Fizjologia:

1. dobowa ilość wydalanego moczu 6-25 l - objętość wydalanego moczu zależy od ilości pobranej wody

2. barwa słomkowożółta

3. ciężar właściwy - 1020 -1045

4. odczyn - zasadowy (pH ≥ 8)

Zmiany właściwości fizycznych moczu

Ciężar właściwy - powiązany z ilością produkowanego moczu

• mocz rozcieńczony: niski ciężar właściwy (< 1020) - barwa jasnożółta do przezroczystej, zwiększona objetość, - zwiększone pobieranie wody, zaburzenia przemiany materii np. ketoza, niewydolność nerek

• mocz skoncentrowany: barwa ciemnożółta do brązowej, zmniejszona objętość, wysoki ciężar właściwy (> 1040), zmniejszone pobieranie wody, gorączka

• pH - alkalizacja moczu przy bakteryjnych stanach zapalnych dróg moczowych, kwasowość przy głodzeniu, kwasicy oraz u cieląt ssących

Zmiany składu chemicznego moczu

Proteinuria

• białkomocz fizjologiczny - nadmierna dawka białka w paszy, przebywanie w warunkach znacznie obniżonej temperatury, cielęta do 2 dnia życia

• białkomocz nerkowy - choroby nerek (zaburzenia czynności kłębuszków lub kanalików nerkowych), zwyrodnienie nerek lub ropne zapalenie (>1g/l)

• białkomocz pozanerkowy - do pierwotnie wolnego od białek moczu dostają się białkowe produkty stanu zapalnego lub białko z nabłonków dróg wyprowadzających mocz

• fałszywie pozytywny białkomocz - domieszka do moczu kału, wypływu z pochwy, napletka, macicy - szczególnie częste przy pobieraniu próbek w trakcie wolnego oddawania moczu od bydła w okresie poporodowym.

Hemoglobinuria - obecność w moczu barwnika krwi

• nagły, zwiększony rozpad erytrocytów (jako białko obce osocza usuwane przez nerki)

• mocz przejrzysty, zabarwienie od czerwonego wina do czarnoczerwonego, zawsze ma wynik pozytywny w próbie na obecność białka

• choroby zakaźne: babeszjoza, leptospiroza, Clostridium hemolyticum,

• poporodowa hemoglobinuria bydła (zaburzenia glikolizy beztlenowej w erytrocytach, powstanie MetHb i rozpad erytrocytów), hemoglobinuria pokarmowa: cebula, żyto

Porfirynuria

• wydalanie z moczem uro- i koproporfiryny I - dziedziczna wada wrodzona zaburzenia syntezy hemu

Mioglobinuria

• uszkodzenie mm. szkieletowych, niedobór selenu + nagły, duży wysiłek.

• mocz o „herbacianym” zabarwieniu

Hematuria (krwiomocz)

• wydalanie krwi wraz z moczem - erytrocyty, leukocyty

• zmętnienie, barwa czerwona do krwistoczerwonej, kłaczki i drobne skrzepy

• posocznica, skaza krwotoczna, choroby nerek (urazy, odmiedniczkowe zap.nerek), choroby pęcherza moczowego, kamica moczowa

Ketonuria

• fizjologicznie <10 mg/dl

• ketoza - acetonemia

barwa testu zmienia zięna różne odcienie różowego-do fioletowego przy pbecosci ciał ketonowych, przy braku nie zmienia się. Kliniczna ketoza- mocz i mleko, subkliniczna ketoza - tylko mocz

Leukocyty

• obecność leukocytów w obrazie mikroskopowym -zapalenie lub zwyrodnienie nerek, zakażenie lub zatkanie moczowodu, zapalenie pęcherza moczowego

• zanieczyszczenie moczu wypływami z macicy lub pochwy

• norma u bydła 1-5 leukocytów w polu widzenia

• makroskopowy ropomocz - odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza

Zespół nerczycowy (toksyczny)

Syndrom chorobowy obejmujący grupę zmian w nerkach o różnym mechanizmie powstawania prowadzących do uszkodzenia kłębków nerkowych.

