Oprac. dr wet. A. Bancerz-Kisiel 2012 r.

OSPA OWIEC I KÓZ

(łac. variola ovina, ang. sheep and goat pox)

ETIOLOGIA

• rodzina Poxviridae

• duży wirus DNA

• w wysuszonych krostach - zjadliwość ponad rok

• konserwuje go niska temperatura

DROGI ZAKAŻENIA

• kontakt bezpośredni

• aerogennie

• per os

• przez uszkodzoną skórę

• wydalany

• z wydychanym powietrzem, śliną, mlekiem, w płynie i naskórku ze zmian ospowych na skórze

OBJAWY

• inkubacja - 4 - 12 dni

• I etap - okres objawów niespecyficznych

• wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała

• przyśpieszenie tętna i oddechów

• apatia

• duszność

• chrapliwy oddech

• obrzęk powiek

• przekrwienie spojówek

• surowiczy wypływ z worka spojówkowego i nozdrzy

• II etap - objawy specyficzne

• nadżerki na błonach śluzowych

• zapalenie wymienia

NIETYPOWE POSTACIE OSPY

• ospa czarna - variola haemorrhagica s. nigra

• wybroczyny na skórze i błonach śluzowych

• krew w kale i moczu

• krwisty wypływ z nozdrzy

• obecność krwi w pęcherzach

• ospa rozlana - variola confluens

• ospa martwicowa (zgorzelinowa) - variola diphteritica s. gangrenosa

• ospa brodawkowata - variola compressa

• ospa poronna - variola sine exanthema

ZMIANY A-P

• zmiany na skórze

• zapalenie i zmiany ospowe na błonach śluzowych

• szaroczarne guzki w miąższu płuc

• zmiany posocznicowe

ROZPOZNANIE

• do badania bioptat całej skóry, pośmiertnie wycinki płuc

• odczyn hamowania hemaglutynacji, IF, SN

• badania histopatologiczne

• zakażanie 10- 14 dniowego zarodka kurzego

• hodowla tkankowa

NIESZTOWICA

(łac. ecthyma contagiosum, dermatitis pustulosa)

• chorują głównie jagnięta 3-6 miesięczne

• występowanie enzootyczne

• charakter sezonowy

ETIOLOGIA

• Parapoxvirus

• DNA - wirus

• kształt cylindryczny

• silne właściwości epiteliotropowe

• bardzo oporny na działanie czynników środowiskowych

• wrażliwy na środki dezynfekcyjne

ŹRÓDŁA I DROGI ZAKAŻENIA

• owce i kozy z chroniczne utrzymującymi się zmianami skórnymi, nosiciele

• środowisko zanieczyszczone zarazkiem

POSTAĆ WARGOWA

• wyprysk (ecthyma labialis)

• zapalenie błony śluzowej i skóry okolicy jamy ustnej

• grudki, a potem drobne pęcherze wypełnione chłonką

• ropne krosty

• grube, lepkie, czarnobrunatne strupy

• zlewanie się strupów - okolica nozdrzy, szpary powiekowej, skóra wokół uszu

• po około 1 - 4 tyg. spontaniczne wyzdrowienia

• u 2 - 3 tyg. jagniąt cięższy przebieg

• postać uogólniona - wysoka śmiertelność

• zmiany w tchawicy i płucach - zapalenie płuc

• przełyk, żołądek i jelita cienkie - zapalenie żołądka i jelit

POSTAĆ KOŃCZYNOWA

• dotyczy jednej lub kilku kończyn

• zmiany na koronkach pęcin, w szparze międzyracicowej

• skóra tkliwa i zaczerwieniona

• łatwość wtórnych zakażeń

POSTAĆ PŁCIOWA

• samice

• zmiany na wargach sromowych, wymieniu i wewnętrznej powierzchni ud

• samce - przebieg łagodny

• zmiany na napletku, worku mosznowym i prąciu

ROZPOZNANIE

• objawy kliniczne i sposób szerzenia się w stadzie

• testy serologiczne

• identyfikacja wirusa

• różnicowanie z:

• ospą

• pryszczycą

• wrzodziejącym zapaleniem skóry

• chorobą niebieskiego języka

• grzybiczym zapaleniem skóry

• zanokcicą

ZAPOBIEGANIE

• wczesna izolacja zwierząt chorych oraz szczepienie interwencyjne pozostałych

• jagnięta można szczepić od 2-go dnia życia

• w stadach z enzootycznie występującą chorobą szczepienie w odstępach 6 - 8 miesięcznych

• matki ciężarne można szczepić najpóźniej do 6 tyg. przed wykotem

CHOROBA SKOKOWA, Enzootyczne zapalenie mózgu, Zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego owiec

