji czynników prowadzących do osteoporozy, a także uzupełnianie niedoborów żywieniowych wapnia, witaminy D oraz białka. Należy pamiętać o nasilającym osteoporozę wpływie unieruchomienia, dlatego zaleca się szczególnie przed menopauzą uprawianie sportu, aby wzmocnić kości i mięśnie odpowiadające za stabilizację postawy.
Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości (ang. Bone Mineral Density - BMD). Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniom w przebiegu osteoporozy - szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowego-krzyżowego kręgosłupa oraz dalszego odcinka kości promieniowej (to ostatnie nie zalecane). Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku). Zdjęcie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania.
Leczenie osteoporozy zwykle rozpoczyna się jeśli T-Score jest równy lub przekracza -2,5 SD lub istnieją inne pozakostne czynniki ryzyka złamań np. skłonność do upadków.
Wykorzystuje się również w diagnostyce badania laboratoryjne poziomów m.in. wapnia, fosforu oraz biopsję kości.
Metody lecznicze dzielimy na pobudzanie osteoblastów (tworzenie tkanki kostnej) i hamowanie osteoklastów (hamowanie ubytku kości). Metody te są zwykle kompleksowe i często wymagają korekty. Przed wybraniem odpowiedniej strategii leczenia należy określić parametry metabolizmu tkanki kostnej i typ ubytku kości (przewaga ubytku kości lub zahamowania osteosyntezy).
Leki stosowane w leczeniu osteoporozy to:
Bisfosfoniany:
alendronian sodu
etydronian disodowy
klodronian disodowy
kwas ibandronowy
kwas zoledronowy
pamidronian disodowy
ryzedronian sodu
Preparaty wapnia zalecana wielkość spożycia wynosi 1 200 mg/dziennie [9]
Preparaty witaminy D - Dla osób powyżej 60 lat Międzynarodowa Fundacja Osteoporetyczna (ang. International Osteoporosis Foundation) zaleca poziom 25OHD w surowicy wynoszący 75 nmol/L (30 ng/ml) osiągnięty przez spożywanie 20 - 25 μg/dzień (800 - 1 000 IU/dzień). Do czasu ogłoszenia tych zaleceń w 2010 efektywność wyższych dawek w zapobieganiu upadkom i złamaniom nie została oceniana w badaniach klinicznych. U osób: otyłych, z osteoporozą, o ograniczonej ekspozycji na słońce (obłożenie chorych, kalek), z zaburzeniami wchłaniania oraz u nie-Europejczyków może być koniecznym zwiększenie spożycia do 50 μg/dzień (2 000 IU/dzień). U tych zagrożonych osób Fundacja zaleca pomiar 25OHD w surowicy i powtórzenie pomiaru po 3 miesiącach suplementacji w celu sprawdzenia, czy stężenie witaminy D osiągnęło pożądany poziom. 2,5 μg (100 IU) dodanej witaminy D zwiększy poziom 25OHD w surowicy o około 2,5 nmol/L (1,0 ng/ml) [10].
Fluorki, obecnie rzadko stosowane ze względu na możliwość powstania zaburzeń mikroarchitektury kości
Kalcytonina
Raloksifen
Ranelinian strontu
Teryparatyd czyli rhPTH (1-34); rozważa się zastosowanie parathormonu (PTH 1-84) lub innych jego fragmentów
Fizjoterapia [edytuj]
zapobieganie bólowi: ostrożny masaż, masaż podwodny, fango, elektroterapia, ćwiczenia czynne w odciążeniu
budowa siły mięśniowej: ostrożne ćwiczenia oporowe, krótkie napięcia, pozycja stabilna, kręgosłup najlepiej w pozycji poziomej
postawa i ruchomość w stawach: ćwiczenia mięśni posturalnych, nauka prawidłowej postawy
Wertebroplastyka przezskórna [edytuj] Zasugerowano, aby ta sekcja została przeniesiona do nowego artykułu nazwanego Wertebroplastyka. (dyskusja)
Wertebroplastyka to nowoczesna metoda leczenia złamań kompresyjnych kręgosłupa powstałych między innymi w wyniku przebiegu osteoporozy. Zabieg wykonuje się na sali radiologii zabiegowej, w znieczuleniu miejscowym, pod kontrolą aparatu rentgenowskiego. Do trzonu kręgu wprowadza się igłę i wypełnia się go cementem kostnym. W odróżnieniu od klasycznej operacji jest to procedura znacznie mniej inwazyjna, a przez to mniej obciążająca pacjenta.
