Warsztat pracy nauczyciela to celowo dobrane procedury postępowania, sposoby i metody działania, dokumenty prawne i planistyczno-organizacyjne, czyli opisane decyzje nauczyciela dotyczące działań jego i uczniów w czasie roku szkolnego. W skład warsztatu pracy nauczyciela wchodzą również źródła wiedzy i środki materialno-techniczne, które służą uczniom do uczenia się, a nauczycielowi do nauczania, wychowania i opieki oraz doskonalenia własnej pracy zawodowej.
Specyfika i metodyka warsztatowa. Przy konstruowaniu programu szkolnego szczególną uwagę zwrócona się na przybliżenie uczniom wiedzy o człowieku, o świecie przyrody i techniki. Na tej zasadzie powstały przedmioty szkolne, których uczyli nauczyciele- specjaliści przedmiotowi. Ważnym elementem warsztatu pracy nauczyciela jest wiedza przedmiotowa, którą posiada nauczyciel oraz specyfika przedmiotowa, czyli to, co odróżnia daną dyscyplinę naukową od innych. Ważnym elementem jest także metodyka prowadzenia zajęć, na którą składa się własna klasyczna wiedza oraz poradniki przypodręcznikowe i realizacyjne a także czasopisma metodyczne.
Obudowa prawna warsztatu pracy nauczyciela. To dokumentacja prawna z wiązana ze stanowiskiem pracy oraz czynnościami zawodowymi, wykonywanymi przez nauczyciela na tym stanowisku. Są to przede wszystkim ustawy: o systemie oświaty, „Karta Nauczyciela”, o utworzeniu urzędu MEN. Przepisy są publikowane w: „Dzienniku Ustaw”, „Monitorze Polskim” i „Dzienniku Urzędowym MEN”. Zestaw przepisów prawnych dotyczących okoliczności, które towarzyszą nauczycielowi w codziennym życiu zawodowym: dotyczące bezpieczeństwa uczniów, program nauczania, wykaz podręczników, środków dydaktycznych, przepisy dotyczące przyjmowania uczniów do szkół, oceniania, klasyfikowania, egzaminowania i promowania, dotyczące innowacji i eksperymentów pedagogicznych, zadań, uprawnień i odpowiedzialności nauczyciela.
Status prawny nauczyciela terapeuty
Wiele osób zajmuje się pracą korekcyjno-kompensacyjną i wyrównawczą. Ich liczby, poziomu kwalifikacji oraz zasięgu i charakteru działania nie da się ustalić. Posiadają mniej lub bardziej profesjonalne przygotowanie, uzyskane w różnym trybie i w różnych formach kształcenia specjalistycznego. Na terenie swoich placówek działają często w pojedynkę. Nie wiadomo, jak radzą sobie w kwestiach merytorycznych, metodycznych, organizacyjnych, samokształceniowych i doskonalenia zawodowego. Zapewne za stan taki odpowiada w pierwszej kolejności: Karta Nauczyciela (Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 z późniejszymi zmianami), która w artykule 42 nie wymienia nauczyciela terapeuty w tabeli stanowisk nauczycielskich i dalej nie wykazuje go wśród specjalistów zatrudnianych w szkołach i placówkach. W ustawie o systemie oświaty z 1991 r. i w stosownych aktach wykonawczych do niej brakuje stanowiska terapeuty w grupie stanowisk pracowników pomocy psychologiczno-pedagogicznej, ujętych w Rozporządzeniu MENiS w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach,
szkołach i placówkach (Dziennik Ustaw z 2003 r. nr 11 poz. 114). Dotyczy to § 15., w którym mówi się obszernie o stanowiskach pedagoga i psychologa szkolnego, logopedy i doradcy zawodowego, wskazując rolę, cele i zadania zbieżne ze spełnianymi obecnie przez kompetentnych terapeutów. W § 7. pkt. 1.1. zbyt ogólnikowo brzmi zapis o kwalifikacjach nauczyciela do prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, skoro nie ma on dalszego rozwinięcia we wspomnianym wyżej §15. Natomiast w §8 niedopuszczalny jest brak zapisu o kwalifikacjach nauczycieli do pracy w klasach terapeutycznych. Brak konkretnego określenia stanowiska i charakteru pracy nauczyciela terapeuty uniemożliwia wypracowanie założeń statutowych jego działalności. Byłoby to realne tylko w świetle wytycznych prawa oświatowego.
