Ptaki Aves
Bardzo różnorodna grupa kręgowców
Od 5cm (koliberek hawajski) do 2,75 m (struś północnoafrykański)
Ok 10 tyś gatunków na świecie
W Polsce stwierdzonych 450 gatunków
Budowa - cechy charakterystyczne
Mostek rozbudowany - grzebień, miejsce przyczepu mięśni
Ramie przekształcone i przygotowane do lotu, dzięki dużym, dobrze wykształconym kością dłoniowym
Kończyna dolna: silnie wydłużona kość skokowa i podudzia, patrząc na ptaki nie widzimy kości udowej („kolano” które widzimy to pięta)
Podział piór - zewnętrzne nazywamy lotkami I i II rędu, na ogonie - sterówki, równe z każdej strony
Systematyka:
Gromada: Aves - Ptaki
Podgromada: Archeornithes - praptaki +
Podgromada: Neornithes - ptaki właściwe
Nadrząd: Odontognarhae
Nadrząd: Impennes - pingwiny
Nadrząd: Paleognathae
Nadrząd: Neognathae - występują w polsce
Ptaki w Polsce:
Rząd: blaszkodziobe
Posiadają blaszki (ząbki) na dziobie służące do filtrowania pokarmu
*Łabędź niemy:**
Trzyma skrzydła uniesione na kształt beczki
Pomarańczowy dziób, nad nim czarny guzek
Pisklaki szare lub białe (łabędź polski)
Pospolity
Nie nurkuje, zanurza szyję
Żywi się pokarmem roślinnym
*Krzyżówka
Znaczny dymorfizm
Samica brązowa, samiec zielona metalicznie połyskująca głowa, brązowa pierś, fioletowe lusterko na piórze
Zanurzają głowę, nie nurkują
Pospolite, łowne
*Gągoł:**
Samiec ciemna głowa (ciemno czarna), biała plamka u nasady dzioba
Samica mniej kontrastowa, brązowo szara
Dziuple, budki lęgowe (dziuplak)
Rząd: Grzebiące (galiformes) kuraki
Nieliczny w Polsce
*Bażant
Sporowadzony z azji
Samiec: długi ogon, ciemnogranatowa głowa z fałdami wokół głowy
Samica mniej kontrastowa, brązowa
Długi ogon
Gatunek łowny
Rząd: Perkozy (podicipediformes)
*Perkoz dwuczuby
Jeziora, stawy
w okresie godowym wokół głowy ma kryzę złotobrązową (ubarwienie)
dorosłe osobniki wożą młode na grzbiecie,
odżywia się bezkręgowcami
najpospolitszy w Polsce
Rząd: Pełnopłetwe (Pelecaniformes)
Rodzina: Pelikany
Rodzina: Czaple
Rodzina: Kormorany
*Czapla siwa
nieco ciemniejsza od bociana
szyja esowato wygięta w locie i kiedy stoi
szare upierzenie w okresie godowym
posiada dwa wysmukłe pióra, gniazduje kolonijnie, żywi się rybami
*Kormoran **
żywi się rybami
o połowę mniejszy od czapli
ciemny, prawie czarny, żółty dziób, młode mają białe brzuchy
gniazduje kolonijnie
bardzo dobrze nurkuje
suszą się z rozłożonymi skrzydłami w charakterystycznej pozie
Rząd: Brodzące (Ciconiformers)
Rodzina: Bocianowate
*Bocian biały**
prosta szyja, biały, czarne lotki
żywi się bezkręgowcami, gryzoniami, pisklętami
gniazduje na wsiach, granicach miast
ptak migrujący przez Azję do Afryki
*Bocian czarny**
ciemny, prawie czarny, połyskujący na zielono
biały brzuch i pachy
rybożerny
gniazduje w lesie na koronach drzew
płochliwy
objęty ochroną gatunkową i strefową
Rząd: szponiaste (Falconifeormes)
typowe drapieżniki
dobrze rozwinięte szpony
*Pustułka**
sokół
pospolita
gniazduje na wysokich budynkach, zajmuje budki lęgowe
dymorfizm: Samiec - szara głowa z czarnym wąsem, brązowy grzbiet; samica: brązowa w plamki, większa od samca
żywi się gryzoniami
*Bielik**
dorosły - jasna głowa, żółty dziób, biały ogon - około 5 roku życia
młode - ciemna głowa i ogon, cały brązowy, dziób ciemny
żywi się rybami, padliną, małe ssaki
