GIMNASTYKA
ZARYS ROZWOJU GIMNASTYKI NA ŚWIECIE.
Pierwsze źródła historyczne na temat gimnastyki pochodzą z Chin i Indii.
Z Chin i Indii poprzez Egipt idee kultury fizycznej a w tym i gimnastyki przywędrowały do Europy, znajdując w Grecji odpowiednie warunki rozwoju.
Hipokrates (V w p.n.e.) zalecał uprawianie G dla wzmocnienia siły, od tego czasu G znajduje zastosowanie w lecznictwie.
Po upadku Grecji Rzymianie przejęli tradycje greckie.
W okresie Średniowiecza do wieku X rak jakichkolwiek śladów historycznych dot. G. Wszelkie ćwiczenia były zakazane (szkoły przejęły zakony).
W okresie Odrodzenia (XIV-XVI w.) spotykamy nazwiska Vergenio, Vittorino da Feltre, Montaigne, Mercurialis głoszących postępowe idee wychowania fizycznego. Lekarz Mercurialis z Werony wydał dzieło pt. „De arte gymnastica” (trzy tomy dot. gimnastyki Greków, a trzy dot. ćwiczeń wzmacniających ciało i utrzymujących zdrowie.
W XVII w. mamy kilku wybitnych filozofów i pedagogów:
Jan Amos Komensky (1598-1670) - czech z pochodzenia działał w Lesznie. Napisał pracę pt. „Woelka dydaktyka”.
John Locke (1632-1704) - filozof angielski.
Jean Jaques Rousseau (1712-1778).
Jan Pestalozzi (1746-1827) - Szwajcar, pedagog, wprowadził gimnastykę jako przedmiot obowiązkowy w szkole.
W końcu XVIII wieku w Niemczech powstały szkoły nowego typu. Jahan Basedow założył w Dessau zakład wychowawczy, tzw. „filantropię”. W filantropi zaczął swoją działalność Johan Guts-Muths (1759-1839). Wydał on książkę pt. „Gimnastyka dla młodzieży”, wyodrębnił w niej trzy działy: gimnastykę, prace ręczne, gry ruchowe.
W Danii uczeń Johana Guts-Muthsa Nachtegall założył pierwszy na świecie Wojskowy Instytut Gimnastyczny, a później cywilny i wprowadził gimnastykę do szkół jako przedmiot obowiązkowy. W 1799 r. z inicjatywy Nachtegalla powstało pierwsze Towarzystwo Gimnastyczne w Kopenchadze, którego członkiem był między innymi P. H. Ling, późniejszy twórca systemu szwedzkiego (podzielił G na: wychowawczą, wojskową, leczniczą, estetyczną).
Fryderyk Jahn rozwijał dalej idee Guts-Mutchsa w Niemczech, O. Amoros we Francji, F. de Paulo w Hiszpanii, Lesgaft stworzył własny system w Rosji, w Polsce za sprawą G. Piramowicza ćwiczenia zalecała Komisja Edukacji Narodowej.
W 1811 w Niemczech powstało pierwsze boisko gimnastyczne na błoniach Hesenbeide pod Berlinem, pierwszy ośrodek sportowy wyposażony m. in. w przyrządy gimnastyczne, jego twórcą był Ludwig Jahn. Poza boiskiem Jahn przystosował kościół Św. Jana w Berlinie do uprawiania ćwiczeń gimnastycznych, tam tez odbyły się pierwsze zawody gimnastyczne. John zorganizował również Towarzystwo Gimnastyczne „TURNER”, które dało początek innym stowarzyszeniom sportowym.
Elli Bjorksten (ur. 1870 r.) - reprezentowała Królewski Intytut Gimnastyczny w Sztokcholmie, była twórczynią metody gimnastycznej dla kobiet. Wprowadziła akompaniament muzyczny do ćwiczeń wolnych i na równoważni. W Danii Agatha Bertram wystąpiła z własna metoda gimnastyki dla kobiet.
Elin Falk (ur. 1872, Szwecja) stworzyła metodę gimnastyczną dla dzieci, którą J.G. Thulin rozbudował.
Spośród metod gimnastycznych polegających na naturalnych formach motoryczności człowieka należy wyróżnić metody: P.F. Lesgafta, G. Domenyego, G, Huberta, K. Gaulhofera.
Mirosław Tyrs był założycielem „SOKOŁA” w Czechosłowacji i twórcą metody gimnastyki sokolej. Ten ruch gimnastyczny rozprzestrzenił się, obejmując swym zasięgiem Polskę, Jugosławię, Bułgarię i Rosję.