Dokumentacja planistyczno- organizacyjna. Są to opisane decyzje nauczyciela dotyczące działań jego i uczniów w czasie roku szkolnego. Na dokumentację tą składają się: roczny plan pracy dydaktycznej (rozkład materiału nauczania); konspekty (scenariusze) lekcji, zajęć pozalekcyjnych; plany pracy klasy, której nauczyciel jest wychowawcą; terminarz zadań i wydarzeń z planu pracy szkoły i kalendarza szkolnego; struktura organizacyjna uczniów w klasach, przydzielonych nauczycielowi w ramach obowiązków służbowych na dany rok; orz inne plany nauczyciela.
Źródła wiedzy, podręczniki, materiały pomocnicze. Nauczyciel powinien w swoim warsztacie zgromadzić lub zorganizować dostęp do podstawowych źródeł informacyjnych swej dziedziny wiedzy. Do źródeł informacji bezpośredniej zalicza się: encyklopedię przedmiotową i słowniki, podręcznik akademicki, informatory faktograficzne, wydawnictwa statystyczne, słowniki biograficzne twórców danej nauki, atlasy.
Podręcznik powinien pełnić funkcję informacyjną, badawczą, praktyczną oraz samokształceniową. Formalnoprawną kwestią podręczników szkolnych reguluje MEN.
Środki dydaktyczne, media i urządzenia dydaktyczne. Zadania realizacyjne materiałów dydaktycznych: wprowadzające, ilustracyjne, źródłowe, weryfikacyjne, ćwiczeniowe, syntetyzujące, łączenia teorii z praktyką, kontrolne.
Pracownia, klasa-pracownia, zarządzanie zbiorami. Pracownia to klasa szkolna wyposażona w środki i materiały dydaktyczne umożliwiające zdobywanie wiedzy.
Rodzaje pracowni : pracownie-klasy edukacji wczesnoszkolnej, pracownie przedmiotowe, pracownie stanowiące miejsce realizacji specjalnych funkcji.
Terapeuta - wzorzec własny
Kim jest terapeuta, jaki tworzy wzorzec własny i na ile go bezkompromisowo realizuje, zależy od jego osobowości, w tym od talentu i powołania pedagogicznego, od profilu wykształcenia, wiedzy, umiejętności, kompetencji, systemu wartości, jaki wyznaje, od kreatywności i aktywności własnej. Takim kontekstem operuję w czasie autorefleksji, analizy literatury, a także podczas kontaktów z innymi terapeutami, gdy myślę, kim są, co sobą reprezentują, czego potrzebują, jak z nimi współpracować.
Terapeuta to specjalista posiadający przygotowanie merytoryczne i metodyczne oraz umiejętność organizacji odpowiednich zajęć dla osób, którymi się zajmuje. Jego wykształcenie opiera się na podstawach psychopedagogiki, która ma cechy nauki stosowanej i zajmuje się psychologicznymi aspektami oddziaływań pedagogicznych na podmiot edukacji. Jest świadomy problemów szkolnych swoich uczniów, szuka obszarów stwarzających szansę ich sukcesu, pobudzając aktywność, motywację i wytrwałość w przezwyciężaniu nadmiaru trudności. Jest znawcą metod i technik oraz środków diagnozy i terapii, które stosuje w taki sposób, by angażowały uczniów w rozwiązywanie określonych zadań i wykonywanie odpowiednich czynności, wpływających na oczekiwane zmiany przewidziane w przyjętym programie terapeutycznym. W swoich efektywnych działaniach wpływa na poprawę ich umiejętności szkolnych, sprawności psychomotorycznej, komunikacji językowej, powodzenia w nauce, samopoczucia i zachowania w szkole oraz poza nią. Dzięki temu uczy ich akceptacji własnych ograniczeń.
