Podstawowe zasady prawa międzynarodowego

1. Podstawowe zasady prawa międzynarodowego

Powszechnie obowiązujące, uniwersalne i powszechnie uznane zasady zachowania podmiotów prawa międzynarodowego, normy prawa międzynarodowego, które mają najwyższa moc prawną. Podstawowe zasady współczesnego prawa międzynarodowego zawarte są w Statucie ONZ, Deklaracji o zasadach prawa międzynarodowego dotyczących stosunków przyjacielskich i współpracy między państwami zgodnie ze Statutem ONZ z 1970 r., w Akcie Końcowym Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europe z 1975 r., a także innych dokumentach ONZ, OBWE, konwencjach i porozumieniach.

Podstawowe zasady prawa międzynarodowego powstały i rozwijały się wraz z rozwojem ludzkości (np. zasada wypełniania zobowiązań międzynarodowych w dobrej wierze powstała jeszcze w Starożytnym Rzymie). Na poszczególnych etapach nabierały one też nowej treści, aby uzyskać właściwe dzisiejszemu podejście ogólnoludzkie cele.

Zasady te są historycznie warunkowane. Z jednej strony są niezbędne dla funkcjonowania systemu stosunków międzynarodowych i prawa międzynarodowego. Z drugiej strony, ich realizacja jest możliwa w określonych warunkach historycznych.

Wszystkie zasady są ze sobą powiązane. Treści poszczególnych łączą się i zazębiają. Stąd też treść jednej jest możliwa do pełnego wyjaśnienia dopiero przy rozpatrzeniu jej w kontekście pozostałych.

Zasady maja następujące cechy

2. Klasyfikacja podstawowych zasad

Wszystkie podstawowe zasady można odpowiednio sklasyfikować (podzielić). Jednak klasyfikacja podstawowych zasad ma bardziej teoretyczny niż praktyczny wymiar i jest dokonywana z uwzględnieniem wielu parametrów

pisane

zwyczajowe

przedstatutowe (okres niewolnictwa i feudalizmu
феодализма) feudalizmu

statutowe (po II wojnie światowej

zabezpieczające ogólnoludzkie wartości

powiązane z interesem państwa

zapewniające bezpieczeństwo i współpracę

Niestosowanie siły i groźby użycia siły

Pokojowe rozwiązywanie sporów

Integralność terytorialna państwa

Międzynarodowo-prawna odpowiedzialność

Suwerenna równość państw

Wypełnianie zobowiązań w dobrej wierze

Współpraca zgodnie ze Statutem ONZ

Nienaruszalność granic

Nieingerencja w wewnętrzne sprawy

Równoprawność i samookreślenie narodów

Poszanowanie praw i wolności

Ochrona praw człowieka

4.3. Charakterystyka zasad podstawowych

1. Zasada niestosowania siły i groźby użycia siły

Zakaz okupowania terytorium innego państwa niezgodne z normami prawa międzynarodowego

Zakaz podejmowania aktów represyjnych związanych z użyciem siły

Powstrzymanie się od udziału w wojnie domowej lub aktach terrorystycznych na obszarze innego państwa

Powstrzymanie się od organizowania i wspierania uzbrojonych band, w tym najemników dla wtargnięcia na terytorium drugiego państwa

Terytorium państwa nie może być obiektem przejęcia przez inne państwo z użyciem siły lub groźby jej użycia.

4.3.2. Zasada pokojowego rozwiązywania sporów

2. 
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   Zasada integralności terytorialnej państwa

3. Zasada suwerennej równości państw

4.3.5. Zasada realizacji umów międzynarodowych w dobrej wierze

4.3.6. Zasady współpracy międzynarodowej

4.3.7. Zasada równości i prawa do samookreślenia narodów

4.3.8. Zasada poszanowania praw człowieka

1

Podstawowe zasady prawa międzynarodowego (ius cogens)

Niestosowanie siły i groźby użycia siły

Pokojowe regulowanie sporów

Nieingerowanie w wewnętrzne sprawy państw

Równoprawność i prawo do samookreślenia narodów

Suwerenna równość państw

Obowiązek współpracy zgodnie ze statutem ONZ

Nienaruszalność granic

Realizowanie zobowiązań w dobrej wierze

Integralność terytorialna państw

Poszanowanie praw i wolności człowieka

Cechy charakterystyczne zasad

Uniwersalizm, pod którym rozumiemy zobowiązanie wszystkich podmiotów do ich respektowania

Niezbędność ich uznania przez całą społeczność międzynarodową

Bogactwo zasad-ideałów typu nieosiągnięta nadal zasada pokoju i współpracy

Hierarchiczność (najwyższe miejsce w systemie zasad ma zasada niestosowania siły)

Awangardowość regulacji wraz z pojawianiem się nowym podmiotów

Wzajemne powiązanie rozumiane jako zdolność do realizowania celów i funkcji dopiero w sytuacji, gdy będziemy je traktowali jako całościowy system

