Autyzm

z zachowaniem dzieci z autyzmem.

Autyzm - zaburzenie autystyczne, zaliczany jest do calościowych zaburzeń rozwoju i obejmuje wiele

sfer funkcj onowania dziecka

(Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD 10)

Dr B. Rimland wskazuje, że przyczyn autyzmu należy upatrywać w określonych środkach spożywczych (głównie pszenica-mąka, mleko, cukier, sól), konserwantach, sztucznych barwnikach, polepszaczach smaku, które wywołują reakcje alergiczne w układzie nerwowym dziecka prowadzące do zapaleń mózgu i w konsekwencji do wystąpienia jego dysfunkcji.

Autyzm określany jest jako, taki stan umysłu, który pojawia się albo zaraz po urodzeniu, albo we wczesnym dzieciństwie (do 36 miesiąca życia dziecka) i powoduje, że dzieci niezdolne są do tworzenia prawidłowych stosunków społecznych. Skutkiem tego dziecko może odizolować się od kontaktów z ludźmi, jednocześnie zagłębić się w świecie powtarzających się, obsesyjnych czynności i zainteresowań o charakterze autostymulującym.

2. Poglądy genetyczne

Antyzm - z gr. Autos - sam; głębokie zaburzenie rozwojowe. Zostal on opisany przez LEO KANNERA w 1943r. Objawy dot. Przede wszystkim zaburzeń w sferze funkcjonowania społecznego. Osiowym objawem autyzmu jest wycofanie się z kontaktów społecznych, co warunkuje powstawanie

kolejnych objawów zespołu. Oderwanie się od rzeczywistości w świat

nierealnych psychotycznych przeżyć; zamknięcie

się w sobie z częściowym lub calkowitym zerwaniem kontaktu z otaczającym światem.

Asperger jako pierwszy wskazywał na genetyczne podłoże występowania autyzmu. Uważał on, że psychopatia autystyczna jest ekstremalnym wariantem męskiego charakteru, męskiej inteligencji

Nissen, niemiecki lekarz, twierdzi, że biogenetyczna dyspozycja w zetknięciu z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi prowadzi do wystąpienia objawów autyzmu

AUTYZM [gr.], objaw zaburzeń psych., zamknięcie się w sobie i osłabienie kontaktu ze środowiskiem zewo.; jeden z objawów schizofrenii; a. dziecięcy, choroba psych. ujawniająca się między 3-6 rokiem życia, charakteryzująca się ograniczeniem lub brakiem kontaktu ze środowiskiem, dziwacznością zachowań i zainteresowań; przebieg przewlekły. II encyklopedia PWN

Folstein, Rutter na podstawie badań stwierdzili występowanie autyzmu u wszystkich badanych par bliźniąt jednojajowych

Wśród czynników genetycznych i dziedzicznych wymienia się dodatkowo:

Autyzm definiowany jest poprzez wskazanie 3 obszarów fW1kcjonowania, w których widoczne są nieprawidłowości:

l. jakościowe zaburzenia zdolności uczestniczenia w naprzemiennych,

2. jakościowe zaburzenia w komunikacji zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej, 3. znaczne ograniczone wzorce aktywności i zainteresowań.

Przyczyny antyzmn

o uszkodzenie genów w obrębie chromosomów: 2,3,IS,16,17,X oraz 7, który jest

odpowiedzialny za wiele poważnych schorzeń min. nowotworów. Naukowcy z Toronto oznaczyli w nim geny "podejrzane" za autyzm:FOXP2, WNT2, RELN, HOXAI i HOXABI. Geny te są odpowiedzialne za rozwój mowy, za produkcję

białek niezbędnych do rozwoju oraz pracy mózgu (np., są one zaangażowane w proces produkcji neurotransmiterów) W myśl tej teorii - genetyczna jest skłonność do uszkodzenia układu nerwowego,

o Zespól Kruchego Chromosomu X, teoria - ojciec nosicielem genu wywołującego

autyzm,

o wpływ testosteronu na uszkodzenie lewej półkuli mózgu - dysleksja

Wiele autystycznych dzieci wyraźnie odbiega od normy już od wczesnego dzieciństwa, inne rozwijają się prawidłowo do l g., a nawet do 36. miesiąca życia i w wyniku zadziałania określonego czynnika, mogą to być szczepienia ochronne, początek epilepsji, sytuacja traumatyczna (np. pobyt w szpitalu), choroba wymagająca podania antybiotyku może dojść do ujawnienia się symptomów autyzmu, którego obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany i dotyczy poziomu rozwoju poznawczego dziecka, odbioru wrażeń zmysłowych, charakteru i natężenia występowania symptomów oraz towarzyszących im dodatkowych problemów.

Teońe na temat przyczyn antyzmu:

1. Przyczyny chemiczne i biochemiczne.

3. Poglądy psychologiczne i psychoanalityczne

Najbardziej znana i bardzo kontrowersyjna, jest teoria Bruno Bettelheima. Uważa on, że autyzm spowodowany jest zaburzoną relacją rodziców z dzieckiem, głównie zimnej i niedostępnej matki, która w niedostatecznym stopniu stymulowala rozwój dziecka, prowadząc do zaklócenia kontaktu dziecka ze światem zewnętrznym. Skutkiem blokady wymiany informacji pomiędzy dzieckiem, a środowiskiem i na odwrót, jest otoczenie się dziecka murem - "pusta forteca", a jego jedyną podejmowaną aktywnością autostymulacja. Jako jedynie słuszną metodę terapeutyczną zalecał przekształcenie dotychczasowego środowiska dziecka, a przede wszystkim odizolowanie od rodziców, jako jednostek patologicznych i nieodpowiedzialnych.

E. R. Ritvo uważa, że przyczyna autyzmu jest bezpośrednio związana ze zmianami poziomu serotoniny, która występuje we wszystkich odcinkach mózgu oraz we krwi - w trombocytach. 40% dzieci autystycznych ma podwyższony poziom serotoniny we krwi. Zaburzenia te mogą prowadzić do zaburzeń komW1ikacji i interakcji społecznych, które są konsekwencją zaburzeń systemu równowagi i mechanizmu westybulamego. A niedobór melatoniny (hormonu wytwarzanego przez szyszynkę) powoduje dodatkowo zaburzenia snu.

Podobnie S. Gracia źródła autyzmu upatrywał w nieprawidłowych kontaktach matki z dzieckiem między 6 miesiącem, a 3 rokiem życia.

A. Freud porównuje autyzm z "lękiem archaicznym", związanym z nieprawidłowym rozwojem "ego", a powodującym opóźnienie, zahamowanie bądź regres rozwoju dziecka.

Na podstawie badań stwierdził również, że dendryty komórek nerwowych w nowej korze są zdeformowane, co przyczynia się bezpośrednio do problemów poznawczych oraz związanych

4. Poglądy na temat uszkodzenia mózgu

Czynniki mogące przyczynie się do ujawnienia pelnych objawów autyzmu

Kanner opisując autyzm twierdził, że u dzieci z autyzmem nie występują żadne uszkodzenia CUN.

wedlug R. Stefańskiej-KIar

Obecnie wielu badaczy zajmujących się autyzmem uważa, że uszkodzenia mózgu leżące u podłoża autyzmu są niewielkie i niejednorodne. Najczęściej uszkodzonymi obszarami mózgu u osób autyzmu są: pień mózgu odpowiadający za wszystkie czynności życiowe; móżdżek odpowiadający za stereotypie i automatyzmy; jądra górnej oliwki związanych z zaburzeniami mowy; płaty czołowe i skroniowe, hipokamp, niestety są to nieprawidłowości charakterystyczne nie tylko dla autyzmu.

