Wykład 1. 07.10.2008

„Nie każdy pedagog jest nauczycielem, ale każdy nauczyciel jest pedagogiem”.

Prekursorzy:

• Marek Kwintylian „O kształceniu mówcy”

• Andrzej Frycz Modrzewski

• Grzegorz Piramowicz „ O powinnościach nauczyciela”

Pedeutologia pajdeutes (nauczyciel) + logos (słowo, wiedza)

PEDEUTOLOGIA: usamodzielniający się dział pedagogiki, którego przedmiotem są zagadnienia dotyczące nauczycieli, takie jak osobowość nauczyciela, pobór kandydatów do zawodu nauczycielskiego, kształcenie i doskonalenie nauczycieli, ich praca zawodowa.

/ W. Okoń/

PEDEUTOLOGIA: dział pedagogiki, jej przedmiotem są zagadnienia osobowości nauczycieli, ich kwalifikacji, doboru kandydatów do zawodu, edukacja i doskonalenie zawodowe oraz status społeczny i moralny i przebieg kariery zawodowej.

KIERUNKI BADAŃ PEDEUTOLOGICZNYCH

• historyczno - porównawcze: kształtowanie i dziejowy rozwój zawodu

• psychologiczno - pedagogiczne: warunkowanie wpływu wychowawczego

• socjologiczno - pedagogiczne: nauczyciele jako grupa społeczna

• komparatystyczne: porównanie systemów i programów kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli w innych krajach

• podejmujące problemy szczegółowe: np. efektywność pracy i uwarunkowania jej sprzyjające

KSZTAŁCENIE: wyposażanie kandydatów na nauczycieli w pełne kwalifikacje zawodowe

DOKSZTAŁCANIE NAUCZYCIELI: uzupełnianie kwalifikacji nauczycieli mające na celu pełne przygotowanie zawodowe.

DOSKONALENIE NAUCZYCIELI: dostarczenie nauczycielom wiedzy i takich umiejętności, które pozwalają wzbogacić pełne kwalifikacje zawodowe i wykroczyć poza nie.

/ R. Kwaśnica/

WSPÓŁCZESNE ZNACZENIA POJĘCIA PEDEUTOLOGIA

1. Jako NAUKA, odwołuje się do ontologii badanego przedmiotu i z niej wyprowadza własną metodę badawczą. Metoda jest funkcją problemu i właściwości ontycznych przedmiotu badań.

• RELACYJNOŚĆ: nauczyciel pozostaje zawsze w określonej relacji z uczniem, jako podmiotem wychowania, poza tym układem, nauczyciel jako przedmiot badań - nie istnieje. (Monolog, dialog, dialogiczność)

• OPORNOŚĆ: wobec parametrów i wskaźników liczbowych.

• POTENCJALNOŚĆ: nauczyciel jest wiecznym uczniem.

• NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ: zachowania nie da się w pełni wytłumaczyć.

• ISTNIENIE W ZAWIESZENIU : dylematy.

2. Jako REFLEKSJA FILOZOFICZNA, nawiązuje do źródeł wywodzących się z filozoficznych pytań o człowieka i jego miejsce w świecie.

3. Jako WIEDZA O NAUCZYCIELU- wiedzę określa jako zespół przekonań i przeświadczeń zobiektywizowanych i utrwalonych w społecznej świadomości.

ORIENTACJE PEDEUTOLOGICZNE

1. Orientacja Osobowościowa: czynności nauczania i wychowania zależne od cech osobowych nauczyciela (indywidualność, rozumienie, subiektywność).

1. Jan Władysław Dawid - „Miłość dusz ludzkich”

• „ tym co wychowanie przenika i istotę jego stanowi (…) jest siła kierownicza … jakiś plan, wzór, idea tego, co stać się powinno”

2. Z. Mysłakowski

• kontaktowość, talent pedagogiczny, instynkt rodzicielski

• Nauczyciel- wychowawca, jeżeli ma dobrze spełniać swoją rolę (…) musi umieć

wnikać w psychikę młodzieży i mieć duży zasób przyjaźni, cierpliwości i dobroci”.

• żywość wyobraźni

• instynkt rodzicielski

• zdolność do ekspresji uczuć

• nastawienie psychiki na zewnątrz

3. Stefan Szuman

• „Talent” jako zespół zdolności

• Talent to osobowość i umiejętność dysponowania tym zasobem

4. J. Mirski

• wychowawca ma być łącznikiem między dzieckiem a przedmiotową kulturą społeczną

• wiara w posłannictwo

5. M. Kreutz

• zdolności sugestywne, skłonności do społecznego działania

• pomija właściwości etyczne jako kategorię kluczową

6. S. Baley

• zdatność wychowawcza

• zbiór cech umożliwiających i ułatwiających wychowanie innych (przychylność, cierpliwość, taktowność, czynna postawa pedagogiczna).