Funkcje zasad prawa międzynarodowego

Sprzyjanie stabilizacji stosunków międzynarodowych poprzez sprowadzanie ich do określonych ram prawnych

Zawarcie w normy nowych praktyk stosunków międzynarodowych i sprzyjanie ich rozwojowi

Klasyfikacja podstawowych zasad prawa międzynarodowego

Z uwagi na formę

Z uwagi na cechy historyczne

Z uwagi na znaczenie

Z uwagi na przedmiot współpracy

Zasada zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

Zasady ochrony praw człowieka, narodów i narodowości

Zasady współpracy międzynarodowej

Zasada niestosowania siły i groźby użycia siły

«Wszyscy członkowie ONZ powstrzymują się od grożby użycia siły i jej użycia zarówno wobec nienaruszalności terytorialnej jak i politycznej dowolnego państwa oraz stosowania jakichkolwiek innych środków, których nie da się pogodzić z celami ONZ (pkt. 4 art. 2 Statutu ONZ)

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Deklaracja o podwyższeniu efektywności zasady zakazu groźby stosowania siły i użycia siły w stosunkach międzynarodowych z 1987 r. года

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Treść zasady

Zasada pokojowego rozwiązywania sporów

«wszystkie państwa rozwiązują swoje spory międzynarodowe środkami pokojowymi, tak aby nie tworzyć zagrożenia dla ładu międzynarodowego, pokoju, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (pkt. 3 art. 2 Statutu ONZ)

Źródła prawa

Statut Ligii Narodów z 1922 г.

Traktat Paryski o rezygnacji z wojny z 1928 г.

Statut ONZ z 1945 r.

Statut Trybunału Międzynarodowego ONZ z 1945 г.

Deklaracja o rozwiązywaniu sporów i sytuacji, które mogą Stanowic zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa i roli ONZ w tym zakresie z

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Manilska deklaracja o pokojowym rozwiązywaniu sposób z 1982 г.

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Konwencja o stosowaniu arbitrażu w ramach OBWE z 993 г.

Treść zasady

Zapobieganie i rozwiązywanie sporów dokonywane jest na gruncie suwerennej równości i wypełniania zobowiązań w dobrej wierze

Poszukując sprawiedliwego rozwiązania sporu należy podejmować działania w duchu współpracy i wiary

Państwa działając w duchu wiary kierować powinny się dążeniem do jak najszybszego i sprawiedliwego rozwiązania sporów

Wszystkie spory należy rozwiązywać środkami pokojowymi

Pokojowemu rozwiązywaniu sporów nie powinno towarzyszyć ingerowanie w sprawy wewnętrzne

Poszukując środków pokojowych należy uwzględniać uwarunkowanie i ich charakter

Zasada integralności terytorialnej państwa

Statut ONZ zobowiązuje do powstrzymania się od stosowania siły lub grożenia jej stosowaniem wobec nienaruszalności terytorialnej innego państwa (pkt. 4 art. 2 Statutu ONZ). Terytorium jednego państwa nie powinno być obiektem siłowego przejęcia przez drugie.

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Deklaracja o podwyższeniu efektywności zasady zakazu groźby stosowania siły i użycia siły w stosunkach międzynarodowych z 1987 r.

Treść zasady

Zakaz podejmowania środków przeciwko terytorialnej integralności i nienaruszalności drugiego państwa

Zakaz okupowania innych terytoriów i stosowania na nich środków niezgodnych z celami ONZ i prawem międzynarodowym

Zasoby naturalne są integralna częścią terytorium. Korzystanie z nich przez osoby obce bez zgody suwerena danego terytorium jest zakazane.i równoznaczne z naruszeniem integralności terytorialnej.

Zasada suwerennej równości państw

Państwa powinny szanować swoją suwerenna równość i specyfikę, a także wszystkie prawa przynależne suwerenności. Wszystkie państwa maja równe prawa podstawowe i obowiązki. Każde państwo ma prawo być członkiem organizacji międzynarodowych i stroną umów.

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Końcowy dokument konferencji wiedeńskiej przedstawicieli państw-członków OBWE z 1989 г.

Karta Paryska dla Nowej Europy z 1990 г.

Statuty organizacji międzynarodowych rodziny systemu ONZ, statuty większości regionalnych organizacji międzynarodowych

Treść zasady

Status prawny państw jest równy

Każde państwo ma prawo do posiadania pełnej suwerenności,

Każde państwo jest zobowiązane do szanowania podmiotowości prawnej innych państw

Każde państwo ma prawo do niczym nieograniczonego rozwoju swojego politycznego, społecznego, ekonomicznego oraz kulturowego systemu

Integralność terytorialna i polityczna niezależność jest nienaruszalna

Wszystkie państwa muszą wypełniać swoje zobowiązania i żyć w pokoju z innymi

Państwo ma prawo do bycia członkiem organizacji międzynarodowych oraz zawierania umów międzynarodowych.