Ch. GiIlberg uważa, że autyzm może powstać w wyniku uszkodzenia kilku struktur mózgowych, z których jedne mogą bardziej przyczynić się do powstania autyzmu niż inne. Zwraca również uwagę na korelację miedzy autyzmem i epilepsją, która występuje u dzieci z autyzmem w 25 - 35% (0,5% w całej populacji) i występuje częściej u dzieci z autyzmem z głębokim upośledzeniem umysłowym (pi suI a, 2000)

Delacato za podłoże zaburzeń autystycznych uznaje uszkodzenia mózgu na najniższym poziomie, odpowiedzialnym za integrację sensoryczną.

B. Rimland twierdzi, że przyczyną autyzmu są zaburzenia tworu siateczkowatego, który decyduje o selekcji impulsów i umożliwia odczytywanie i uczenie wrażeń zmysłowych.

Wykorzystanie najnowocześniejszych metod diagnostycznych potwierdziło występowanie anomalii w budowie i funkcjonowaniu mózgu, nie występują one jednak u wszystkich osób z autyzmem.

S. Poglądy o przyczynach autyzmu w związku z Innymi chorobami

I. Pobyt w szpitalu

2. Przeprowadzka do nowego mieszkania, miasta, kraju

3. Radykalne zmiany w wyglądzie mieszkania, czy tylko wyglądu pokoju dziecka (nowe meble,

tapety, oświetlenie)

4. Okresowa separacja z rodziną lub zniknięcie ważnej dla dziecka osoby(śmierć, wyjazd)

5. Pojawienie się nowego dziecka w rodzinie

6. Gruntowna zmiana trybu życia rodziny (powrót matki do pracy, zmiana harmonogramu

domowych zajęć)

7. Gwahowne, bogate w bodźce zdarzenia, dezorganizujące na jakiś czas wygląd i strukturę

czasową otoczenia (remont mieszkania, wydarzenie typu ślub, pojawienie się rzęsiście

oświetlonej i ustrojonej choinki)

8. Okresowa zmiana miejsca pobytu, mimo obecności pozostałych członków rodziny (wyjazd na

wczasy - zmiana krajobrazu)

9. Doświadczenie szokującego działania fizycznych bodźców o zbyt wysokim natężeniu (huk lecącego nisko samolotu) lub uczestniczenie w głośnym i szokującym emocjonalnie wydarzeniu (ubój zwierząt domowych, bójka, skarcenie w przedszkolu innego dziecka, które glośno krzyczało)

10. Silne negatywne emocje w otoczeniu (żałoba, strach)

11. Doświadczenie śmierci klinicznej

12. Przebycie bliżej nieokreślonej infekcji z wysoką gorączką. często po zakończeniu brania

antybiotyku lub innych silnych leków

13. Szczepienia ochronne

14. Niewłaściwa dieta (przy nietolerancji na określony skladnik) lub *dzenie czegoś

szkodliwego (proszku do prania)

15. Infekcja drożdżycą przewodu pokarmowego, zwlaszcza candida albicans

Wiele teorii upatruje przyczyn autyzmu w związku z innymi jednostkami chorobowymi, które mogłyby w sposób bezpośredni przyczynić się do wyzwolenia autyzmu.

Do grupy tych chorób badacze zaliczają infekcje wirusowe przebyte w okresie życia płodowego (różyczka, cytomegalia), szczególnie w I trmestrze ciąży, ospę wietrzną, toksoplazmozę, zespół GiIles de la Tourette, celiakię.

N. Miladi uznaje choroby metaboliczne (nieprawidłowości w syntezie puryn, w metabolizmie węglowodanów) za przypuszczalną przyczynę autyzmu, ze wskazaniem na fenyloketonurię, która mimo prowadzanych testów przesiewowych może pozostać nie wykryta.

Epidemiologia

Autyzm jest czwartym z kolei najczęściej występującym zaburzeniem rozwojowym, po upośledzeniu umysłowym, epilepsji i porażeniu mózgowym, występuje w 4-5 przypadkach na 10 000 osób. Przeprowadzone do tej pory badania epidemiologiczne wykazały, że z przyczyn dotąd nie wyjaśnionych autyzm występuje 4-krotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt. Badania wykazują również, że autyzm najczęściej występuje u pierworodnie urodzonych chłopców. Natomiast u dziewczynek dotkniętych autyzmem występują poważniejsze formy zaburzenia i często charakteryzują się one niższą inteligencją

Podobny efekt mogą wywoływać alergie w tym najczęściej występująca alergia pokarmowa, która prowadzi do nadpobudliwości i zachowań agresywnych.

Szacuje się, iż w Polsce problem autyzmu dotyczy około 10000 dzieci i młodzieży, nie znana jest liczba dorosłych osób z autyzmem, ze względu na braki w diagnozowaniu

Przyczyn autyzmu dodatkowo poszukuje się wśród różnych czynników:

w komplikacjach w przebiegu ciąży i porodu (poniżej 6 pkt Apgar, zbyt duża lub mała masa urodzeniowa, poród kleszczowy, niewydolność oddechowa)

w urazach okołoporodowych i późniejszych.

Autyzm jest zjawiskiem wyraźnie odrębnym od upośledzenia umysłowego, jednak wiele osób autystycznych jest upośledzonych umysłowo, a ich sposoby zachowania i funkcjonowania mogą być bardzo zróżnicowane. Mimo że autyzm cechuje się zakłóceniami w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych oraz w myśleniu werbalnym i porozumiewaniu się za pomocąjęzyka, często zachowane są inne sprawności intelektualne, np. myślenie niewerbalne, czy pamięć odtwórcza. Powoduje to, że wiele osób autystycznych posiada wybiórcze zdolności (muzyczne, plastyczne, arytmetyczne) zwane "wysepkami zdolności".

Symptomy autyzmu dziecięcego

l. Zaburzenia interakcji społecznej:

o Wyra:my brak świadomości fizycznej obecności i uczuć innych ludzi (dziecko traktuje innych ludzi jak przedmioty, traktuje je obojętnie, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego lub jest to kontakt przelotny, nie dostrzega złego samopoczucia innych ludzi, nie zdaje sobie sprawy z ich prywatności).

o Nietypowy sposób pocieszania się w chwilach złego samopoczucia (w sytuacjach zmęczenia, lęku, choroby, nie szuka pomocy ani pocieszenia u osób doroslych; szuka pocieszenia w stereotypowych formach zachowania lub ucieka się do izolowania się przed nieznanym).

o Brak lub niepełna umiejętność naśladowania (nie macha rączką na pożegnanie, nie naśladuje najprostszych czynności lub naśladuje w sposób mechaniczny czynności innych osób nieadekwatnie do sytuacji).

o Nieumiejętność wchodzenia w interakcje społeczne w trakcie zabaw w grupie oraz brak zainteresowania nawiązywaniem przyja:mi z rówieśnikami ( dziecko nie potrafi adekwatnie do sytuacji włączyć się w relacje, które zachodzą między uczestnikami zabawy, preferuje zabawy samotne, inne osoby traktuje w zabawie jako" pomoc mechaniczną")

2. Zaburzenia słownego i bezsłownego porozumiewania się z otoczeniem oraz wyobraźni:

o Dziecko w żaden sposób nie porozumiewa się z otoczeniem (np. poprzez gesty,

mimikę, mowę; występuje brak kontaktu wzrokowego, niechęć do kontaktu

fizycznego: dziecko sztywnieje lub złości się w chwilach przytulania)

o Dziecko nie wykazuje zainteresowania zabawami czy opowiadaniami opartymi na wyobra:mi (nie bawi się w odgrywanie ról społecznych, nie rozumie pojęć abstrakcyjnych, często występuje brak lub symboliczne posługiwanie się przedmiotami).

o Słaba umiejętność nawiązywania i podtrzymywania rozmowy przy zachowanej umiejętności mówienia (wyglaszanie długich monologów, uporczywe zadawanie pytań oderwanych od kontekstu).

o Występowanie wyra:mych zaburzeń treści i formy wypowiedzi słownych (echolalie, stereotypowe powtarzanie wybranych treści, nieprawidłbwe stosowanie zaimków osobowych: zamiast ,ja", dziecko mówi "ty" albo "on").