Miano nauczyciel terapeuta powinno nosić w sobie określoną wartość. Swego czasu nadawały ją trzy stopnie specjalizacji zawodowej. Pod określonymi rygorami mogły do nich aplikować osoby z kwalifikacjami do pracy terapeutycznej, zajmujące się nią na co dzień przez ściśle określone lata swojej działalności zawodowej. Tak też powinno być współcześnie. Do miana kompetentnego terapeuty mógłby pretendować ten kto:
- włada operatywnie interdyscyplinarną, zintegrowaną wiedzą merytoryczną i metodyczną w zakresie diagnozy psychopedagogicznej, terapii pedagogicznej, poradnictwa terapeutycznego;
- wykazuje wykształcone na przestrzeni określonych lat pracy umiejętności: diagnozowania, organizowania działań terapeutycznych, konstruowania programów działalności terapeutycznej, dostosowanej do potrzeb, możliwości i ograniczeń uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych;
- posiada własny warsztat diagnostyczny i terapeutyczny oraz dorobek w praktyce psychopedagogicznej, pozytywną ocenę pracy w roli nauczyciela terapeuty, adekwatną i stabilną samoocenę;
- posiada ewidencję, dokumentację, wytwory pracy przypadków objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną: diagnozy wyjściowe, okresowe, końcowe, globalne wraz z analizą i interpretacją, programy terapeutyczne, plany ich realizacji powiązane z ewentualnymi weryfikacjami i modyfikacjami;
- dysponuje gabinetem terapii, który jest odpowiednio umeblowany, wyposażony w niezbędne sprzęty, środki dydaktyczne, pomoce specjalistyczne, fachową literaturę, dokumentację różnych obszarów działalności.
Role terapeuty wraz z zakresem zadań i realizacją celów
psychoedukator, gdy organizuje i prowadzi zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla osób ze specyficznymi trudnościami w pisaniu i czytaniu, pomaga im w przezwyciężeniu istniejącego stanu, zabezpiecza przed niepowodzeniami szkolnymi, wspomagając rekonstrukcję
wiedzy i umiejętności przedmiotowych
kinezyterapeuta i rehabilitant, gdy usprawnia motorykę, doskonali grafomotorykę, chcąc osiągnąć
optymalny poziom czynności manualnych i graficznej strony pisma odręcznego oraz gdy koryguje postawę ciała
psychokreator procesów stymulacji i usprawniania rozwoju psychomotorycznego, gdy dąży do osiągnięcia jego sprawności na oczekiwanym poziomie
reedukator, gdy w procesach korekty zaburzeń rozwoju stosuje zabiegi naprawcze, a w procesach kompensacji deficytów odkrywa i dostosowuje drogi zastępcze, substytuty dotychczasowych dróg i stylów działania
logoterapeuta, jeżeli zajmuje się kształceniem językowym, w tym rozwojem mowy w aspekcie rozumienia, artykulacji, ekspresji, rozwijaniem kompetencji komunikacyjnych, społecznych
psychoterapeuta, kiedy wzmacnia poziom odporności na sytuacje trudne, stwarza uczniowi okazje
do zdystansowania się od przykrych przeżyć przez uzyskiwanie sukcesów, i tym wpływa na zmianę postawy wobec siebie i problemów edukacyjnych, pogłębia jego samoświadomość i pomaga w obiektywnej samoocenie
socjoterapeuta, gdy chroni ucznia przed wpływem traumatyzującego środowiska, a pozwala współistnieć z innymi w atmosferze życzliwości, lojalności i wsparcia
diagnosta, gdy dokonuje badań specjalistycznych w celu ustalenia charakteru potrzeb, wykrycia specyficznych trudności w uczeniu się, by ustalić program pomocy terapeutycznej, a w jej trakcie i po zakończeniu dokonać pomiaru efektów i stanu dalszych potrzeb
doradca w sprawach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w trakcie rad pedagogicznych, posiedzeń zespołów problemowych, konsultacji dla rodziców