Etiologia

• leki: - antybiotyki: aminoglikozydy, tetracykliny, sulfonamidy

- nadmiar soli wapnia

- nadużywanie NLPZ

• postępujące niedokrwienie nerek skutkujące zmniejszeniem perfuzji nerek i filtracji kłębuszkowej

• metale ciężkie (ołów, arsen, rtęć)

• rośliny wykazujące nefrotoksyczne działanie: szczaw, dąb

Objawy kliniczne

• objawy nieswoiste: depresja, anoreksja, odwodnienie, zaleganie

• często objawy nefropatii lekozależnej maskowane przez objawy choroby podstawowej np. zapalenie wymienia, biegunka, zapalenie płuc

• może pojawić się wielomocz

• nerczyca spowodowana zatruciem metalami ciężkimi: zaburzenia neurologiczne, objawy żołądkowo-jelitowe

Rozpoznanie

WYWIAD: stosowanie antybiotyków, NLPZ, wypas na terenach zadzrzewionych

BADANIA LABORATORYJNE:

• mocz - ciężar właściwy <1,022 pomimo odwodnienia, obecność erytrocytów, leukocytów, wałeczków ziarnistych, proteinuria

• surowica - hipochloremia, hipokaliemia, hiponatremia, hipokalcemia, hiperfosfatemia, hipermagnezemia (przy azotemi wzrost mocznika i kreatyniny)

BIOPSJA

USG

Leczenie

• odstawienie leków o działaniu nefrotoksycznym

• agresywna płynoterapia uwzględniająca zaburzenia elektrolitowe lub zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (nawet do 100 l płynów) - PWE, glukoza, NaHCO3

• pobudzenie diurezy - płyny +furosemid

• dopamina (3-5μg/kg m.c./min) lub dobutamina (2-5 μg/kg m.c./min) w 5% roztworze glukozy

• mannitol, aminofilina

• leczenie trwa ok. 2 tygodni (kontrola pracy nerek - mocznik i kreatynina - określenie rokowania)

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Charakteryzuje się powolnym przebiegiem z nawrotami gorączki i ataków kolki nerkowej oraz zmianami w moczu, w którym stwierdza się obecność dużych ilości ropy lub/i krwi.

Choroba pojawia się prawie wyłącznie u krów, szczególnie w wieku 3-7 lat, od listopada do maja. W około 75% przypadków można wykazać związek z uprzednim poronieniem, ciężkim porodem lub zakazeniem okołoporodowym.

Przyczyny

Gram-dodatnia bakteria - Corynebacterium renale

E.coli

droga urogenna, hemato- i limfogenna

objawy

• początkowo zmiany w moczu - proteinuria, bakteriomocz, zwiększenie liczby elementów komórkowych

• częstsze oddawanie mętnego moczu z kłaczkami ropy lub domieszką krwi, o stęchło-zgniłym zapachu

• spadek wydajności mlecznej

• proces przewlekły z epizodami zaostrzenia

• wysoka gorączka

• objawy kolki nerkowej (przemieszczanie się skrzepów krwi lub konkrementów ropnych przez moczowody) - kopanie w brzuch, dreptanie, niepokój

• stranguria -wygiecie grzebitu i częste bolesne oddawanie moczu,któremu towarzyszy krótkie parcie

• w stadium końcowym objawy uogólnionej posocznicy, niewydolności nerek lub mocznicy

• Badanie per rectum: lewa nerka powiększona, o galaretowatej powierzchni, z tęgimi lub chełboczącymi ogniskami, duży worek wypełniony ropą

• w trakcie omacywania zmienione chorobowo narządy nie wykazują zwiększonej bolesności

• łaknienie osłabione lub zniesione, wychudzenie, pogorszenie okrywy włosowej

BADANIE PER RECTUM: lewa nerka powiększona o galaretowatej powierzchni, z tęgimi lub chelboczącymi ogniskami; duzy worek wypełniony ropą; moczowody w postaci tęgo-elastycznych tworów o srednicy od małego palca do ramienia dziecka. W trakcie omacywania zmenione chorobowo narządy nie wykazują zwiększnoej bolesności.

Diagnostyka różnicowa

• kamienie moczowe

• ostra niedrożność jelitowa

• zapalenie pęcherza moczowego

• hemoglobinuria

• hematuria

leczenie

• wczesne przypadki - antybiotykoterapia przez 7-10 dni: ( tetracykliny, penicylina i streptomycyna)

• wit. A

• izolacja chorych zwierząt

• zaawansowane przypadki - brakowanie

Amyloidoza nerek
(skrobiawica, nerczyca amyloidowa)

Zewnątrzkomórkowe odkładanie nieprawidłowych prawie nierozpuszczalnych białek amyloidu

• często jako objaw uogólnionej skrobiawicy

• krowy starsze

• okres wysokiej ciąży lub poporodowy

patogeneza

• przewlekłe procesy ropne (staphylococcus, streptococcus)

