Justyna Miklaszewska
Hayek o wolnej konkurencji
W referacie analizowana będzie relacja pomiędzy koncepcją F. A. Hayeka a amerykańską teorią wyboru publicznego (public choice). Wbrew opinii badaczy tego nurtu (Mueller, Peacock), którzy uważają, że Hayek nie dostrzegał nowych zjawisk w filozofii politycznej rozwijając Misesowską krytykę koncepcji centralnego planowania i rozpatrując życie polityczne jako grę idei, a nie jako rywalizację interesów, jak to ma miejsce w pracach teoretyków public choice, spróbuję udowodnić, że istnieje związek pomiędzy myślą Hayeka a tą odmianą nurtu teorii publicznego wyboru, którą reprezentuje James M. Buchanan i Gordon Tullock.
Idea konkurencji w myśli Hayeka i Buchanana rozpatrywana jest w związku z problemem ograniczeń, zaś konstytucyjne ograniczenia na działania rządu, postulowane w konstytucyjnej ekonomii politycznej Buchanana, mają swe źródła w Hayekowskiej teorii umysłu i porządku ekonomicznego. Rozróżniając prawo i stanowienie prawa, Hayek twierdzi, że prawo wypływa z reguł, które ograniczają spontaniczny porządek zjawisk rynkowych, stanowienie prawa zaś jest efektem bezpośrednich działań rządu. Zdaniem Hayeka, zaprowadzenie konstytucyjnych ograniczeń na działania rządu jest konieczne, by przeszkodzić w rozciąganiu władzy legislacyjnej na dziedziny, w których wiedza rządzących jest niewystarczająca dla osiągnięcia zamierzonych celów. Pogląd ten odnajdujemy także u Buchanana. Różnica jednak polega na tym, że Hayek formułuje argument epistemologiczny, Buchanan zaś etyczny. W teorii publicznego wyboru władza rządu powinna zostać konstytucyjnie orgraniczona, gdyż w przeciwnym razie rządzący wykorzystają ją do realizacji własnych interesów. Dla Hayeka natomiast nie stanowi problemu to, czy rząd mógłby postępować altruistycznie, bowiem nawet gdyby tak było, nie posiada on wystarczającej wiedzy do czynienia dobra społecznego. Argumentując nieco inaczej, Hayek przedstawia tezę o konieczności konstytucyjnych ograniczeń dla władzy rządu w sposób spójny z teorią wyboru pubicznego. Dostrzeżenie wagi relacji między prawem a wolnym rynkiem oraz wpisanie problemu konkurencji w teorię ograniczeń jest więc wspólnym rysem teorii public choice i koncepcji Hayeka.