(łac. encephalomyelitis ovis, ang. Louping ill)

• ostra, zakaźna choroba o gorączkowym przebiegu, przenoszona przez kleszcze

• w stadach owiec, w których pojawia się po raz pierwszy chorują zwierzęta w każdym wieku

• w stadach gdzie choroba występuje enzootycznie wrażliwe głównie osobniki do 2 roku życia

OBJAWY

• okres inkubacji 2 - 4 dni

• wiremia

• po 5-7 dniach

• spadek temperatury

• kilkudniowa poprawa stanu klinicznego

• nawrót gorączki po osiągnięciu przez wirus CUN

• pozycja stojąca

• drgania nozdrzy i warg

• drżenia mięśni szyi i kończyn

• sztywność chodu - skoki

• parcie na przeszkody

• zaburzenia koordynacji ruchów tylnych kończyn

• nadwrażliwość na dotyk i dźwięk

• ślinotok

• skurcze toniczno-kloniczne mięśni żwaczy

• pozycja leżąca

• drgawki, porażenie i śmierć

ROZPOZNANIE

• izolacja wirusa z krwi w okresie wiremii

• badania serologiczne

• rozpoznanie różnicowe

• listerioza

• choroba kłusowa

• choroba bornaska

• tężec

• wścieklizna

• cenuroza

CHOROBA KŁUSOWA, trzęsawka (łac. paraplegia enzootica , ang. Scrapie)

• pasażowalna gąbczasta encefalopatia (TSE) o przebiegu

• przewlekłym

• neurodegeneracyjnym

• postępującym

• prowadzącym nieuchronnie do śmierci

• prion

• białkowy czynnik zakaźny PrPsc

• ma zdolność przekształcania prawidłowego białka PrPc w patologiczne

• gromadzenie PrPsc w OUN oraz w organach i tkankach układu limfatycznego i splotach nerwowych rozmieszczonych w przewodzie pokarmowym, przed wystąpieniem objawów klinicznych

OBJAWY

• początkowo zaburzenia behawioralne

• nadmierna pobudliwość, bojaźliwość lub agresywność

• zaburzenia czucia, świąd

• zgrzytanie zębami

• potrząsanie głową i szyją

• oczopląs, niespokojny, osłupiały wzrok

• ślinotok

• trudności w połykaniu

• wymioty (kozy)

• postępujące powoli drżenia mięśniowe

• ataksja ruchowa

• paraliż wiotki lub spastyczny kończyn tylnych

• odwodnienie

• utrata masy ciała i postępujące wyniszczenie, śmierć po kilku tygodniach

ROZPOZNANIE

• objawy kliniczne

• przebieg w stadzie

• badanie histopatologiczne mózgu

• wczesna diagnostyka

• nadzór - użycie „szybkich testów”

• różnicujemy z

• chorobą skokową

• chorobą Aujeszkyego

• chorobą bornaską

• chorobami pasożytniczymi mózgu i skóry

ZAPOBIEGANIE

• prowadzenie selekcji genetycznej

• hodowla odmian owiec odpornych na TSE

• zróżnicowana podatność owiec na scrapie

• pewne rasy posiadają allele genów kodujących produkcję PrPc odpornego na działanie białka patologicznego

Trzęsawka owiec znajduje się na liście chorób zwalczanych z urzędu.

Maedi - Visna (łac. pneumonia interstitialis progressive)

• przewlekła, zakaźna, układowa choroba owiec

• zaliczana do grupy chorób „powolnych”

• obecnie na całym świecie, w Polsce u 60% owiec stwierdzono obecność przeciwciał

• wystąpienie objawów na skutek spadku odporności

• chorują pojedyncze osobniki w stadzie

• najwięcej przypadków w 4 - 5 lat po zawleczeniu

• nasilenie w miesiącach jesiennych

• chorują w wieku 2 - 4 lata

• śmiertelność - 100%

• inkubacja - 2 - 5 lat

Maedi

• zahamowanie wzrostu

• narastająca duszność

• odstawanie od stada

• suchy kaszel

• obustronny surowiczy wypływ z nozdrzy

• brak podwyższenia ciepłoty wewnętrznej ciała

• apetyt zachowany

Visna

• w stadach, w których najpierw stwierdzano maedi

• chudnięcie

• drżenia warg i mięśni twarzy

• skręcenie głowy

• kulawizny

• niedowłady

• porażenia

DYZENTERIA JAGNIĄT

• PATOGENEZA

• zarazek → droga pokarmowa → wzdęcie żołądka i jelit → atonia → namnożenie
  Cl. perfringens → produkcja egzotoksyny typu β → krwotoczne zapalenie jelit z owrzodzeniem błony śluzowej

• białka i polisacharydy ściany komórkowej bakterii indukują pojawienie się p/ciał ochronnych IgG, których poziom koreluje ze stanem układu odpornościowego

• IgG biorą udział w opsonizacji komórek bakteryjnych

• Postać nadostra

• Postać ostra

• inkubacja 8 - 10 godzin

• apatia, niechęć do ssania

• gorączka

• ból brzucha (podkasany)

• utrudnione poruszanie, stoją na szeroko rozstawionych kończynach

• biegunka żółta lub brunatna, wodnista, często z domieszką krwi

• przyśpieszenie akcji serca i oddychania

• śmierć po 24 godz.

