Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęstszych chorób skóry o podłożu alergicznym. Częstość występowania AZS wzrosła w ostatnich latach, obecnie choroba ta dotyczy 10 - 12% populacji.
Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą i nawrotową, zapalną dolegliwością skóry, związaną z zaburzeniami odporności organizmu. Proces patologiczny toczy się w naskórku i skórze właściwej. Charakterystyczna jest lokalizacja i wygląd zmian na skórze, silny świąd oraz nierzadkie współistnienie chorób atopowych - również w rodzinie chorego. Mimo że atopowe zapalenie skóry jest uwarunkowane genetycznie, jednak na jego wystąpienie i przebieg ma wpływ wiele czynników środowiskowych, takich jak: klimat, zanieczyszczenie środowiska, alergeny pokarmowe, alergeny powietrznopochodne, sytuacje stresowe
Zmiany skórne występują najczęściej pod postacią wyprysku ze znaczną tendencją do lichenizacji. Zwykle umiejscowione są w zgięciach łokciowych i kolanowych oraz na skórze twarzy i szyi. Przypuszcza się, że jest to spowodowane faktem, że w wymienionych miejscach naskórek jest najcieńszy i alergeny najszybciej docierają do skóry właściwej.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) zwane także świerzbiączką, zazwyczaj zaczyna się we wczesnym dzieciństwie. U około połowy dzieci pierwsze objawy występują między 3 a 6 miesiącem życia, u większości do 5 roku życia. Jest to choroba uwarunkowana genetycznie rozwijająca się na podłożu skazy atopowej, czyli zaburzenia związanego z nieprawidłową, nadmierną odpowiedzią na alergeny. Częstość występowania atopowego zapalenia skóry u małych dzieci wynosi nawet do 20%.
Choroba charakteryzuje się wypryskowymi zmianami skórnymi o typowej lokalizacji, której towarzyszy świąd, przewlekłym i nawrotowym przebiegiem z okresami poprawy, współistnieniem innych cech atopii u dziecka lub w jego rodzinie takich jak katar sienny, astma atopowa, alergiczny nieżyt spojówek.
Niemowlęta i małe dzieci alergizują się przede wszystkim przez przewód pokarmowy, dlatego każdy składnik pokarmu może nasilać u nich objawy atopowego zapalenia skóry. Do najczęściej uczulających pokarmów należą: białka mleka krowiego, jajko, ryba, mięsa- cielęcina, wołowina, owoce - cytrusy, poziomki i truskawki, czekolada, kakao, orzechy.
U starszych dzieci i młodzieży alergeny pokarmowe nie mają tak dużego znaczenia jak u dzieci małych ze względu przede wszystkim na dojrzałość przewodu pokarmowego z czym wiąże się m.in. mniejsza przepuszczalność śluzówki przewodu pokarmowego. U dzieci w tym wieku nasilenie objawów skórnych występuje często po kontakcie z alergenami wziewnymi takimi jak: kurz domowy, roztocze, pyłki, sierści zwierząt. Wielokrotnie zaniepokojeni rodzice zgłaszają się z dzieckiem, u którego po raz pierwszy w okresie pylenia traw znacznie zaostrzyły się objawy skórne. Niepokój ich wynika nie tylko z faktu nasilenia zmian, ale również z tego, że ich zdaniem nic w dotychczasowej diecie i otoczeniu dziecka nie zmieniło się. Winą w tym przypadku należy obarczyć pyłki roślin nasilające zmiany skórne. Podobnie zmiany skórne mogą zaostrzyć się w okresie wzmożonej ekspozycji na kurz czy po kontakcie z sierścią i śliną zwierząt.
20%-50% dzieci chorych na atopowe zapalenie skóry choruje równocześnie na astmę oskrzelową. Najważniejszym czynnikiem wskazującym na możliwość rozwoju astmy jest dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób atopowych. Zwykle zmiany skórne poprzedzają na pewien czas występowanie objawów astmy oskrzelowej.