Po zabiegu wertebroplastyki, bóle kręgosłupa znacznie się zmniejszają lub całkowicie ustępują. Pacjent do domu wychodzi w ciągu kilku dni a kręgosłup zachowuje swoją elastyczność. Dzięki małej inwazyjności zabiegu również czas rehabilitacji jest nieporównywalnie krótszy niż w przypadku klasycznej operacji.
Osteoporoza a dieta [edytuj]
Optymalnie i właściwie zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i mineralnych. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest uzależnione od płci, wieku i trybu życia.
Osteoporoza należy do grupy chorób, w których dieta ma duże znaczenie. Podczas konstruowania modelu odżywiania, który ma chronić przed osteoporozą, obowiązują ogólne zasady żywienia racjonalnego. Szczególny nacisk kładzie się jednak na spożywanie pokarmów bogatych w wapń i witaminę D (mleko i nabiał), natomiast zaleca się ograniczanie tych produktów, które nie służą naszym kościom np. napoje gazowane.
http://www.osteoporoza.biz.pl/leczenie-osteoporozy.html
Leczenie osteoporozy
Jeszcze kilkanaście lat temu niewiele mówiło się o osteoporozie. Dziś jest to problem społeczny i współczesna medycyny stoi przed dużym wyzwaniem. Na rynku dostępne są leki przeciw osteoporozie ale ich działanie nie zawsze jest wystarczająco skuteczne. Musimy również zwracać uwagę na efekty uboczne niektórych leków. Leczenie jest zwykle długofalowe co jest warunkiem jego skuteczności. Leki powinny być dobrze przyswajalne i bezpieczne. Generalnie możemy podzielić istniejące na rynku preparaty na te, które powstrzymują procesy kościogubne oraz takie, które stymulują tworzenie i uwapnianie kości.
Leki hamujące niszczenie tkanki kostnej to głównie:
Estrogeny
Kalcytonina
Bisfosfoniany
Leki stymulujące procesy kościtwórcze to:
Preparaty wapnia i witaminy D
Związki fluoru
Parathormon
Estrogeny to żeńskie hormony produkowane przez jajniki. Mają one bardzo korzystny wpływ na kości ponieważ hamują działalnie komórek kościoniszczących. Wraz z nadejściem okresu menopauzy, działalność jajników zanika i procesy kościogubne ulegają przyspieszeniu, zwiększając ryzyko osteoporozy. W takich przypadkach często stosuje się hormonalną terapię zastępczą polegającą na przyjmowaniu estrogenów w postaci tabletek bądź plastrów. Ochrona kości to nie jedyny plusy terapii hormonalnej. Estrogeny wpływają korzystnie na wiele procesów zachodzących w oragnizmie kobiety, opóźniają starzenie utrzymując jędrność skóry, poprawiają pamięć, samopoczucie, łagodzą niekorzystne zjawiska towarzyszące osteoporozie jak np. zaburzenia snu czy wahania emocjonalne. Dłuższe stosowanie estrogenów, powyżej 5 lat, nie jest zalecane gdyż może źle wpływać na wątrobę, ponadto może zwiększać ryzyko zachorowań na raka macicy oraz raka sutka. Należy dodać, że niektóre pacjentki nie powinny w ogóle stosować terapii hormonalnej jeżeli cierpią na np. niewydolność wątroby, nowotwór narządu rodnego lub sutka, nadciśnienie tętnicze, wrzody.
Kalcytonina to hormon, który reguluje metabolizm wapnia zmniejszając jego stężenie we krwi oraz hamując proces odwapniania kości. Ponadto wykazuje działanie przeciwbólowe. Udowodniono skuteczność kalcytoniny w procesie wzmacniania i ochrony kręgosłupa, zmniejsza ona znacznie ryzyko złamań trzonów kręgów. Jest to lek bezpieczny i dobrze się wchłania.