7. Maria Grzegorzewska

• nauczyciel wyzwalający

• nauczyciel hamujący

2. Orientacja Pozytywistyczna (technologiczna)

pytanie o sprawność operacyjną nauczyciela, zwracanie uwagi na mechanizm adaptacji jako skuteczną drogę poznania i nabywania sprawstwa zawodowego

pojęcie dobrego nauczyciela łączone z fachowością

kopiowanie strategii działań dobrych nauczycieli

opracowanie wyrazu specjalnych kompetencji nauczycieli

kwalifikacje to sprawności bezpośrednio użyteczne w działaniu

likwidacja pojęcia wartości

3. Orientacja Humanistyczna

opozycja przeciwko nauczycielowi - technologowi

dobry nauczyciel, to przede wszystkim człowiek

wiedza specjalistyczna jest podstawowym warunkiem kompetencji, nauczyciel sam ją odkrywa, a nie czerpie w sposób podający

kształcenie nauczycieli ma być procesem stawania się nauczycielem

Wykład 2.

Nauczyciel wychowawca, instruktor, wykładowca, profesor, pedagog, lektor, guwerner, korepetytor, mentor, (dziś: radio, TV, teatr, czasopisma).

nauczyciel to specjalność zawodowa, odpowiednio przygotowany specjalista do prowadzenia pracy dydaktyczno - wychowawczej.

GENEZA PROCESÓW WYCHOWAWCZYCH

1. procesy biologiczno - pielęgnacyjne (postawa emocjonalna) empatia

2. procesy społeczno - kulturowe ( hominizacja)

Inicjacja obrzęd pierwotny, wtajemniczenie przez starszyznę rodową lub czarodziejów, dorastających mężczyzn, w plemienne tabu , mity, tradycje.

1. EGIPT:

- pisarz, urzędnik państwowy, stan najwybitniejszy

- szkoły kapłańskie (nauka czytania i pisania, tabliczki woskowe, dyktanda na papirusie, metoda pamięciowa z wyjątkiem rachunków !!!, dyscyplina)

- szkoły wojskowe

2. CHINY

- 2000 lat przed naszą erą powstał Zorganizowany System Szkół

- 500 lat pn e , Konfucjusz „król nauczycieli” pięcioksiąg

- nauczycielem mógł zostać każdy, kto osiągnął pewien poziom wiedzy

- trójstopniowy egzamin

- kult zmarłych przodków

- rola rodziny

- zależność ucznia i nauczyciela

- idealizowanie przeszłości „wzorowych władców”

- szlachetność i mądrość władcy

- każde miasto powyżej 7500 mieszkańców istniała szkoła państwowa

- każda wieś powyżej 500 mieszkańców istniała szkoła elementarna

- nauka języka literackiego (30000 znaków)

- 1000 znaków posługiwanie się elementarzem

- nauczanie przez krzyk im więcej umiał, tym głośniej krzyczał, kiedy o coś pytano

- kształcenie do 15 roku życia

EGZAMIN : trójstopniowy

I stopień:

- co 1,5 roku tytuł „kwitnącego talentu”

- posada nauczyciela szkoły elementarnej

- trwał dobę

II stopień:

- zdawał 1 na 120 kandydatów

- 9 dni

- tytuł `promowanego uczonego” - mgr

- po zdaniu egzaminu człowiek mógł nosić czapkę, z oznaczeniem, że jest taki mądry, albo wywiesić sobie flagę narodową przed domem

III stopień:

- doktorat

- „zdolny do urzędu”

- 13 dni

- po takim egzaminie mógł objąć każdy urząd w państwie

3. INDIE

- Kasty (BRAMINI książęta i rycerze, wajszija, siurdowie)

- bramini narzędziem boskiej potęgi

- nauka pod gołym niebem, uczenie się na pamięć świętych ksiąg

- księgi rytualno - teologiczne podstawą kształcenia braminów

- nauka od 12 do 48 lat

- przyjacielskie stosunki z uczniami

4. GRECJA

1. SPARTA

- nauczycielem był każdy dorosły

- wychowanie dla państwa

- wychowanie wojskowe

- pogarda dla niewolników

- nie dbano o wychowanie wojskowe

2. ATENY

- wychowanie w służbie muz

- pedagog- niewolnik

- niska pozycja nauczyciela

- Arystoteles - ojciec dydaktyki

- Sokrates

- sofiści - nauczyciele elit

- sztuka nauczania jako dar

NAUCZYCIELE :

- gramatysta

- lutnista

- pedotryba (gimnastyka)

• efebia (od 18 roku życia, służba wojskowa trwająca dwa lata )

SOFIŚCI:

- uczyli wymowy, argumentacji, zbijania wywodów przeciwnika

- ideałem wychowawczym był człowiek odznaczający się cnotami publicznymi (sprytem politycznym, wiedzą encyklopedyczną - retoryka, sztuką przekonywania, prawo, literatura, filozofia, astronomia, matematyka)

- 3-4 letnie kursy dla młodzieży

- wysokie wynagrodzenie

- organizowali wieczory popisowe

HELLENIZM:

- szkoły elementarne / 4-letnie/ dla dzieci wolnych obywateli

- gramatysta

- niskie wykształcenie / egzamin publiczny, sprawdzianem przydatności/

- szkoły filozoficzne

WYKŁAD 4.11.08r.

