PŁAZY

Rząd: CAUDATA (URODELA)- płazy ogoniaste:

• traszki, salamandry,

• ciało silnie wydłużone, z ogonem,

• wyjątkowo u niektórych gatunków egzotycznych tylko jedna para nóg,

• w pasie barkowym brak obojczyka,

• u niektórych gatunków wyraźnie zaznaczona szyja,

• ucho środkowe uwstecznione, brak błony bębenkowej,

• niektóre gatunki mają w stanie dorosłym skrzela zewnętrzne,

• neotenia- zdolność płciowego rozmnażania się larw powstała w wyniku zahamowania procesu metamorfozy pod wpływem warunków zewnętrznych lub nieprawidłowości hormonalnych, np. aksolotl (AMBYSTOMIDAE), odmieniec jaskiniowy (PROTEUS ANGUINUS),

• zapłodnienie wewnętrzne przy pomocy spermatofory (samiec składa nasienie w pakiecie i zostawia, samica je zabiera).

Rodzina: SALAMANDRIDAE- salamandrowate:

• wysmukłe z długim ogonem,

• lądowy tryb życia, w okresie godowym wchodzą do wody,

• niezgrabnie poruszają się po lądzie,

• 2 szeregi zębów podniebiennych,

• brak skrzeli w stadium dorosłym- płuca,

• w Polsce występują dwa rodzaje: SALAMANDRA, TRITURUS.

SALAMANDRA	TRITURUS
krótki ogon, tępo zakończony	długi ogon, ostro zakończony
duże gruczoły przyuszne	małe gruczoły przyuszne
duży język	mały język
słabo zaznaczony dymorfizm płciowy	dobrze zaznaczony dymorfizm płciowy w okresie godowym
jajożyworodne	samce składają spermatofory podejmowane przez samice
w Polsce 1 gatunek	w Polsce 4 gatunki

Salamandra plamista- SALAMANDRA SALAMANDRA:

• jajożyworodna,

• większość życia na lądzie na terenach górskich,

• ostrzegawcze ubarwienie.

Traszka zwyczajna- TRITURUS VULGARIS:

• samce większe od samic,

• samiec w okresie godowym posiada grzebień,

• składają jaja w wodzie na roślinności.

Traszka grzebieniasta- TRITURUS CRISTATUS:

• największa spośród krajowych traszek,

• samiec ma grzebień z przerwą u nasady ogona.

Traszka górska- TRITURUS ALPESTRIS:

• występuje głównie w górach i na wyżynach.

Traszka karpacka- TRITURUS MONTANDONI:

• najmniejsza krajowa traszka,

• oliwkowozielona w plamki,

• w okresie godowym na końcu ogona samca pojawia się cienka nitka,

• gatunek endemiczny dla Karpat.

Rząd: ANURA- płazy bezogonowe:

• najliczniejsza grupa płazów,

• dorosłe formy nie mają ogona,

• tułów silnie skrócony, kończyny tylne przystosowane do skakania i pływania,

• najlepiej wykształcone ucho środkowe,

• zrośnięte kości śródręcza i śródstopia,

• zapłodnienie zewnętrzne.

Rodzaj: BOMBINA- kumaki:

• skóra silnie brodawkowana,

• trójkątna źrenica oka,

• brak gruczołów przyusznych,

• 2 gatunki łatwe do rozróżnienia,

• występują też mieszańce w tzw. pasie mieszańcowym na Pogórzu Karpackim.

Kumak nizinny- BOMBINA BOMBINA:

• ciemne końce palców,

• źrenica sercowata,

• ciemny grzbiet,

• spód ciała upstrzony pomarańczowymi plamami,

• plamy zajmują wyraźnie mniejszą powierzchnię brzucha niż ciemne tło,

• charakterystyczny głos.