3. Ubogi zakres czynności 1 zainteresowań:

o Stereotypowe ruchy ciała (trzepotanie palcami, kręcenie się w kółko, dziwaczne ruchy

ciała, uderzanie głową).

o Uporczywe i nieustanne zajmowanie się właściwościami przedmiotów ( dziecko bada

faktury materiałów, wącha, smakuje) albo nadmierne przywiązanie do niektórych (

sznurki, guziki, wycięte z gazet ilustracje).

o Dążenie do niezmienności - każda zmiana w najbliższym otoczeniu (przestawienie

mebli, czasem wazonu, zmiana trasy spaceru, zaburzenie schematu dnia) może

wywołać niepokój, lęk, a nawet agresję.

o Znacznie ograniczony zakres zainteresowań (ograniczenie aktywności do

nieustannego układania przedmiotów w określonym porządku, oglądanie w kółko tej

samej bajki, darcie papieru)

Komunikacja

dziwaczność, sztywność mowy, skłonność do neologizmów,

"mówienie w przestrzeń" bez prób dostosowania tempa i głośności wypowiedzi do potrzeb słuchacza w wyniku czego mowa jest niezrozumiala,

obsesyjne, natrętne powtarzanie tych samych słów, zwrotów, pytań i oczekiwanie od otoczenia tych samych zachowań czy odpowiedzi,

monotonna barwa glosu,

. niska proporcja pytań i odpowiedzi,

brak mowy spontanicznej,

powtarzanie szeregu dźwięków dla samej przyjemności mówienia (wokalizacja), prymitywne, społecznie niepożądane formy ekspresji (gwałtowne wybuchy złości, agresji, płaczu, wrzasków,

zaburzenia czynników prozodycznych mowy (akcent, intonacja, rytm)

ubogi zasób słownictwa,

problemy z prowadzeniem z inicjowaniem i podtrzymywaniem konwersacji,

. często mowa jest rozumiana, jeśli jest kierowana bezpośrednio do dziecka autystycznego,

natomiast nie jest rozumiana, jeśli toczy się obok, pomiędzy innymi osobami.

Osoby z autyzmem często nie nawiązują komunikacji międzyludzkiej, ponieważ nie rozumieją celu i znaczeniajęzyka, nie potrafią wykorzystywać go do komunikacji.

Zaburzenia w rozwoju mowy mogą ujawnić się już na etapie gaworzenia - dzieci mają uboższy zasób intonowanych sygnałów do wyrażania różnych stanów emocjonalnych, często występuje brak wzmacniania tych sygnałów mimiką twarzy, ruchami ciała, gestem. W innych przypadkach mowa dziecka do 2-3 roku życia rozwija się prawidłowo, a następnie zanika i następuje regres zachowawczy (afazja nabyta).

W populacji dzieci z autyzmem występuje bardzo duże zróżnicowanie pod względem rozwoju mowy. Należą do tej grupy dzieci w ogóle nie mówiące, ograniczające swój zasób komunikatów do krzyku illub kilku podstawowych gestów (mutyzm), jak i dzieci sprawnie posługujące się językiem, który jednak nie służy komunikacji międzyludzkiej i przejawiający się typowymi dla autyzmu zaburzeniami mowy. Badania wykazują (Randal, Parker 2001), że 30% dzieci z autyzmem nie rozwija w ogóle funkcja mowy oraz nie używa gestów i mimiki dla zrekompensowania tej funkcji. Pozostałe 70 % wykazuje znaczne opóźnienia w nabywaniu języka mówionego lub zaburzenia językowe charakterystyczne dla autyzmu.

Zachowania niepożądane

Gwałtowny wybuch złości, agresja - obserwowalne, ukierunkowane na konkretny cel zachowanie, które powoduje niepożądane, szkodliwe skutki.

Przyczyny agresji:

nieudane próby komunikowania się z otoczeniem w celu wyrażenia swoich potrzeb frustracje spowodowane odmową spelnienia jego żądań

Autyzm to zaburzenie charakteryzujące między innymi brakiem prawidłowego rozwoju mowy, który w sposób bezpośredni lub pośredni wpływa na komunikację.

Formy:

Płacz, krzyk, wrzaski, kopanie, gryzienie - mogą trwać od kilku sekund do kilku godzin

Mowę dzieci z autyzmem charakteryzują następujące zaburzenia:

Postępowanie:

echolalia,

niedojrzałe użycie języka, wyrażające się w odwracaniu zaimków osobowych, zaburzona zdolność rozumienia mowy,

należy zachować spokój, starać się rozładować napięcie osoby autystycznej zanim się ono nawarstwi, jest mało prawdopodobne by wygasło ono samo, gdy ona jest mocno "naładowana";

f,

nie ulegać dziecku, gdy ma atak złości, w przeciwnym razie nieświadomie nagradzamy go za niewłaściwe zachowanie, które ulegnie utrwaleniu (w przypadku dzieci nauczonych uległości otoczenia może prowadzić do eskalacji agresji);

. postarać się zaskoczyć dziecko (pokazanie czegoś ciekawego lub wykonując jakiś zaskakujący ruch) i w ten sposób skierowanie jego uwagi na inną czynność;

ignorowanie niewłaściwego zachowania, upewniwszy się wcześniej, że dziecko nie wyrządzi sobie krzywdy. Niestety brak uwagi może spowodować podwojenie intensywności ataku, zanim dziecko nie zauważy, że niczego nie zyskuje;

w ostateczności umieszczenie dziecka pomieszczeniu, gdzie nie może zrobić niczego złego ­oprócz wyciszenia, uspokojenia izolacja "odcina" dziecko od przyczyny ataku;

Autoagresja (samookaleczenie) to powtarzające się incydenty fizycznej krzywdy, jaką dziecko wyrządza samemu sobie, jest odmianą agresji, skierowaną przeciwko sobie.

