PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE
Przedstawicielstwa dyplomatyczne są zewnętrznymi organami państwa. Upoważniane są one do działania w imieniu państwa wysyłającego we wszystkich dziedzinach, a przede wszystkim w sprawach politycznych, jak popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym i przyjmującym, prowadzenie rokowań itp. Przedstawicielstwa konsularne nie sprawują funkcji przedstawicielskiej, a ich kompetencje są ograniczone do konkretnych dziedzin.
Prawo dyplomatyczne wychodzi przede wszystkim ze źródeł zwyczajowych. Najważniejsze umowy to regulamin wiedeński z 1815 r. dotyczący stopni pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych, konwencja wiedeńska z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych.
W prawie dyplomatycznym istotne są pojęcia biernego i czynnego prawa legacji, które oznaczają uprawnienie do przyjmowania lub wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych.
Wszystkie osoby zatrudnione w misji dyplomatycznej to członkowie misji, z szefem misji na czele. Pozostali są nazywani personelem misji, który dzieli się na personel dyplomatyczny, administracyjny i techniczny oraz personel służby misji. Wszyscy szefowie misji akredytowani w danym państwie tworzą korpus dyplomatyczny. Na jego czele stoi dziekan, czyli szef misji najwyższej klasy, czyli ten, który najdłużej pełni funkcję w danym państwie. Czasami dziekanem może być nuncjusz Stolicy Apostolskiej, co mam miejsce
w Polsce.
Wybór członków misji należy do państwa wysyłającego, lecz państwo przyjmujące może sprzeciwić się mianowaniu pewnych osób na określone stanowiska. Szef misji musi najpierw uzyskać agrément od państwa przyjmującego, a dopiero wtedy uzyskuje od państwa wysyłającego tzw. listy uwierzytelniające. które musi wręczyć głowie państwa przyjmującego.
Zakończenie funkcji członka misji może nastąpić z inicjatywy samego członka misji, z woli państwa wysyłającego lub przyjmującego, lub też na skutek wypadków losowych lub powstania okoliczności zewnętrznych uniemożliwiających dalsze istnienie obrotu dyplomatycznego.
Członkowie misji korzystają w państwie przyjmującym z wielu immunitetów i przywilejów, jak np. nietykalność osobista, immunitet jurysdykcyjny w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych lub też zwolnienie z obowiązku składania zeznań w charakterze świadka oraz immunitet podatkowy i celny. Oczywiście, zakres immunitetów jest różny w zależności od klasy członka misji.
W prawie konsularnym znacznie większą rolę odgrywają dwustronne umowy konsularne. Wszystkim państwom przysługuje bierne i czynne prawo konsulatu, czyli prawo przyjmowania i wysyłania przedstawicieli konsularnych. Bywa, że funkcje konsularne w państwie przyjmującym wykonuje placówka dyplomatyczna, choć nie jest to regułą. Jeśli w danym państwie jest więcej urzędów konsularnych, każdy ma wyznaczony swój okręg konsularny.
Jak już było wspomniane, konsul nie reprezentuje kraju wysyłającego. Do jego funkcji należą m.in.: czuwanie nad wykonaniem umów międzynarodowych przez państwo przyjmujące, działalność informacyjna i propagandowa, uprawnienia w dziedzinie handlu, kultury, nauki, sportu i turystyki, zadania specjalne oraz funkcje dyplomatyczne wykonywane czasami w zastępstwie misji dyplomatycznej, prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym, wydawanie paszportów, wiz i innych dokumentów podróży, przyjmowanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, sporządzanie aktów urodzenia i zgonów obywateli państwa wysyłającego, przyjmowanie oświadczeń w sprawie wyboru, odzyskania lub utraty obywatelstwa, prowadzenie ewidencji wojskowej obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym, porozumiewanie się z obywatelami państwa wysyłającego aresztowanymi w państwie pobytu, doręczanie pism procesowych, szerokie uprawnienia związane z żeglugą morską i powietrzną (nadzór, kontrola, pomoc lekarska, dokumentacja itp.).
Istnieje także kategoria konsula honorowego, który może być także obywatelem państwa trzeciego lub państwa przyjmującego, a nie tylko wysyłającego. Nie pobiera z racji swojej funkcji żadnego uposażenia, więc może prowadzić w tym samym czasie własną działalność zarobkową.
W odróżnieniu od dyplomaty, konsul podlega jurysdykcji i władzy państwa przyjmującego, z wyjątkiem swych czynności urzędowych. Poza tym konsul i pracownicy urzędu konsularnego posiadają wiele różnych immunitetów i przywilejów.