• CD

Republika rzymska

• pedagogia - szkoły dla niewolników

• obywatel - gospodarz

• nauczyciele:

• literatorzy - stają się najważniejszą grupa nauczycieli (ale mają niskie kwalifikacje, nie wychowują, tylko nauczają), uczą czytania i pisania

• kalkulatorzy - nauczyciele matematyki

Cesarstwo rzymskie

• przyjęcie wzorów greckich po 146 r. p.n.e.

• Marek Fabiusz Kwintylian

• nauczyciele greccy dla bogatych

• szkoły elementarne

• szkoły gramatykalne

• szkoły retoryczne

• ojcowie przyprowadzają swoich synów na różne wystąpienia -> prawo 12 tablic (Katon) - wychowanie obywatela

• metoda pamięciowa

Średniowiecze

• dekadencja umysłowa

• pierwsze uniwersytety (XII, XIII w.)

• szkolnictwo chrześcijańskie

• szkoły parafialne, katedralne

• Kościół czuwa, kto i czego może nauczać

• wychowanie rycerskie

• wychowanie mieszczańskie

• szkoły:

• klasztorne (Cystersi, Franciszkanie, Dominikanie)

wewnętrzne i zewnętrzne

• katedralne

• parafialne

• miejskie

• czytanie, pisanie - czytanie Pisma świętego

• rózga - symbol autorytetu nauczyciela, kara - niezależnie od pochodzenia

Średniowieczni nauczyciele opierali swój program na tzw. siedmiu sztukach

Wyzwolonych:

• stopień niższy obejmował gramatykę, retorykę, dialektykę (trivium)

• stopień wyższy obejmował arytmetykę, geometrię, astronomię, muzykę (quadrivium)

• wychowanie rycerskie - cnoty: pobożność, władanie bronią itp. (nie musiał znać pisma itd.)

• wychowanie mieszczańskie (na rzemieślnika; wychowanie w cudzym domu)

• terminator

• czeladnik

• mistrz

+ czytanie i pisanie

• wychowanie chłopskie

Uniwersytety

• czynniki powstania:

• podnoszenie poziomu placówek oświatowych

• rozwój nauki i wyodrębnienie warstwy uczonych

• świadome uznawanie tradycji i dorobku antycznego

• wpływ uczelni islamskich (np. rozwinięta tam medycyna)

• procesy urbanizacyjne

• migracje profesorów i studentów

• wzrost liczby ludności

• ruch księgarski

• po ukończeniu uniwersytetu - tytuły

• wzory:

• boloński - organizacja studentów (uniwersytety zawodowe; prawo i medycyna)

• paryski - organizacja profesorów ( filozofia, teologia)

• poziom niższy: 7 sztuk wyzwolonych i filozofia

• poziom wyższy: studia profesjonalne z prawa kościelnego i świeckiego...

• hierarchia wydziałów:

• teologia

• prawo kanoniczne i rzymskie

• medycyna

• sztuk wyzwolonych

Polska:

• niskie wykształcenie

• od XV w. tytuł magistra lub bakałarza

• uzależniony od władz duchowych lub rady miejskiej

Renesans

• wzorzec nauczyciela - erudyty

• wykształcenie średnie na poziomie szkoły elementarnej

• szlachta feudalna - pogarda dla nauczania

• Andrzej Frycz Modrzewski - głównie publicysta (postulaty o ustroju szkolnym itp.)

• Jan Amos Komeński (brat czeski)

• ideał wychowania pansofijskiego (nauczyciel - erudyta, wychowawca)

• krytyka rygoru i przymusu uczenia się na pamięć

• „nauczanie poglądowe”

• edukacja w 7 szkołach

• szkoły jezuickie

• zakon jezuitów - Ignacy Loyola (1491-1556)

• walka o wzmocnienie autorytetu papieża

• zachowanie wierności mas wyznawców katolicyzmu

• utrzymanie dotychczasowych stosunków społeczno-politycznych poprzez zniszczenie dążeń do postępu

• bezwzględne podporządkowanie każdej jednostki

• szkolnictwo jezuickie zasłużyło się powołaniem pierwszego stanu nauczycielskiego -> dokładny dobór kandydatów (nauczyciel powinien mieć skończone studia teologiczne, praktykę edukacyjna itp.; kształcenie na nauczycieli trwało bardzo długo)

• celem zakonu miało być kształcenie nie humanistów, ale wiernych rycerzy

• niechęć do jakiejkolwiek samodzielności uczniów

Oświecenie

Komisja Edukacji Narodowej (14.10.1773r.)