Przyczyny:

trudności w zorganizowaniu czasu lub podjęciu atrakcyjnej aktywności zdenerwowanie, złość zwrócenie na siebie uwagi

Fonny:

Niszczenie przedmiotów wystawionych na pokaz, książek, mebli, zabawek, sprzętów gospodarstwa domowego

Postępowanie:

usunięcie atrakcyjnych przedmiotów i stopniowe wprowadzanie je do otoczenia dziecka; zainteresowanie dziecka bardziej konstruktywnymi zajęciami lub wygospodarowanie dla niego miejsca, gdzie może robić "bałagan";

Przyczyny:

samookaleczenie jest formą zwrócenia uwagi otoczenia dziecko sprawiając sobie ból odczuwa jednocześnie przyjemność jest formą komunikacji (samookaleczenia występują najczęściej i są najbardziej nasilone u dzieci mających problemy z komunikacją) jest odreagowaniem napięcia spowodowanego zaburzeniem rutyny (uważają za istotną dla swojego bezpieczeństwa), do której jest przyzwyczajone, lub zmianę zwyczajów w opiece nad dzieckiem może mieć charakter autostymulacyjny może być połączone z problemami zdrowotnymi (infekcje ucha, ból zębów)

Fonny:

Gryzienie, zdrapywanie lub dłubanie w skórze, skubanie warg, szczypanie rąk, naciskanie palcami oczu, uderzanie głową o ścianę, uderzanie się rękoma po uszach, krtani

ignorowanie; hiperkorekcja;

Problemy związane ze snem Dzieci z autyzmem mają nietypowe wzorce i rytuały dotyczące snu i czynności zasypiania, np. chodzenie spać o określonej godzinie, zwykle bardzo późnej, opowiadanie tych samych bajek tymi samymi słowami, usypianie przez całą rodzinę, spanie w pościeli określonego koloru czy zapachu. Często budzą się w nocy, chodzą po mieszkaniu, krzycząc nie pozwalają spać pozostałym członkom rodziny. W niektórych przypadkach prowadzi to do naruszenia rytmu dnia i nocy - dziecko nocąjest bardzo aktywne i pomysłowe, a w ciągu dnia trudno je nakłonić do jakiejkolwiek aktywności.

Przyczyny:

Postępowanie:

lęk

odwrócenie uwagi dziecka od czynności samookaleczających i zainteresowanie dziecko inną, akceptowaną formą aktywności;

szukanie innych sposobów wyrażania przez dziecko uczucia niezadowolenia, złości, które byłby bardziej adekwatne, a mniej destrukcyjne;

w niektórych sytuacjach konieczne są bardziej drastyczne sposoby - ubranie ochronne, kask, rękawiczki, włożenie rąk w gips;

uwaga jaką dziecko otrzymuje w nocy od rodziców i traktowana jako nagroda, trudny do przełamania rytuał.

zaburzenia rytmu dnia i nocy

Postępowanie:

Oczywiście

zawsze

należy

wziąć

bilans

strat

korzyści

dla

dziecka.

uspokojenie dziecka, gdy się boi (kołysanie, śpiewanie, zostawienie przyćmionego światła, ulubiona zabawka);

Lęk - uczucie trwogi, obawy przed czymś, strach, wyuczona obawa przed nieznanymi osobami, przedmiotami i sytuacjami. Racjonalny, uświadomiony lęk ma zadanie ochronne

Fonny:

niektóre dzieci mogą być calkowicie nieświadome grożącego im niebezpieczeństwa oraz jego konsekwencji inne mogą być przesadnie zalęknione. Lęk może mieć charakter racjonalny albo irracjonalny - brak lub słabe odczucia bólowe

w przypadku zaburzenia rytmu dnia i nocy należy stopniowo przyzwyczajać dziecko do pozostawania w swoim pokoju, później łóżku, pozwalając mu się spokojnie bawić, w ten sposób zyskując kilka godzin snu;

można też zastosować system zmianowy, czyli nocne dyżury przy dziecku poszczególnych członków rodziny;

Postępowanie:

radykalnym posunięciem jest podanie dziecku środków nasennych, jednak tyko w sporadycznych sytuacjach

zorganizowanie bezpiecznego otoczenia, wzmożona kontrola (w niektórych przypadkach można dopuścić dziecko do doświadczenia pewnych rzeczy, ale zawsze pod kontrolą) poznanie przyczyny lęku oraz pomoc w przezwyciężeniu go.

Problemy związane z odżywIaniem: Dzieci z autyzmem mają poważne problemy związane z odżywianiem. Wykazują swoiste upodobania dotyczące pokarmów:

Zachowania destrukcyjne - niszczenie przedmiotów znajdujących się w najbliższym otoczeniu

konsystencji, mając problemy z gryzieniem i żuciem odczuwają często strach przed zbyt dużymi kawałkami, o określonej fakturze preferowanie pokarmów chrupkich i twardych,

barwy, np. nie jedzą pokarmów kolory białego, piją tylko wodę w białym kubeczku,

Wykaz calościowycb zaburzeń rozwoju wg Międzynarodowej Klasyfikacji ICD-IO

POZYCJA f84

smaku, przejawiając ograniczone preferencje smakowe doprowadzają do niedożywienia, zapachu

F84,O Autyzm dziecięcy-obejmuje:

Problem mogą stanowić również rytuały związane z miejscem spożywania posiłków, ze sposobami ich podawania, osobami towarzyszącymi itp.

Postępowanie:

autyzm

autyzm wieku dziecięcego psychozę dziecięcą zespól Kannera

wprowadzanie nowych pokarmów jest procesem długotrwałym - początkowo nakłaniamy dziecko do spróbowania małej ilości nowego pokarmu, który można zmieszać z tym które dziecko lubi. Można też zaproponować dziecku smakołyk po zjedzeniu nowego pokarmu;

włączenie dziecka w proces przygotowywania posiłków, będzie wtedy mogło dokonać wyboru określonego dania;

F 84,1 Autyzm atypowy--{)bejmuje:

atypową psychozę dziecięcą

upośledzenie umysłowe z cechami autystycmymi

F 84.2 Zespól Retta

w przypadku trudności z gryzieniem i żuciem zaczynamy od usprawnienia narządów zaangażowanych w proces rozdrabniania pokarmu poprzez masaże, ćwiczenia czynne, odczulanie śluzówek;

Masturbacja - polegająca na pieszczotach własnych narządów płciowych, jest zachowaniem wpisanym w okres adolescencji.

F 84.3 Inue dziecięce zaburzenia dezintegracyjne

F 84.4 Zaburzenia biperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umyslowym i rucbami stereotypowymi

F 84.5 Zespól Aspergera-obejmuje:

Uwarunkowania masturbacji:

Masturbacja jako rozwojowa aktywność wielu adolescencji

psychopatię autystycmą schizoidalne zaburzenie dziecięce

Masturbacja jako zastępcza forma realizacji potrzeby seksualnej Masturbacja jako fonna zaspakajania "glodu emocjonalnego" Masturbacja jako fonna zaspokojenia "glodu stymulacji"

F84.6 Inne calościowe zaburzenia rozwojowe

F84.7 Calościowe zaburzenia rozwojowe, nie określone

Masturbacja jako forma sprzeciwu wobec dorosłych

Strona internetowa: httn;//www.renublika.nl/srdalautvzm.htrnł

.Masturbacja jako konsekwencja wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie

Postępowanie:

należy nauczyć dziecko, że nie wszystkie zachowania są akceptowane spolecmie i pozwolić mu na masturbację tylko w wymaczonych do tego, intymnych miejscach

należy pomać przyczynę masturbacji, i wtedy podjąć odpowiednie działania:

w przypadku gdy jest to nuda - zmiana trybu życia i zaspokojenie "głodu stymulacji"

jeśli masturbacja jest sposobem rozladowania emocjonalnych napięć i frustracji - uczenie innych sposobów wyrażania swoich stanów uczuciowych

jeśli celem masturbacji jest formą prowokacji, czy zwrócenie uwagi rodziców bądź opiekunów - ignorowanie zachowań niepożądanych, obdarzanie uwagą w innych sytuacjach

TERAPIA

Program Aktywności Christophera Koiłla

Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne

Program aktywności czyli świadomość ciała, kontaktu i komunikacji

Ruch towarzyszy człowiekowi od poczęcia, aż do śmierci, w różnych formach naszej aktywności. Dzięki ruchowi zaspokajamy różne potrzeby, ale również wyrażamy emocje. Ułatwia nam komunikowanie z otoczeniem niezależnie od tego czy to człowiek zdrowy, czy niepełnosprawny.