Bisfosfoniany to główna grupa leków stosowanych w leczeniu osteoporozy. Mogą być stosowane zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, w fazie zaawansowanej choroby oraz jako profilaktyka u osób w wysokim ryzykiem złamań. Bisfosfoniany zmniejszają ryzyko złamań skutecznie hamując proces ubytku masy kostnej. Ich działanie polega na osadzaniu się cząsteczek leku w kościach. Powoduje to zahamowanie precesu kościogubnego w obszarze kości związanym z cząsteczką bisfosfonianu. Na rynku dostępne sa następujace preparaty; etidronian, alendronian i risedronian. Minusem bisfosfonianów jest utrudnianie tworzenia nowej tkanki kostnej, wiążąc się raz z komórkami kości blokują jej działania zarówno kościgubne jak i kościotwórcze. Ponadto bisfosfoniany mają właściwości podrażniające błonę śluzową i mogą wywoływać uczucie zgagi, nie są wskazane dla osób z chorobą wrzodową żołądka. Wyjątkiem jest risedronian, lek nowej generacji.
Preparaty wapnia i witaminy D są nieodłącznym elementem zarówno profilaktyki jak i leczenia osteoporozy. Bez względu na inne przyjmowane leki należy utrzymywać odpowiednią podaż wapnia i witaminy D. Wapń buduje kości i to jego braki powodują chorobę a witamina D jest niezbędna w procesie przetwarzania i przyswajania wapnia.
Fluorki były od dawna stosowane w leczeniu osteoporozy ponieważ miały zwiększać liczbę komórek kościotwórczych. Jednak okazuje się, że przewlekłe stosowanie fluoru zwiększa ryzyko złamań kości a komórki odpowiedzialne za tworzenie tkanki kostnej stają sie mniej aktywne. Ponadto fluor wykazuje cechy podobne do bisfosfonianów osiadając w kościach, ciężko go usunąć i powoduje zwiększoną podatnośc na złamania.
Parathormon jest produkowany w gruczołach przytarczycznych, jego użyteczność w leczeniu osteoporozy jest nadal badana. W dużych ilościach może silnie wpływać na odwapnienie kości. Jednak wykazuje korzystne działanie w leczeniu młodych kobiet po operacjach ginekologicznych.
Jednak musimy pamiętać, że leki to nie wszystko. Musimy dbać o nasze kości poprzez odpowiedni tryb życia, bogatą w minerały dietę, stosowanie preparatów mineralnych i witaminowych bogatych w wapń i witaminę D, eliminację czynników ryzyka. Należy pamiętać, że proces osteoporozy ulega gwałtownemu przyspieszeniu po pierwszym złamaniu.
LECZENIE OSTEOPOROZY
Niezależnie od metody istnieje jeden praktyczny cel leczenia osteoporozy. Jest nim zmniejszenie ryzyka złamań oraz zapobieganie kolejnym tego typu komplikacjom.
Dodatkowe działania to:
eliminacja bólów kostnych (zwyrodnienia, złamania)
leczenie ortopedyczne i /lub chirurgiczne
leczenie powikłań narządowych związanych z osteoporozą
Standardy postępowania w osteoporozie określają sytuacje, w których leczenie jest niezbędne a są to:
przebyte złamania po niewielkim urazie, zwłaszcza dotyczące kręgów, nadgarstka oraz nasady bliższej kości udowej.
osoby bez złamań ale obciążone jednym lub kilkoma czynnikami ryzyka z masą kostną oznaczoną metodą densytometrii, przekraczającą minus 2,5 T-score w odcinku lędźwiowym kręgosłupa lub w nasadzie bliższej kości udowej
choroby ogólnoustrojowe przebiegające z nasilona osteoporozą
Rutynowym postępowaniem terapeutycznym jest stosowanie odpowiednich kombinacji leków, uzupełniających się pod względem działania, które obejmuje dwa zasadnicze mechanizmy:
hamowanie aktywności komórek odpowiedzialnych za niszczenie kości (osteoklastów)
pobudzanie aktywności komórek odbudowujących kość (osteoblastów)
preparaty wapnia
Wapń i jego związki powinny być stosowane w każdym przypadku osteoporozy. Wyrównanie niedoborów tego pierwiastka zapobiega procesowi odwapnienia kości (resorpcji) nasilanego przez wydzielany reaktywnie przez przytarczyce parathormon (PTH).