mediator, gdy uczestniczy w rozwiązywaniu różnych spraw wymagających jego bezstronnego udziału
i wsparcia
metodyk, gdy swoją wiedzę i doświadczenia stara się przekazywać innym nauczycielom, studentom, słuchaczom studiów podyplomowych i innych form doskonalenia zawodowego nauczycieli
animator różnych przedsięwzięć upowszechniających świadomość i wiedzę na temat problemów psychoedukacyjnych, kształcących niezbędne umiejętności wspomagania rozwoju psychomotorycznego
badacz, gdy zajmuje się analizą, interpretacją i uogólnianiem wyników swojej działalności, publikuje
i prezentuje swoje osiągnięcia na forum publicznym
eksperymentator, nowator, gdy szuka nowych rozwiązań diagnostycznych, terapeutycznych, organizacyjnych, kształceniowych dla siebie i innych
Płaszczyzny działania i obowiązki nauczyciela terapeuty
Diagnoza przesiewowa umiejętności szkolnych uczniów - eksploracja możliwości i ograniczeń w osiągnięciach edukacyjnych (działania profilaktyczne i optymalizujące rozwój w fazie wczesnej i niezwłocznej interwencji).
Diagnoza specjalistyczna nieprawidłowości rozwoju i niższego niż oczekiwany poziomu osiągnięć
szkolnych - eksploracja przyczyn oraz warunków przezwyciężania (działania rozpoznawcze, interpretacyjne, prognostyczne, naprawcze w fazach wczesnej, koniecznej i niezwłocznej interwencji).
Diagnoza środowiska wychowawczego uczniów - ocena czynników sprzyjających lub zakłócających prawidłowy przebieg rozwoju, edukacji i adaptacji społecznej każdego dziecka (działania rozpoznawcze, interpretacyjne, prognostyczne, naprawcze w fazach wczesnej, koniecznej i niezwłocznej interwencji).
Diagnoza osiągnięć bieżących, semestralnych, końcowo rocznych i finalnych całego procesu pomocy
psychopedagogicznej - pomiar efektywności i stopnia przezwyciężenia specyficznych trudności w uczeniu się, niepowodzeń szkolnych oraz zakresu nadal utrzymujących się problemów (działania psychometryczne ukończonych cyklów terapeutycznych, interpretacja wyników - prognostyczno-profilaktyczne wobec dalszej kariery szkolnej ucznia w fazach wczesnej interwencji i/lub koniecznej i nieustannej interwencji).
Opieka psychopedagogiczna - organizacja warunków do wyrównywania szans edukacyjnych i utrzymania względnie niezachwianej linii rozwoju i edukacji uczniów (działania profilaktyczne, prognostyczne, optymalizujące, naprawcze w fazach wczesnej interwencji i/lub koniecznej i nieustannej interwencji).
Pomoc psychopedagogiczna - konstruowanie ramowych i indywidualnych programów terapeutycznych oraz planowanie ich realizacji zgodnie z zasadami pracy korekcyjno-kompensacyjnej (działania naprawcze w każdej fazie koniecznej i niezwłocznej interwencji).
Terapia pedagogiczna - zajęcia w grupach, ewentualnie indywidualne, zapewniające wspomaganie
rozwoju, korygowanie jego nieprawidłowości, rekonstruowanie wiedzy i umiejętności szkolnych oraz przystosowania szkolnego (działania profilaktyczne, prognostyczne, optymalizujące, naprawcze w fazach wczesnej interwencji i/lub koniecznej i nieustannej interwencji).
Koordynacja działań wszystkich sektorów odpowiedzialnych za sens i efekty pomocy psychologiczno- pedagogicznej w aspekcie edukacyjnym, wychowawczym, terapeutycznym, dotyczących indywidualnych przypadków, a także kategorii określonych problemów (działania doradcze, konsultacyjne, negocjacyjne między zainteresowanymi: psychologiem, pedagogiem,
logopedą, socjoterapeutą, wychowawcami klas, nauczycielami zajęć edukacyjnych, placówkami specjalistycznymi).
