PŁAZY
Rząd: CAUDATA (URODELA)- płazy ogoniaste:
traszki, salamandry,
ciało silnie wydłużone, z ogonem,
wyjątkowo u niektórych gatunków egzotycznych tylko jedna para nóg,
w pasie barkowym brak obojczyka,
u niektórych gatunków wyraźnie zaznaczona szyja,
ucho środkowe uwstecznione, brak błony bębenkowej,
niektóre gatunki mają w stanie dorosłym skrzela zewnętrzne,
neotenia- zdolność płciowego rozmnażania się larw powstała w wyniku zahamowania procesu metamorfozy pod wpływem warunków zewnętrznych lub nieprawidłowości hormonalnych, np. aksolotl (AMBYSTOMIDAE), odmieniec jaskiniowy (PROTEUS ANGUINUS),
zapłodnienie wewnętrzne przy pomocy spermatofory (samiec składa nasienie w pakiecie i zostawia, samica je zabiera).
Rodzina: SALAMANDRIDAE- salamandrowate:
wysmukłe z długim ogonem,
lądowy tryb życia, w okresie godowym wchodzą do wody,
niezgrabnie poruszają się po lądzie,
2 szeregi zębów podniebiennych,
brak skrzeli w stadium dorosłym- płuca,
w Polsce występują dwa rodzaje: SALAMANDRA, TRITURUS.
SALAMANDRA |
TRITURUS |
krótki ogon, tępo zakończony |
długi ogon, ostro zakończony |
duże gruczoły przyuszne |
małe gruczoły przyuszne |
duży język |
mały język |
słabo zaznaczony dymorfizm płciowy |
dobrze zaznaczony dymorfizm płciowy w okresie godowym |
jajożyworodne |
samce składają spermatofory podejmowane przez samice |
w Polsce 1 gatunek |
w Polsce 4 gatunki |
Salamandra plamista- SALAMANDRA SALAMANDRA:
jajożyworodna,
większość życia na lądzie na terenach górskich,
ostrzegawcze ubarwienie.
Traszka zwyczajna- TRITURUS VULGARIS:
samce większe od samic,
samiec w okresie godowym posiada grzebień,
składają jaja w wodzie na roślinności.
Traszka grzebieniasta- TRITURUS CRISTATUS:
największa spośród krajowych traszek,
samiec ma grzebień z przerwą u nasady ogona.
Traszka górska- TRITURUS ALPESTRIS:
występuje głównie w górach i na wyżynach.
Traszka karpacka- TRITURUS MONTANDONI:
najmniejsza krajowa traszka,
oliwkowozielona w plamki,
w okresie godowym na końcu ogona samca pojawia się cienka nitka,
gatunek endemiczny dla Karpat.
Rząd: ANURA- płazy bezogonowe:
najliczniejsza grupa płazów,
dorosłe formy nie mają ogona,
tułów silnie skrócony, kończyny tylne przystosowane do skakania i pływania,
najlepiej wykształcone ucho środkowe,
zrośnięte kości śródręcza i śródstopia,
zapłodnienie zewnętrzne.
Rodzaj: BOMBINA- kumaki:
skóra silnie brodawkowana,
trójkątna źrenica oka,
brak gruczołów przyusznych,
2 gatunki łatwe do rozróżnienia,
występują też mieszańce w tzw. pasie mieszańcowym na Pogórzu Karpackim.
Kumak nizinny- BOMBINA BOMBINA:
ciemne końce palców,
źrenica sercowata,
ciemny grzbiet,
spód ciała upstrzony pomarańczowymi plamami,
plamy zajmują wyraźnie mniejszą powierzchnię brzucha niż ciemne tło,
charakterystyczny głos.
Kumak górski- BOMBINA VARIEGATA:
na skórze brodawki wysokie, a także kolce rogowe,
duża zdolność upodabniania barwy ciała do barwy otoczenia,
końcówki palców jasnożółte,
żółte plamy na spodniej stronie ciała zajmują większą powierzchnię niż ciemne tło,
występuje na terenach górskich.
Rodzaj: grzebiuszka- PELOBATES.
Grzebiuszka ziemna- PELOBATES FUSCUS:
zwana huczkiem ziemnym,
barwa ciała wykazuje dużą zmienność, spód ciała biały,
bardzo duże kijanki, do 12cm długości,
występuje na nizinach,
nocny tryb życia,
zagrzebuje się w piasku.
Rodzaj: ropucha- BUFO:
źrenica pozioma,
brak zębów podniebiennych,
jaja składane w postaci długich sznurów,
kijanki bardzo małe,
za uszami zgrubienie- parotydy- gruczoły zauszne,
głównie kroczą,
w skórze gruczoły jadowe.
Ropucha szara- BUFO BUFO:
największa spośród polskich ropuch,
liczne brodawki,
błony pławne do połowy palców,
samiec bardzo podobny do samicy, jednak znacznie mniejszy.