W przypadku osteoporozy organizmowi należy dostarczyć dziennie minimum 1200 mg wapnia bądź to z pokarmem bądź też uzupełniając niedobór, stosując preparaty doustne.
Wśród nich najlepsze są te, które zawierają węglan lub cytrynian wapnia ponieważ wchłaniają się one w odpowiednio dużej ilości z przewodu pokarmowego i zawierają dużą ilość wapnia elementarnego w przeliczeniu na całą cząsteczkę.
Lekiem z wyboru jest w Polsce węglan wapnia (Calcium Carbonicum)
Stosowane preparaty zawierają 200, 300, 400, 500, 600 i 1200 mg wapnia elementarnego. Są dostępne w postaci tabletek, tabletek musujących, proszków, granulatów. Niektóre z nich występują w połączeniu z witaminą D-3.
Węglan wapnia w osteoporozie zmniejsza ryzyko złamań zwłaszcza, gdy stosowany jest razem z witaminą D 3.
Powinien być stosowany profilaktycznie.
Związki wapnia mogą działać zapierająco co obserwuje się nierzadko w wieku podeszłym. Należy wówczas stosować preparaty mieszane, wapniowo-magnezowe lub dodać magnez o czym powinien zadecydować lekarz.
witamina D-3 i pochodne
Witaminy z grupy D przypominają swą strukturą męskie i żeńskie hormony płciowe i podobnie jak one są dla organizmu niezbędne. Witamina D-3 wzmaga wchłanianie wapnia i fosforanów z jelit, pobudza syntezę składników kości oraz hamuje wydzielanie parathormonu.
W ustroju jest magazynowana w wątrobie i tkance tłuszczowej jako tzw. kalcidiol. Jego ilość stanowi pulę zapasową tej witaminy w organizmie.
Rutynowo stosuje się witaminę D-3 jako oddzielny preparat w dawkach, które indywidualnie ustala lekarz zwykle jest to 400 lub 800 IU na dobę.
Dostępne w Polsce witaminy zawierają 400, 500 i 1000 j. międzynarodowych. Alfa-kalcidiol (bardziej aktywna postać witaminy D-3) jest dostępny w dawkach po 0,25 i 1,0 mikrogramów.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że istnieje sezonowa zmienność zapotrzebowania zarówno na wapń jak i na witaminę D-3. W okresie lata przy większym nasłonecznieniu organizm wytwarza większe ilości witaminy D-3 w skórze pod wpływem promieni nadfioletowych co wiąże się z większą pulą wapnia w ustroju. Podczas jesieni i w zimie przy mniejszym w warunkach klimatu umiarkowanego nasłonecznieniu może wystąpić względny niedobór tych związków, wobec czego ich spożycie w tym czasie powinno być większe.
W wybranych przypadkach np. w wieku podeszłym czy w jawnej niewydolności nerek należy rozważyć zastosowanie bardziej aktywnych postaci witaminy D-3 o silniejszym działaniu. Mamy do dyspozycji 2 preparaty: kalcitriol oraz alfa-kalcidiol, z których ten ostatni jest bardziej dostępny i tańszy.
Przyjmowanie aktywnych postaci witaminy D-3 wiąże się z koniecznością okresowego oznaczania poziomu wapnia we krwi pod kątem dostosowania dawek leku. Tego typu terapia wymaga ścisłej współpracy ze specjalistą.
estrogeny
Są to tzw. żeńskie hormony płciowe, produkowane głównie w gruczołach płciowych oraz nadnerczach zarówno u kobiet jak i (w mniejszych ilościach) u mężczyzn.
Zakres biologicznego działania estrogenów wykracza daleko poza układ rozrodczy. Obecnie zwraca się szczególną uwagę na ich właściwości regulujące krążenie krwi oraz stabilizujące tkankę kostną.