Ścieżka terapeutyczna - opracowanie przez wszystkich nauczycieli i wdrożenie do procesu edukacji
sposobów dostosowania metod, warunków i wymagań edukacyjnych zgodnych ze specjalnymi
potrzebami rozwojowymi, edukacyjnymi i wychowawczymi uczniów.
Poradnictwo psychopedagogiczne - współpraca z rodzicami, instytucjami specjalistycznymi na płaszczyznach sprzyjających pomyślnemu rozwojowi ucznia, znoszenie barier edukacyjnych, dostosowanie wymagań edukacyjnych i warunków sprawdzianu czy egzaminu zewnętrznego.
Psychoedukacja, pedagogizacja nauczycieli, rodziców i uczniów w formie warsztatowej w celu zrozumienia przez nich i zaakceptowania problemu specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się i wyposażenia ich w umiejętności udzielania im adekwatnej pomocy.
Warsztat diagnostyczny i terapeutyczny - tworzenie miejsca i bazy efektywnej pracy psychopedagogicznej, prowadzenie dokumentacji zgodnie z zarządzeniem dyrektora szkoły i rzeczywistymi potrzebami.
Rekrutacja i kwalifikacja uczniów do opieki terapeutycznej, kontrola realizacji obowiązku szkolnego i frekwencji na zajęciach terapeutycznych. Zakres przedstawionych ról, zadań, obowiązków i płaszczyzn działania wymaga specyficznych technik pracy i nakładu czasu na ich pełne zrealizowanie. Zadania dowodzą, że terapeuta powinien zajmować konkretne stanowisko pracy i tylko jemu poświęcać uwagę zawodową.
Nauczyciel terapeuta o swoim warsztacie pracy
W pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym nauczyciel jest także terapeutą, właśnie jego osobowość stanowi podstawę warsztatu pracy. Taki nauczyciel powinien posiadać pewne cechy, a są to tolerancja, wrażliwość i otwartość na potrzeby innych ludzi, umiejętność wyrażania akceptacji i potwierdzenia wartości, akceptacja dla niesprawności i niewiedzy twórczej, poszukującej postawie wobec pracy. Nauczyciel, który wchodzi w relację z dzieckiem głęboko upośledzonym, nie musi go kochać. Takiej miłości nie da się narzucić. Jednak musi zrobić wszystko aby ich relacje były oparte na wzajemnej sympatii, zaufaniu, dzięki czemu możliwie będzie współodczuwanie. Nauczyciel powinien podążać za potrzebami dziecka, jego możliwościami i tempem rozwoju. Musi pamiętać, że dziecko jest podmiotem, a nie przedmiotem oddziaływań. Zachowanie nauczyciela-terapeuty w stosunku do swojego ucznia zdecyduje o możliwości zaspokojenia jego potrzeby kontaktu z innymi osobami. To od niego zależy, czy umożliwi on i zachęci dziecko do porozumiewania się z innymi ludźmi. Powinien wiedzieć, że dziecko nie lubi być nadmiernie poprawiane, korygowane, nie lubi oddziaływań, których nie rozumie, które przekraczają jego możliwości psychomotoryczne oraz tych, które nie są dostosowane do jego indywidualnego tempa rozwoju. Podstawowym warunkiem dobrej współpracy z uczniem jest świadome postrzeganie przez nauczyciela siebie i tego co wnosi w kontakt z dzieckiem, oraz otwartość na komunikaty płynące z ciała dziecka. Narzędziem umożliwiającym nawiązanie dobrego kontaktu z dzieckiem i niezbędnym warunkiem jego efektywnej pracy jest mowa ciała. Można mieć przecież fachową wiedzę, umiejętności metodyczne, znać dobrze dziecko i jego możliwości i równocześnie osiągać minimalne efekty terapeutyczne. Nauczyciel który nie jest świadomy swoich uczuć, może mieć wrażenie braku kontaktu z dzieckiem. Dlatego nauczyciel - terapeuta musi włożyć dużo wysiłku w naukę rozumienia mowy własnego ciała.