Rozwój człowieka uzależniony jest od zdolności do nabywania, organizowania i wykorzystania wiedzy o sobie. Zależy również od sposobu w jaki człowiek zaznajamia się ze swoim ciałem i uczy się, jak je używać.

Już starożytni wskazywali jak istotne możliwości dla rozwoju intelektualnego niesie doświadczenie fizyczne płynące z ciała ludzkiego. Znaczenie ruchu wykazali i wykorzystali w praktycznie wybitni pedagodzy R.Steiner, E.Jaques-Dalcroze oraz R. Laban. Pokazali nie tylko programy pedagogiczne, ale wychowali wspaniałych kontynuatorów i twórców nowych metod. Wśród nich była Weronika Sherboume, której początki metody należy szukać w praktyce szkoły R. Labana, którego była uczennicą. Sherbome opierając się na twierdzeniach

mistrza, że "ruch kreatywny" manifestuje wewnętrzne stany świadomości człowieka, stworzyła własną metodę tzw. Ruch Rozwijający. Zwróciła w niej uwagę na potrzebę rozwijania prawidłowych więzi emocjonalnych między ludźmi, istotnych dla rozwoju osobowości i korygowania zaburzeń dzieci.

Dziecko autystyczne ma trudność w nabywaniu i organizowaniu podstawowych informacji o sobie. Jego kontakt ze środowiskiem staje się przez to ograniczony, co w rezultacie może wykształcić zaburzony obraz swojego ciała . To powoduje, że często nie kontrolują swoich ruchów, a wtórnie - może wywołać brak poczucia bezpieczeństwa i zaburzenia emocjonalne.

Aby przełamać to błędne koło, należy pomóc dziecku w uzyskaniu wiedzy dotyczącej: l) ciała jako całości 2) poszczególnych części ciała i ich powiązań z innymi 3) faktu, że różne części ciała mogą być używane w różny sposób 4) powiązania ciała z innymi ludźmi, przedmiotami i przestrzenią.

Terapia zaburzeń dotyczy rozwoju umysłowego, fizycznego, ruchowego i emocjonalnego. Ćwiczenia wywodzą się z naturalnych potrzeb dziecka, które zaspokajane są w kontakcie z osobą dorosłą. Z tak zwanego "baraszkowania" stworzyła system terapeutyczny.

Podstawą metody jest ROZWIJANIE poprzez ruch:

1. świadomości własnego ciała,

2. świadomości przestrzeni i działania w niej,

3. dzielenie przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskich kontaktów:

o "Z"

o "przeciwko"

o "razem"

4. ruch kreatywny.

Ćwiczenia, które są składnikami tej metody m.in. przytulanie, kołysanie a także wiele innych, dostarczają ważnych doznań m.in. kinestetycznych, dotykowych, które dzięki naszym zmysłom warunkują zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych. "... Dla małego dziecka, a zwłaszcza upośledzonego, które jeszcze niewiele potrafi rozpoznać, te odczucia znane od zawsze ...nareszcie są zrozumiałe, a więc bezpieczne" ( Olechnowicz 1988 r. S. 54). Dlatego wykorzystanie tych doznań z dzieckiem niepelnosprawnymjest oczywiste.

Wymaga to stworzenia bezpiecznego środowiska, w którym udaje się skoncentrować uwagę dziecka, wywołać i kierować nią dzięki jego aktywności.

Taką formę proponuje nam Program Christophera Knil1a, w którym każdy ruch dziecka wspierany jest przez specjalny akompaniament muzyczny, będący sygnałem konkretnej aktywności, co wspomaga późniejszy jego udział i rozumienie związanego z nim języka. Takie doświadczenie powinno uniezależnić go od fizycznego wsparcia i nauczyć je używania ciała w sposób niezałeżny od innych. W tych ćwiczeniach muzyka sprzyja zdobywaniu uwagi dziecka, pomaga w zorganizowaniu jego ruchów i czynności.

Najważniejszym przeznaczeniem tych ćwiczeń jest rozwinięcie świadomości ciała, pomoc w doświadczaniu jego jako jedności, wspomaganie rozwoju wyobrażenia ciała, nawet wtedy, gdy dziecko nie jest zdolne do używania go w sposób aktywny. Ważnym elementem tych ćwiczeń, o których nie należy zapominać, to ich społeczny aspekt, ćwiczenie wspólnie z grupa stanowi wartość samą w sobie

Pamiętać należy jednak o tym, że pełna świadomość ciała uzależniona jest jednak od doświadczeń własnych ruchów w relacji z wieloma ludźmi, przedmiotami, sytuacjami. Dlatego podstawowym przeznaczeniem programów Kni1la jest rozwijanie kontaktu społecznego, m.in. świadomości obecności innej osoby, kontaktu wzrokowego oraz świadomości własnego ciała, właśnie w kontekście społecznym.

W metodzie tej dziecko poprzez kontrolę własnych ruchów uczy się: kształtować własną tożsamość czyli wyodrębniania własnego '~a" od "nie ja", swobody w otaczającej przestrzeni, a bliski kontakt z drugim człowiekiem rodzi zaufanie do innych, współdziałania w grupie.

Program Christophera Kni1la jest doskonałym uzupełnieniem terapii, która nastawiona jest na kompensowanie braków oraz zmniejszanie zaburzeń rozwojowych.

Terapia Holding

Metoda Weroniki Sherbome wykorzystując dotyk , ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i społeczne oparta jest na ruchowej ekspresji twórczej R. Labana.

Przymierzając się do napisania artykułu na temat terapii Holding, przemierzyłam szlaki w poszukiwaniu literatury na ten temat. Z moich poszukiwań, wyciągnęłam wniosek, że jest to metoda, która bez wątpienia budzi największe kontrowersje, zarówno wśród specjalistów, jak i rodziców dzieci autystycznych. Znalazłam wiele niepochlebnych opinii na ten temat. Z

2

analizy literatury i artykułów, które wyszukalam głównie w Internecie, wynika, iż przyczyny takiego stanu rzeczy są przynajmniej dwie.

Po pierwsze jej zalożenia. Marta Welch przy współpracy, z Iriną Prekop stworzyły metodę holding (ang. hold- trzymać) i rozwinęły ją bazując na stwierdzeniach, iż przyczyną autyzmu jest brak poczucia bezpieczeństwa dziecka w jego relacji z matką. Odwoływały się do wczesnych przeżyć noworodka, który ,,mial niedostatecznie silny lub zaburzony kontakt emocjonalny z własną matką, co spowodowało wycofanie się dziecka". Takie podejście bez wątpienia przypomnialo początkowe teorie przyczyn autyzmu, w których matki dzieci autystycznych obarczone zostały winą za chorobę swoich dzieci.

Po drugie- metoda ta jest krytykowana, bowiem zawiera w sobie pewien akt przemocy matki wobec swojego dziecka. W trakcie terapii rodzic poprzez bliski kontakt przewagą fizyczną budzi opór wobec swojego dziecka. Jak wynika z relacji rodziców przełamywanie tego oporu wnosi poczucie winy za krzywdę wyrządzaną swojemu dziecku.

Żeby móc być bardziej obiektywną, nie poprzestałam tylko na negatywnych opiniach, sięgnęłam dalej.