• utworzenie „stanu akademickiego”

• seminaria kandydatów „stanu nauczycielskiego” przy szkołach głównych

• najzdolniejsi absolwenci szkół średnich o wysokim stopniu moralności

• hospitacja lekcji

• opracowanie podręczników szkolnych

Piramowicz

• „Powinności nauczyciela” (pierwsza książka o wymaganiach w stosunku do nauczycieli szkół elementarnych)

• wysoka kultura, takt, odpowiedzialności

• zróżnicowanie indywidualności dziecka

• rola obserwacji psychologicznej

• przepisy kształcenia i egzaminowania nauczycieli

XVIII, XIX wiek

• seminaria nauczycielskie

• J. Herbert - uniwersyteckie seminarium pedagogiczne dla kształcenia nauczycieli szkół średnich i wyższych w Królewcu

• znajomość przedmiotu nauczania + przygotowanie pedagogiczne i psychologiczne

XIX wiek

• seminaria nauczycielskie

• urzędnik państwowy

• nauczyciel skrępowany politycznie i religijnie (zabory - największa swoboda w Galicji): Rada Szkolna Krajowa

• seminaria w Łowiczu i Poznaniu

XX wiek

Po 1918r. - ustawy dotyczące kształcenia nauczycieli:

• Ustawa z 4 czerwca 1920r. o tymczasowym ustroju władz szkolnych

• Ustawa z 13 lipca 1920r. o szkołach akademickich

• Ustawa z 1 lipca 1926r. o stosunkach służbowych nauczycieli

• Ustawa z 6 marca 1928r. o kwalifikacjach zawodowych nauczycieli szkół powszechnych

• Rozporządzenie z 7 marca 1928r. o kwalifikacjach zawodowych nauczycieli do nauczania w szkołach zawodowych

• Ustawa jędrzejewiczowska O ustroju szkolnictwa z 1932r.

Okres międzywojenny

• seminaria nauczycielskie (5-letnie)

• pedagogia (2-letnie)

• Państwowe Wyższe Kursy Nauczycielskie - na ich bazie Instytuty Pedagogiczne i Nauczycielskie

Seminaria nauczycielskie

• wiek wstąpienia - 14lat

• oparte na 7-letniej szkole powszechnej

• „ślepa” ścieżka kształcenia (zamykało to drogę do kształcenie na uniwersytecie)

Pedagogium

• powołano w 1928r.

• 18 lat

• na podbudowie szkoły średniej ogólnokształcącej (po maturze)

• nie było wykształceniem wyższym

Instytuty

• dla szkół ogólnokształcących i seminariów nauczycielskich

• badania naukowe

• Państwowy Instytut Pedagogiczny w Warszawie (1918-1925)

• Państwowy Instytut Nauczycielski (1921)

• Instytut Pedagogiczny ZNP (1932)

Mianowanie (ustawa dotyczy szkół państwowych i publicznych oraz nauczycieli stałych)

• obywatel polski o nieskazitelnej przeszłości

• kwalifikacje zawodowe

• odpowiednie warunki fizyczne

• władanie językiem polskim w mowie i piśmie

• ... ?

• nauczyciel kontraktowy (tymczasowy)

• nauczyciel stały (po 3-letnie pracy jako nauczyciel kontraktowy; jeśli miał wykształcenie wyższe - mógł dostać tytuł profesora)

Kwalifikacje nauczycielskie:

• dyplom ukończenia seminarium + egzamin praktyczny na nauczyciela publicznych szkół powszechnych (po 2-3 latach pracy)

• przynajmniej ocena dostateczna

Ustawa z 11 marca 1932r.

• likwidacja seminariów nauczycielskich

• 3-letnie licea pedagogiczne (po 4 latach gimnazjum)

2-letnie pedagogia (po „dużej m

WYKŁAD 18.11.08r.

okres międzywojenny cd

Nauczyciele szkół średnich i innych zakładów kształcenia nauczycieli

• uniwersytety (wiedza merytoryczna) + Państwowy Instytut Pedagogiczny (przygotowanie pedagogiczne)

• nauczyciel po ukończeniu w/w - kwalifikacje

kwalifikacje = państwowy egzamin nauczycielski

1. wiedza fachowa z przedmiotów, jakich kandydat miał nauczać

2. przygotowanie pedagogiczne w PIP

egzamin zdawano po 2-letniej pracy

Po 1924r. warunkiem dopuszczenia do egzaminu było:

• obywatelstwo polskie

• nieskazitelność moralna i zdolność fizyczna do zawodu

• stopień magistra

• 2-letnia praktyka nauczycielska

• dowód praktycznej umiejętności prowadzenia zabaw i gier ruchowych

Zjazd łódzki 18-22 czerwca 1945r.