Jacek Kielin w książce „Rozwój daje radość” wskazuje na co powinien zwracać uwagę nauczyciel-terapeuta, „...aby jego kontakt z dzieckiem był pełny:
1. Nauczyciel musi przyjrzeć się swojemu ciału: zbadać tonus mięśniowy gdy jest
w dobrej formie, sprawdzić ciepło swoich rąk, zwrócić uwagę na to jak oddycha,
w jakim rytmie, jak głęboko. Powinien choć raz nagrać swoje zajęcia na kasetę magnetofonową, aby zwrócić uwagę na to jak brzmi jego głos, jak go modeluje.
To pozwoli uświadomić sobie jak funkcjonuje zazwyczaj, a każde odstępstwo od normalnego stanu pozwoli zorientować się, że zmienił rytuał zajęć dziecka, co może spowodować zmianę zachowania ucznia (bierność lub lęk).
2. W pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym wymagana jest stała psychiczna gotowość do nawiązywania kontaktu, dlatego nauczyciel musi zadbać o pogodny nastrój.
3. Nauczyciel musi zaakceptować fakt, że jedne dzieci budzą jego pozytywne emocje, a drugie negatywne. Łatwiej mu wtedy będzie obiektywnie ocenić i doszukać się dobrych stron, które pomogą mu w pracy z nim i poprawią jakość jego kontaktu
z dzieckiem, którego „mniej lubi”.
Nauczyciel bez wiedzy o rozwoju dziecka, nie powinien podejmować terapii, ponieważ nie pomoże dziecku, a wręcz przeciwnie może mu zaszkodzić. Powinien, więc przed podjęciem terapii zasięgnąć opinii psychologa, przeprowadzić wywiad z rodzicami, opiekunami, ze środowiskiem. Powinien zbadać wszystkie sfery dziecka, aby mógł „postawić” diagnozę i przygotować indywidualny program rewalidacyjno-wychowawczy.
Nauczyciel nie może zapomnieć o prawidłowym prowadzeniu dokumentacji pedagogicznej, która będzie dla niego dużą pomocą w pracy. Pozwoli to nauczycielowi na śledzenie postępów rozwojowych ucznia, właściwą ocenę trudnych zachowań, oraz zaplanować pracę na przyszłość. Musi również pamiętać, że możliwość wglądu rodziców w prowadzoną dokumentację, może zaowocować zaufaniem do niego i większym zaangażowaniem w pracę z dzieckiem. Nauczyciel może ukształtować swojego ucznia, na takiego człowieka, któremu obce będzie oszustwo. „Będzie to możliwe, jeżeli pozwoli mu zachować jego indywidualne predyspozycje zamiast je niszczyć:
· Dziecko, któremu dodaje się odwagi, uczy się wiary w siebie;
· Dziecko, które jest traktowane tolerancyjnie, uczy się cierpliwości;
· Dziecko, które jest chwalone, uczy się wartościowania;
· Dziecko, które styka się ze szczerością, uczy się sprawiedliwości;
· Dziecko, które jest przyjaźnie traktowane, uczy się przyjaźni;
· Dziecko, które doświadczyło bezpieczeństwa, uczy się zaufania;
· Dziecko, które było kochane, chronione, obejmowane, uczy się czym jest miłość;
· Dziecko, któremu okazywano szacunek i zrozumienie, czuje, że świat
i społeczeństwo są jego domem”