• ZMIANY ANAT.-PAT.

• krwotoczno-martwicowe, wrzodziejące zapalenie jelit cienkich: barwa niebiesko-purpurowa

• owrzodzenia - perforacja jelit - zapalenie otrzewnej

• w żołądku serowate masy ściętego mleka

• LECZENIE

• z reguły spóźnione

• przy długim przebiegu doustne podawanie antybiotyków o szerokim spektrum działania zapobiega namnażaniu drobnoustrojów

• płynoterapia

• ZAPOBIEGANIE

• immunoprofilaktyka swoista

• podawanie 2-4 ml antytoksyny s.c. zaraz po urodzeniu, ewentualnie kombinacje antybiotyków

• co najmniej 1x w roku odkazić owczarnię

ENTEROTOXEMIA
(łac. enterotoxaemia anaerobica ovis, ang. pulpy kidney disease)

• klasyczna, ostro przebiegająca toksemia owiec z biegunką, konwulsjami i niedowładami

• najbardziej wrażliwe jagnięta 3-6 tygodni, ale chorują także starsze do 10 miesiąca życia

• zachorowalność 10%, śmiertelność do 100%

• OBJAWY - inkubacja trwa kilka, kilkanaście godz.

• Postać nadostra - nagłe upadki w ciągu 2-12 godz.

• Postać ostra - przebiega w dwóch formach:

• nerwowej

• zwierzęta odstają od stada, potykają się, zalegają

• ślinotok, zgrzytanie zębami

• drgawki kloniczno-toniczne

• pienisto-krwawy wyciek z jamy nosowej

• biegunka - przy lżejszym przebiegu

• śmierć po 2-3 dniach (80 - 90%)

• śpiączkowej

• apatia → zamroczenie → śpiączka → śmierć

• 41°C

• mocz żółto-brunatny

• zażółcenie, bladość błon śluzowych

• Postać podostra - występuje głównie u zwierząt starszych i przebiega nietypowo z ogólnym osłabieniem organizmu

• ZMIANY ANAT.-PAT.

• szybki rozkład i wzdęcie zwłok

• rozległe fioletowe plamy w tkance podskórnej,

• płyn w worku osierdziowym i innych jamach ciała

• nerka - przekrwiona, brejowata, szara

• zwyrodnienie wątroby, powiększenie pęcherzyka żółciowego

• obrzęk i przekrwienie płuc

• w mózgu - martwica rozpływna

• DIAGNOSTYKA

• wywiad

• badanie kliniczne

• zmiany sekcyjne

• badanie bakteriologiczne

• wykrycie toksyn metodą ELISA

• LECZENIE: spóźnione

• ZAPOBIEGANIE

• Immunoprofilaktyka swoista

• anatoksyny mono- lub poliwalentne

• immunizacja ciężarnych matek na 3 tyg. przed wykotem (Polska Pervac, s.c., 10 ml)

BRADSOT NIEMIECKI

• ETIOLOGIA

Clostridium novyi typu B, długa Gram (+) laseczka

• chorują zwierzęta w każdym wieku

• zachorowania sezonowe - okres pastwiskowy

• zachorowalność 5%

• PATOGENEZA

• Clostridium novyi → jama ustna → przewód pokarmowy → wątroba (wraz z larwami motylicy, motyliczki) → namnażanie w martwicowych obszarach wątroby → produkcja α-toksyny → uszkodzenie ściany naczyń krwionośnych → zmiany nekrotyczne → lub w przypadku toksemii szybka śmierć

• OBJAWY

• z reguły owce padają wśród słabo rozwiniętych objawów

• u innych odnotowujemy wzrost a potem spadek temp. ciała

• czasem pojawia się przeczulica

• zwierzęta zalegają i padają

• ZMIANY ANAT.-PAT.