W moich poszukiwaniach natknęłam się na artykuł zamieszczony w "lmpulsie" Krakowskiego Oddziału KTA (l), który niniejszą metodę przedstawia w zupełnie innym świetle. Zawarte są w nim m.in. doświadczenia rodzica dziecka autystycznego, którego syn zostal poddany działaniu tej metody. Opisane zostały jej efekty. Nie jest tu moim celem przytaczanie tego artykułu, a zainteresowanych odsyłam na stronę www.impulsoficyna.com.pl.wktórymjestonzamieszczony.Wspomniećtylkochcę.za słowami przytoczonymi w artykule, że "terapia ta ukierunkowana na uregulowanie odbioru bodźców przyniosła takie efekty, jak: opanowanie treningu czystości , gryzienie pokarmu, reagowanie na dźwięki i rozumienie pierwszych słów "(2).

Tak zwane "dziwne zachowanie" dzieci autystycznych, może być właśnie wynikiem zaburzonej integracji sensorycznej. Obserwujemy je u naszych podopiecznych każdego dnia: skaczą oraz obracają się wokół własnej osi, niechętnie dotykają różne przedmioty, czasem nie lubią, gdy podczas masażu używamy kremu lub oliwki. Dzieci z autyzmem często zatykają uszy dłońmi, lub szukają silniejszych doznań słuchowych przystawiając ucho do głośnika.

Jedną z metod terapii dzieci autystycznych, która może zmniejszyć występowanie nietypowego zachowania jest metoda integracji sensorycznej. Stosując ją, musimy pamiętać o indywidualnych potrzebach dziecka. Zarówno terapię SI, jak i diagnozę stopnia zaburzenia wykonuje terapeuta posiadający certyfikat ukończenia szkolenia SI. W Polsce kursy pierwszego i drugiego stopnia prowadzi Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej. Stosując tę metodę terapeuta aktywizuje dziecko do poznawania i badania otaczającej je rzeczywistości.

Terapię zaczyna się od udrażniania tych kanałów, które są odpowiedzialne za integrowanie wrażeń na najniższym poziomie, to znaczy sfery westybularnej (zmysł równowagi), poprioceptywnej (bezpieczeństwo grawitacyjne, odczuwanie własnego ciała względem innych przedmiotów), taktylnej (dotykowej), zmysłu węchu i smaku. W wyniku zajęć prowadzonych metodą SI dokonuje się integracja sygnałów pochodzących z tych kanałów, co z kolei ułatwia przyswajanie wiadomości o świecie i uczenie się tego świata. Można więc powiedzieć, że percepcja wzrokowa i słuchowa jest w dużym stopniu zależna od płynności westybularnej, taktylnej i proprioceptywnej.

Przykładowe ćwiczenia stymulacyjne w zakresie integracji sensorycznej: -ćw. stymulujące reakcje dziecka na różne zapachy, smaki, temperaturę -ćw. stymulujące stopy, dłonie z użyciem różnych faktur -ćw. usprawniające równowagę -ćw. wodzenia wzrokiem za poruszającym się przedmiotem

Osobiście, jako młody terapeuta, mam mało doświadczeń w zakresie jej stosowania. Również w Ośrodku w którym pracuję owej metody nie stosujemy. Wymaga ona bowiem bezwzględnego uczestnictwa rodziców dziecka przy współpracy ( a właściwie wsparciu) terapeuty. To wiązaloby się z poszerzeniem zakresu terapii o środowisko domowe dziecka. Niestety nakłady finansowe naszej placówki nie pozwalają na razie na taki program terapii.

Wszystkich zainteresowanych odsyłam do literatury. Myślę, ze każdy specjalista jak i rodzice powinni sami wyrobić sobie opinię na temat tej budzącej wiele sprzecznych poglądów metody.

Integracja sensoryczna

Prowadząc terapię należy pamiętać, iż sekwencje ćwiczeń powinny być odpowiednio wyważone i dobrane w zależności od potrzeb dziecka i jego poziomu funkcjonowania.

Metoda opcji

Metoda Opcji reprezentuje filozoficzne podejście do prowadzenia terapii z dziećmi autystycznymi. Punktem jej wyjścia jest Postawa Opcji, z której zrodziła się ta metoda: "Kochać kogoś to znaczy być z nim szczęśliwym". Pracę nad dzieckiem autystycznym rozpoczyna się od pracy nad Postawą Rodzica, a mianowicie nad akceptacją swojego dziecka. Wg twórców tej metody, Suzi i Barrego Kaufinanów, tylko z takim podejściem rodzic może wejść w rolę terapeuty i rozpocząć pracę z dzieckiem.

Integracja sensoryczna to neurobiologiczna czynność, która zachodzi w obrębie ciala każdego człowieka. Gdy doznania są przenoszone do mózgu w zintegrowany, zorganizowany sposób, mózg wykorzystuje je do kształtowania percepcji, zachowań i w procesach uczenia się. Jednak, gdy mózg i cały system nerwowy nie są w stanie bez zakłóceń integrować informacji pochodzących od zmysłów, wówczas mówimy o zaburzonej integracji sensorycznej. Informacje docierające do mózgu są niewłaściwie przetwarzane, w następstwie czego pojawiają się zaburzenia percepcji, zdolności ruchowych, umiejętności bawienia się, samoobsługi, zachowań i uczenia się.

Właściwe postępowanie terapeutyczne rozpoczyna się naśladownictwem ruchów i reakcji dziecka. Przez to wkracza się w jego świat, zbliża się do niego, a jednocześnie wzbudza zainteresowanie sobą i otoczeniem. Proces ten, jak wynika z doświadczenia twórcy metody,

nie jest prosty; wymaga czasu i dostarczenia dziecku silnej motywacji, która da jemu odwagę do wyjścia poza samego siebie, w świat mniej uporządkowany i mniej przewidywalny.

Dlatego też terapia musi odbywać się w maksymalnie uproszczonym otoczeniu, co da dziecku możliwość zbudowania dróg w mózgu, które autyzm zdezorganizował. Wówczas jest w

3

4

stanie, poprzezrozkładanie każdego wydarzenia na części, łatwiej przyswoić "nowy nieznany mu świat".

rozszerzeniu.

Metoda Ośrodków Pracy

Podstawowym kryterium ostatecznego doboru tematów zawartych w wymienionym przedmiocie są:

Metoda ośrodków pracy wyprowadzona w Polsce w latach 20-tych przez prof. Marię Grzegorzewską , wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanych przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide'a Decroly'ego. U podstaw tej metody i metody ośrodków zainteresowań le:tało dość powszechne przekonanie, :te podstawowym zadaniem szkoły jest przygotowanie wychowanków do :tycia w społeczeństwie: przygotowanie do :tycia przez :tycie. Oznaczało to nie tylko mocne powiązanie szkoły z :tyciem , lecz nawet wprowadzenie do niej toczącego się wokół bogatego :tycia

występowanie i spotykanie ich przez dzieci w otaczającym :tyciu

znaczenie tych tematów dla bieącego :tycia i prawidłowego postępowania dziecka

mo:ż1iwość nauczenia dzieci treści, wiadomości i umiejętności zawartych w tych tematach oraz mo:tliwości kształtowania właściwej postawy dzieci i mo:ż1iwości skutecznego oddziaływania na ujemne i dodatnie odchylenia rozwojowe.