• klasy przygotowawcze do liceum pedagogicznego (2-letnie)

• licea pedagogiczne (2-letnie)

• 1947/48 - połączenie w 4-letnie liceum pedagogiczne

• liceum pedagogiczne - kształcenie nauczycieli klas początkowych

WKN (Wyższe Kursy Nauczycielskie) i Instytuty Pedagogiczne - klasy V-VII (do 1954r.)

3 rodzaje WKN:

• stacjonarne - dla nauczycieli urlopowanych (prowadziło je Ministerstwo Oświaty)

• korespondencyjne - prowadzone przez ZNP

• popołudniowe - prowadzone przez ZNP

Liceum pedagogiczne

• przygotowywało nauczycieli klas początkowych

• w latach '50 dokształcały pracujących nauczycieli niekwalifikowanych w formie komisji rejonowej, państwowego kursu nauczycielskiego klas pedagogicznych dla uczniów klasy X i XI szkoły ogólnokształcącej

Studium nauczycielskie (SN) - 18 jaja 1954r.

WSP - 3-letnie (do 1954r. 4-letnie)

WSN (Wyższe Szkoły Nauczycielskie) - 3-letnie - 1968r.

Licea pedagogiczne dla wychowawczyń przedszkoli - 2-letnie

Dzienne studia nauczycielskie - wychowanie przedszkolne, nauczanie początkowe

Ustawa z 27 kwietnia 1956r. o prawach i obowiązkach nauczycieli:

• normowała jednolicie stosunek do pracy

• podniosła społeczną rangę zawodu

• korzystne warunki przyznawania emerytury

• obrona interesów przez ZNP

• wprowadzono tytuł „Zasłużony Nauczyciel PRL” i Medal KEN

Rozporządzenie Ministra Oświaty z 12 kwietnia 1962r. w sprawie kwalifikacji nauczycieli i wychowawców szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych.

Do szkół podstawowych:

• studia wyższe magisterskie lub zawodowe ze specjalizacją pedagogiczną lub zawodowe bez specjalizacji pedagogicznej i studium pedagogiczne lub kurs pedagogiczny

• albo studium nauczycielskie

• albo liceum pedagogiczne

Do szkół średnich:

• studia wyższe magisterskie ze specjalizacją pedagogiczną

• albo studia wyższe bez specjalizacji pedagogicznej i studium pedagogiczne lub kurs pedagogiczny

„Raport o stanie oświaty” -> nowy system szkolny

27 kwietnia 1972r. - Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela

„ na stanowisko nauczyciela lub wychowawcy może być powołana osoba, która:

1. ukończyła studia w szkole wyższej kształcącej nauczycieli

2. ukończyła studia w innej szkole wyższej i posiada przygotowanie pedagogiczne uzyskane podczas studiów lub na kursie

• stanowiska i tytuły:

• „nauczyciel dyplomowany”

• profesor szkoły średniej”

• podział na studia i kierunki nauczycielskie i nienauczycielskie

• masowe kształcenie i dokształcanie czynnych nauczycieli

• lata `80/skutki:

• kryzys kadr nauczycielskich

• odpływ z zawodu

• wcześniejsza emerytura

• wyż demograficzny

26 styczeń 1982r.

„stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła szkołę kształcącą nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje”

lata '90 - koncepcje, które maja ulepszyć system szkolnictwa, nauczyciela itd.:

• koncepcja ogólnokształcąca - wyposażenie kandydatów w bogatą wiedzę ogólną, wszechstronną

• koncepcja personalistyczna - kształtowanie silnej osobowości, motywacji kandydata

• koncepcja pragmatyczna - wyposażenie w system sprawności dydaktycznych użytecznych w codziennej pracy nauczyciela

• koncepcja kompetencyjna - kształcenie wąskie, specjalistyczne, pogłębione

• koncepcja progresywna - zmienność wiedzy i zawodność wyćwiczonych sprawności umysłowych, są źródłem obaw dotyczących dobrego przygotowania do zawodu

lata '90 - pojawiają się szkoły niepaństwowe

dziś - 3 typy szkoły

• szkoła podstawowa - studia I lub II stopnia lub kolegium nauczycielskie

• gimnazjum - tytuł licencjata lub magistra

• szkoła ponadgimnazjalna - tytuł magistra + kwalifikacyjny kurs pedagogiczny

• ponadto wymagane są coraz częściej:

• przygotowanie do nauczania 2 przedmiotów

• znajomość obsługi komputera

• znajomość języka obcego

System kształcenia nauczycieli:

• system szkolnictwa wyższego

• system oświaty

• Uniwersytety - kształcą nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących dla szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz nauczania początkowego przedszkoli i placówek oświatowo-wychowawczych

• Akademie Pedagogiczne - przygotowują nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych i średnich oraz pracowników placówek oświatowo-wychowawczych

• Wyższe Szkoły Techniczne (np. Politechnika) - kształcą nauczycieli przedmiotów technicznych dla szkół podstawowych i średnich

• Akademie Wychowania Fizycznego - kształcą nauczycieli wychowania fizycznego na poziomie magisterskim + uprawnienia trenera klasy II

• Wyższe Szkoły Artystyczne - przygotowują nauczycieli wychowania muzycznego i plastycznego dla szkół podstawowych i średnich

• pozostałe - przysposabiają nauczycieli przedmiotów zawodowych

• Kolegia - kształcą nauczycieli w przedszkolach, szkołach podstawowych, placówkach oświatowo-wychowawczych, nauczycieli języków obcych:

• publiczne - prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego

• niepubliczne - prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne

Formy studiów:

• magisterskie studia kierunkowe

• zawodowe studia kierunkowe

• studia magisterskie uzupełniające

• podyplomowe studia dla nauczycieli z wyższym wykształceniem

Tendencje zmian w edukacji nauczycielskiej:

• odejście od modelu skierowanego na transmisję

• upowszechnienie kształcenia szerokoprofilowego

• interdyscyplinarność, integracyjność, naukowość w kształceniu

• uwzględnienie nowoczesnych trendów rozwojowych itd.

Kształcenie nauczycieli:

1) Psychologizacja - dążenie do unaukowienia pedagogiki i pracy szkolnej oparte na zdobyczach nauk biomedycznych i psychologicznych przełomu wieków

• Stany Zjednoczone - propagowanie pedagogiki Johna Dewey'a

• Europa - psychologia i pedagogika eksperymentalna, ruch Nowego Wychowania

Podstawy kierunku:

• badania eksperymentalne i testowe nad zróżnicowaniem indywidualnym dzieci i młodzieży

• rozwój testów

• krytyka szkoły „apsychologicznej”

• hasła szkoły aktywnej

• przedstawiciel - David

W kształceniu nauczycieli:

• spsychologizowanie - wiedza i kultura psychologiczna podstawą przygotowania zawodowego nauczycieli

• znajomość różnic indywidualnych

• preorientacja zawodowa

2) Ekonomizacja - oparcie pracy szkoły na zasadach naukowej organizacji pracy

Scientific management (F. Taylor) - idea naukowego zarządzania i naukowej organizacji pracy -> podwyższenie wydajności pracy poprzez stworzenie odpowiednich warunków pracy przez eliminację zbędnych czynności pracownika i ustalenie tych najefektywniejszych, które zapewnią wydajność w najkrótszym czasie.

1. Kierunek administracyjny (H. Fayol, M. Weber) - tworzenie struktur organizacyjnych z jasno określonymi zadaniami, czynnościami pracownika przy zachowaniu ogólnych zasad racjonalnej organizacji pracy; podział pracy, hierarchia, autorytet, dysplina itp.

2. Human relations (E. Mayo) - wydajność pracy zależy od stodunków międzyludzkich

3) Cybernetyzacja

• polepszanie sprawności nauczania zależy w coraz większym stopniu od zastosowanych środków technicznych

• dydaktyka nie jest sztuką a technologią nauczania

• zmniejszanie wpływu osoby nauczyciela

4) Humanizacja i upodmiotowienie

• nawiązanie do human relations

• indywidualna godność człowieka itd.

WYKŁAD 3.12.08r.

Rozwój - proces kierunkowych przemian, w którego toku obiekty przechodzą od form lub stanów prostszych, mniej doskonałych do form lub stanów bardziej złożonych, doskonalszych pod określonym względem.

Rozwój (socjologia):

• biologiczny (cechuje zwierzęta i ludzi)

• kulturowy (dotyczy tylko ludzi)

Rozwój (psychologia) - wszechstronny, jednostronny, wąski, szeroki, ukierunkowany.

Rozwój (nauki pedagogiczne) - proces polegający na dokonywaniu w danym podmiocie określonych zmian ilościowych i jakościowych; jest procesem przemian następującym pod wpływem wzajemnych oddziaływań na siebie czynników wewnętrznych (osobowościowych) i zewnętrznych (środowiskowych).

