RENESANS

19 IV 2006

Narodziny Renesansu - I ćwierć XV wieku, Florencja (1428 - rozpisanie konkursu na budowę kopuły w kościele Santa Maria del Fiore => wygrał Brunelleschi)

BRUNELLESCHI

• Santa Maria del Fiore we Florencji - kopuła Brunelleschiego na rzucie ośmiokąta, wiele elementów gotyckich (np. żebra), zamiar zbudowania kopuły w tym kościele powstał już wcześniej. Ogromna rozpiętość kopuły (42 - 45 m) i wysokość (114 m). Brak żeber od wewnętrznej strony, konstrukcja czaszy 2-powłokowa. Campanilla początkowo budowana przez Giotta. Latarnia wg projektu Brunelleschiego. Eksedry, niedokończony ganek. Fasada z XIX w, polichromia w materiale

• Przytułek niewiniątek - pierwsza w pełni renesansowa budowla. Podcień od strony pałacu na lekkich kolumnach z arkadami - terakotowe reliefy niewiniątek.

• San Lorenzo we Florencji - kościół parafialny Medyceuszy. Zakrystia mauzoleum rodowym Medyceuszy. Prostokątne zamknięcia, prezbiterium flankowane przez pary bliźnich kaplic, nawiązuje do architektury wczesnochrześcijańskiej. Strop w nawie głównej, żebra w nawach bocznych.

• Kościół augustianów Santo Spirito we Florencji - bardziej zwarty plan, jednolity. Nawa boczna obiega prezbiterium.

• Kościół Santa Maria del Angeli - niedokończony

• Kaplica Pazzich przy kościele Santa Croce

Pałace miejskie rodów florenckich - otwierają się do dziedzińca arkad, od zewnątrz surowe

• Rodu Pittich - rozbudowany w XVI w

MICHELOZZO

• Palazzo Medici di Itali (Pałac Medyceuszy) - zaprojektowany przez Michelozza, popularyzatora stylu Brunelleschiego. Herb Medyceuszy w narożniku. Kondygnacje: wysokość zmniejsza się w kolejnych piętrach, a gładkość elewacji zwiększa się. Gzyms. We wnętrzu arkadowy i ogrodowy dziedziniec (funkcje galerii sztuki).

• Klasztor Dominikanów w San Marco - zachowało się wiele oryginalnych elementów. Wspaniała biblioteka z cennymi rękopisami. Malowidła z XV w Fra Angelico

STROZZI

• Pałac Strozzich - największy, II poł. XV w

ALBERTI XV - '70 XV

• Kościół franciszkanów Tempio Malatestiano w Rimini - nieukończony, w fasadzie po raz 1 schemat kompozycyjny: 3 - przelotowy rzymski łuk triumfalny, rotunda wzorowana na Panteonie

• Pałac rodu Rucellai - II poł. XV. Tylko boniowanie na 3 kondygnacjach, pilastry dzielą elewację, równoważą podziały horyzontalne. Superpozycja porządku - idąc od dołu: toskański, joński, koryncki lub kompozytowy (tak jak w Koloseum). Pełne belkowanie (fryz, architraw), nie tylko gzyms

• Kościół dominikanów Santa Maria Novella - XVIII, Alberti zaprojektował fasadę - schemat kompozycyjny: 2 kondygnacje rozdzielone szerokim fryzem, zwieńczone trójkątnym przyczółkiem

• Kościół San Andrea w Mantui (Mantoda) - 1 nawowy, flankowany kaplicami bocznymi, szeroka nawa. Sklepienie kolebkowe z kasetonami, transept, na skrzyżowaniu kopuła z XVIII w

• Dziedziniec Palazzo Venezia - surowe, monumentalne formy, na filary nałożone półkolumny

• Kościół w Wenecji - polichromia w materiale, półkolisty przyczółek z otworami

TU MNIE NIE BYŁO - a był Bramante

29 IV 2006

RZEŹBA WE WŁOSZECH XV w

Florencja:

GHIBERTI

• Baptysterium przy Santa Maria del Fiore („starożytna świątynia Marsa”). Drzwi z brązu, częściowo złocone - Andrea Pizzano - scena nawiedzenia z arkadą => protorenesans. Gotyckie fałdowanie szat, smukłość. 1401 - konkurs na drugie drzwi do baptysterium - symboliczna data narodzin renesansowej rzeźby we Florencji - temat: Abraham składający ofiarę z Izaaka. Uczestnicy: Brunelesci (temat z aniołem, elementy pejzażu, sługa w skrócie perspektywicznym) i Lorenzo Ghilberti - pierwszy rzeźbiarz renesansowy we Florencji. Pejzaż i akt Izaaka, różne pozy postaci i typy fizjonomiczne, realizm. Abraham w gotyckim kontrapoście. Następne 20 lat Ghiberti pracuje nad drugimi drzwiami katedry, potem trzecie drzwi od strony katedry - „brama raju” (Porta del Paradiso) ze złoconego brązu - dzieło o efekcie malarskim, po raz pierwszy w rzeźbie perspektywa geometryczna, w tle architektura monumentalna. Skróty perspektywiczne, rozmaite typy, pozy, głębokości reliefów

DONATELLO - florentczyk, rzeźbił w różnym materiale, blisko Medyceuszy

• San Lorenzo Medyceuszy - wiele prac Donatella. Dekoracja rzeźbiarska mauzoleum grobowego Medyceuszy (najstarszego) w Starej Zakrystii. 2 ambony z płaskorzeźbami, trybuna śpiewacza z katedry

• Kościół Or San Michele - budowany XIV - XV, zbiorowa fundacja cechów florenckich. W niszach gotyckich posągi patronów cechów kupieckich, płaskorzeźby w cokole. Dzieła różnych artystów, min. Ghilberti i Donatello. Donatello - rzeźba św. Jerzego - w niszy w pełnej postaci, niżej płaskorzeźba - walka ze smokiem. Realizm i siła wyrazu. Święty jako młodzieniec

• David - pierwszy akt w rzeźbie pełnej (brąz). Młodzieniec, klasyczny kontrapost, 1 noga na obciętej głowie Goliata.

• Kondotier Gattamelata w Padwie - pierwszy nowożytny pomnik konny wzorowany na Marku Aureliuszu. Stoi przed bazyliką św. Antoniego w Padwie. Dostojny, reprezentatywny pomnik

• Cykl płaskorzeźb i rzeźb do ołtarza i nagrobka św. Antoniego w Padwie. Perfekcyjna perspektywa. Przedstawienie Chrystusa

Luca Della Robia - warsztat artystów. Rzeźby terakotowe (z domu Niewiniątek), często biało - niebieskie. Wnętrze kaplicy Pazzich - słodki typ wizerunku

ANDREA DEL VEROCCHIO - na dworze Wawrzyńca Wspaniałego. Uczeń Donatella, nauczyciel Da Vinci

• David - dekoracyjność, większe dopracowanie detalu i więcej detalu

• Pomnik kondotiera Colleoniego w Wenecji - przed kościołem dominikanów. Konny, dynamiczny, agresywny, buta, siła, pycha

• Jacopo Della Cuerchia (Quercia) - akty, postacie męskie umięśnione, potężne płaskorzeźby na rynku fontanny w ……

II poł. XV - export sztuki renesansowej z Florencji do Rzymu i innych miast. Rzym odbiera Florencji. Florentczycy w Rzymie:

• Antonio del Pollaiuolo - drzwi z brązu, 2 nagrobki papieskie z brązu: Sykstusa IV i Innocentego XVIII. Nagrobek: edicula - arkada na 2 pilastrach. Łoże nakryte tkaniną, sarkofag z inskrypcją. Madonna z Dzieciątkiem.