Podstawowe zało:tenia metody Decroly'ego to:

. zasada wychowania do :tycia przez :tycie

W praktyce - ośrodek np. warzywa opracowujemy poprzez dzielenie go nad podoośrodki, jak: kapusta, buraki, marchew, i opracowujemy dany temat w ciągu 1-2 dni, a w przypadku uzasadnionych rozwojem dzieci przedłu:tamy okres realizacji. Organizacja codziennych zajęć w metodzie ośrodków pracy jest następująca:

uznanie zainteresowania dziecka za podstawowy czynnik doboru materiału do nauczania poszczególnych klas

zajęcia wstępne

całościowe ujmowanie materiału nauczania bez rozbijania go na oddzielne przedmioty w czasie opracowywania zjawisk występujących w :tyciu.

. bezpośrednie spostrzeganie, obserwacja, zbieranie materiału o danym zjawisku

Zmiany w rzeczywistości , postęp wiedzy , nowe potrzeby i mo:ż1iwości psychofizyczne uczniów wymagały wprowadzenia zmian w metodzie ośrodków zainteresowań. W ten sposób zrodziła się metoda ośrodków pracy, której ogólne zało:tenia pozostają takie same.

abstrakcyjne myślenie - przeróbka umysłowa zgromadzonego materiału i kojarzenie go z poprzednio opanowanym materiałem

. zastosowanie nowo zdobytych wiadomości i umiejętności w praktyce

Podstawowe zało:tenia metody ośrodków pracy są następujące :

zajęcia końcowe.

zapewnienie każdemu dziecku dostępnego mu w jego wieku i we współczesnych warunkach optymalnego wszechstronnego rozwoju psychofizycznego (dać im rzetelną wiedzę o otoczeniu , wychowywać moralnie przede wszystkim na uspołecznieniu i zapewnić im taką sprawność organizmu , by nawet w nieprzewidywalnych warunkach mogły sobie radzić)

Metoda ośrodków pracy odpowiada dą:teniom rozwojowym dzieci z trudnościami. Stara się umo:ż1iwić dostępny im optymalny rozwój psychofizyczny: dać rzetelna wiedzę o otoczeniu, wychować ich, przygotować do udziału w :tyciu kulturalnym i w przeobra:teniach zachodzących w otoczeniu.

SNOEZEL

ukształtowanie aktywnej postawy zmierzającej do ciągłego pokonywania trudności zapoznanie dzieci ze współczesnym :tyciem i otoczeniem oraz znajważniejszymi przemianami jakie zachodziły i zachodzą w przyrodzie technice, kulturze i w samym człowieku

. zintegrowanie oddziaływania pedagogicznego obejmujące nauczanie, wychowanie ukierunkowujące i interwencyjne oddziaływania na występujące u dzieci dodatnie i ujemne odchylenia rozwojowe oraz nauczanie całościowe.

Wprowadzenie metody ośrodków pracy do szkół specjalnych spowodowało, :te rozkład materiału nie jest opracowywany według przedmiotów, lecz tematyki występującej w ośrodkach pracy. Dobór tematyki ośrodków pracy czerpie się z otaczającego dziecko środowiska przyrodniczego, zmieniającego się w romych porach roku oraz środowiska społecznego. Tematyka ośrodków pracy w zalemości od stopnia klasy (l-III) ulega

SNOEZEL jako jedna z metod terapii osób z zachowaniem autoagresywnym.

W literaturze spotyka się wiele definicji autoagresji. Jedna z definicji brzmi: "autoagresję mo:temy rozpatrywać jako jedną z form autostymulacji, która prowadzi do poważnego uszkodzenia ciała. Przechodzi ona często w nawyk tym bardziej uporczywy, im głębiej upośledzone jest dziecko autystyczne. Autoagresja jest prawdopodobnie mechanizmem dzięki któremu ból sobie zadawany, a więc poddający się kontroli tłumi cierpienie innego rodzaju,

bardziej doległiwe"( I).

Dorsch (2) natomiast pisze, :te "zachowania autoagresywne to takie zachowania, których następstwem jest fizyczne uszkodzenie ciała".

U osób z autyzmem jak i osób z niepełnosprawnością intelektualną AUTOAGRESJA ma często charakter rytmiczny i stereotypowy i ma na celu pobudzanie prioproceptywnych, westybulamych i kinestetycznych obszarów ciała. Zachowania autoagresywne prowadzą do

5

6

samookaleczania

ekstremalnego

pobudzania.

przyczyn zachowań autoagresywnych motemy dopatrywać się m in., w braku odpowiedniej ilości bodźców, co związane jest z narateniem osoby z niepełnosprawnością intelektualną na sytuację izolacji społecznej. Dlatego autoagresja pojawia się często jako forma adaptacji do trudnych warunków. Deficyt bodźców uzupełniany jest przez konkretne formy zachowań autoagresywnych.

U dzieci z autyzmem obserwujemy następujące zachowania autoagresywne:

u dzieci z deficytem bodźców dotykowych: bicie siebie, gryzienie, opukiwanie, drapanie.

u dzieci z deficytem bodźców optycznych: naciskanie gałek ocznych, wkładanie palców do oka, uderzanie w oczodoły.

u dzieci z deficytem bodźców słuchowych: dociskanie uszu.

u dzieci z deficytem bodźców przedsionkowych: uderzanie w żuchwę, uderzanie w skroń.

Zachowania autoagresywne pojawiają się tak:te w sytuacji odwrotnej czyli z nadmiaru bodźców co często obserwujemy u osób z autyzmem, które mają problemy z ich odbiorem i integracją, Sytuacja ta przypomina sytuację "powodzi informacyjnej (3)" z którą jednostka musi sobie poradzić. Osoby autystyczne wytwarzają wówczas system obronny, w którym istotną rolę odgrywają zachowania autoagresywne i stereotypowe.

Zachowania autoagresywne są nieporządne, w związku z tym nalety szukać odpowiednich form terapii. Wa:tne jest aby metoda nie tylko redukowała te zachowania ale równiet uczyła nowych, alternatywnych form zachowania.

Dzięki tej metodzie ogranicza się częstotliwość występowania różnego typu nie akceptowanych społecznie reakcji (autoagresja, agresja). Reakcje te mogą być skutkiem przebywania w "normalnym" świecie, pełnym chaosu i niezrozumiałych, niemotliwych do odczytania informacji. W takim otoczeniu osoba czuje się bezpiecznie, spokojnie. Prowadzi to do wyciszenia i relaksacji, co jest wa:tne u osób z autyzmem, u których lęk i dezorientacja uniemotliwiają działania ukierunkowane prowadzące do kontrolowania świata zewnętrznego.

W Sali Doświadczeń Świata znajdujemy: Tablica dźwiękowo - świetlna; Wodospad świetlny;

W ę:te świetlne;

. Poduszki elektryczne (masa:tery); Masatery ręczne;

Rękawice do masa:tu;

Piłeczki;

Emiter zapachów;

Lampy ultrafioletowe

Granulaty;

Świetlna kula;

J etyki świetlne;

Masa:ter wodny;

Płytki o róż:nych fakturach.

W naszym Ośrodku znajduje się TÓwniet tak wyposatona sala. Zajęcia które się w niej odbywają dostarczają TÓż:norodnych bodźców, wspomagają rozwój spostrzegania, przyblitają otaczający świat. Praca z dziećmi metodą snoezel poprawia TÓwniet sprawność w obrębie motoryki małej, poprawia czucie głębokie, powierzchniowe, daje poczucie bezpieczeństwa i zaufania, a w rezultacie ogranicza występowanie zachowań autoagresywnych.

HipoterapIa

Jedną

z

form

terapii

jest

METODA

SNOEZEL.