Pierwszym z zadań stojących przed nauczycielem jest przekonanie ucznia o jego pozytywnej sprawności, czyli rozbudzenie wiary w osiąganie sukcesów opartych na własnej aktywności- motywacji do działania, która pozwoli przezwyciężyć lęk przed porażką. Wymaga to od nauczyciela dużej wiary, intuicji, cierpliwości bo nauka posuwa się bardzo małymi krokami i trwa długo. Wymaga dużej pokory, bo to nie nauczyciel kieruje uczniem, to uczeń prowadzi nauczyciela, odkrywając przed nim tajemnice swojego umysłu i serca. „W ten sposób nauczyciel upodabnia się do artysty. Z tworzywa najszlachetniejszego z możliwych wydobywa piękno, które być może bez jego udziału pozostałoby ukryte. Przeżywa wówczas prawdziwą radość tworzenia.” Przewodnią myślą nauczyciela powinno być: „ pracować efektywnie i profesjonalnie można w każdym miejscu”. Nie zawsze można pracować w świetnie wyposażonej pracowni w sprzęt rehabilitacyjno-rewalidacyjny, audiowizualny, w różnego rodzaju materace, piłki, baseniki, huśtawki. Dlatego, jednym z warunków wyposażenia musi być bezpieczeństwo. Nie chodzi tu jednak o stworzenie pomieszczenia, które w niczym nie będzie przypominało normalnych warunków. Dziecko musi być bezpieczne, ale i musi doświadczać, aby jego rozwój postępował. To nie może być pomieszczenie „mięciutkie i cieplutkie”, bo dopiero to może spowodować ogromną krzywdę dziecku, gdy opuści takie pomieszczenie. Dziecko powinno poznawać przeszkody, różne struktury, faktury, temperaturę. Ważne jest natomiast, aby w takim pomieszczeniu były zaokrąglone krawędzie mebli, nietoksyczne substancje, równa podłoga i jak najmniej ostrych, drobnych elementów. W takiej klasie nauczyciel musi zadbać o to, aby zebrać jak najwięcej naturalnych, zbliżonych kształtem, strukturą, wielkością elementów, przedmiotów życia codziennego. Sposób wyposażenia sali musi ściśle współgrać z metodą nauczania życia przez życie. To znaczy, jeżeli uczymy dziecko samodzielnego jedzenia to robimy to zwykłą łyżką, a nie plastikową zabawką z serwisu dla lalek. Należy w wyposażeniu takiej sali zrezygnować z barier, a barierą dla dziecka upośledzonego może być: za miękki materac, długie siedzenie w wózku, obkładanie poduszkami, układanie dziecka zawsze na plecach ze wzrokiem utkwionym w biały sufit. Takie bariery zabierają dziecku możliwość podejmowania aktywności, zabierają mu szanse poznawania i rozwoju. Sala nie powinna jednak być szara i ciemna. To powoduje u dziecka nudę, obojętność. Dziecko musi czuć, widzieć, podziwiać, słyszeć. Kolory i kształty, zapach i dźwięk muszą dawać dziecku radość, czasem muszą pobudzać, a czasem wyciszać. Nauczyciel musi ustalić, w jaki sposób przygotować salę aby była ostoją skupienia i radosnych przeżyć dziecka. Dziecko musi w takiej sali „żyć” i być chętne do współpracy. Musi uwierzyć, że świat jest ciekawy, że warto i może go poznawać, że może tam wrócić pomimo swego lęku. W takiej klasie co jakiś czas powinien witać dziecko nowy, ciekawy element. Takie drobiazgi zachęcają do poznawania. Dzieci uwielbiają czyste, żywe barwy, duże plamy i proste figury geometryczne. Klasa ma wzbudzać uczucia ciekawości, radości, chęci poznania, ma dawać komfort psychiczny. Nauczyciel musi zaufać wrażeniom i spontanicznym zachowaniom dziecka. Jednym z elementów klasy jest również sam nauczyciel. Musi on pamiętać, że jego szorstkie i sztywne ubrania nie skłaniają do przytulania się, krzykliwy głos rozdrażnia, a zbyt intensywny zapach perfum uniemożliwia odbiór innych zapachów. Również biżuteria bywa nieprzyjemna w dotyku - ostra i zimna. Wygląd klasy zależy od inicjatywy, pomysłowości nauczyciela. Nie należy jednak zapominać o indywidualnych potrzebach dzieci.