Ropucha zielona- BUFO VIRIDIS:
skóra mniej szorstka,
ciało smuklejsze od ropuchy szarej,
charakterystyczne nieregularne, zielone plamy na jaśniejszym tle,
samiec- na podgardlu pojedynczy rezonator,
prowadzi lądowy, nocny tryb życia.
Ropucha paskówka- BUFO CALAMITA:
najmniejsza w Polsce,
przez środek ciała biegnie jasny, wąski pasek,
na grzbiecie brodawki z żółtymi lub czerwonymi punktami,
bardziej zwinna od pozostałych gatunków ropuch.
Rodzaj: rzekotki- HYLA:
górna szczęka uzębiona,
końce palców rozszerzone w przylgi, między palcami tylnych nóg błony pławne,
w Polsce 1 gatunek.
Rzekotka drzewna- HYLA ARBOREA:
drobna budowa ciała,
słabo zaznaczony dymorfizm,
lądowy, zwykle nadrzeczny tryb życia,
kijanki ciemnooliwkowe, mają oczy po bokach głowy,
głos samca w porze godowej słyszalny na odległość kilki kilometrów.
Rodzina: żabowate- RANIDAE:
źrenica pozioma,
język głęboko wcięty,
górna szczęka uzębiona,
skóra gładka,
błona bębenkowa silnie widoczna,
dobrze rozwinięte błony pławne,
w Polsce 6 gatunków (w tym jeden hybryda) w dwóch podrodzajach.
Podrodzaj: żaby zielone- PELOPHYLAX.
Żaba śmieszka- PELOPHYLAX RIDIBUNDUS:
zamieszkuje duże zbiorniki wodne,
największy gatunek żaby w Polsce,
tylne kończyny po zgięciu w stawach kolanowych zachodzą na siebie,
mały modzel piętowy,
chropowata skóra,
brunatnozielona lub oliwkowa skóra,
przez środek grzbietu przebiega jasny pasek,
zaznaczony dymorfizm płciowy- samiec- czarne rezonatory, smuklejsza budowa, ciemne modzele godowe.
Żaba jeziorkowa- PELOPHYLAX LESSONAE:
zamieszkuje małe, płytkie zbiorniki,
po zgięciu tylnych nóg w stawach kolanowych pięty się nie stykają,
duży modzel piętowy,
trawiastozielona w plamki, wyjątkowo brązowa,
wzdłuż grzbietu jasny pasek.
Żaba wodna- PELOPHYLAX ESCULENTUS:
naturalny mieszaniec żaby jeziorkowej i śmieszki,
żyje w nietypowych dla gatunków rodzicielskich siedliskach (glinianki, torfowiska),
najpospolitsza żaba zielona,
pięty po złożeniu tylnych nóg w stawach kolanowych zachodzą na siebie lub stykają się,
ubarwienie jak u żaby jeziorkowej,
wrażliwe na zmiany ekologiczne warunki zbiornika.
Podrodzaj: żaby brunatne- RANA:
żyją w wilgotnych środowiskach lądowych, do wody wchodzą w okresie godowym lub podczas suszy,
składają jaja w jednym kłębie.
Żaba trawna- RANA TEMPORARIA:
podudzie dłuższe od uda,
plama skroniowa wyraźna,
ubarwienie zwykle brązowe, może przybierać barwę otoczenia,
przebywa w wilgotnych lasach, na polach, unika mokradeł i łąk,
poluje w zmroku, zimuje na lądzie.
Żaba moczarowa- RANA ARVALIS:
podudzie i udo tej samej długości,
błony pławne słabo rozwinięte,
skóra gładka,
ciemna plama skroniowa,
brązowy grzbiet,
białe modzele godowe u samca,
w okresie godów samiec intensywnie niebieski,
charakterystyczny bulgoczący głos.
Żaba zwinka- RANA DALMATINA:
zwana żabą dalmatyńską,
pysk ostro zakończony,
podudzie dłuższe od uda,
błony pławne słabo wykształcone,
grzbiet żółtobrunatny lub ceglasty, rzadko w plamki,
brak dymorfizmu,
żyją na lądzie w lasach liściastych, na błotnistych łąkach porośniętych wysoką trawą,
w Polsce znana tylko z kilku stanowisk na Podkarpaciu.
GADY (REPTILIA)
Padalec zwyczajny- ANGUIS FRAGILIS:
wężowaty kształt ciała, silnie wydłużony,
głowa mała, słabo wyodrębniona,
ubarwienie szarobrunatne, rzadziej jaskrawe, wzdłuż grzbietu często występują drobne plamy,
znane liczne odmiany ubarwienia ciała, np. odmiana turkusowa,
żyje w lasach i zaroślach, unika miejsc silnie nasłonecznionych,
jajożyworodny.