W przebiegu choroby wyróżnia się trzy odmiany:
wyprysk atopowy wczesnego dzieciństwa - chorują przeważnie dzieci do 2 roku życia. U nich pierwsze zmiany skórne pojawiają się już do 3 miesiąca życia głównie na twarzy. Mają charakter wykwitów rumieniowych, łuszczą się i sączą. Okresami dolegliwości mogą ulegać złagodzeniom lub przeciwnie zaostrzeniom co często doprowadza do zakażeń drobnoustrojami. Wystąpienie pierwszych objawów chorobowych u dziecka w przypadku, gdy chorują (lub chorowali w dzieciństwie) na AZS jego rodzice jest pierwszym sygnałem świadczącym o skłonności do nadwrażliwości.
wyprysk atopowy późnego dzieciństwa - zmiany mają inny charakter niż poprzednio, występują głównie w zgięciach kończyn, na nadgarstkach, karku, twarzy, tułowiu, wykwity są silnie swędzące, mają charakter pęcherzykowato-grudkowaty, przypominają liszaje.
wyprysk atopowy okresu młodzieńczego - liszajowate silnie swędzące zmiany mogą występować na całym ciele. Mogą powiększyć się węzły chłonne pod pachami i w pachwinach, włosy są suche i łamliwe. W zależności od pory roku zmiany skóry mogą się nasilać (wiosna, jesień, zima) lub zmniejszać i łagodzić (lato). AZS występuje u 50% pacjentów z dychawicą oskrzelową i katarem siennym.
Najczęściej występujące objawy AZS:
suchość skóry,
wyprysk czyli zmiany zapalne skóry,
biały dermografizm polegający na tym, że skóra w miejscu potarcia staje się blada,
przedni fałd szyjny, spowodowany suchością i pogrubieniem skóry,
świąd po spoceniu się,
fałd skóry poniżej brzegu dolnej powieki tzw. fałd Dennie-Morgana
nietolerancja wełny,
nietolerancja pokarmów, przede wszystkim białka mleka krowiego, ryb, jaj,
podwyższony poziom IgE,
natychmiastowe reakcje skórne typu pokrzywkowego,
zaostrzenie objawów pod wpływem negatywnych czynników emocjonalnych takich jak niepokój, zdenerwowanie, stres,
zapalenie czerwieni wargowej ze złuszczeniem, strupami, nadżerkami i pęknięciami wokół ust o przewlekającym, bolącym i piekącym charakterze,
skłonności do nawrotowych zakażeń skóry,
rogowacenie przymieszkowe lub/i objawy poronnej rybiej łuski,
nawrotowe zapalenie spojówek,
zacienienie wokół oczu,
wyprysk sutków, bardzo rzadko występujący u dzieci, częściej u młodzieży,
obecność białawych, zwykle okrągłych zmian skórnych nieznacznie odcinających się od zdrowej skóry,
jednoczesne zblednięcie i zaczerwienienie skóry,
akcentacja mieszków włosowych.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Polega ono przede wszystkim na eliminacji czynników alergizujących odpowiedzialnych za wystąpienie zmian skórnych poprzez odpowiednią dietę i zapewnienie dziecku hypoalergicznego środowiska.
Białka mleka krowiego są najczęstszym alergenem w okresie niemowlęcym, dlatego niemowlęta z objawami atopowego zapalenia skóry powinny być karmione piersią. Z diety karmiącej matki zwykle eliminowane są pokarmy silnie uczulające takie jak czekolada, orzechy, kakao, cytrusy. Jeżeli po wyeliminowaniu z diety matki mleka krowiego, przetworów mlecznych, wołowiny i cielęciny obserwuje się poprawę zmian skórnych u dziecka, wówczas matka powinna do czasu zaprzestania karmienia przebywać na takiej diecie. U matki pokrycie zapotrzebowania na wapń uzupełniane jest wówczas przez spożywanie mleka sojowego i przetworów sojowych lub podawanie wapnia w postaci tabletek. Pokarmy wprowadzone do diety niemowlęcej powinny być podawane stopniowo w celu obserwacji ewentualnego nasilenia zmian skórnych. W razie zaostrzenia objawówo skórnych testowany pokarm powinien być wyeliminowany z diety. W okresie poniemowlęcym dieta powinna być ustalona przede wszystkim w oparciu o test obciążenia doustnego badanym pokarmem lub jego eliminacją z jadłospisu z jednoczesną obserwacją zmian skórnych.
Z otoczenia dziecka należy wyeliminować czynniki drażniące zawarte w mydłach i proszkach do prania, potencjalne alergeny wziewne takie jak kurz domowy, pierze, sierści zwierząt, wełnę, siano. Ubrania i posciel dziecka należy prać w płynach i proszkach hypoalergicznych lub płatkach mydlanych. Niewskazane jest płukanie w zapachowych płynach zmiękczającyh. Dziecko nie powinno spać na poduszce z pierza i w pościeli z wełny. Wskazane jest spanie na materacach z gąbki, pościel powinna być bawełniana. Roztocza żyjące w kurzu domowym mogą być przyczyną zaostrzeń atopowego zapalenia skóry, dlatego też mieszkanie nie powinno być sprzątane w obecności dziecka, jak również niewskazane jest hodowanie w domu zwierząt. Sierść nie tylko sama alergizuje, ale złuszczający się naskórek jest wyśmienitą pożywką do rozwoju roztoczy.