Korzystne działanie estrogenów na kość wynika stąd, ze hamują one aktywność komórek kościogubnych i tym samym promują tworzenie nowej kości. Współczesne badania dowiodły, że estrogeny w znaczący sposób zmniejszają ryzyko złamań, zwłaszcza w obrębie kręgów i szyjki kości udowej.
Można wykazać, że już po 4 miesiącach ich stosowania zwiększa się ilość tkanki kostnej oceniana metodą densytometrii.
Estrogeny są lekami z wyboru w profilaktyce utraty masy kostnej u kobiet w okresie menopauzy.
Istnieje szereg preparatów różniących się dawką, strukturą chemiczną i sposobem podawania. W osteoporozie zaleca się stosowanie 17-β-estradiolu identycznego z powstającym w organizmie. Dostępne leki podaje się doustnie (8 zarejestrowanych preparatów) lub stosuje w postaci plastrów (9 zarejestrowanych preparatów).
Wybór drogi podania leku zależy przede wszystkim od współistnienia innych schorzeń lub sytuacji (np. palenie tytoniu) modyfikujących działanie leku.
Biorąc pod uwagę fakt, zasadniczym wskazaniem do stosowania hormonalnej terapii zastępczej jest menopauza, leczenie estrogenami wymaga dodatkowego stosowania innych hormonów tj. progestagenów w większości przypadków (zrównoważenie wpływu estrogenów na układ rozrodczy). Istnieją preparaty łączone, zawierające oba typy hormonów.
Stosowanie hormonów oprócz hamowania tempa utraty masy kostnej, przywraca w większości przypadków prawidłowy cykl miesiączkowy, zmniejsza ryzyko miażdżycy oraz korzystnie wpływa na jakość życia kobiety.
Ujemne strony hormonoterapii wiążą się z większym ryzykiem zatorowo-zakrzepowym oraz możliwością rozwoju zmian rozrostowych w narządzie rodnym i gruczole piersiowym.
W każdym przypadku lekarz specjalista określi rodzaj i dawkę leków oraz rozważy wspólnie z pacjentem sumę korzyści i ewentualnych mankamentów takiego postępowania.
wybiórcze modulatory receptorów estrogenowych (SERM)
Standardy postępowania w osteoporozie wymieniają tą grupę leków jako alternatywę dla klasycznej hormonalnej terapii zastępczej. Nie wchodząc w szczegóły należy powiedzieć, że preparaty z tej grupy mają pewne działanie hamujące utratę masy kostnej a są pozbawione większości niekorzystnych wpływów estrogenów w odniesieniu do struktur poza kostnych. Najbardziej obiecującym lekiem w tej grupie jest Raloxifen, który w Stanach Zjednoczonych został zarejestrowany do prewencji osteoporozy.
tibolon (Livial)
Ten syntetyczny preparat najbardziej w swoim działaniu zbliżony jest do naturalnych estrogenów. Posiada również właściwości progestagrnów, androgenów oraz hamujące gonadotropiny (hormony przysadki mózgowej pobudzające gruczoły płciowe). Może być stosowany razem z węglanem wapnia, vitaminą D-3 i Alendronianem w osteoporozie pomenopauzalnej zamiast estrogenów. Zwykle wystarcza dawka 2,5 mg.
androgeny i progestageny
Męskie hormony płciowe (androgeny), do których należy m.in. testosteron zapobiegają osteoporozie dzięki własnemu działaniu anabolicznemu. Wskazania do ich podania istnieją wtedy, gdy stwierdza się niedobór testosteronu połączony z zaburzeniami potencji, osłabieniem siły mięśniowej oraz niską masą kostną w densytometrii. Objawy takie z reguły świadczą o andropauzie (męski odpowiednik menopauzy).
Progestageny to hormony regulujące cykl miesiączkowy i kontrolujące ciążę. Syntetyczne pochodne wywodzące się od 19-nortestosteronu np. noretisteron wywierają wyraźne działanie ochronne na kość i powinny być stosowane w ramach klasycznej hormonalnej terapii zastępczej razem z estrogenami.