Kumak górski- BOMBINA VARIEGATA:

• na skórze brodawki wysokie, a także kolce rogowe,

• duża zdolność upodabniania barwy ciała do barwy otoczenia,

• końcówki palców jasnożółte,

• żółte plamy na spodniej stronie ciała zajmują większą powierzchnię niż ciemne tło,

• występuje na terenach górskich.

Rodzaj: grzebiuszka- PELOBATES.

Grzebiuszka ziemna- PELOBATES FUSCUS:

• zwana huczkiem ziemnym,

• barwa ciała wykazuje dużą zmienność, spód ciała biały,

• bardzo duże kijanki, do 12cm długości,

• występuje na nizinach,

• nocny tryb życia,

• zagrzebuje się w piasku.

Rodzaj: ropucha- BUFO:

• źrenica pozioma,

• brak zębów podniebiennych,

• jaja składane w postaci długich sznurów,

• kijanki bardzo małe,

• za uszami zgrubienie- parotydy- gruczoły zauszne,

• głównie kroczą,

• w skórze gruczoły jadowe.

Ropucha szara- BUFO BUFO:

• największa spośród polskich ropuch,

• liczne brodawki,

• błony pławne do połowy palców,

• samiec bardzo podobny do samicy, jednak znacznie mniejszy.

Ropucha zielona- BUFO VIRIDIS:

• skóra mniej szorstka,

• ciało smuklejsze od ropuchy szarej,

• charakterystyczne nieregularne, zielone plamy na jaśniejszym tle,

• samiec- na podgardlu pojedynczy rezonator,

• prowadzi lądowy, nocny tryb życia.

Ropucha paskówka- BUFO CALAMITA:

• najmniejsza w Polsce,

• przez środek ciała biegnie jasny, wąski pasek,

• na grzbiecie brodawki z żółtymi lub czerwonymi punktami,

• bardziej zwinna od pozostałych gatunków ropuch.

Rodzaj: rzekotki- HYLA:

• górna szczęka uzębiona,

• końce palców rozszerzone w przylgi, między palcami tylnych nóg błony pławne,

• w Polsce 1 gatunek.

Rzekotka drzewna- HYLA ARBOREA:

• drobna budowa ciała,

• słabo zaznaczony dymorfizm,

• lądowy, zwykle nadrzeczny tryb życia,

• kijanki ciemnooliwkowe, mają oczy po bokach głowy,

• głos samca w porze godowej słyszalny na odległość kilki kilometrów.

Rodzina: żabowate- RANIDAE:

• źrenica pozioma,

• język głęboko wcięty,

• górna szczęka uzębiona,

• skóra gładka,

• błona bębenkowa silnie widoczna,

• dobrze rozwinięte błony pławne,

• w Polsce 6 gatunków (w tym jeden hybryda) w dwóch podrodzajach.

Podrodzaj: żaby zielone- PELOPHYLAX.

Żaba śmieszka- PELOPHYLAX RIDIBUNDUS:

• zamieszkuje duże zbiorniki wodne,

• największy gatunek żaby w Polsce,

• tylne kończyny po zgięciu w stawach kolanowych zachodzą na siebie,

• mały modzel piętowy,

• chropowata skóra,

• brunatnozielona lub oliwkowa skóra,

• przez środek grzbietu przebiega jasny pasek,

• zaznaczony dymorfizm płciowy- samiec- czarne rezonatory, smuklejsza budowa, ciemne modzele godowe.

Żaba jeziorkowa- PELOPHYLAX LESSONAE:

• zamieszkuje małe, płytkie zbiorniki,

• po zgięciu tylnych nóg w stawach kolanowych pięty się nie stykają,

• duży modzel piętowy,

• trawiastozielona w plamki, wyjątkowo brązowa,

• wzdłuż grzbietu jasny pasek.