Objawy atopowego zapalenia skóry ustępują u 75% dzieci w okresie dorastania, nadal jednak skóra pozostaje sucha i bardzo wrażliwa. Nieprawidłowa pielęgnacja, ekspozycja na działanie czynników drażniących i uczulających w każdej chwili mimo cofnięcia się zmian może spowodować nawrót choroby. Szczególne znaczenie ma pielęgnacja: nawilżanie i natłuszczanie skóry. Na rynku jest wiele hypoalergicznych mydeł nadających się do stosowania u dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Obecne są również preparaty do kąpieli skłądajace się z olejów z dodatkiem środków przeciwświądowych np. E45.
W leczeniu miejscowym stosuje się maści neutralne w celu natłuszczania skóry, jak również zawiesiny i pasty ze związkami przeciwzapalnymi w celu zmniejszenia świądu. W przypadku nasilenia stanu zpalnego wskazane jest miejscowe stosowanie kortykosteroidów. U dzieci preparaty te należy jednak stosować ze szczególną ostrożnością ze względu na różnice w budowie i funkcjach skóry dziecka. Preparaty kortykosteroidowe stosuje się jedynie wówczas, gdy zmiany skórne nie reagują na inne leki przeciwzapalne. Należy pamiętać, że u niemowląt i dzieci do drugiego roku życia nie powinno stosować się miejscowych preparatów kortykosteroidowych na fałdy skórne i okolice odbytu, bowiem wchłanianie leku z tych okolic jest wielokrotnie większe niż z każdego innego miejsca na skórze. Miejscowe preparaty kortykosteroidowe powinny być stosowane jedynie po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Ważnym elementem w leczeniu jest unikanie stresów, silnych i negatywnych emocji, które zaostrzają świąd i pogarszają stan skóry. Konieczne jest wówczas zwrócenie uwagi na problemy dziecka, zwiazne często z nauką i kontaktami z rówieśnikami.
Świąd skóry bywa często wyjątkowo uporczywy, nasila się zwłaszcza w nocy i prowadzi do bezsenności, rozdrażnienia i niepokoju dziecka. Zwykle w takich przypadkach skuteczne są leki przeiwhistaminowe. Nasileniu zmian skórnych sprzyja pocenie się i zbyt wysoka temperatura otoczenia, należy więc pamiętać, że zbyt ciepłe ubieranie dziecka i przegrzewanie działają niekorzystnie. Nie sposób nie wspomnieć o bardzo ważnej sprawie, jaką jest właściwy wybór zawodu. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, u których ogniska chorobowe występują na rękach. Szczególnie szkodliwa jest praca fryzjerek, pielęgniarek, mechaników samochodowych i wiele innych zawodów wymagających stałej styczności ze związkami drażniącymi lub uczulającymi. Pominięcie tego problemu może przyczynić się do pogłębienia objawów choroby przy wykonywaniu pracy zawodowej.
Trądzik
Z łac. 'acne' to najmniej pożądany syndrom wejścia w okres dojrzewania. Znienawidzony niemal przez każdego nastolatka niezależnie od tego w jakiej formie dotyka. Oznaka burzy hormonów oraz definitywnego pożegnania się z dzieciństwem. Walka z trądzikiem jest walką nierzadko przez długie lata a orężem w tej walce są coraz lepsze kosmetyki do zwalczania tej niechcianej oznaki dorastania. Aby lepiej i skuteczniej móc walczyć z tą wielce uciążliwą dla niektórych dolegliwością należy się zastanowić skąd się bierze, przyjrzeć się dokładniej własnej skórze by móc walczyć z tym podskórnym wrogiem. Mówiąc najprościej : powstaje on w wyniku nadmiernego gromadzenia się wydzieliny z gruczołów łojowych w okolicach mieszków włosowych. źle zasklepione warstwy naskórka źle się zasklepiają i tworzą czopki, które błyskawicznie wypełniając się wydzieliną tworzą znienawidzone pryszcze. Może mieć dwie odmiany. Jedna to tak zwane wągry- małe czarne punkciki gromadzące się w miejscach szczególnie wrażliwych na powstawanie tego typu zmian, druga to pryszcze - bolesne stany zapalne. Wbrew pozorom nie powstaje w wyniku zaniedbań czy braku higieny. To jeden z większych mitów dotyczących tej dolegliwości. Kolejnym mitem jest również przeświadczenie, ze należy go wysuszać opalając chorą skórę. To również nie jest do końca prawda ponieważ stosującym leczenie przeciwtrądzikowe lekarze bardzo często odradzają kontakt z silnym słońcem. Choroba, z którą trzeba się bezwzględnie rozprawić i to jak najwcześniej. Im dłużej będziemy odwlekać leczenie tym trudniej będzie się pozbyć utrudniających życie pryszczy i wągrów. Dolegliwość ta w rożnym stopniu nasilenia atakuje chłopców i dziewczyny w okresie dojrzewania. Dziewczęta przez większe zmiany zachodzące w ich organizmie mogą go mieć aż do momentu wyrównania się poziomu hormonów. Chłopcy zaś są narażeni na silne ataki trądziku wymagającego interwencji lekarza.