Jedna z form pozwalających na dokonanie przeglądu w zakresie współczesnych kierunków i nowych trendów rozwojowych w gimnastyce są tzw. gimnostrady odbywające się pod patronatem Międzynarodowej Federacji Gimnastycznej-FIG.
Do tej pory gimnostrady odbywały się w:
Rotterdamie (1953 r.),
Zagrzebiu (1957 r.),
Stuttgarcie (1961 r.),
Wiedniu (1965 r.),
Bazylei (1969 r.),
Berlinie Zachodnim (1975 r.),
Zurych (1982 r.).
Współczesne metody gimnastyki męskiej charakteryzuje ruch zmierzający do wyrobienie trzech podstawowych cech sprawności: gibkości, siły, wytrzymałości.
W gimnastyce kobiet najważniejsze jest powiązanie ćwiczeń z rytmem i muzyką, wyróżniamy w niej trzy podstawowe kierunki:
reprezentowany przez państwa Skandynawskie (Szwecja, Finlandia) - naturalne formy ruchu bez elementów techniki baletowej lecz z włączeniem ćwiczeń akrobatycznych,
reprezentowany przez Rosję, Czech, Słowację, Jugosławię - oparcie się na technikach baletowych z elementami ćwiczeń akrobatycznych i techniki tańca,
synteza dwóch poprzednich kierunków.
Znani reformatorzy, których metody wywarły wpływ na kształtowanie się gimnastyki kobiet:
Rudolf Bode (RFN),
Rudolf Laban (Słowacja) - pracował w Anglii,
Henryk Medau (RFN),
Rozalia Choladek (Austraia),
M. Beckman (Szwecja) - gimnastyka jazzowa,
Kenneth Cooper (USA) - aerobic,
J. Fonda (USA) - aerobic.
ZARYS ROZWOJU GIMNASTYKI W POLSCE
W XVIII wieku pod wpływem ideii głoszonych przez filozofów i lekarzy angielskich, francuskich, włoskich narodziła się w Polsce myśl o wprowadzeniu reform w systemie oświaty a zwłaszcza w wychowaniu fizycznym. Stanisław Konarski (1700-73) zakłada w Warszawie zakład wychowawczy Collegium Nobilium (1740), w którym unowocześnia program i metody nauczania oraz wprowadza jako przedmiot obowiązkowy wychowanie fizyczne. Działalność S. Konarskiego zapoczątkowała modernizację całego polskiego szkolnictwa i przygotowała grunt dla zasadniczych reform, które ustaliła Komisja Edukacji Narodowej (1773-1794) powstała jako pierwsze ministerstwo szkolnictwa w Europie.
Politykę ministerstwa KEN kontynuowali: Tadeusz Czacki, Jędrzej Śniadecki.
W roku 1837 w Krakowie powstaje pierwszy w Polsce Zakład Gimnastyczno-Ortopedyczny dla chłopców w wieku 8-18 lat i dzieci kalekich. Założycielem jego jest Ludwik Bierkowski (1801-60).
Powszechny wpływ na rozwój WF a przede wszystkim gimnastyki miało powstanie na wzór Czechów Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „SOKÓŁ” (założono we Lwowie w 1867 r.). Szybko powstają oddziały towarzystwa tzw. „gniazda Sokoła” zarówno w zaborze austriackim, pruskim i rosyjskim.
W Sokole dominowała gimnastyka na przyrządach wzorowane na systemie niemieckim, choć w pewnym okresie nie stroniono od ćwiczeń gimnastycznych metodami skandynawskimi. Gimnastyka w organizacjach sokolich odgrywała podstawową rolę. Sokół walczył o wprowadzenie gimnastyki do programów szkolnych, kształcił nauczycieli gimnastyki. Edmund Cenar był redaktorem „Przewodnika Gimnastycznego” organu Związku Polskich Towarzystw Gimnastycznych „SOKÓŁ” w Galicji. Ukazuje się również pierwszy podręcznik „Gimnastyka” E. Mateyskiego oraz słownik gimnastyczny opracowany przez Walentego Piaseckiego (1897).