17 V 2006

MALARSTWO WE WŁOSZECH

Florencja:

Benozzo Gozzoli - malowidła gotyk/renesans w kaplicy pałacu Medyceuszy - pochód trzech króli

Masaccio:

• Trójca święta - fresk w kościele dominikanów Santa Maria Novella, 1425 (26) - symboliczny moment narodzin renesansu w malarstwie. Perspektywa opracowana naukowo przez Brunelleschiego. Styl ostentacyjnie surowy. Obraz ufundowany przez ród Lenzzich.

• Ukrzyżowanie - malarstwo tablicowe, złote tło

• Madonna z dzieciątkiem - skrót perspektywiczny, dzieciątko namalowane plastycznie

• Sceny z pisma świętego z kościoła karmelitów we Florencji w kaplicy Branaccich: wygnanie z raju (jeden z pierwszych aktów w sztuce nowożytnej), grosz czynszowy, chrzest Chrystusa

22 V 2006

Ucello

• Święty Jerzy, smok i św. Małgorzata - ujęcie drugiego planu z lotu ptaka

• Bitwa pod San Romano - charakterystyczne figury koni, trójwymiarowość, perspektywa z lotu ptaka

• Epitafium Johna…. Kondotiera w katedrze florenckiej

Umbria

Piero della Francesco - unikanie zdobności, postacie jak rzeźba, tłumienie expresji, rytmiczność kompozycji, różne pozy postaci. Perspektywa powietrzna, pejzaż jako tło portretu (<= `Sztuka i czas')

• Portret Fedrigo da Montefeltre

• Biczowany Chrystus

• Scena narodzenia - statyczność

• Legendy krzyża świętego - freski w prezbiterium kościoła franciszkanów w Arezzo - Sen Konstantyna

• Madonna z dzieciątkiem

Padwa

Mantegna - fascynacja przestrzenią

• Martwy Chrystus

• Chrystus modlący się w Ogrojcu

?

Antonello da Messina - wprowadził olej do Italii

• Święty Sebastian

Florencja

Fra Angelico - dominikanin

• Madonna z dzieciątkiem - ciążenie ku stylowi pięknemu

• Zdjęcie z Krzyża - elementy gotyku. Ciało Chrystusa renesansowe

• Zwiastowanie - kaplica klasztoru dominikanów San Marco we Florencji

• Chrystus ukazujący się Marii Magdalenie

• Ucieczka do Egiptu

Botticelli - II poł. XV w. ważniejszy nastrój

• Trzech króli

• Madonna z dzieciątkiem w otoczeniu aniołów - maniera - linearność, dekoracyjność, kontur i detal bardzo ważny, pogodny nastrój. Dzieciątko trzyma w ręce granat - zapowiedź męki

• Narodziny Wenus

• Minerwa i Centaur

• Wenus i Mars

• Primavera (Wiosna)

• Zwiastowanie - expresyjność (porzucenie tematów mitologicznych przez Botticelliego po upadku Florencji)

24 V 2006 - przepisane od Beaty

XIV - XV, dwór de Beri i Bourges (???):

• Modlitewnik - “godzinki” księcia de Beri wykonany przez braci Limburg w stylu międzynarodowym

• Zwiastowania

• Nurt malarstwa flamandzkiego

• Kalendarz - całościowe: ilustracja scny z życia dworskiego. W tle budowla i zabudowania wiejskie

Dijon - Burgundia:

• Champ (?) Mal - zakon kartuzów. Portal wiodący do kartuzji

• Slutter - Studnia Mojżesza

• Nagrobek Filipa Śmiałego - płaczki

MALARSTWO PÓŁNOCY XV w

Robert Campel - (Flamandia) Mistrz z Flemal: technika olejna, fałdy szat nie układają się lejąco (ostre załamania). Scena Bożego Narodzenia i Zwiastowania

Jan van Eyck (Niderlandy) - motyw lustra, styl łamany. Sceny we wnętrzach, światło pada z umieszczonego w boku okna, ostro załamujące się szaty. Znaczenie symboliczne, bardzo religijne, średniowieczne symbole. Nowożytny realizm i perspektywa:

• Ołtarz gandawski: główna scena - adoracja Baranka

• Portret małżeństwa Arnolfinich

• Madonna kanclerza Rolin

Rogier van der Weyden

• Zdjęcie z krzyża - celem wzbudzenie uczuć religijnych. Połamane fałdy szat

• Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny

• Pokłon Trzech Króli

• Sąd Ostateczny

Hugo van der Goes

• Narodzenie

Hans Memling - uczeń Rogiera van der Weyden'a

• Sąd ostateczny - początkowo w kościele mariackim w Gdańsku. Zamówiony we Włoszech

29 V 2006

XV/XVI wiek w ITALII - rozkwit Renesansu

'70 XV rolę wiodącą przejął Rzym. Papieże - mecenasi: Sykstus IV, Innocenty VIII, Aleksander VI (Borgia), Julisz II (Bazylika św. Piotra), Leon X (Medyceusz, syn Wawrzyńca Wspaniałego), Julisz III (Medyceusz). Masowy napływ artystów florenckich do Rzymu (dekoracja kaplicy sykstyńskiej)

Ważne wydarzenia: Wojny włoskie (Habsburgowie vs. Francja). Sacco di Roma (złupienie Rzymu) w 1527 => artyści uciekają z Włoch. Ważna rola Mediolanu (Leonardo da Vinci).

Leonardo da Vinci - kontur nie występuje, łagodne przechodzenie. Sfumato - łagodne rozproszone światło dnia

Rafael Santi - z Umbrii, kształcił się u Perugia. Działał na zlecenie Leona X:

• Dekoracja pałacu papieskiego Stanza i Loggi Watykańskich => Szkoła Ateńska

Michał Anioł - Florencja (Wawrzyniec Wspaniały) => Rzym => Florencja. Zmierza ku manieryzmowi

• Pieta Watykańska

• Dawid

Przeszczepienie renesansu najszybciej do Dalmacji, Francji. II poł XV w Węgry (Maciej Korwin, Praga) - ogromne znaczenie dla Polski. Renesans w Polsce z pocz. XVI: Franciszek Florentczyk, Bartłomiej Berecci (budowa Zamku na Wawelu z Kaplicą - zapowiedź manieryzmu) - za Zygmunta Starego. Obok renesansu w Polsce nadal rozwijał się gotyk, czasem dochodziło do mixu ren-got (portale na Wawelu).

MANIERYZM

XVI we Włoszech - celowe kontestowanie kanonów sztuki renesansowej. Ruch, dysharmonia, komplikowanie form. Cel: rywalizacja z naturą, deformacje, rozwiązywanie problemów formalnych, ukazywanie trudnych póz => olśnienie widza własnym kunsztem malarskim. Płytka przestrzenność obrazu lub perspektywa tunelowa (gwałtowny bieg w głąb). Często asymetria, pozorna opozycja formy i treści (moralizatorstwo & erotyzm). Kompozycje przestrzenne zamiast trójkątnych, wciąganie odbiorcy do uczestniczenia w scenie, przerysowywanie postaci. Uczono się malować kopiując i naśladując np. Michała Anioła.

Bronzin

• Alegoria czasu i miłości

Michał Anioł

• Sąd ostateczny (pocz. XVI) - technika non finito - pozostawianie dzieła w stanie niedokończonym (przez konflikt z fundatorem, zrażenie się do dzieła lub celowo, z powodów specyficznego podejścia do natury sztuki).

II poł. XVI - stagnacja manieryzmu

Export sztuki renesansowej/manierycznej w XVI w dzięki wojnom włoskim - Francja wyszła z nich pokonana, ale odniosła korzyści kulturowe, przeniosło się do niej wielu artystów, m.in. Michał Anioł

POLSKA

Mało manieryzmu. Prezentuje go Santi Gucci

---