Żaba wodna- PELOPHYLAX ESCULENTUS:

• naturalny mieszaniec żaby jeziorkowej i śmieszki,

• żyje w nietypowych dla gatunków rodzicielskich siedliskach (glinianki, torfowiska),

• najpospolitsza żaba zielona,

• pięty po złożeniu tylnych nóg w stawach kolanowych zachodzą na siebie lub stykają się,

• ubarwienie jak u żaby jeziorkowej,

• wrażliwe na zmiany ekologiczne warunki zbiornika.

Podrodzaj: żaby brunatne- RANA:

• żyją w wilgotnych środowiskach lądowych, do wody wchodzą w okresie godowym lub podczas suszy,

• składają jaja w jednym kłębie.

Żaba trawna- RANA TEMPORARIA:

• podudzie dłuższe od uda,

• plama skroniowa wyraźna,

• ubarwienie zwykle brązowe, może przybierać barwę otoczenia,

• przebywa w wilgotnych lasach, na polach, unika mokradeł i łąk,

• poluje w zmroku, zimuje na lądzie.

Żaba moczarowa- RANA ARVALIS:

• podudzie i udo tej samej długości,

• błony pławne słabo rozwinięte,

• skóra gładka,

• ciemna plama skroniowa,

• brązowy grzbiet,

• białe modzele godowe u samca,

• w okresie godów samiec intensywnie niebieski,

• charakterystyczny bulgoczący głos.

Żaba zwinka- RANA DALMATINA:

• zwana żabą dalmatyńską,

• pysk ostro zakończony,

• podudzie dłuższe od uda,

• błony pławne słabo wykształcone,

• grzbiet żółtobrunatny lub ceglasty, rzadko w plamki,

• brak dymorfizmu,

• żyją na lądzie w lasach liściastych, na błotnistych łąkach porośniętych wysoką trawą,

• w Polsce znana tylko z kilku stanowisk na Podkarpaciu.

GADY (REPTILIA)

Padalec zwyczajny- ANGUIS FRAGILIS:

• wężowaty kształt ciała, silnie wydłużony,

• głowa mała, słabo wyodrębniona,

• ubarwienie szarobrunatne, rzadziej jaskrawe, wzdłuż grzbietu często występują drobne plamy,

• znane liczne odmiany ubarwienia ciała, np. odmiana turkusowa,

• żyje w lasach i zaroślach, unika miejsc silnie nasłonecznionych,

• jajożyworodny.

Jaszczurka zwinka- LACERTA AGILIS:

• 2 tarczki nozdrzowo-policzkowe razem z tarczką policzkową tworzą charakterystyczny dla gatunku trójkąt,

• ciało silne, masywne,

• ubarwienie bardzo zmienne,

• z reguły samiec jasno lub ciemnobrunatny, z odcieniem żółtozielonym, wzdłuż grzbietu 2 rzędy ciemnych plamek,

• w porze godowej samiec przybiera intensywnie zielone zabarwienie podgardla, które rozciąga się na brzuch, grzbiet i głowę,

• samica podobna do samca, jednak bardziej szarawa,

• zamieszkuje nasłonecznione polany leśne, brzegi lasów, rumowiska, zbocza porośnięte roślinnością kserotermiczną,

• żywią się owadami, głównie szarańczakami.

Jaszczurka żyworodna- ZOOTOCA VIVIPARA:

• 1 tarczka nozdrzowo-policzkowa,

• ciało delikatnie walcowate,

• ubarwienie grzbietu brunatne, pokryte plamkami i kropkami, które tworzą wstęgi,

• strona brzuszna u samicy biała, u samca żółtopomarańczowa, liczne osobniki prawie czarne (melanistyczne),

• zamieszkują wilgotne, słabo nasłonecznione polany leśne, podmokłe łąki, liczne w górach i na terenach podgórskich,

• pływa dobrze,

• jajożyworodne.

