Ralph Linton „Kulturowe podstawy osobowości”.
Wstęp.
Systematyczne badania współzależności między rozwojem jednostki, społeczeństwa i kultury są prowadzone na styku trzech dyscyplin naukowych- psychologii, socjologii i antropologii. Każda kultura jest podzielana, utrwalana i zmieniana przez konkretne społeczeństwa, lecz każde społeczeństwo jest ostatecznie grupą jednostek. Dlatego dla antropologii konieczne jest wykorzystywanie wniosków psychologii osobowości.
Rozdział I „Jednostka, kultura i społeczeństwo”
Społeczeństwa są zorganizowanymi grupami jednostek, kultury zaś - w ostatecznej analizie - zorganizowanymi powtarzalnymi reakcjami członków społeczeństwa. Z tej racji jednostka stanowi logiczny punkt wyjścia wszelkich badań szerszych konfiguracji. Potrzeby jednostki są właśnie tym, co tworzy motywy jej zachowania, a wskutek tego także tym, co leży u podstaw funkcjonowania społeczeństwa i kultury. Potrzeby fizyczne i psychiczne -rozpatrywane jako motywy zachowania dorosłego osobnika zdają się występować w znacznej mierze równolegle.
Jak dotąd o potrzebach psychicznych wiemy wciąż niewiele. Być może najbardziej się wyróżniającą jest
-potrzeba odzewu emocjonalnego (nie chodzi tu tylko o samotność, ale o frustrację wynikającą z braku odzewu ze strony innych „samotność w tłumie”). Ta potrzeba jest kluczowa już od czasów niemowlęctwa „Dzieci, które nie są kochane, nie mogą żyć”.
-potrzeba bezpieczeństwa na dłuższą metę. Zaspokojenie tej potrzeby w czasie teraźniejszym nie wystarcza, wymaga pewności co do przyszłości.
-potrzeba nowych doświadczeń.
Rola zarówno fizycznych i jak i psychicznych potrzeb w zachowaniu ludzkim ma charakter pierwszych przyczyn. Ale form zachowania nie da się wyjaśnić tylko potrzebami, dochodzi jeszcze środowisko (które obejmuje składniki otoczenia i doświadczenia).
Pomiędzy otoczenie przyrodnicze a jednostkę ludzką zawsze wkracza środowisko ludzkie, które jest znacznie ważniejsze. Życie społeczne stanowi cechę gatunkową homo sapiens.
Społeczeństwa owadów składają się ze standardowych, wymiennych jednostek nadających się do budowy homogenicznych, statycznych struktur, a człowiek w toku ewolucji zmierzał do wzrostu indywidualizacji. Musi nauczyć się lub wymyślić wszystko co robi. Każda jednostka musi wytworzyć własne wzory zachowania. Przedstawiciele naszego gatunku zdają się posiadać większe możliwości różnicowania oraz indywidualności zachowań niż przedstawiciele jakiegokolwiek innego gatunku. W jaki sposób zostaliśmy uspołecznieni musi zatem pozostać tajemnicą. Rozwój naszych wzorów życia społecznego musi być rozpatrywany jako wybryk ewolucji. Jesteśmy antropoidalnymi małpami usiłującymi żyć jak termity bez ich wyposażenia.
Niezależnie od genezy wszystkie społeczeństwa mają pewne cechy wspólne:
1. Raczej społeczeństwo niż osobnik ludzki stało się jednostką znaczącą w walce o przetrwanie (każda jednostka wnosi swój mały, sobie właściwy wkład do produkty końcowego).
2. Społeczeństwa istnieją znacznie dłużej niż życie jakiejkolwiek jednostki.
3. Społeczeństwa stanowią funkcjonalne, działające jednostki. Choć składają się z osobników, działają jako całości. Interesy członków społ podporządkowane są interesom całości. Przynależność do społeczeństwa jest zawsze w jakiejś mierze poświęceniem indywidualnej wolności.
4. W każdym społeczeństwie działania niezbędne dla przetrwania całości są wyznaczanie i przydzielane poszczególnym członkom. Ten formalny podział działalności nadaje społeczeństwu strukturę, organizację i zwartość.
Społeczeństwa są podobne do tych historycznych struktur, które jak konstytucje, zmieniają się we fragmentach ale zachowują wzór całości. Proces socjalizacji -rozpatrywany z punktu widzenia jednostki polega na uczeniu się tego, co jednostka powinna robić dla innych ludzi i czego ma prawo od nich oczekiwać. Istota skutecznego uczenia polega na konsekwentnym nagradzaniu lub karaniu. Jednostka ucząca się działać (zajmować jakaś rolę) osiąga z czasem cel , ponieważ wszyscy w jej społeczeństwie zgadzają się co do tego jak powinna się zachowywać piastując tą rolę, nagradzają ją bądź krają w zależności od tego, w jakim stopniu przestrzega tych standardów. Takie standardy zachowania antropologowie nazywają WZORAMI KULTUROWYMI. Wzory k. muszą dostarczać techniki zaszczepiania wartości systemu społecznego nowym osobnikom oraz kształcenia ich do zajmowania poszczególnych miejsc w strukturze tego systemu. Muszą dysponować mechanizmami sankcji i nagród. I muszą być dostosowane do siebie nawzajem by unikać konfliktów
Kultura -to sposób życia jakiegoś społeczeństwa. Ten sposób życia obejmuje niezliczona liczbę szczegółów zachowania, które mają jednak pewne wspólne cechy. Zgodność zachowania i opinii tworzy wzór kulturowy, kultura jako całość jest mniej lub więcej zorganizowanym agregatem takich wzorów. Kultura jako całość stanowi dla członków każdego społ. niezbędny przewodnik we wszystkich sprawach życiowych. Bez niej nie mogło by skutecznie funkcjonować ani oni, ani społeczeństwo. Członkowie społ. mogą przewidywać zachowania innych ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa. Jeśli jednostka zamierza coś zrobić dla innych to musi mieć pewność, ze otrzyma także coś w zamian. Tę pewność czerpie z istnienia wzorów kulturowych.