Okresy rozwojowe:

1. okres wstępny i przygotowawczy

1. jednostka zdobywa kompetencje, umiejętności bazowe, podstawowe

2. trwa kilka, kilkanaście alt

2. okres pełnej realizacji planów i projektów życiowych i oczekiwań społecznych

1. do 60 roku życia

3. okres schyłkowy

1. synteza i bilans swojego życia (porażki i sukcesy)

Zawód - wykonywanie zespołu czynności społecznie użytecznych wyodrębnionych na skutek podziału pracy, wymagających od pracownika pewnej wiedzy, umiejętności, powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny (T. Nowacki)

• zawód jest podstawą prestiżu społecznego

Rozwój zawodowy człowieka - społecznie pożądany proces przemian kierunkowych jednostki (ilościowych i jakościowych), które warunkują jego aktywny i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu siebie samego i przez to swego otoczenia materialnego, społecznego i kulturowego.

Rozwój zawodowy człowieka - to doskonalenie warsztatu pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, wdrażania nowych metod, form pracy, doskonalenie umiejętności interpersonalnych.

Rozwój zawodowy człowieka - to systematyczne pogłębianie wiedzy i umiejętności zawodowych poprzez wgląd we własną pracę, osobowość, stałe doskonalenie zawodowe.

Formy aktywności zawodowej pracujących:

• dojrzewanie decyzji do podjęcia pracy

• adaptacja społeczno-zawodowa

• identyfikacja społeczno-zawodowa

• stabilizacja społeczno-zawodowa

• dokształcanie i doskonalenie zawodowe

• szczytowe osiągnięcia społeczno-zawodowe

• stopniowy regres aktywności społeczno-zawodowej

• wycofanie z czynnej pracy zawodowej

Okresy rozwoju zawodowego:

1. okres preorientacji zawodowej dzieci i młodzieży (do 10 roku życia)

1. obserwacja i naśladownictwo dorosłych

2. okres orientacji zawodowej młodzieży (do 15 roku życia)

1. rozwój zainteresowań zawodowych, zdolności

2. wstępne dojrzewanie motywacji, decyzji o wyborze zawodu

3. okres szkolnego uczenia się zawodu (18-25 rok życia)

1. ewentualne plany co do przyszłego zawodu

2. czasem pierwsze sukcesy

4. okres kwalifikowanej pracy zawodowej dorosłych (17-70 rok życia)

5. okres reminiscencji i refleksji społeczno-zawodowej emerytów (po przejściu na emeryturę)

1. adaptacja do zmieniającej się sytuacji

2. schyłek życia pozawodowego

3. czasem kontynuacja aktywności

Koncepcja cech

• wybór i wykonywanie zawodu wymaga posiadania określonych cech psychofizycznych, jako wyznaczników wyboru zawodu (temperament, zainteresowania kierunkowe)

Koncepcja satysfakcji z pracy

• praca przynosi satysfakcję i przyczynia się do uzyskiwania nagrody: wewnętrznej i zewnętrznej (zadowolenie i uznanie społeczne)

Koncepcja potrzeby

• zawody wybierane są w celu zaspokojenia potrzeb (wybór trafniejszy im lepiej oceniamy w jakim stopniu nasz zawód spełnił nasze oczekiwania)

Koncepcja harmonii

• harmonia z otoczeniem dotyczy pogodzenia potrzeb z wymaganiami stawianymi przez środowisko pracy (-> może dotyczyć osiąganych przez jednostkę gratyfikacji)

Koncepcja wydatkowania energii

• sposób wydatkowania energii wpływa na rozwój zdolności kierunkowych i formowania hierarchii potrzeb (zależy od zadatków, cech, pierwszych doznań o charakterze satysfakcji czy frustracji)

Koncepcja zachowań zawodowych (teoria typologiczna)

• wybór zawodu jest wyrazem osobowości człowieka (podobna osobowość ludzi pracujących w zawodzie)

Koncepcja wyboru i decyzji

• wybór zawodu jest procesem rozwojowym i stanowi sekwencję decyzji

Koncepcja multipotencjalności rozwoju

• każdy człowiek kwalifikuje się do wykonywania co najmniej kilku zawodów

Koncepcja miejsca i przestrzeni

• miejsce i przestrzeń jednostki w społecznym podziale pracy, zawodów, zadań i czynności zawodowych

Rozwój zawodowy nauczyciela - proces, którego pomyślny przebieg uwarunkowany jest zdolnością i gotowością do stałego podnoszenia poziomu wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz podwyższania i doskonalenia kwalifikacji zawodowych i działania społeczno-zawodowego

• są to progresywne zmiany w wiedzy podmiotowej itd.