Jaszczurka zielona- LACERTA VIRIDIS:

• ciało masywne, długość ciała nawet do 40cm (w południowej Europie),

• samiec jednolicie zielony, samica ciemniejsza, brudnoszaro-zielona, u samca w okresie godowym podgardle intensywnie niebieskie lub żółtozielone,

• wybitnie ciepłolubne, zamieszkuje silnie nasłonecznione stoki,

• w Polsce jedyne pewne historyczne stanowisko- Ustronie na Śląsku, obecnie nie notowana na terenie naszego kraju.

SERPENTES- węże.

Żmija zygzakowata- VIPERA BERUS:

• ciało krępe, wyraźnie odgraniczona głowa od reszty,

• głowa spłaszczona, duża, sercowata, pysk nigdy ostro zakończony,

• ubarwienie bardzo zmienne,

• dymorfizm słabo zaznaczony, z reguły samice mniej kontrastowe,

• nasłonecznione tereny leśne porośnięte krzakami malin, jeżyn, wrzosami, polanki, przecinki leśne, w górach często wśród kamieni, na skraju hal i pól uprawnych,

• jadowita, człowieka atakuje w przypadku schwytania lub napadnięcia,

• zimuje gromadnie (sen zimowy) pod korzeniami drzew, w wykrotach, jamach ziemnych.

Zaskroniec zwyczajny- NATRIX NATRIX:

• silna budowa ciała,

• w tylnej części głowy, ze skroniami- zawsze dobrze widoczne żółte/pomarańczowożółte plamy,

• występuje w pobliżu i na brzegach zbiorników wodnych,

• bardzo aktywny, doskonale pływa/nurkuje,

• żywi się głównie płazami,

• zimuje gromadnie,

• złowiony osobnik wydala silnie cuchnącą ciecz ze specjalnych gruczołów znajdujących się koło otworu odbytowego,

• w Polsce dość pospolity, na terenie całego kraju.

Zaskroniec rybołów- NATRIX TESSELLATA:

• w lipcu 2009 roku stwierdzono występowanie 1 osobnika młodocianego na terenie Polski- w okolicy Cieszyna, nad rzeką Olzą,

• żyje przy zbiornikach wodnych, większą część życia spędzając w wodzie,

• poluje głównie w wodzie, świetnie pływa i nurkuje.

Wąż Eskulapa- ZAMENIS LONGISSIMUS:

• największy krajowy gatunek węża (nawet 172cm długości),

• ciało smukłe, głowa owalna, słabo odgraniczona od tułowia,

• grzbiet jednolicie brunatno-oliwkowy, brzuszna strona- jasnożółta,

• w tylnej części głowy blade, jasnożółte plamy schodzące w stronę brzucha,

• ciepłolubny, występowanie: lasy liściaste o gęstym podszycie,

• odżywia się głównie jaszczurkami, drobnymi ssakami,

• w Polsce bardzo rzadki, większość stanowisk w Bieszczadach,

• ruchliwy, agresywny.

Gniewosz plamisty- CORONELLA AUSTRIACA:

• głowa drobna, kształtna, słabo odgraniczona od ciała,

• ciało wysmukłe, łuski drobne, całkowicie gładkie,

• grzbiet brązowy, samce jaśniejsze od samicy,

• grzbiet i brzuch pokryte licznymi plamami,

• żyją w miejscach silnie nasłonecznionych, polanach, zboczach gór,

• żywi się jaszczurkami,

• występuje prawie w całej Europie,

• w Polsce nieliczny.

Żółw błotny- EMYS ORBICULARIS:

• typowo ziemno-wodny,

• zamieszkuje wody stojące i wolnopłynące o mulistym dnie, starorzecza, bagna,

• drapieżnik,

• bardzo rzadki,

• od momentu wstąpienia do UE żółw błotny podlega Dyrektywie siedliskowej w sprawie ochrony siedlisk naturalnych rzadkich gatunków fauny i flory,

• w Polsce stosuje się akcje sztucznego wylęgu tych gadów, podchowania ich i wypuszczenia do ich naturalnego środowiska.

Żółw czerwonolicy- TRACHEMYS SCRIPTA ELEGANS.