Struktura, czyli system organizacji społeczeństwa zależy w istocie od kultury. Pozycja w systemie społecznym jest konfiguracją wzorów kulturowych . Podobnie system społeczny jako całość jest jeszcze szerszą konfiguracją takich wzorów. Społeczeństwa utrwalają się ucząc jednostki w każdym pokoleniu wzorów kult wiążących się z tymi pozycjami, które mają one zajmować.
Podwójna rola jednostki w społeczeństwie:
-jako prosta cząstka organizmu społecznego utrwala status quo,
-jako indywidualność pomaga zmienić status quo, gdy powstaje taka potrzeba.
Głównym bodźcem do wynalazczości są własne potrzeby (np. problemy) jednostki.
Jednostka uczy się wzorów jako całości, całości zaś obejmują w równej mierze spełnianie wymogów życia społecznego, jak i zaspokajanie jej własnych potrzeb. Chwytając przynętę bezpośredniej satysfakcji osobistej zostaje złowiona na haczyk socjalizacji. Sposób w jaki jednostka reaguje na określoną sytuację, często dostarcza nam lepszej odpowiedzi na pytanie czego ją uczono aniżeli na pytanie, jaka jest jej osobowość. Predyspozycje osobowe jednostki mogą się przejawiać nie w jej kulturowo uwzorowanych reakcjach, lecz odchyleniach od tych wzorów kulturowych.
II. Pojęcie kultury
Uświadomienie sobie, że podobieństwa obyczajów różnych społeczeństw są znacznie ważniejsze dla zrozumienia życia ludzkiego w ogólności niż różnice. Wiele problemów można rozstrzygnąć rozpatrując sposób życia poszczególnych społeczeństwa jako całości.
Gdy antropolog powiada, że kultura ma takie to a takie cechy, w istocie chodzi mu o to, iż są to cechy wspólne wszystkim kulturom. Poszczególne kultury stanowią całości -więc jednostka powinna być rozpatrywana na tle podłoża swoistej kultury.
KULTURA (def) -jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa.
Pojęcie „kultury” obejmuje zjawiska z co najmniej trzech róznych porządków: materialne -czyli rezultaty wytwarzania, kinetyczne -czyli zachowania jawne i psychologiczne -czyli wiedzę, postawy, wartości podzielane przez członków społeczeństwa. Materialne i kinetyczne to łącznie -jawny aspekt kultury, jest konkretny i dotykalny, podlega bezpośredniej obserwacji. Psychiczne tworzą ukryty aspekt kultury (trudniejszy w badaniu). Jawne aspekty są podstawowymi czynnikami w przekazywaniu kultury. Stany psychiczne tworzące kulturę ukrytą same w sobie nie są przekazywane.
Ważne rozróżnienie: kultura rzeczywista a konstrukt kulturowy.
Kultura rzeczywista- (składa się na nią cała suma wyuczonych i podzielanych w społ. zachowań członków społeczeństwa) Kultura rzeczywista każdego społ. składa się z konkretnych zachowań jego członków. Obejmuje ogromną liczbę elementów, wśród których nie ma dwóch identycznych.
Zachowania pozostające w obrębie skali zachowań skutecznych będą uznawane za normalne te zaś, które znajdują się poza skalą będą rozpatrywane jako dziwaczne, a często nawet naganne. Owa skala normalnych reakcji na daną sytuację może być określona jako wzór kultury rzeczywistej (a każdy wzór to nie pojedyncze zachowanie lecz seria zachowań różniących się w pewnych granicach)
Konstrukt kulturowy- (odpowiada modalnej zróżnicowań w ramach rzeczywistego wzoru kulturowego). Tj. ustala modalną skończonej serii wariantów występujących w każdym rzeczywistym wzorze kulturowym i stosuje następnie tę modalną jako symbol rzeczywistego wzoru kulturowego. Konstrukt całej kultury powstaje z połączenia wszystkich konstruktów wzorów kulturowych utworzonych w ten sposób. Konstrukty kulturowe to tylko narzędzia badacza, ale narzędzia niezbędne.
Wzory idealne- zawiera je każda kultura. Są to abstrakcje skonstruowane przez członków danego społeczeństwa, będące wyrazem zgodności opinii części jego członków co do tego, jak w poszczególnych sytuacjach ludzie powinni się zachowywać. W każdym wypadku wzory idealne wywołują pewien efekt normatywny.
Wzory idealne są konstruowane najczęściej w odniesieniu do tych sytuacji, do których społeczeństwo przywiązuje największą wagę. Wzory te nie muszą się zgadzać (i często się nie zgadzają) z konstruktami wzorów stworzonymi przez badacza na podstawie obserwacji rzeczywistych zachowań.