• szybki rozkład zwłok

• skóra i tkanka podskórna przekrwione i nastrzykane krwią

• krwisto-surowiczy płyn w jamach ciała

• wybroczyny pod nasierdziem

• krew czarna

• ogniska martwicze

• DIAGNOSTYKA

• wywiad

• badanie kliniczne

• zmiany sekcyjne

• badanie bakteriologiczne

• wykrycie toksyn metodą ELISA

• ZAPOBIEGANIE

• zwalczanie ślimaków jako żywicieli pośrednich przywr

• leczenie fasciolozy

• izolacja zwierząt od kałuż i rowów, pojenie wodą ze studni lub wodociągu

• immunoprofilaktyka swoista

BRADSOT PÓŁNOCNY

• ETIOLOGIA

• Clostridium septicum, G (+) laseczka, produkująca 4 rodzaje toksyn

• α - letalna

• β - dezoksyrybonukleaza

• ɤ - hialuronidaza

• Δ - hemolizyna

• Posiada 3 klasy antygenów, na podstawie których wyróżniamy 6 grup serologicznych.

• Najbardziej wrażliwe 4-7 miesięczne jagnięta i owce do 2 r. życia w okresie pastwiskowym.

• Choroba pojawia się głównie późną jesienią i zimą przy mroźnej pogodzie.

• OBJAWY

• Postać nadostra

• Postać ostra

• niepokój

• chore zwierzęta odstają od stada

• duszność

• obrzęk głowy

• wzdęcia i bóle morzyskowe

• żółtawy, pienisty wysięk z jamy ustnej

• śpiączka, mors comatica

• śmierć po kilku godzinach

• ZMIANY ANAT.-PAT.

• wzdęcie żołądka, skrzepy krwi w żołądku

• wybroczyny, nadżerki i owrzodzenia w części krzywizny mniejszej błony śluzowej żołądka i odźwiernika

• ostry nieżyt dwunastnicy

• szybki rozkład zwłok

• krwisty płyn w jamach ciała

• w tkance podskórnej galaretowate nacieki

• ROZPOZNANIE

• materiał do badań musi być pobrany w ciągu godziny od śmierci, rozpoznanie opiera się na izolacji Cl. septicum, występowaniu upadków podczas mrozów i na charakterystycznych zmianach pośmiertnych

• Dla człowieka najniebezpieczniejsze są zakażenia przyranne (obrzęk gazowy, tężec) oraz zatrucia pokarmowe, przy których źródłem zakażenia jest niehigienicznie pozyskana żywność pochodzenia zwierzęcego.

LISTERIOZA

• ETIOLOGIA

• Listeria monocytogenes - urzęsiona, ruchliwa Gram (+) pałeczka, przypominająca włoskowca różycy, występuje ubikwitarnie w środowisku, odporna na warunki zewnętrzne

• czynniki determinujące chorobotwórczość:

• internalina

• listeriolizyna

• fosfolipaza

• ŹRÓDŁA I DROGI ZAKAŻENIA

• źródłem najczęściej jest skażona pasza (głównie złej jakości kiszonki), ale drobnoustroje można izolować z wody, gleby, gnijącej roślinności, traw oraz od różnych gatunków ssaków, ptaków, ryb i skorupiaków

• u jagniąt może dochodzić do zakażenia śródmacicznego

• przy zakażeniach przyrannych ma zdolność aferentnego przenikania do OUN

• OBJAWY

• schorzenia OUN

• otępienie, zaburzenia świadomości

• brak koordynacji ruchów

• niedowłady, porażenia

• ruchy maneżowe, wiosłowe, parcie na przeszkody

• napadowe skurcze spastyczne mięśni kończyn

• zgrzytanie zębami, oczopląs

• zarzucanie głowy do tyłu lub na bok

• silne obustronne zapalenie spojówek

• śmierć w wyniku niewydolności oddechowej

• ZMIANY ANAT.-PAT.

• przekrwienie i nieżyt spojówek

• krwotoczne zapalenie górnych dróg oddechowych

• zapalenie płuc

• nieżyt żołądka i jelit

• wybroczyny pod nasierdziem, torebką nerek,

• przekrwienie węzłów chłonnych, ogniska martwicze w wątrobie

• stan zapalny i zgrubienie łożyska

LISTERIOZA - ZOONOZA

• Źródłem zakażenia są zwierzęta. Prowadzone badania epidemiologiczne wskazują także, iż od 1 do 10% ludzi może być nosicielami Listeria monocytogenes.

• Bramą wejścia jest przewód pokarmowy; u zdrowych osób, posiadających fizjologiczną florę jelitową do zakażenie nie dochodzi.

• Na listeriozę zapadają najczęściej osoby z obniżoną odpornością: chorzy na nowotwory i po przeszczepach. Objawy, które u nich występują mogą przybierać postać grypopodobną lub postać ciężkiej listeriozy (zapalenie wsierdzia, ogólno narządowa bakteriemia, zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych).

1