związany ze środowiskiem wodnym
ochrona strefowa
Rząd: Żurawiowe (Gruiformes
podmokłe tereny
*Łyska
niewielki (wielkości małego kurczaka) grafitowoczarny z wyraźną białą płytką nad dziobem
odżywia się bezkręgowcami
*Żuraw**
większy od bociana
ogon puszysty, na głowie czerwona czapeczka
w okresie zimowym migrują na południe Europy
wybierają olsy, zimowiska
do 2 młodych w jednym lęgu
szybko uczą się samodzielności
sejmiki - zbierają się razem i odlatują na południe
pokarm roślinny
Rząd: Dropie
*Drop**
wyginęły w 86 roku
największy ptak w Europie
brak siedlisk w Polsce -rozległe łąki
najbliższa populacja w Niemczech, a naturalna na Węgrzech
Rząd: Siewkowe (Maradriiformes)
Podrząd: Siewkowce (Charadrii)
Podrząd: Bekasowce (Scolopaci)
Podrząd: Mewowce(Lari)
SIewkowce:
*Batalion:**
migrujący
podmokłe tereny lęgowe nad Biebrzą
W okresie godowym dostaje długie pióra na szyi tzw. Kryzy (w okolicy maja)
Tokowisko - walczą ze sobą samce, a samice wybierają jednego z nich; bywają niestrojne samce, te próbują wykorzystać nieuwagę strojnych i kopulować
Zagrożony
*Czajka:**
Tereny podmokłe
Częstsza od bażanta
Głośna, agresywna
Może zaatakować lisa lub człowieka, który zbliży się do gniazda
Migruje
Zagrożona
Obecność na głowie czubka z dłuższych piór
Mewy:
*Śmieszka:
Pospolita
W okresie godowym czarne ubarwienie głowy
Czerwone nogi i dziób
Jasnoszary grzbiet
Po przepierzeniu jedna plamka przy głowie, brak kapturka - szata spoczynkowa
Rząd: Gołębiowe
*Sierpówka:**
Synantropijny
Jasnoszare jednolite ubarwienie z czarnym pasem wokół szyi
Rząd: Sowy
*Płomykówka:**
Wsie i małe miejscowości, najczęściej w wieżach kościelnych
Szlara - część twarzowa, ułatwia odbieranie dźwięków i bodźców wzrokowych, ma kształt serca
Złoty brzuch, szary grzbiet, oko czarne
Składa jaja na ziemi lub na belce - nie buduje gniazd
Pokarm - gryzonie
Rząd: Jerzykowate
*Jerzyk:
Wysokie budynki, w otworach wentylacyjnych i w szparach, rzadziej dziuple i tam składa jaja
Często mylony z jaskółką - dużo dłuższe ciało
Kopulują w locie
Dużo śpią
Trudno im się poderwać do lotu, mają krótkie nóżki
Często gniazdują w koloniach
Pokarm - owady
Migruje na zimowiska do Afryki, a do Polski przylatują na początku maja
Rząd: Kraskowe
Ciepłe części kontynentu
*Zimorodek**
Trochę mniejszy od szpaka
Czyste rzeki
Pokarm - drobne ryby
Gniazda na stromych brzegach rzek
Samiec podobny do samicy - rudawy brzuch, ciemny grzbiet, masywny dziób
*Dudek**
Charakterystyczny czubek na głowie, sterczący w momencie zagrożenia
Skrzydła w czarno-białe pasy
Lot przypomina lot motyla - powolne uderzanie skrzydłami
Dziuple
Tereny użytkowe
Na wierzbach łowiastych
Pokarm - bezkręgowce, głównie prostoskrzydłe
Rząd: Dzięciołowe - około dziesięciu w Polsce
*Dzięcioł czarny**
Duży, czarne ubarwienie, czerwona czapeczka - u samców na całej głowie, u samic mała plama z tyłu głowy
Lasy iglaste, stare
Pokarm - mrówki, drąży podłużne, pionowe dziury w drzewie podczas wydobywania gmachówek
Rząd: Wróblowe
Podrząd: Pierwowróblowce
Podrząd: Śpiewające
*Dymówka( Jaskółka)**
Synantropijny, gniazduje w budynkach, oborach, stajniach
Owadożerny
Grzbiet granatowo-czarny
Czerwone czoło
Bordowo-czerwone podgardle
Zewnętrzne pióra ogona dłuższe i wykształcone w tzw. Widełki - świadczą o kondycji
Owadożerne - pszczoły i muchy
