Psychoterapia resocjalizacyjna 13.11.2009r., dr Marek WALANCIK
Psychoterapia humanistyczna i behawioralna
Funkcje programu oddziaływania resocjalizującego Czesława Czapowa - rozwijanego przez Pytkę
Funkcje opiekuńcze
Funkcje wychowawcze
Funkcje terapeutyczne
Psychoterapia i jej cel wg Lesława Pytki w resocjalizacji
Jest jednym z elementów racjonalnego oddziaływania
CEL :
Eliminowanie dewiantywnych zachowań
Szeroko rozumiana korekta psychologiczna
Rola diagnozy
Poprzedza oddziaływanie:
terapeutyczne
wychowawcze
opiekuńcze
umożliwia wybór odpowiedniej formy terapii właściwej ze względu na tzw. sytuacje wyjściową
Model diagnozy określany przez L. Pytkę
To interdyscyplinarny, ujmujący antagonizm destruktywny wielopłaszczyznowo, tak od strony wadliwych zachowań, nastawień poznawczych oraz emocjonalnych, jak i wadliwości funkcjonowania w interakcjach
Cel diagnozy
Poznanie jednostki w aspekcie:
pedagogicznym
psychologicznym
psychopatologicznym
socjologicznym
kryminalnym
Podejmowanie decyzji:
Czy istnieje potrzeba podjęcia terapii?
Jakie aspekty zachowania i osobowości wymagają takich oddziaływań?
Na jakie formy terapii należy się zdecydować /diagnoza projektująca/?
Modele diagnozy resocjalizacyjnej a modele oddziaływań terapeutycznych wg L.Pytki
Diagnoza behawioralna - model terapii behawioralnej
Diagnoza interdyscyplinarna - humanistyczny model terapii
Wynik dokładnej diagnozy
Dobry punkt wyjścia dla zaplanowanej terapii nawiązującej do innych niż behawioralna
Wykonanie diagnozy interdyscyplinarnej nie oznacza przyjęcia humanistycznego modelu terapii
Wykonanie lepszej diagnozy praktycznie musi pociągać za sobą zastosowanie jakiejkolwiek terapii
Psychoterapia resocjalizacyjna - warunki ogólne
Włączenie terapii do wychowania - zależne jest od zakresu patologii jaką dotknięte są wychowywane jednostki
Faza relacji terapeuta - pacjent w metodyce resocjalizacji ma uniwersalne znaczenie - warunek wtórnego uspołecznienia jednostki
Zasady włączania terapii behawioralnej do resocjalizacji Cz. Czapów
Wykorzystanie zasad uwarunkowania instrumentalnego /wzmacnianie, wygaszanie generalizacji bodźców i reakcji/, tak stosunku do zachowań jak i nastawień
W Polsce ogranicza się do oddziaływania wychowawczego za pomocą systemu kar i nagród / z przewagą kar/
Terapia behawioralna wg Czapowa
Nie traktuje jej jako psychoterapii
Sposoby terapeutyczne /za S. Szumanem/
perswazja
sugestia
hipnoza
psychoanaliza
logoterapia
Psychoterapia wg Cz. Czapowa
Psychoterapię włącza do technik oddziaływana resocjalizującego nazwanych:
antropotechnikami- oddziaływaniem poprzez społeczne interakcje
kulturotechnikami - wykorzystującymi środki wpływu związane z kulturą i cywilizacją
Antropotechniki psychoterapeutyczne
Występują jako:
psychoterapeutyczna technika osobowości /indywidualna/ występująca w interakcjach dwuosobowych
psychoterapeutyczna technika grupowa
psychoterapeutyczna technika środowiskowa
Zakładane efekty psychoterapii
Wzrost poczucia własnej wartości osoby resocjalizowanej
Ułatwianie zmiany postaw względem innych ludzi
Psychoterapeutyczna technika grupowa
Doradzanie grupowe
Intensywna psychoterapia grupowa, w której biorą udział jest dobrowolny
/grupa 5 osób!/
Psychoterapia środowiskowa /socjoterapia/
Na użytek resocjalizacji obejmuje różne formy aktywności, odpowiadające zainteresowaniom i zdolnościom jednostki, umożliwiające wyrażanie swej indywidualności i dające satysfakcję
Stawia się na terapeutyczno-wychowawcze walory spontanicznej aktywności tak w formalnych, jak i w nieformalnych grupach
Formy aktywności
Plastyczna
Muzyczna
Turystyczna
Zabawowa i inne /np. mitingi, miejsca kultu religijnego , ciekawe wycieczki/
Walory psychoterapeutyczne kulturotechnik powiązane są z zajęciami sportowymi, rekreacyjnymi i rozrywkowymi
Zajęcia te:
rozładowują napięcie
redukują lęk
umożliwiają kontakt ze sztuką, poprzez własną twórczość /np. ekspresję plastyczną/
Postulaty humanistycznej pedagogiki
Człowieka ujmować całościowo
Okazać mu akceptację
Ciepłe uczucia
Tolerancję
Okazywać mu pomoc
Zrozumienie
Umożliwiać samorealizację
Nie wyklucza, lecz często implikuje zastosowanie skutecznych procedur behawioralnych!!!
Manipulowanie
Staje się procedurą behawioralną wtedy gdy wzmocnienia pozytywne lub wbrew woli wychowanków i niezależnie od ich opinii na ten temat, a także gdy nie wiedzą , czemu służy stosowana procedura
Problem manipulowania leży raczej w postawie terapeuty a nie w samej procedurze
Manipulatorski program idei humanistycznych
Szantażuje innych swoimi deklaracjami bezwarunkowej miłości i akceptacji a w rzeczywistości sprytnie manipuluje poczuciem winy, które po mistrzowsku potrafi wzbudzać, obezwładniając wolę drugiego człowieka
Trudności w respektowaniu humanistycznego podejścia w resocjalizacji wg A . Węglińskiego
Sam fakt izolacji w placówkach resocjalizacyjnych stwarza sytuację upokorzenia
Praktykowane stosowanie środków punitywnych (karę, stosowanie kary) zaprzecza zasadzie podmiotowości- ważnej składowej wszelkich oddziaływań terapeutyczno-wychowawczych
Terapia Humanistyczna
To przede wszystkim właściwa terapeutyczna postawa, przejawiająca się w toku indywidualnych kontaktów z wychowankami
W terapii grupowej obecny jest trening interpersonalny
Oferta współczesnej psychoterapii wobec pedagogiki resocjalizacyjnej
Współczesna psychoterapia nie wiąże się ściśle z jedną określoną formacją teoretyczną lecz z podejściem eklektycznym /integracyjnym/ łączącym w praktyce metody i techniki pierwotne należące do różnych szkół i orientacji
Kierunek zmian w psychoterapii resocjalizującej
Skracanie czasu psychoterapii
Coraz większe koncentrowanie się na psychoterapii grupowej /w tym również rodzinnej/
Przeniesienie punktu ciężkości z zaburzeń pacjenta na pozytywne strony jego funkcjonowania /ekonomia, tempo życia i czas/
5