Snoezel pochodzi od dwóch holenderskich słów; snuffeln - węszyć, obwąchiwać i doezelen ­drzemać, być w półśnie. Najwa:tniejszym celem terapii jest dostarczanie osobom autystycznym i z upośledzeniem umysłowym, u których występuje zachowanie autoagresywne pozytywnych bodźców, które podobne są do tych, jakie doświadcza w łonie matki. Terapia ma takte za zadanie wspomaganie aktywności i spontaniczności u osób z upośledzeniem umysłowym jak i podniesienie ich poziomu tolerancji na stres (4).

Hipoterapia, czyli terapeutyczna jazda na koniu, jest specyficznym rodzajem gimnastyki, opartej na bazie neurofizjologicznej. W hipoterapi wykorzystuje się zwierzęce ciepło i rytmikę chodu konia, która sprawia, te napięte mięśnie dziecka rozluźniają się i mote ono wykonać poszczególne ruchy i ćwiczenia, które wcześniej sprawiały mu trudności lub były niemo:tliwe do wykonania. Podczas jazdy dziecko "zmuszone jest" do utrzymania prawidłowej postawy na koniu, dzięki której uaktywniają się i wzmacniają mięśnie tułowia, grzbietu, obręczy biodrowej i brzucha.

Celem tej terapii jest TÓwniet pobudzanie zmysłów, oddziaływanie na nie przy pomocy odpowiednich bodźców. A poprzez to wyzwolenie aktywności własnej osoby poddanej tej terapii oraz ulatwienie kontaktu z opiekunem. To pobudzanie dotyczy konkretnego zmysłu. Oddziałuje się nań podając osobie ściśle uporządkowane proste bodźce, np., dźwięki, barwne plamy w specjalnie do tego przygotowanych salach. Pozostawia się jej jednak swobodę co do wyboru bodźców jak i czasu koncentrowania się na nich. Bodźce te są dobrane w taki sposób, by nie tylko stymulowały zmysły, ale i umo:tliwiały miły odpoczynek połączony z biernym ich odbiorem. Tworzy się tym samym łatwiejsze do zrozumienia środowisko. Daje się motliwość odprę:tenia oraz stwarza poczucie bezpieczeństwa (5).

Celem hIpoterapii jest przywrócenie dzieciom sprawności fizycznej i psychicznej w mo:tliwym do osiągnięcia zakresie.

Dzięki hipoterapii następuje:

zmniejszenie zaburzeń TÓwnowagi i poprawa reakcji obronnych;

zwiększenie motliwości lokomocyjnych i zapewnienie kontaktu ze zwierzęciem i przyrodą;

stymulacja rozwoju psychoruchowego dziecka, w tym:

7

8

o poprawa koordynacji wzrokowo ruchowej, orientacji przestrzennej oraz

rozeznania w schemacie własnego ciała;

o zwiększenie możliwości koncentracji uwagi i utrzymania zorganizowanej

aktywności;

o zwiększenie motywacji do wykonywania ćwiczeń;

rozwijanie samodzielności;

zwiększenie poczucia własnej wartości;

relaksacja i osłabienie reakcji nerwicowych.

uczestniczących w zajęciach. Są również zabawy ruchowe: przechodzenie pod psem, rzucanie piłeczki, podawanie przedmiotów do pyska i ich odbieranie. I oczywiście nieograniczona ilość pieszczot? głaskania i przytulania psów.

Celem tej terapii jest zniwelowanie blokady lęków przed zwierzętami oraz ludźmi, wyciszenie zachowań agresywnych, orientowanie się w schemacie ciała. Podczas zabawy z psem, wzmacniana jest u dziecka opiekuńczość oraz poczucie odpowiedzialności. Uczy się ono panować nad własnymi emocjami a jednocześnie jest intensywnie stymulowane i psychicznie pobudzane przez kontakt z psem

Co daje hipoterapia?

Zajęcia z dogoterapii wpływają na:

Doznaina ruchowe pozwalają na odczuwanie stanów ruchu i bezruchu, odczucie rytmu ruchu, różnicowanie prędkości ruchu (szybko - wolno), doświadczenie różnych aspektów przestrzeni i położenia w niej własnego ciała (pion podczas siedzenia, poziom w leżeniu na grzbiecie, przód i tył w relacji do głowy i zadu konia, pojęcie wysokości: wysoko. nisko).

Doznaina zmysłowe stwarzają możliwość dotykowego rozpoznawania różnych jakości, które płyną z ciała konia (ciepły - zimny, gładki - szorstki, miękki - twardy, mokry - suchy), obserwacji tych części ciała konia, z którymi dziecko jest w bezpośrednim kontakcie wzrokowym (głowa, ucho, grzywa itp.), wyodrębnienia dźwięków wydawanych przez konia (parsknięcia, stukot kopyt podczas chodu), specyficzny zapach sierści.

Pojęcie odrębnosci fizycznej konia kształtuje się podczas zajęć prowadzonych przy koniu, kiedy dziecko może go obserwować z pewnej odległości, nazywać i wskazywać jego części ciała, obchodzić i oglądać z różnych stron. Pomaga mu w tym ćwiczenie schematu własnego ciała, a na dalszym etapie rewalidacji, poznawanie własnych możliwości ruchowych, podczas wykonywania różnych ćwiczeń na grzbiecie konia.

Rozwijanie dojrzałości społecznej i poczucia odpowiedzialności za siebie i konia. Za szczególnie ważne uważa się wszelkie bezpośrednie kontakty z koniem - powitaniem przed rozpoczęciem zajęć, głaskanie i dotykanie go, a następnie możliwość rozpoczęcia jazdy. Dzieci uczą się troski o potrzeby swojego przyjaciela - karmią go marchewką lub, dziękując za przyjemną lekcję, dają do schrupania jabłko.

. zwiększenie poczucia bezpieczeństwa

. wyzwalają potrzebę spontanicznej komunikacji

. zmniejszają nadwrażliwość na bodźce dotykowe

. uaktywniają w poszczególnych sferach

. ułatwiają nawiązanie kontaktu z obcą osobą

. rozwijanie funkcji poznawczych

. rozwijanie myślenia przyczynowo- skutkowego

. wydłużanie czasu koncentracji uwagi

. zniwelowanie blokady lęków przed zwierzętami

. działanie na receptory - wzrok,słuch, dotyk

. rozwijanie funkcji opiekuńczych

. poszerzenie zakresu ruchu

. wzmocnienie równowagi

. nabywanie umiejętności związanych z karmieniem i higieną psa

. opanowanie prostych elementów tresury, dających dziecku poczucie własnej wartości . panowanie nad emocjami

. rozwijanie spostrzegawczości

. nauka kolejności czynności

Dogoterapia

Co to jest dogoterapla?

To jedna z metod rehabilitacji osób niepełnosprawnych, dostosowana do ich indywidualnych możliwości i wykorzystująca psy jako terapeutów. Psy chętnie pracują z człowiekiem, dlatego są w tej roli niezastąpione. Zwierzęta w ogóle, a psy w szczególności wywierają bardzo pozytywny wpływ na ludzi. Ich obecność działa relaksująco i kojąco, daje poczucie bezpieczeństwa. To bardzo cenne w leczeniu i rehabilitacji wielu schorzeń.

Na czym polegają zajęcia dogoterapii?

Są to proste zadania zawierające elementy szkolenia i pielęgnacji. Na początku zajęć staramy się, aby uczestnicy zapamiętali rasę i imię psa. Potem wskazujemy i nazywamy części ciała psa i osoby poddawanej terapii. Mamy także zajęcia praktyczne polegające na czesaniu, karmieniu, pojeniu psa i wychodzeniu na spacer. Szukamy różnic i podobieństw psów

9

10

---