Istnieje kilka preparatów zawierających zarówno estradiol jak i progestageny co znacznie ułatwia ich stosowanie.
kalcytonina
Ten hormon powstaje w specjalnych komórkach tarczycy (tzw. komorki C) w odpowiedzi na podwyższony poziom wapnia we krwi. Pod jego wpływem zmniejsza się uwalnianie wapnia z kości, nasila się synteza aktywnej postaci witaminy D 3 w nerkach, spada poziom parathormonu a nadmiar wapnia we krwi zostaje wydalony z moczem. Kalcytonina jest jedynym hormonem działającym bezpośrednio na komórkę kościogubną. Posiada ponadto własne działanie przeciwbólowe.
Kalcytonina wykazuje skuteczność przeciwzłamaniową zwłaszcza w stosunku do kręgosłupa chociaż jest ona mniejsza niż analogiczne właściwości estrogenów lub bifosfonianów.
Jest również bardzo użytecznym lekiem przeciwbólowym w przypadkach świeżych złamań trzonów kręgów.
Wskazania do podania kalcytoniny istnieją w osteoporozie menopauzalnej, posterydowej, złamaniach kostnych, bólach kości pochodzenia nowotworowego i innych.
W osteoporozie kalcytonina jest obecnie lekiem drugiego rzutu, stosowanym razem z wapniem, witaminą D-3 oraz hormonalną terapią zastępczą.
W Polsce dostępnych jest obecnie 5 zarejestrowanych preparatów kalcytoniny.
Najczęściej stosuje się syntetyczne preparaty podawane w aerozolu donosowym lub w wybranych przypadkach w iniekcjach domięśniowych, standardowo przez okres trzech miesięcy z następową trzymiesięczną przerwą.
bifosfoniany
Charakterystyczną cechą tej grupy leków jest ich podobieństwo do występujących w kościach naturalnych pirofosforanów decydujących o prawidłowej mineralizacji szkieletu. Po podaniu doustnym bifosfoniany wbudowywują się w strukturę kości, trwale ją spajając. Mają również wpływ na wszystkie stadia rozwojowe osteoklastów (komórek kościogubnych).
Nie podlegają przemianie w ustroju i są obecnie uważane za najsilniejsze leki hamujące ubytek kości (działanie antyresorpcyjne).
Standardy postępowania w osteoporozie zalecają stosowanie bifosfonianów zarówno w profilaktyce (uzupełniająco) , jak i w leczeniu - w tym drugim przypadku są to leki pierwszego rzutu razem z wapniem i witaminą D 3.
Obecnie dostępne na rynku są trzy generacje tych leków z tego w osteoporozie mają zastosowanie bifosfoniany drugiej generacji a zwłaszcza Alendronian.
Wskazania do podania bifosfonianów:
osteoporoza menopauzalna przy przeciwwskazaniach do hormonalnej terapii zastępczej.
brak akceptacji dla hormonalnej terapii zastępczej i objawy uboczne tejże.
uzupełnienie hormonalnej terapii zastępczej (efekt wzajemnie korzystny, synergistyczny)
endometrioza leczona analogami Gn-RH (hormon podwzgórza wpływający na gruczoły płciowe)
osteoporoza przy długotrwałym stosowaniu sterydów
osteoporoza w przebiegu zapalnych chorób narządu ruchu (reumatoidalne zapalenie stawów).
osteoporoza u mężczyzn
zapobieganie osteoporozie pomenopauzalnej
zapobieganie i leczenie miejscowej utraty kości (tzw. osteoliza) po wszczepieniu protez (staw biodrowy)
choroby nowotworowe z przerzutami do kości
niektóre bardzo rzadkie genetycznie uwarunkowane choroby kości.
Przy stosowaniu tych leków należy zadbać o prawidłową podaż wapnia tak, aby jego poziom był w normie. Jeśli istnieje jego niedobór lub niedobór witaminy D 3 (osteomalacja) to należy wstrzymać się ze stosowaniem bifosfonianów (do czasu wyrównania).