Gniazda zbudowane z gliny i śliny
Zimują w Afryce i wracają na początku wiosny
*Pliszka siwa**
Szary grzbiecik
Czarny podbródek ( śliniak), długi ogon
Przeważnie chodzi po ziemi
Poluje na owady
Migruje na południe
*Rudzik**
Niewidoczny dymorfizm - samiec na górze podczas kopulacji
Ruda pierś
Oliwkowo-brązowy grzbiecik
Zimują w Polsce
*Bogatka**
Parki, lasy, pospolita
Czarna czapeczka, białe policzki, na żółtym brzuchu czarny pas w kierunku ogona, u samca szerszy, u samicy wąski, czasem nie dochodzi do ogona
Dziuplak - gniazdo w dziuplach (budkach lęgowych)
Do 10 pisklaków, może mieć 2 razy w roku
*Modraszka**
Mniejsza
Na głowie nieduża niebieska czapeczka, brak paska na brzuchu, ma nieduży niebieski ślad
Takie samo środowisko i gniazda jak bogatka
*Mazurek**
Brązowa czapeczka i czarna plama na białym policzku
Raczej na wsiach
Żyją stadnie
Gniazdują razem i żerują grupowo
*Wróbel**
Szara czapeczka, brak plamki na policzku
Samce - czarne upierzenie na piersi - śliniak, im więcej czarnego tym lepsza pozycja, świadczy też o hierarchii
Samica brązowa, bez szczególnych elementów upierzenia
*Kowalik**
Żeruje na drzewach poruszając się wzdłuż pnia, wyjada bezkręgowce, owady
Rudy brzuch, szary grzbiet
*Zięba**
Najliczniejszy
Dymorfizm
Samiec - szara czapeczka, rudawe policzki i grzbiet, biały panel na skrzydle
Samica - zielono-brązowa, biała plama na skrzydle
Pokarm - nasiona i owady
Zamieszkuje lasy, parki
*Gil**
Samiec - czerwony brzuch, szary grzbiet i czarna czapeczka
Samica - szary brzuch, grzbiet i czarna czapeczka
Odżywia się nasionami głogu, dzikiej róży, owadami
*Grubodziób**
Masywny dziób - potrafi rozłupać na pół pestkę wiśni lub czereśni
Żywi się owadami i roślinami
Gatunek leśny, lasy liściaste, na klonie
*Trznadel**
Tereny rolnicze, pola, łąki, krzaki
Blisko spokrewniony z kanarkiem
Często przesiadują na krzakach i śpiewają
*Szczygieł**
Rzadko w Polsce
Czerwone ubarwienie części twarzy, na skrzydle charakterystyczny żółty pasek
Pożywienie - owady, chętnie żerująna ostach ( nasiona)
*Kos**
Pospolity, miasta, parki, ogrody, krzaki
Dobrze widoczny dymorfizm
Samiec - czarny, żółty dziób i obrączka wokół oka, a samice brązowe
Żerują na ziemi, bezkręgowce, jarzębiny, głogi
*Szpak**
Pospolity, miasta, parki, lasy
Dziuplaki
W okresie godowym zielono-fioletowa metalicznie błyszcząca szata, spoczynkowa jest z plamkami
Stada przemieszczają się na noclegowiska
Pokarm - owady, owoce
Dawniej był łowny
*Gąsiorek**
Dzierzby - ptaki związane z ciepłymi krajami
Dymorfizm
Samiec - czarny pasek przy oku, rudawo-brązowy grzbiet, szara czapeczka, samica - szaro-brązowa
Pokarm - świerszcze, pasikoniki, gryzonie
Krukowate
*Sójka**
Niebieski panel na skrzydle, lasy liściaste, lubi dęby
*Sroka
Pióra zielono-fioletowo-granatowe
Wyjadają pisklęta - przyczyniają się do redukcji lęgów
*Gawron
Mniejszy od kruka
Wyłysiała nasada dzioba
Metaliczny fioletowy odcień
Gniazduje kolonijnie - parki, cmentarze
*Kawka**
Gniazduje w otworach wentylacyjnych, kominy, otwory przy dachach
Jasna błękitna tęczówka
Nasze odlatują na południe a do nas przylatują z północy lub ze wschodu
*Wrona siwa
Mniej masywna od gawrona
Czarne skrzydła, szary tułów
*Kruk
Dużo większy od gawrona
Masywny dziób z opierzeniem wokół
Nie poluje, padlinożerca