Są czynniki mogące nasilać objawy trądziku. Należą do nich: |
- zbyt silne pocenie się, |
Leczenie trądziku powinno odbywać się pod kontrola lekarza dermatologa. Stosujemy leczenie zewnętrzne, w cięższych postaciach doustne , często wspomagamy je peelingami chemicznymi.
Podstawową grupą leków stosowanych w trądziku są preparaty, które odblokowują ujścia mieszków włosowych ("porów"). Dzięki temu łój może wypływać na powierzchnię skóry i nie gromadzi się w mieszkach włosowych. Takie działanie nie tylko leczy istniejące zmiany, ale zapobiega również powstawaniu nowych. Dlatego preparaty te należy stosować na całej powierzchni twarzy, niezależnie od nasilenia trądziku. Preparaty te są zwane retinoidami. Działają one na przyczynę trądziku, a najnowsze z nich zmniejszają zapalenie (zaczerwienienie).
Drugą grupą leków stosowanych w trądziku są antybiotyki i inne leki, które niszczą bakterie. Leki te pełnią rolę dodatkową, ponieważ zabicie bakterii nie wystarcza do wyleczenia trądziku. Dlatego aby zapobiegać powstawaniu nowych zmian powinny zawsze być łączone z retinoidami. W trądziku z dużą ilością zmian zapalnych ("pryszczy") lekarz może zadecydować o stosowaniu antybiotyków doustnych (do połknięcia w kapsułkach lub tabletkach), ponieważ nie tylko zabijają one bakteria, ale usuwają zapalenie (zaczerwienienie). Dzięki temu jest mniejsze ryzyko, że powstaną blizny.
Retinoid (do smarowania na powierzchni skóry) leczy przyczyny trądziku:
zmniejsza ilość istniejących zaskórników ("wągrów")
nie dopuszcza do powstawania nowych zaskórników ("wągrów")
zmniejsza zapalenie (zaczerwienienie) wokół zmian zapalnych ("pryszczy")
Antybiotyk doustny (do połknięcia w kapsułkach lub tabletkach):
niszczy bakterie
zmniejsza zapalenie (zaczerwienienie) wokół zmian zapalnych ("pryszczy") - zapobiega powstawaniu blizn.
Antybiotyki i inne leki przeciwbakteryjne (do smarowania na powierzchni skóry):
niszczą bakterie
Wszystkie te leki są przepisywane przez lekarza dermatologa na recepcie. Może on również zalecić preparaty do mycia i pielęgnacji skóry (do kupienia w aptece bez recepty).
Leczenie trądziku trwa długo i nie można oczekiwać natychmiastowej poprawy. Pierwsze efekty mogą być widoczne dopiero po kilku tygodniach. Czas potrzebny do wyleczenia wszystkich "wągrów" i "pryszczy" zależy od ich ilości na początku leczenia i wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Po tym czasie nie przerywaj leczenia, bo trądzik może powrócić. Od tego momentu trzeba przede wszystkim zapobiegać pojawianiu się nowych "wągrów" i "pryszczy". Wiadomo, że wszyscy muszą codziennie stosować pastę do zębów, nawet jak mają zdrowe zęby. Podobnie wszystkie osoby zagrożone trądzikiem powinny stosować leki, które nie pozwolą powstać nowym "wągrom" i "pryszczom". Skutecznym na to sposobem jest regularne stosowanie retinoidu (do smarowania na powierzchni skóry) zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli więc chcesz mieć zdrową skórę - odwiedzaj swojego lekarza dermatologa i stosuj zalecane przez niego leczenie.
Trądzik nie kończy się, gdy nie widać juz "wągrów" i "pryszczy" !!!