Pewne środki ostrożności istnieją również w przypadku niektórych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego.
inne środki
Możliwe jest zastosowanie dodatkowych środków farmakologicznych, wśród których należy wymienić związki flawonowe, leki moczopędne tzw. tiazydy, fluor, parathormon, hormon wzrostu. Współczesne standardy leczenia osteoporozy nie przewidują ich rutynowego stosowania a w przypadku niektórych z nich istnieje konieczność dalszych badań ze względu na ich potencjalną skuteczność i korzystne działanie ogólnoustrojowe. (np. hormon wzrostu).
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Jakie preparaty stosuje się w osteoporozie?
W aptekach można znaleźć wiele preparatów o właściwościach poprawiających funkcjonowanie stawów i wzmacniających kości. Czym różnią się między sobą leki dostępne bez recepty? Czy faktycznie powinny być stosowane u osób z osteoporozą? Dlaczego leki wydawane na receptę przynoszą lepszy efekt terapeutyczny?
Preparaty dostępne bez recepty nie zawsze posiadają konkretne wskazanie do leczenia osteoporozy. Pacjenci kierując się reklamą częściej sięgają po preparaty możliwe do kupienia bez recepty lekarskiej.
Leki i suplementy dostępne bez recepty stosowane w profilaktyce osteoporozy powinny zawierać w swoim składzie:
Wapń, który jest pierwiastkiem biorącym udział w tworzeniu i mineralizacji tkanki kostnej i zębów.
Witaminę D3, niezbędną podczas wchłaniania i wykorzystania wapnia do mineralizacji kości. Stymuluje również przyswajanie wapnia i fosforanów w jelicie cienkim.
Kwasy tłuszczowe omega-3, występujące w tranie, są konieczne, żeby mieć zdrowe kości, bowiem usprawniają wchłanianie wapnia. Chronią przed stanami zapalnymi stawów, łagodzą ból oraz sztywność występujące w chorobach reumatycznych. Ponadto zapewniają prawidłowy rozwój i wzrost dzieci jak i właściwe funkcjonowanie układu nerwowego, odpornościowego oraz narządu wzroku.
Kolagen, zmniejszający ryzyko uszkodzeń narządu ruchu.
Przykładowe preparaty zawierające powyższe składniki:
Ostercal D 1250, Vitrum Calcium, Vicalvit D i Osteovit 1000 zawierają witaminę D3 i wapń. Preparat Ostercal D - moze być również zażywany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Vicalvit D - dostępny jest jako tabletki lub proszek do rozpuszczania.
Femcalvit jest szczególnie interesującym produktem zawierającym witaminę K w wysokim, uderzeniowym stężeniu, niezbędnym do prawidłowego metabolizmu kości i nasilającym efekt działania witaminy D. Femcalvit przeznaczony jest głównie dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym, już od 35. roku życia, kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą, osób starszych bez codziennej aktywności fizycznej oraz osób intensywnie uprawiających sport i stosujących dietę niskokaloryczną.
Doppelherz aktiv mocne kości, również zawiera witaminę K a także witaminę C - popularny preparat wśród osób chcących wzmocnić swoje kości.
Tran norweski oraz islandzki, który poza witaminą D i kwasami omega-3, dodatkowo zawiera witaminę A i E. Tran poza korzystnym wpływem na układ kostny, pomaga wzmocnić naturalną odporność organizmu.
Calperos 500 lub 1000. Posiada ubogi skład, jedynie wapń. Niemniej jednak wśród preparatów wapniowych cieszy się dużym uznaniem pacjentów.
Calcium 500 D. Preparat w formie proszku musującego, który poza wapniem zawiera witaminę D3 oraz witaminę C.
OsteoDiag jest preparatem zawierającym wapń, witaminę D oraz witaminę B6.
Colacal kolagen z wapniem.
Vitamarin (olej z wątroby rekina), łączy wiele działań korzystnych, dzięki zawartości witamin: A, D, E oraz skwalenu i nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.
Calcenato, posiada poza witaminą D3 oraz wapniem, magnez i cynk. Magnez aktywuje witaminę D, a cynk wspomaga syntezę macierzy kostnej.