Osobnym etapem rozwoju WF stał się ruch jordanowski inspirowany przez dr Henryka Jordana (1842-1907) w Krakowie. Staraniem jego założono w 1886 r. podmiejski - pierwszy w Polsce a jeden z pierwszych w Europie publiczny ogród gier i zabaw ruchowych oraz ćwiczeń gimnastycznych dla dzieci i młodzieży. Jordan był organizatorem (1895) dwuletniego kursu WF przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Wystąpił z inicjatywą w 1899 r. wprowadzenia do szkół średnich obowiązkowych lekcji gimnastyki oraz instytucji lekarzy szkolnych.
Z początkiem XX w. powstają prywatne szkoły gimnastyczne (H. Kuczalska, R. Kozłowski), w których na wzorach szwedzkich kształcono przyszłych nauczycieli. Własną metodę gimnastyki dla dzieci wylansował teoretyk WF Romuald Czyżewski (1883-1960).
W pierwszym 10-cioleciu międzywojennym doszli do głosu zwolennicy kierunków skandynawskich (LINGÓW) z prof. Eugeniuszem Piaseckim i Walerianem Sikorskim na czele. Ogromne znaczenie dla rozoju gimnastyki miało otwarcie pierwszej w Polsce a trzeciej w Europie Katedry Wychowania Fizycznego przy Uniwersytecie Poznańskim w 1919 r., dzięki staraniom lekarza Eugeniusza Piaseckiego (1872-1947) potem długoletniego jej dyrektora i wykładowcy, Katedra przy UP przekształciła się w 1922 roku w samodzielne Studium WF UP w krótkim czasie powstała podobna placówka w Krakowie a w 1929 roku Centralny Instytut WF w Warszawie.
W Poznaniu w 1921 roku zostaje otwarta Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportu, której komendantem został Walerian Sikorski. W 1930 roku wydaje podręcznik metodyczny „Gimnastyka”
Pierwszy raz na arenie międzynarodowej nasi gimnastycy zaprezentowali się we Włoszech, w Ostrii w 1924 r. podczas konkursu metod szkolenia w gimnastyce pod kierunkiem Jana Fazanowicza. W 4 lata później grupa gimnastyków polskich brała udział w „Pokazie Narodów”, a następnie:
Mistrzostwa Świata w Budapeszcie (1934 r.) - kobiety III miejsce, mężczyźni X,
Igrzyska Olimpijskie w Berlinie (1936) - V miejsce reprezentacji Polski,
W 1950 r. studia WF stały się samodzielnymi uczelniami przyjmując nazwę Wyższych Szkół WF, w strukturze, których znajdują się Zakłady Teorii i Metodyki Gimnastyki.
W 1946 roku powstaje Polski Związek Gimnastyczny będący kontynuatorem SOKOŁA.
W 1952 r. w Krakowie odbyły się obrady Ogólnopolskiej Konferencji Gimnastycznej, podczas których rozgraniczono dwa różne pojęcia: gimnastyka i sport. Wyodrębnione zostały cztery rodzaje gimnastyki: gimnastyka podstawowa, sport gimnastyczny (G sportowa, artystyczna, akrobatyka sportowa), gimnastyka pomocniczo-specjalna i gimnastyka lecznicza.
Osiągnięcia w G:
Helena Rakoczy - mistrzyni świata - Bazylea 1950 r.,
Igrzyska Olimpijskie w Melbourne 1956 r. - kobiety - III miejsce za ćwiczenia z przyborem,
Jerzy Jokiel (ćwiczenia wolne) - II miejsce w Igrzyskach Olimpijskich (Helsinki, 1952 r.),
Natalia Kot - mistrzostwo Europy w wieloboju - 1959 r.,
Andrzej Szajna - ME w 1971 r. i 1973 r. zdobył 4 medale (2 srebrne, 2 brązowe), MS w Lubljanie w 1974 r. - dwa brązowe medale,
Leszek Blanik - IO w Sydney - 2000 - brązowy medal w skoku przez konia.
KIERUNKI I RODZAJE GIMNASTYKI.
W dniach 5-8 kwietnia 1952 r. w Krakowie odbyły się obrady Ogólnopolskiej Konferencji Gimnastycznej, podczas których wyodrębniono cztery zasadnicze kierunki gimnastyki: gimnastyka podstawowa, sport gimnastyczny (G sportowa, artystyczna, akrobatyka sportowa), gimnastyka pomocniczo-specjalna i gimnastyka lecznicza.
Gimnastyka podstawowa.