Każde państwo ma prawo do zachowania neutralności

Zasada realizacji umów międzynarodowych w dobrej wierze

Wszyscy członkowie ONZ w dobrej wierze wypełniają wzięte na siebie zobowiązania przewidziane w niniejszym Statucie, tak aby zapewnić sobie prawa i priorytety przewidziane dla członków ONZ (pkt. 2)

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.

Konwencja Wiedeńska o traktatach międzynarodowych z 1963 г.

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Dwu i wielostronne porozumienia międzynarodowe

Treść zasady

W różnych systemach prawnych i społeczno-kulturowych różnie pojmowana jest zasada dobrej wiary. Ma to wyraz w przyjętych zobowiązaniach międzynarodowych państw

Każda umowa międzynarodowa jest obowiązkowa dla jej stron i w dobrej wierze powinna być realizowana. Strona nie może powoływać się na swoje przepisy wewnętrzne, o ile zobowiązała się do określonego działania w umowie

Zasada współpracy międzynarodowej

Zasada zobowiązuje państwa do wzajemnej współpracy niezależnie od różnic politycznych , gospodarczych i społecznych

Podstawy prawne

Statut ONZ z 1945 r.

Deklaracja o zasadach prawa międzynarodowego z 1970 r.

Statuty organizacji międzynarodowych, deklaracje, rezolucje

Akt Końcowy OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)1975 r.

Treść zasady

Konkretne formy współpracy są uzależnione od potrzeb i zasobów państwa, jego wewnętrznego prawa i powziętych zobowiązań międzynarodowych

Współpraca międzynarodowa powinna eliminować dyskryminację państw w jakiejkolwiek formie

Obowiązek współpracy miedzy państwami przewiduje dobrowolne przestrzeganie norm prawa międzynarodowego i Statutu ONZ

Zasada równości i prawa do samookreślenia narodów

«Rozwijać przyjacielskie stosunki pomiędzy narodami na podstawie poszanowania równoprawności i prawa do samookreślenia narodów, a także podejmować inne środki dla umocnienia powszechnego pokoju (pkt 2 art. 1 Statutu ONZ)

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.

Międzynarodowy Pakt o Prawach Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 г.

Międzynarodowy Pakt o Prawach Obywatelskich i Politycznych z 1966

Deklaracja o zasadach prawa miedzynarodowego z 1970 r.

Akt Końcowy OBWE z 1975 г.

Deklaracja o prawach osób, które należą do narodowych, etnicznych, religijnych i językowych mniejszości z 1992 г.

Treść zasady

Prawo to jest prawem, a nie obowiązkiem i może być realizowane na wiele sposobów

Każde państwo powinno powstrzymać się od działań siłowych, które pozbawiłyby narody prawa do samookreślenia. Narody, których prawo naruszono mogą się temu sprzeciwiać i uzyskiwać pomoc zgodnie ze Statutem ONZ

Stosunki międzynarodowe powinny być budowane z uwzględnieniem równości narodów i prawa do decydowania o własnym losie.

Samookreślenie nie powinno przejawiać się w separatyzmach i naruszać integralności terytorialnej i jedności politycznej suwerennych państw.

Zasada poszanowania praw człowiekaа

Statut ONZ zaraz po dążeniu do likwidacji wojen wskazuje na konieczność „ odbudowania wiary w podstawowe prawa człowieka” , a w trzeciej kolejności wymienia: zapewnienie przestrzegania praw czlowieka.

Źródła prawa

Statut ONZ z 1945 r.1945 г.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.

Międzynarodowy Pakt o Prawach Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.

Międzynarodowy Pakt o Prawach Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 г.

Konwencja o likwidacji wszelkich form rasowej dyskryminacji z 1966 г.

Akt Końcowy OBWE z 1975 г.

Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminowania kobiet z 1979 г.

Konwencja o Prawach Dziecka z 1989 г.

Treści zasady

Przyznanie czci wszystkich członkom rasy ludzkiej, a także równych i niezbywalnych praw jako podstawy wolności , sprawiedliwości i powszechnego pokoju

Każde państwo powinno sprzyjać powszechnemu poszanowaniu i przestrzeganiu praw człowieka i podstawowych wolności

Państwo powinno przestrzegać i gwarantować wszystkim znajdującym się na jego terytorium osobom, prawa i wolności uznane w prawie międzynarodowym bez względu na jakiekolwiek różnice

Prawa człowieka powinny być chronione przez państwo prawem

Państwa powinny podejmować środki prawne i inne niezbędne dla zapewnienia przestrzegania praw człowieka

Państwo powinno każdemu gwarantować efektywne środki obrony w sytuacjach naruszenia ich praw i wolności

---