• zapalenia otrzewnej powodowane ciałem obcym

• amyloidoza reaktywna - procesy autoimmunoagresywne

• odkładanie amyloidu w kłębuszkach nerkowych zaburzenia w przepuszczalności naczyń z silną proteinurią zmiany degeneracyjne nabłonka kanalików hypo- i dysproteinemia, obrzęki ściany jelita, intensywna biegunka (enteropatia białkogubna)

objawy

• sierść nastroszona i matowa

• zwiększone pragnienie

• wodnista biegunka

• okolica odbytu i ogona zabrudzona kałem

• obrzęki podskórne w okolicy podgardla i przedpiersia

• badanie per rectum: lewa nerka znacznie powiększona, tęga

• wielomocz

• cieplota, oddechy uderzenia serca w normie

• zaburzeni czynnosci przedżołądków

• brak apetytu, utrata masy ciała

mocz :

• - nieznacznie mętny, pieniący się

• - obniżenie ciężaru właściwego

• - bardzo wysoka zawartość białka

krew:

• - erytropenia

• - azotemia

• - hipoproteinemia

• - dysproteinemia

Leczenie

Brak możliwości leczenia i zapobiegania

Zapalenie pęcherza moczowego CYSTITIS

Nieżytowe zapalenie pęcherza moczowego

• przebieg ostry lub podostry

• głownie samice

• bakterie kalowe lub bytujace na narządach płciowych (zakażenie wstępujące)

• cewkowaie pęcherza

• zaburzenia funkcji pęcherza (zaleganie poporodowe, porazenie konczyn tylnych)

Krwotoczno-ropne zapalenie pęcherza

• z niezytowego zapalenia pęcherza

• skutek uszkodzenia błony śluzowej pęcherza (zgniecenie w trakcie porodu, wypadniecie macicy, pochwy lub pęcherza,nieprawidłowe cewnikowanie lub krycie)

• zakazenia okołoporodowe Corynebacterium spp, Actinobacillus

Przewlekłe przerostowe zapalenie pęcherza

• z zapalenia nieżytowego lub krwotoczno-ropnego

• dłuższa ekspozycja na subst toksyczne lub mechaniczne

Objawy

Postac ostra i krwotoczno-ropne zapalenie:

• - wzrost temperatury wewnętrznej ciała

• - zmniejszony apetyt

• - objawy wtórnej niestrawności

• - parcie na mocz

• - częste oddawania moczu

• - badanie rektalne - zgrubienie i sztywność ściany pęcherza, bolesność

zmiany w moczu:

• - zmętniały

• - ostra, nieprzyjemna woń

• - barwy ciemnożółtej, brudnoróżowej do krwistoczerwonej

• - kłaczki ropy, skrzepy krwi, śluzowo-galaretowata masa

• - osad: leukocyty, erytrocyty, kom. nabłonka płaskiego, kryształki soli mineralnych, bakterie

leczenie

• leki p.bólowe

• antybiotyki, sulfonamidy z TMP - przynajmniej 7 dni

• dostęp do wody

• sole anionowe - zakwaszenie moczu i pobudzenie diurezy

Kamica moczowa bydła

Przyczyny

• nieprawidłowe zbilansowanie diety - wapń, fosfor, magnez, związki krzemowe, szczawiany, karoteny, estrogeny oraz nieprawidłowy stosunek pasz objętościowych do treściwych.

• pH moczu - środowisko bardziej kwaśne kamienie krzemowe, mocz bardziej zasadowy kamienie z węglanu wapnia

• zagęszczenie moczu

• stany zapalne układu moczowego

patogeneza

• wytrącenie się z koloidowego roztworu substancji, z których utworzy się kamień

• ognisko tworzenia się kamienia tzw. nidus - zlep złuszczonego nabłonka dróg moczowych (stan zapalny, nadmiar substancji estrogennych w paszy)

• namnażanie się bakterii

• osadzanie się wokół ogniska związków wytrąconych w moczu

• piasek - zmiany zapalne i mikrokrwawienia, ośrodek tworzenia kamienia w miedniczce nerkowej lub w pęcherzu moczowym

• pęcgerz moczwy - nieduze kamienie powodujaniewielkie zmiany zapalne nabłonka i okresowe krwanienia do światła p®cherza

• cewka moczowa- pekniecie pęcharza moczowego lub przerwane cewki moczowej - mocznica i padnięcie zwierzęcia

kamienie

• Silikatowe

• Węglanowe (Ca lub/i Mg, Fe)

• Fosforanowe ( magnezowo - amonowe, Ca)

Objawy kliniczne

• kamienie moczowe mogą nie powodować objawów klinicznych

• sztywny, napięty chód

• częstsze oddawanie moczu

• mocz podbarwiony krwią

• stan zapalny nerek lub dróg moczowych

• ZATKANIE MOCZOWODU :

-objawy bólowe, badaniem rektalnym rozszerzony odc. Moczowodu do miejsca zatkania

-wodonercze, zanik miąższu nerki - zmiany stwierdzane poubojowo

-zatkanie obu moczowodów - silne objawy bólowe, otępnienie, śmierć

ZATKANIE CEWKI MOCZOWEJ -samce wykastrowane, w mlodym wieku

-okragly gladki kamien - pęknięcie pecherza

-kanciasty szorstki kamień- perwanie sciany cewki moczowej

-silne objawy bólowe, kopanie w brzuch, napinanie się do oddania moczu,gwałtowne ruchy ogona

-bad. Rektalne - powiększony napiety pecherz, pulsacja cewki mocz.