Jaszczurka zwinka- LACERTA AGILIS:
2 tarczki nozdrzowo-policzkowe razem z tarczką policzkową tworzą charakterystyczny dla gatunku trójkąt,
ciało silne, masywne,
ubarwienie bardzo zmienne,
z reguły samiec jasno lub ciemnobrunatny, z odcieniem żółtozielonym, wzdłuż grzbietu 2 rzędy ciemnych plamek,
w porze godowej samiec przybiera intensywnie zielone zabarwienie podgardla, które rozciąga się na brzuch, grzbiet i głowę,
samica podobna do samca, jednak bardziej szarawa,
zamieszkuje nasłonecznione polany leśne, brzegi lasów, rumowiska, zbocza porośnięte roślinnością kserotermiczną,
żywią się owadami, głównie szarańczakami.
Jaszczurka żyworodna- ZOOTOCA VIVIPARA:
1 tarczka nozdrzowo-policzkowa,
ciało delikatnie walcowate,
ubarwienie grzbietu brunatne, pokryte plamkami i kropkami, które tworzą wstęgi,
strona brzuszna u samicy biała, u samca żółtopomarańczowa, liczne osobniki prawie czarne (melanistyczne),
zamieszkują wilgotne, słabo nasłonecznione polany leśne, podmokłe łąki, liczne w górach i na terenach podgórskich,
pływa dobrze,
jajożyworodne.
Jaszczurka zielona- LACERTA VIRIDIS:
ciało masywne, długość ciała nawet do 40cm (w południowej Europie),
samiec jednolicie zielony, samica ciemniejsza, brudnoszaro-zielona, u samca w okresie godowym podgardle intensywnie niebieskie lub żółtozielone,
wybitnie ciepłolubne, zamieszkuje silnie nasłonecznione stoki,
w Polsce jedyne pewne historyczne stanowisko- Ustronie na Śląsku, obecnie nie notowana na terenie naszego kraju.
SERPENTES- węże.
Żmija zygzakowata- VIPERA BERUS:
ciało krępe, wyraźnie odgraniczona głowa od reszty,
głowa spłaszczona, duża, sercowata, pysk nigdy ostro zakończony,
ubarwienie bardzo zmienne,
dymorfizm słabo zaznaczony, z reguły samice mniej kontrastowe,
nasłonecznione tereny leśne porośnięte krzakami malin, jeżyn, wrzosami, polanki, przecinki leśne, w górach często wśród kamieni, na skraju hal i pól uprawnych,
jadowita, człowieka atakuje w przypadku schwytania lub napadnięcia,
zimuje gromadnie (sen zimowy) pod korzeniami drzew, w wykrotach, jamach ziemnych.
Zaskroniec zwyczajny- NATRIX NATRIX:
silna budowa ciała,
w tylnej części głowy, ze skroniami- zawsze dobrze widoczne żółte/pomarańczowożółte plamy,
występuje w pobliżu i na brzegach zbiorników wodnych,
bardzo aktywny, doskonale pływa/nurkuje,
żywi się głównie płazami,
zimuje gromadnie,
złowiony osobnik wydala silnie cuchnącą ciecz ze specjalnych gruczołów znajdujących się koło otworu odbytowego,
w Polsce dość pospolity, na terenie całego kraju.
Zaskroniec rybołów- NATRIX TESSELLATA:
w lipcu 2009 roku stwierdzono występowanie 1 osobnika młodocianego na terenie Polski- w okolicy Cieszyna, nad rzeką Olzą,
żyje przy zbiornikach wodnych, większą część życia spędzając w wodzie,
poluje głównie w wodzie, świetnie pływa i nurkuje.
Wąż Eskulapa- ZAMENIS LONGISSIMUS:
największy krajowy gatunek węża (nawet 172cm długości),
ciało smukłe, głowa owalna, słabo odgraniczona od tułowia,
grzbiet jednolicie brunatno-oliwkowy, brzuszna strona- jasnożółta,
w tylnej części głowy blade, jasnożółte plamy schodzące w stronę brzucha,
ciepłolubny, występowanie: lasy liściaste o gęstym podszycie,
odżywia się głównie jaszczurkami, drobnymi ssakami,
w Polsce bardzo rzadki, większość stanowisk w Bieszczadach,
ruchliwy, agresywny.
Gniewosz plamisty- CORONELLA AUSTRIACA:
głowa drobna, kształtna, słabo odgraniczona od ciała,
ciało wysmukłe, łuski drobne, całkowicie gładkie,
grzbiet brązowy, samce jaśniejsze od samicy,
grzbiet i brzuch pokryte licznymi plamami,
żyją w miejscach silnie nasłonecznionych, polanach, zboczach gór,
żywi się jaszczurkami,
występuje prawie w całej Europie,
w Polsce nieliczny.
Żółw błotny- EMYS ORBICULARIS:
typowo ziemno-wodny,
zamieszkuje wody stojące i wolnopłynące o mulistym dnie, starorzecza, bagna,
drapieżnik,
bardzo rzadki,
od momentu wstąpienia do UE żółw błotny podlega Dyrektywie siedliskowej w sprawie ochrony siedlisk naturalnych rzadkich gatunków fauny i flory,
w Polsce stosuje się akcje sztucznego wylęgu tych gadów, podchowania ich i wypuszczenia do ich naturalnego środowiska.
Żółw czerwonolicy- TRACHEMYS SCRIPTA ELEGANS.