Treść gimnastyki podstawowej obejmuje szeroki zakres ćwiczeń gimnastycznych mających na celu:
dostarczanie młodym organizmom szeregu właściwych bodźców sprzyjających jego rozwojowi i wzmacnianiu zdrowia,
doskonalenie techniki ruchów naturalnych jak chód, bieg, skon, rzut,
kształtowanie cech motoryki człowieka poprzez ćwiczenia wyrabiające siłę, gibkość, zręczność, szybkość, skoczność, wytrzymałość,
kształtowanie najbardziej potrzebnych nawyków ruchowych przydatnych w życiu codziennym, w pracy i w sporcie,
dostarczanie organizmowi warunków racjonalnego i czynnego wypoczynku,
troska o utrzymanie poprawnej postawy.
Dobrze dobrane ćwiczenia G i prawidłowe wykonywanie przez ćwiczących wpływają kształcąco na rozwój mięśni, stawów i więzadeł, pobudzają fizjologiczne funkcje organizmu, zwiększają koordynację ruchów.
Gimnastyka podstawowa obejmuje 4 zasadnicze grupy ćwiczeń:
ćwiczenia porządkowe - organizacyjne formy lekcji, ćwiczenia doskonalące naturalne formy lokomocji człowieka jak chód, bieg, podskok, ćwiczenia rytmiczne),
ćwiczenia kształtujące z przyborem lub bez - ramion, nóg, tułowia, głowy, szyi,
ćwiczenia stosowane (ćwiczenia w zwisie i podporze, ćw. zwinności, równoważne, skok),
ćwiczenia uzupełniające (różne formy ćw. zapożyczone z innych dyscyplin sportu, ćw. rytmu i tańca.
Zasadniczą jednostką G podstawowej jest lekcja G, która winna swoją treścią odpowiadać zasadom wszechstronności i zmienności pracy mięśniowej, przy należytym dozowaniu wysiłkiem dostosowanym do możliwości ruchowych i rozwoju fizycznego ćwiczących.
Sport gimnastyczny.
Sport G rozumiemy jako umiejętność ruchową doprowadzoną do poziomu sztuki, mistrzostwa sportowego w celu osiągnięcia najwyższych wyników na zawodach sportowych. W sporcie G wyróżniamy następujące samodzielne dyscypliny:
gimnastyka sportowa (ma na celu dalsze doskonalenie ogólnego rozwoju fizycznego i wysoką specjalizację typowych dla tego rodzaju G form ćwiczeń. Zawody w G sportowej rozgrywane są w układzie obowiązkowym i układzie dowolnym w następujących konkurencjach:
Kobiety
ćwiczenia wolne - układ ćwiczeń - kompozycja powinna zawierać: elementy taneczno-baletowe, skoki wolne, elementy ćw. równoważnych, gibkościowych, powiązania skoków akrobatycznych. Układ ćw. wykonywany jest na planszy o pow. 12x12 m. Czas trwania ćw. 1-1.30 min.
równoważnia - układ ćwiczeń zawiera elementy ćw. równoważnych, całe i półobroty, biegi, podskoki, skoki i ćw. akrobatyczne. Czas trwania ćw. od 1.15 do 1.25 min.
poręcze (asymetryczne) - układ ćw. powinien zawierać elementy zamachowe, przechwyty z jednej żerdzi na drugą, elementy ćw. wykonywane na obydwu żerdziach (kołowroty, podmyki), zeskoki z przyrządu nie mogą być wykonywane z pozycji statycznych.
skok przez konia - muszą być wykonywane z podporem i odbiciem od przyrządu. Wykonuje się dwa skoki z tym, że w ukł. dowolnym mogą być wykonywane dwa różne skoki. Do punktacji końcowej zalicza się ocenę wyższą - lepiej wykonanego skoku.
Mężczyźni
ćwiczenia wolne - układ ćwiczeń zawiera elementy ćw. gibkościowych, siłowych, równoważnych, ćw. akrobatycznych. Czas trwania 1 min z tolerancją +/- 10 sekund. 12mx12m.
koń z łękami - układ ćwiczeń zawiera elementy ćw. zamachowych i bez zatrzymań, woltyże jednonóż i obunóż, nożyce odboczne i odwrotne, koła odboczne. Zawodnik podczas ćw. musi wykorzystać wszystkie trzy cz. konia.
poręcze (symetryczne) układ ćwiczeń zawiera elementy zamachowe, woltyże, ćw. siłowe i wytrzymanie (1 sek).
kółka - układ ćwiczeń zawiera elementy zamachowe, siłowe i wytrzymania (2 sek.). Całe ćw. powinno być wykonane bez rozhuśtania kółek.