Orocal D3 jest preparatem nie wyróżniającym się składem, ponieważ zawiera witaminę D3 i wapń tak samo jak w/w preparaty. Charakteryzuje się natomiast ciekawą formą podawania, gdyż występuje jako tabletki do żucia.
Chrząstka rekina to preparat dostarczający fosforu i wapnia, zalecany osobą narażonym na wystąpienie osteoporozy.
Pomocniczo w osteoporozie można stosować preparaty zawierające chondroitynę i glukozaminę (Artrofit 3w1, Artro-protect, Colafit).
Preparaty wydawane bez recepty mogą być stosowane jako element wspomagający w leczeniu początkowego stadium choroby, a właściwie bardziej jako forma profilaktyki.
Czym powyższe preparaty różnią się od leków wydawanych na receptę? Przede wszystkim składem. Substancje zawarte w lekach na receptę, faktycznie przeciwdziałają rozwojowi osteoporozy.
W leczeniu osteoporozy rozróżnia się dwa kierunki - wzmaganie tworzenia nowych komórek tkanki kostnej lub zmniejszanie ich utraty. Często stosuje się terapię skojarzoną, polegającą na stosowaniu leków z obydwu grup, które wzajemnie uzupełniają swoje działanie.
Wśród leków pobudzających odbudowę kości można wyróżnić:
parathormon zrekombinowany (czyli Teryparatyd), przywraca odporność tkanki kostnej, stymuluje kościotworzenie. Podawany jest w formie zastrzyków.
sole strontu, pobudzają kościotworzenie. Przykładowym lekiem z tej grupy jest Protelos.
fluorek sodu, stymuluje wytwarzanie kolagenu.
steroidy anaboliczne, zwiększają masę kostną i wytrzymałość kości.
Pośród lekarstw niwelujących komórki niszczące tkankę kostną wyróżnia się:
estrogeny, które przyspieszają dojrzewanie i aktywność komórek budujących kości, zwiększają także wytwarzanie kolagenu.
kalcytoninę, występującą w trzech różnych odmianach (ludzkiej, wieprzowej i łososiowej, z których najbardziej pożądana jest ostatnia forma), posiadającą właściwości hamowania komórek niszczących kości.
bisfosfoniany, to największa grupa leków stosowanych w terapii osteoporozy. Ich mechanizm działania polega na wiązaniu się na powierzchni kryształów hydroksyapatytu kostnego i tworzeniu kompleksów trudnych do rozpuszczenia. Hamują także działanie komórek kościogubnych (przykładowe leki to: Actonel, Bonviva, Pamifos, Aclasta, Ostolek, Fosamax).
Fitoestrogeny, to ekstrakty roślinne, które w swoim działaniu przypominają działanie hormonów estrogenowych. Rośliny, w których można odnaleźć fitoestrogeny to przede wszystkim soja, pluskwica groniasta i niepokalanek mnisi. Dzięki swoim właściwościom zmniejszają zagrożenie rozwoju osteoporozy, pomniejszając ryzyko zapadalności na raka sutka i błony śluzowej macicy a także zmniejszają ilość "złego" cholesterolu. Wyjątkowo w tej grupie leków, z założenia skierowanych na leczenie osteoporozy przy użyciu leków na receptę, fitoestrogeny można kupić bez recepty (Soja A+E, Soyfem, Menoplant soy-A 40+).
wybiórcze modulatory receptora estrogenowego (SERM), działają poprzez zwiększanie gęstości kości. Także wykazują działanie ochronne przed rozwojem nowotworu sutka. Poza tym są stosowane w leczeniu bezpłodności spowodowanej brakiem owulacji. Przykładowym lekiem tej grupy jest Evista.
Pośród preparatów dostępnych na receptę stosowanych w zmianach zapalnych stawów, które mogą towarzyszyć osteoporozie, a także w postaci środka pomocniczego w chirurgii ortopedycznej, zastosowanie znalazły dwa preparaty - Hyalgan i Synviscone. Hyalgan zawiera kwas hialuronowy, który usprawnia funkcje stawów, przywraca właściwy skład mazi stawowej. Synviscone posiada w swoim składzie polimery hylanowe, które naśladując maź stawową, regulują pracę stawu i zmniejszając ból w trakcie poruszania się.