-przerwanie sciany pecherza - objawy bolowe zanikaja, otepienie z niewielkimi ponownymi bólami - początek zapalenia otrzewnej

-powiekszenie dolnej okolicy jamy brzusznej, badaniem rektalnym nie wyczuwa się struktur pecherza

-pekniecie cewki mocz. - mocz gromadzi się w tkance podsórnej dolnej okolicy brzucha i okolicy napletka

-zimne ciastowate obrzmienie, czasem przerwanie skóry i z rany sączy się wysiek

-smierc zwierzecia w ciagu kilku dni - mocznica

-brak wydalania moczu lub wydalanie tylko kilku kropli, podbarwionych krwią przy silnym napinaniu się

Rozpoznanie różnicowe

• przypadki z obrzękiem dolnej części jamy brzusznej umiejscowionej w okolicy prąciowej i napletkowej

• wodobrzusze

• zatkanie jelit

• uogólnione zapalenie otrzewnej

• objawy bólowe

• stan zapalny układu mocz., urazowe zapalenie czepca i otrzewnej, przemieszczenie i skret trawienca/ jelita ślepego, skret / wgłobienie jelita cienkiego, skręt macicy

Badania dodatkowe

• badanie rektalne

• płyn z jamy otrzewnowej

• mocznik i kreatynina - płyn otrzewnowy/surowica krwi

• lokalizacja kamienia moczowego - cewnikowanie, USG

• badanie ogólne moczu - zwiększona ilość osadu, obecność krwinek czerwonych i złuszczonego nabłonka z dróg moczowych

Leczenie

• leki rozkurczające

• zagrożenie pęknięcia pęcherza - usunięcie moczu ubój z konieczności, zabieg operacyjny

• pęknięcie pęcherza moczowego - upuszczenie nagromadzonego moczu z jamy otrzewnowej ubój z konieczności, zabieg operacyjny

Zapobieganie

• analiza dawki pokarmowej - zbilansowana pasza, odpowiedni stosunek Ca:P, Mg

• zwiększenie diurezy - zwiększenie dawki soli kuchennej w paszy (nawet do 4%)

• stały dostęp do wody

• witaminy A i D

Niewydolność nerek

objawy

• zmniejszone łaknienie

• zwiększone przyjmowanie płynów

• posmutnienie i otępienie

• tony serca kołaczące

• zaburzenia ze strony układu pokarmowego - biegunki

• poliuria/oliguria

• mocznica

rozpoznanie

• osocze: mocznik (1,66-7,47 mmol/l), kreatynina (88,4-183µmol/l)

• kwasica

• obniżenie Ca, Na, Cl

• podwyższenie P, Mg, K

leczenie

• Dostęp do wody

• Pasza łatwostrawna, bez nadmiaru białka

• Izotoniczne roztwory NaCl

• Kwasica - dwuwęglany

mocznica

Zatrucie mocznikiem (uremia) jest endogennym zespołem intoksykacyjnym, do którego dochodzi na skutek gromadzenia się w tkankach i krwi substancji wydalanych przez nerki.

mocznica

• Przednerkowa

• Nerkowa

• Zanerkowa

Objawy

• pobieranie wody i pokarmu osłabione lub całkowicie zniesione

• apatia

• drżenia włókienkowe mięśni

• odwodnienie

• objawy ogólnego zatrucia - nastrzykane naczynia twardówki, szaro-czerwone błony śluzowe, kołaczące, zlewające się tony serca

• oddechy spowolnione

• zaburzenia motoryki przedżołądków

• biegunka

• anuria lub oliguria

rozpoznanie

• Badanie kliniczne

• Brak lub zmniejszenie wydalanego moczu

• Mocznik > 10mmol/l

• Kreatynina >180µmol/l

leczenie

• Zależy od choroby podstawowej, która doprowadziła do mocznicy

• Mocznica nerkowa nie poddaje się leczeniu

• Mocznica pozanerkowa - zabieg chirurgiczny

Ćwiczenia - Choroby układu moczowego bydła

10