Zawód nauczyciela- może być traktowany jako:

• zespół kompetencji specjalistycznych

• stan rozczarowania z wykonywanej pracy

• konkurowanie, współzawodniczenie z innymi profesjonalistami

4 okresy w zawodzie nauczyciela:

1. preorientacja zawodowa

2. przygotowanie zawodowe

1. zdobywanie wykształcenia naukowego i pedagogicznego

2. kształcenie umiejętności pedagogicznych)

3. aktywność zawodowa (poprzedza ją adaptacja w zawodzie)

4. schyłek zawodowy

3 fazy w zawodzie nauczyciela:

1. Faza wzorów metodycznych

1. poszukiwanie i odtwarzanie gotowych schematów działania

2. posługiwanie się gotowymi scenariuszami zajęć, narzędziami kontroli, zestawami ćwiczeń

3. gdy trwa długo - prowadzi do stagnacji

2. Faza refleksji krytycznej

1. dostrzeganie błędów

2. poszukiwanie przyczyn sukcesów i niepowodzeń

3. Faza twórczości

1. nowatorskie i niestandardowe działania

2. samoocena praktyki pedagogicznej

3. modyfikowanie sposobów działania

Doskonalenie zawodowe nauczycieli - 2 modele

1. model - dotyczy faktu, że inicjatywa doskonalenia wychodzi od samego nauczyciela, on chce i powinien wiedzieć, gdzie może się doskonalić (finansuje to z reguły sam)

2. model - doskonalenie z inicjatywy pracodawcy (finansuje pracodawca)

Edukacja permanentna - ogół procesów oświatowo-wychowawczych występujących w całym okresie życia człowieka, prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjnych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.

Kształcenie ustawiczne dorosłych - proces systematycznego uczenia się po ukończeniu obowiązku szkolnego lub wydłużonej edukacji stacjonarnej trwający przez cały okres aktywności zawodowej, a także dłużej, w okresie „trzeciego wieku”.

Typy aktywności zawodowej:

1. pożeracz - wytrwały, aktyny uczeń, korzystający ze wszystkich formalnych i nieformalnych możliwości, wzbogacających życie zawodowe i osobiste

2. aktywny konsument - mniej aktywny niż pożeracz, ale uczący się aktywnie, korzysta ze sposobności, by się rozwijać

3. bierny konsument - uczący się w czasie praktyk i kursów, które odbywa, ale rzadko wykazuje własną inicjatywę

4. niedostępny - rzadko uczestniczący w kursach lub praktykach, chyba że za wynagrodzeniem

5. maruder - nie bierze żadnego udziału w przedsięwzięciach służących rozwojowi zawodowemu, nie zmienia obyczajów osobistych i zawodowych, które raz wcześniej ustalił

Dokształcanie

• proces podwyższania kwalifikacji

• dotyczy wiedzy i umiejętności

• kończy się uzyskaniem świadectwa

• uzupełnianie wykształcenia

Doskonalenie - proces systematycznego aktualizowania, rozszerzania oraz pogłębiania wiedzy, umiejętności związanych z zawodem wykonywanym i zawodami pokrewnymi; umożliwia dochodzenie do mistrzostwa i uzyskiwanie wyższego stanu społecznego i ekonomicznego, bez konieczności wychodzenia z danej grupy zawodowo-społecznej.

• doskonalenie to udzielanie pomocy początkującym nauczycielom w okresie adaptacji do zawodu, aktualizowanie, rozszerzanie i pogłębianie edukacji ogólnej, podmiotowej, pedagogicznej

• doskonalenie to udzielanie pomocy w rozszerzaniu lub zmianie specjalizacji, organizowaniu form samokształcenia

Samokształcenie - osiąganie wykształcenia przez działalność, której cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot (W. Okoń)

Samodoskonalenie - ogół procesów podejmowanych w kontekście dążeń do rozwoju własnej osobowości - od wytępienia wad do czynności pozwalających na uzyskanie umiejętności postępowania, porządkowania wartości

Ważne akty prawne:

• art. 78 Ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 15 lutego 1999r. w sprawie rodzajów, zasad tworzenia, przekształcania i likwidowania placówek doskonalenia nauczycieli

• „Strategia kształcenia ustawicznego nauczycieli” grudzień 1999r.

Funkcje samodoskonalenia:

1. adaptacyjna - dotyczy nabywania umiejętności pedagogicznych i rozwiązywania problemów aktualnych

2. podnoszenia kwalifikacji - w celu wyrównywania luk

3. rozszerzająca - dotyczy uzyskania kompetencji nauczania drugiego innego przedmiotu

4. specjalizacyjna - rozwój kompetencji po kilku latach pracy

5. innowacyjna - łącznik pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną

GENEZA

PRZESZŁOŚĆ

TERAŹNIEJSZOŚĆ

PRZYSZŁOŚĆ

---